ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Γεωγραφία ( Νέα και παλαιά) του Στέφανου Κομμητά

για την Πελοπόννησο και την Αργολίδα( 1828).

 Το έτος 1828, μόλις δύο χρόνια πριν την αναγνώριση του Ελληνικού κράτους ως ελεύθερη κρατική και εθνική οντότητα, στην Βουδαπέστη και μάλιστα στην περιοχή της Πέστης, τυπώθηκαν αρκετά βιβλία του Σ. Κομμητά  δύο από αυτά που θέμα τους είναι η Γεωγραφία παρουσιάζουμε παρακάτω.  

Τα πλήρη στοιχεία του πρώτου βιβλίου είναι:

Παιδαγωγικά μαθήματα, Συντεθέντα παρά Στεφάνου Κομμητά του εκ Φθίας, Εκ Χωραρχίας μεν Κοκοσίου, Κώμης δε Κωφών. Εν Πέστη, Παρά τω ευγενεί Ματθαίω Τράττνερ τω εκ Πετρόζας˙αωκή. 1828.

Γεωγραφία Παλαιά. Περιέχουσα τας ονομασίας των τόπων, και πόλεων, και διαφόρων μερών της γής˙ οίον, επικρατειών, επαρχιών, ποταμών, θαλασσών, και των τοιούτων, καθώς τα ωνόμαζον οι παλαιοί.

Ενώ τα στοιχεία του άλλου έχουν ως εξής:

 Παιδαγωγικά μαθήματα, Συντεθέντα  παρά Στεφάνου Κομμητά του εκ Φθίας, Εκ Χωραρχίας μεν Κοκοσίου, Κώμης δε Κωφών. Εν Πέστη, Παρά τω ευγενεί Ματθαίω Τράττνερ τω εκ Πετρόζας˙ αωκή. 1828.

Γεωγραφία Νέα. Περιέχουσα τας εν γένει γεωγραφικάς θεωρίας εν επιτομή˙και εκάστου των γενικών μερών της γης τα διάφορα μέρη, Επικρατείας,  Επαρχίας, ποταμούς, θαλάσσας, πόλεις, και ει τι τοιουτότροπον.

Στην Νέα Γεωγραφία, ο Στέφανος Κομμητάς αναφέρεται γενικά σε χώρες της Ευρώπης, της Ασίας, της Αφρικής, της Βόρειας Ευρώπης, της Αμερικής και της Αυστραλίας.    

Στο κεφάλαιο της Τουρκίας αναφέρεται στις περιοχές : Θράκη, Μακεδονία, Αλβανία, Ήπειρος, Θεσσαλία, Ελλάς ( Λεβαδία), Πελοπόννησος, Νήσοι της Ευρωπαικής Τουρκίας, Βουλγαρία, Σερβία, Βοσνία, Βλαχία και Μολδαβία, θεωρώντας τις περιοχές αυτές ως ανήκουσες στην Τουρκία. Όσον αφορά στην Πελοπόννησο, ασχολείται γενικά μαζί της, χωρίς να αναφέρει επί μέρους περιοχές.

Βεβαίως στο περί Ασίας κεφάλαιο αναφέρεται και στην Ασιατική Τουρκία και την επικράτεια της εκεί. 

Ζ΄. Η Πελοπόννησος

Η δε Πελοπόννησος, ήτις τά νυν λέγεται Μωρέας, είναι χερσόνησος˙ η οποία περιέχεται από την Μεσόγειον θάλασσαν πανταχόθεν˙ και μόνον διά του Ισθμού της Κορίνθου, (όστις λέγεται Εξαμίλλια), ενούται με την Ελλάδα.

Είναι δε η Πελοπόννησος, κατά μέρος μεν, ορεινή˙ κατά μέρος δε, πεδινή˙ και γίνεται εις αυτήν έλαιον πολύ, και οίνος, και σταφυλαί˙ και ο αξιολογώτερος αυτής οίνος είναι ο της Μονεμβασίας.

