Ο κόμης ‘Οττο Μάγκνους Φον Στάκελμπεργκ (Ταλίν, 25 Ιουλίου 1786 – Αγία Πετρούπολη, 27 Μαρτίου 1837) υπήρξε ένας από τους πρώτους αρχαιολόγους καθώς επίσης και συγγραφέας, ζωγράφος και ιστορικός της τέχνης. Περιηγήθηκε την Ελλάδα και την Ιταλία και αποτύπωσε την αντίληψη της εποχής για τα μνημεία και τις σύγχρονες ανθρώπινες μορφές, για τις οποίες αποσκοπούσε να παραδώσει την πιο παραστατική εικόνα της πραγματικότητας: την ιστορική στιγμή που θα χαθεί. Εμπεριστατωμένα σχόλια συνόδευαν τις χαλκογραφίες του. Δημοσίευσε εντυπωσιακά έργα, κυρίως με τοπία και ανθρώπινους τύπους. Τα σχέδιά του, που είχαν μεγάλη απήχηση, αντιγράφηκαν και επανεκδόθηκαν επανειλημμένως προκειμένου να κοσμήσουν άλλα περιηγητικά έργα.

Γεννήθηκε στο Ταλίν της Εσθονίας από τον Όττο Κρίστιαν Ένγκελμπρεχτ Φον Στάκελμπεργκ και την Άννα Γκερτρούδα Ντούκερ. Ο πατέρας του ο οποίος υπήρξε Όμπερστ (Συνταγματάρχης) στο Ρωσικό Αυτοκρατορικό Σώμα πέθανε έξι χρόνια μετά τη γέννηση του γιού του το 1792. Ο νεαρός τότε Όττο έδειξε από νωρίς την κλίση του προς την μουσική, σε αντίθεση με τους αδερφούς του οι οποίοι ακολουθώντας την μόδα της εποχής έδειχναν μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την ιππασία, την πάλη και το κυνήγι. Η μητέρα του αναγνωρίζοντας το ταλέντο στα σχέδια του μικρού τότε Όττο κάλεσε το Γερμανό ζωγράφο Reus να έρθει στο πατρικό τους στη Fahna και να του παραδώσει μαθήματα ζωγραφικής. Αρχικά προοριζόταν για το διπλωματικό σώμα και γι’ αυτό ξεκίνησε τις σπουδές του στο Georg–August University του Gottingen το 1803. Αργότερα τον ίδιο χρόνο ταξίδεψε στη Ζυρίχη με δύο από τους αδελφούς του. Το ταξίδι αυτό επρόκειτο να ασκήσει μεγάλη επίδραση στη ζωή του. Εκεί είδε έργα από τον Johann Caspar Lavater  και τον Salomon Geßner και επισκέφτηκε τον Johann Heinrich Pestalozzi. Αφού πέρασε το χειμώνα στη Γενεύη, συνέχισε με τον αδελφό του Κarl στην Ιταλία όπου αποφάσισε να ακολουθήσει την αρχική του σκέψη να αφιερώσει τη ζωή του στις τέχνες. Το 1804 έμεινε στη Δρέσδη για να σπουδάσει ζωγραφική αλλά τον επόμενο χρόνο συνέχισε τις διπλωματικές σπουδές του στη Μόσχα. Η μητέρα του είχε πια συνειδητοποιήσει ότι ο γιος της δεν ήταν φτιαγμένος  για το διπλωματικό σώμα και από εκείνη τη στιγμή ο Στάκελμπεργκ αφιερώθηκε στην τέχνη και σιγά σιγά στην αρχαιολογία.

Η πεδιάδα του Άργους και των Μυκηνών. Λεπτομέρεια λιθογραφίας που σχεδίασε ο Stackelberg και χάραξε ο Brulloff.

