ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

[...] Κάποια στιγμή το 1821 θα έρθει στο επαναστατημένο τμήμα της χώρας και από τότε και έπειτα ξεκινά η έντονη και πυκνή δράση του. Η πρώτη αναφορά σε αυτόν ανιχνεύεται στα απομνημονεύματα του Νικόλαου Σπηλιάδη, στο κεφάλαιο που αφορά στην κάθοδο του Δράμαλη στην Πελοπόννησο το καλοκαίρι του 1822. Ο Σπηλιάδης περιγράφει πως όταν τα μέλη της Επαναστατικής Κυβέρνησης εγκατέλειψαν φοβισμένα τις θέσεις τους, προσπαθώντας να διαφύγουν και άφησαν  τα αρχεία της κυβερνήσεως στην τύχη τους, ο Αναστάσιος Ελαιών έσπευσε και τα έσωσε, μετακομίζοντάς τα σε μία γολέτα που ναυλοχούσε ανοιχτά των Μύλων στον Αργολικό κόλπο. Επιπρόσθετα  αναφέρει ότι ο Ελαιών συνέβαλε και στην καλύτερη «διπλωματική» μεταχείριση του εκπροσώπου του  Δράμαλη, που είχε  σταλεί για να διαπραγματευθεί με τους προκρίτους και αυτοί τον είχαν διώξει απειλώντας τον...

[...] Υπεύθυνοι για τη λειτουργία της Σχολής, σύμφωνα με τον Κανονισμό, ήταν οι Αναμορφωτές του Πανεπιστημίου της Πάδοβας, που είχαν κυρίως την πνευματική εποπτεία, και οι Προνοητές των Ευαγών Ιδρυμάτων, ενώ από ελληνικής πλευράς υπεύθυνοι για τη λειτουργία της Σχολής ήταν ο Μητρο­πολίτης Φιλαδέλφειας και οι εφημέριοι του Ναού του Αγίου Γεωργίου. Γίνεται σήμερα από όλους παραδεκτό πως σημαντική υπήρξε η συμβολή των Μητροπολιτών Φιλαδέλφειας (τίτλος των Ορθόδοξων Μητροπολιτών της Βενετίας) στην ομαλή λειτουργία και στην προσφο­ρά της Σχολής. Ανάμεσα σ’ αυτούς ο Μελέτιος Τυπάλδος, στα χρόνια του οποίου η Σχολή είχε αποβεί ένα λαμπρό εκπαιδευτήριο, του οποίου η φήμη ξεπέρασε τα όρια της Βενετίας...

[...] Επισημαίνεται ότι ο Νικόλαος Λογάδης ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας από το 1820, ενώ υπάρχουν αναφορές πως και ο Αναστάσιος Μανάκης ήταν Φιλικός. Μέσα σε αυτή την εξαιρε­τική εκπαιδευτική συγκυρία, ο Μαυροκέφαλος μορφώνεται, αποκτά παι­δεία και ικανότητες που θα του είναι ιδιαίτερα χρήσιμες στο μέλλον. Εκεί θα γνωρίσει τους Έλληνες και Ρωμαίους φιλοσόφους και ιστορικούς, με συνέπεια να γράφει και να συντάσσει τον λόγο του με τρόπο και ύφος εντελώς διαφορετικά από όλους τους άλλους συμβολαιογράφους, να δημιουργεί λέξεις και να χρησιμοποιεί στα γραπτά του ένα γλωσσικό ιδίωμα μοναδικό...

[...] Αρχικά το Κεντρικό Σχολείο στεγάσθηκε στο οίκημα όπου παλιότερα συνεδρίαζε το «Πανελλήνιον», δηλαδή το Γνωμοδοτικό Σώμα που ιδρύθηκε, το 1828, από τον Καποδίστρια. Το κτίριο αυτό, μολονότι επισκευάσθηκε και διαρρυθμίσθηκε για τις ανάγκες του Σχολείου, σύντομα αποδείχθηκε ότι δεν ήταν σε θέση να καλύψει τον συνεχώς αυξανόμε­νο αριθμό των μα­θητών. Η λύση δό­θηκε άμεσα από τον προσωπικό φίλο του Καποδίστρια, φιλέλληνα, τιμημένο με τον τίτλο του Ευεργέτη του Ελληνικού Έθνους, τον Ελβετό τραπε­ζίτη Εϋνάρδο, με τη συνδρομή του οποίου κτίσθηκε νέο οικοδόμημα ευρύχωρο, το οποίο ονομάσθηκε Εϋνάρδειο. Οι τοίχοι του είχαν στολισθεί με προτομές αρχαίων ποιητών, ρητόρων, ιστορικών και φιλοσόφων, ώστε να αποτελούν πρότυπα για τους νέους μαθητές...

[...] Την εποχή εκείνη υπήρχαν με­ρικά, υποτυπώδη βέβαια, σχο­λεία, όπως, υποτυπώδη επίσης, νοσηλευτήρια για τους πληγωμένους. Το να θέλει όμως ο Νικηταράς να έχει πρώτος την ιδέα της ιδρύσεως της πρώτης ελληνικής Σκη­νής, το πράγμα είναι πολύ περίερ­γο και χαρακτηρίζει τον άνδρα. Ήθελε, παντού και πάντοτε, να είναι ο πρώτος. Ο Νικηταράς βέβαια, σαν κοσμογυρισμένος, ήξερε και την επίδραση του θεάτρου, αλλά για την εποχή εκείνη το πράγμα καταντά απίστευτο. Και ασφαλώς δεν πραγματοποιήθηκε, αφού και ο ίδιος κατόπιν συνέχισε να πολεμά και στο πόδι του άφησε επίτροπο...