Ποταμοί δε αξιολογώτεροι εν  αυτή είναι, ο Αλφειός (Ρουφιάς), ο Παμισός (Περνάτζα), ο Ίναχος ( Πλανίτζα ), ο Ευρώτας ( Βασιλοπόταμον )˙ Λίμναι δε, η Στυμφαλίς ( Ζαρακάς ), και η Φενεός.

Όρη δε ονομαστά της Πελοποννήσου είναι, ο Στύμφαλος ( Ζήρια ), μεταξύ Αρκαδίας και Αχαΐας˙ το Ταύγετον ( Του αγίου Ηλιού) εις την Λακεδαιμονίαν˙ το Κρόνιον ( Μαλεβόν).

Πόλεις δε αξιολογώτεραι της Πελοποννήσου είναι, η Κόρινθος, η Ναυπλία, το Άργος, η Μονεμβασία, η Σπάρτη ( Μιστράς ), η Μάνια, όθεν οι Μανιάται, η Καλαμάτα, η Τρίπολις ( Τριπολιτζά ), η Κορώνη, η Μεθώνη, το Ναυαρίνον (η Πύλος), η Αρκαδία, η Καρίτενα, ο Πύργος, το Γαστούνιον, αι Πάτραι, η Βοστίτζα, η Καλαβρία.

Γεωγραφία. Παιδαγωγικά μαθήματα. Συντεθέντα παρά Στεφάνου Κομμητά του εκ Φθίας, Εκ Χωραρχίας μεν Κοκοσίου, Εν Πέστη 1828. Βιβλιοθήκη Γιώργου Γιαννούση.

Στην Παλαιά Γεωγραφία όμως, αναφέρεται σε κάποιες χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Ευρώπης αλλά τον απασχολεί και ο Ελλαδικός χώρος και περιγράφει τις περιοχές  με περισσότερες λεπτομέρειες. Σχετικά με την Πελοπόννησο και την Αργολίδα γράφει:

Δ΄. η Πελοπόννησος

 Ονόματα˙ Τους παλαιούς χρόνους η Πελοπόννησος ωνομάζετο Αιγιάλεια˙ ωνομάζοντο δε ούτως οι αιγιαλοί του Κορινθιακού κόλπου, από του Ισθμού έως της Ήλιδος˙ οι τινες έπειτα ωνομάσθησαν Αχαΐα. Έπειτα δε ωνομάσθη Απία, Άργος, Πελασγία˙ και τελευταίον Πελοπόννησος, από τον Φρύγα Πέλοπα˙ ήτοι Νήσος του Πέλοπος˙ τα νυν δε ονομάζεται Μωρέας.

Διαίρεσις˙  Εκ των Ομηρικών ήδη χρόνων η Πελοπόννησος διηρείτο εις εξ πολιτείας˙ σίτινες είναι αύται˙ η Αργολίς και αι Μυκήναι, η Λακωνία, η Μεσσηνία, η Αρκαδία, η Ήλις, και η Αχαΐα μετά της Κορίνθου.

 α΄.  Αργολίς και Μυκήναι

Όρια˙ Της μεν Αργολίδος όρια ήσαν, από μέν ανατολάς, ο Αργολικός κόλπος ( Κόλπος της Ναυπλίας), και το Μυρτώον πέλαγος˙ από δε δυσμάς, η Αρκαδία˙ από δε μεσημβρίαν, η Λακωνική˙ και από βορράν, ο Σαρωνικός κόλπος.

Κόλποι˙ Ο Σαρωνικός, όστις ήτον το μέρος του Μυρτώου πελάγους, το οποίον ήτον μεταξύ αργολίδος και Αττικής, και ετελεύτα εις τον Κορινθιακόν Ισθμόν˙ ο Αργολικός ( κόλπος της Ναυπλίας ), όστις ήτον το μέρος της θαλάσσης, ήτις έκειτο μεταξύ Αργολίδος και Λακωνικής, και ετελεύτα όχι μακράν του Άργους˙ ο Ερμιονικός, μικρός κόλπος πλησίον της πόλεως Ερμιόνης.