Ακολούθησε μια δεύτερη περίοδος σπουδών στο Gottingen και μεταξύ 1806 και 1808, εργάστηκε σε μια γκαλερί  στη Δρέσδη. Το φθινόπωρο του 1808, ξεκίνησε για ένα δεύτερο ταξίδι στην Ιταλία, αυτή τη φορά συνοδευόμενος από τον Ernst Heinrich Tolken. Στο ταξίδι τους προς την Ιταλία, συνάντησαν τον Jean Paul  στο Bayreuth και επισκέφτηκαν την γκαλερί Schleiβheimer στο Μόναχο. Έφτασαν στη Ρώμη το 1809. Εκεί γνώρισαν και δημιούργησαν φιλικούς δεσμούς με τον αρχαιολόγο και ιστορικό της τέχνης Carl Haller von Hallerstein, τους Δανούς αρχαιολόγους και φιλολόγους Peter Oluf Brondsted και Georg Koes, τον Γερμανό ζωγράφο Jakob Linckh και έπειτα τον Αυστριακό ύπατο στην Ελλάδα George Christian Gropius. Οι  Brondsted και Koes έπεισαν τον  Stackelberg να τους συνοδέψει στο ταξίδι τους στην Ελλάδα. Σκόπευαν με την επιστροφή τους  να ασχοληθούν με μια αρχαιολογική  έκδοση  για την οποία ο  Stackelberg θα συνεισέφερε με τα τοπία του.

Το ταξίδι στην Ελλάδα ήταν μακρύ και γεμάτο περιπέτειες. Ξεκίνησαν από τη Νάπολη τον Ιούλιο του 1810 και έφτασαν στον Πειραιά τον Σεπτέμβρη. Στην Αθήνα, συνοδεύτηκαν από τους Βρετανούς αρχιτέκτονες και αρχαιολόγους  John Foster Charles και  Robert Cockerell. Η ομάδα πραγματοποίησε ανασκαφές σε διαφορές περιοχές της Ελλάδας. Tο 1811 στο Ναό της Αφαίας στην Αίγινα  μετακίνησαν τα πεσμένα θραύσματα των γλυπτών του αετώματος. Μάλιστα, με πρόταση του von Hallerstein, τα  έστειλαν με πλοίο στο εξωτερικό και τα πούλησαν τον επόμενο χρόνο στον πρίγκηπα Λουδοβίκο της Βαυαρίας.  Το 1812, εξέθεσαν τμήματα του ναού του Απόλλωνα στις (Bassae), Βάσσες* ( το διάζωμα που βρέθηκε βρίσκεται τώρα στο Βρετανικό Μουσείο) και το Ναό που έχτισε ο Αιακός προς τιμήν του  Ελλάνιου Δία στην Αίγινα. 

 

Ρώμη και Ιταλία

 

Το φθινόπωρο του 1814, ο  Stackelberg επέστρεψε από την Ελλάδα στην οικογένεια του στα Βαλτικά κράτη. Ταξίδεψε στην Ιταλία ξανά το 1816 ερευνώντας την αρχαιότητα και το μεσαίωνα ως ιστορικός  της τέχνης. Επίσης έγινε συνιδρυτής του “Instituto Archeologico Germanico” στη Ρώμη. Μαζί με τους Eduard Gerhard, August Kestner και Theodor Panofka, ίδρυσε  το 1824 μια ομάδα, τον «Υπερβορέα» ( Romischen Hyperboraeer) , που αποτελείτο από βορειοευρωπαίους λόγιους οι οποίοι μελετούσαν τις κλασσικές αρχαιότητες. Και οι δυο ομάδες υπήρξαν οι πρόδρομοι του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου. Το 1826, η αρχαιολογική δουλειά του  Stackelberg δημοσιεύτηκε ως “Der Apollotempel zu Bassae in Arcadien und die daselbest ausgegrabenen Bildwerke” ( Ο ναός του Απόλλωνα στις Βάσσες Αρκαδίας και οι ανασκαφές τοιχογραφιών στην περιοχή) , για τη οποία έφτιαξε επίσης  τα σχέδια.  Κατά τη διάρκεια της παραμονής του στη Ρώμη, ο Stackelberg πραγματοποίησε ταξίδια στην Ελλάδα, στην Τουρκία και στην Ιταλία. Στην Ετρουρία το 1827, ανακάλυψε τον Ετρουσκικό ναό και το hypogaeum στην Ταρκίνια ( το σημερινό Κορνέτο).