Ποταμοί˙Ο Ίναχος (Πλάνιτζα), όστις δέχεται τον Κηφισσόν και Χάραδρον, και ρέει πλησίον της πόλεως Άργους, και χύνεται εις τον Αργολικόν κόλπον, πλησίον του Τημενίου.

Όρη και Ακρωτήρια˙ Το εξώτατον ακρωτήριον της Αργολίδος είναι το Σκύλλανον (Ακρωτήριον Σιγίλου ή Δαμαλά) και όλη η Αργολίς διαχωρίζεται κατά μήκος από όρη.

Πόλεις˙Το Άργος, κείμενον παρά τον Ίναχον ποταμόν˙ ταύτης δε η ακρόπολις ωνομάζετο Λάρισσα˙ αι Μυκήναι (άγιος Ανδριανός) το Ηραίον˙ ναός της Ήρας˙ το οποίον εξουσιάζετο κοινώς και από το Άργος και από τας Μυκήνας˙ έκειτο δε εις την υπόρειαν του όρους Ευβοίας˙ η Τίρυνς, κειμένη προς ανατολάς του Άργους˙ η Επίδαυρος, κειμένη αντικρύ της νήσου Αιγίνης˙ η Νεμέα, κώμη, κειμένη μεταξύ του Άργους και της Σικυώνος˙ όπου επανηγυρίζοντο τα Νέμεα˙ η Ναυπλία, ο λιμήν του Άργους, της οποίας η ακρόπολις ωνομάζετο Λικύμνη˙ η Λέρνη (Πετρίνη), κώμη προς τα μεσημβρινά του Άργους, εις την ομώνυμον λίμνην˙ η Τροιζήν (πλησίον του Δαμαλά), της οποίας ο λιμήν ωνομάζετο Πώγων˙ η Ερμιόνη (Καστρί), εις την νότιαν άκραν της Αργολικής χερσονήσου, της οποίας ο λιμήν ωνομάζετο Μάσης˙ η Ασίνη κειμένη αντικρύ της Επιδαύρου εις τον Αργολικόν κόλπον˙ αι Ορνεαί, κείμεναι, εις τα σύνορα της Αρκαδίας και Σικυώνος˙ αι Κλεωναί, μεταξύ Άργους και Κορίνθου˙ το Τημένιον. εις τον κόλπον της Ναυπλίας κατά το μεσημβρινόν του Άργους˙ τα Μέθανα (την οποίαν τινές συγγραφείς ονομάζουσι Μεθώνην), φρούριον κείμενον εις τον αιγιαλόν μεταξύ Τροιζήνος και Επιδαύρου˙ αι Υσιαί, εις τα πέριξ της Λέρνης˙ η Κυνουρία, τόπος κείμενος μεταξύ Αργείων και Λακεδαιμονίων˙ τούτου του τόπου η πόλις ωνομάζετο Θυρεαί.

Νήσοι˙ Περί την Αργολίδα νήσοι ήσαν, η Αίγινα, κειμένη καταντικρύ της Επιδαύρου, όπου εκόπη και εχαράχθη το πρώτον νόμισμα˙ η Κεκρυφάλεια, πλησίον της Επιδαύρου˙ η Καλαυρία ( Ύδρα ), έχουσα πόλιν ομώνυμον, κείται δε έμπροσθεν του Πώγωνος, λιμένος της Τροιζήνος.

Τα δύο αυτά βιβλία χρησιμοποιήθηκαν ως διδακτικά στο αλληλοδιδακτικό σχολείο του Άργους τα έτη 1828- 1832 κατά την Καποδιστριακή περίοδο.