 

 

Τα τελευταία χρόνια και ο θάνατος

 

Το 1827, ο Stackelberg άφησε  τη Ρώμη και την Ιταλία για τελευταία φορά. Από το 1829 έως το 1833, έζησε για άλλη μια φορά στη Γερμανία, συναντώντας εκεί ανάμεσα σε άλλες προσωπικότητες και τον Johann Wolfgang von Goethe. Επίσης ταξίδεψε στην Αγγλία, τη Γαλλία και την Ολλανδία. Από το 1835 μέχρι το τέλος της ζωής του έζησε στη Ρίγα Λεττονίας.

 

 

Έργα για τον ίδιο και εντυπώσεις

 

Η κόρη του Natalie von Stackelberg  δημοσίευσε μια βιογραφία του το 1882, βασιζόμενη στο ημερολόγιο και τις επιστολές του πατέρα της. Στη βιογραφία του για τον von Stackelberg, ο Gerhart Rodenwaldt  τον χαρακτήρισε ως «αυτόν που ανακάλυψε το [αρχαίο] ελληνικό τοπίο».

 

Έργα

 

• “Costumes et usages des peuples de la Grece moderne”/ “Trachen und Gebrauche der Neugriechen” (Ενδυμασία και έθιμα των λαών της νεότερης Ελλάδας). Ρώμη 1825.
• “Der Apollotempel zu Bassae in Arcadien und die daselbst ausgegrabenen Bildwerke”. (Ο ναός του Απόλλωνα στις Βάσσες Αρκαδίας και οι τοιχογραφίες που ανακαλύφθηκαν εκεί). Ρώμη 1826.
• “La Grece. Vues pittoresques et topographiques, dessinus par O.M baron de Stackelberg”. ( Ελλάδα – γραφικά τοπία και τοπογραφικά τοπία, δημιουργίες του Otto Magnus, βαρώνου του Stackelberg). Παρίσι 1834.
• “Die Graber der Hellenen in Bildwerken und Vasengemalden”. (Οι τάφοι των Ελλήνων στις τοιχογραφίες και στα σχέδια των αγγείων). Βερολίνο 1837.

   

Πίνακές του

   

Αρχόντισσα

 

 

 

 

 

 

        

 

 

 

 

 

 

 

Έλληνας έμπορος

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Μεσολογγίτισσα

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ναύπλιο, επιχρωματισμένη λιθογραφία 1834. “La Grece. Vues pittoresques et topographiques, dessinus par O. M baron de Stackelberg”.

Σημείωση επιμελήτριας

 * Βάσσες  = Τοποθεσία κοντά στην Ανδρίτσαινα, σημαίνει μικρά πλατώματα σε βράχους.

 Μετάφραση – Επιμέλεια: Κατερίνα Κυριακοπούλου 

  

Πηγές

  

• Словари и энциклопедии на Академике
• Επίσημη ιστοσελίδα των Stackelberg

 

 

Βιβλιογραφία

  

• Gerhart Rodenwaldt, “Otto Magnus von Stackelberg. Der Entdecker der griechischen Landschaft 1786-1837”, Deutcher Kunstverlag, Berlin-Munchen 1957.
• STACKELBERG, Otto Magnus von. Costumes et Usages des Peubles de la Grece Moderne dessines sur les lieux… (Παρίσι, Senefelder & Formentin pour Marino, c. 1828).