Ντάπερ Όλφερτ – Dapper Olfert (1635 – 1689)
Φύση ανήσυχη και ερευνητική, ο Dapper, αφιερώνει το σύντομο βίο του στη μελέτη και τη συγγραφή. Το 1688, στο Άμστερνταμ κυκλοφορεί στα Ολλανδικά το έργο του: Naukeurige Beschryving van Morea, eertijts Peloponnesus; en de Eilanden, gelegen onder de Kusten van Morea, en Binnen en Buiten de Golf van Venetien [= Ακριβής περιγραφή του Μορέα, τουτέστιν της Πελοποννήσου, και των νήσων που βρίσκονται έξω από την ακτή του Μορέα, εντός και εκτός του Βενετικού Κόλπου]. Στο έργο αυτό ο συγγραφέας περιγράφει την Πελοπόννησο, και αφιερώνει πολλές σελίδες στην Αργολίδα, την εποχή του έκτου Ενετοτουρκικού πολέμου (1684–1699), αποτέλεσμα του οποίου ήταν η κατάκτηση της Πελοποννήσου, της Αίγινας, της Λευκάδας και περιοχών των Δαλματικών ακτών από τους Βενετούς.
Φλαμανδός γεωγράφος και συγγραφέας, ο Dapper γεννήθηκε σε μία λαϊκή συνοικία του Άμστερνταμ πιθανότατα το 1635, δεδομένου ότι βαπτίσθηκε στη Λουθηρανική Εκκλησία τον Ιανουάριο του 1636. Ελάχιστες πληροφορίες υπάρχουν για το βίο και την πολιτεία του. Οι βιογράφοι του πιθανολογούν ότι ασχολήθηκε ελάχιστα με την ιατρική επιστήμη και βεβαιώνουν ότι δεν ταξίδεψε ποτέ. Φαίνεται ότι έκανε τις βασικές σπουδές του στο Atheneum Illustre του Άμστερνταμ και από τον Σεπτέμβριο του 1658 έως το 1660, παρακολούθησε μαθήματα ιατρικής στο πανεπιστήμιο της Ουτρέχτης. Λέγεται ότι ουδέποτε απέκτησε το πτυχίο του γιατρού, αν και ο ίδιος υπέγραφε ως Dr. Dapper.
Πολύ σύντομα ο Dapper στράφηκε προς τη συγγραφική σταδιοδρομία, που ξεκίνησε με την έκδοση, το 1663, μιας ιστορικής περιγραφής της γενέτειράς του, του Άμστερνταμ. Δύο χρόνια αργότερα, ακολούθησε η έκδοση στα ολλανδικά, των έργων του Ηροδότου. Ήταν, μήπως, η επαφή του με το κείμενο του αρχαίου ταξιδιώτη – ιστορικού, που έστρεψε τον Dapper, προς την ταξιδιωτική-περιηγητική λογοτεχνία; Σε κάθε περίπτωση, βασιζόμενος αποκλειστικά σε κείμενα και αναφορές άλλων, το 1668 ο Dapper εξέδωσε το πιο γνωστό και, αναμφίβολα, το σπουδαιότερο σύγγραμμά του, εκείνο που ακόμη και σήμερα θεωρείται θεμελιώδες για τους ιστορικούς, γεωγράφους και εθνολόγους που ασχολούνται με τη Μαύρη Ήπειρο: πρόκειται για το Naukeurige Beschrijvingen der Afrikaensche gewesten ή αλλιώς, Περιγραφή της Αφρικής.
Δεν είναι τυχαίο ότι ένα από τα σημαντικότερα μουσεία αφρικανικής τέχνης, που στεγάζεται στο Παρίσι, φέρει σήμερα το όνομα του: πρόκειται για το Musée Dapper, που ιδρύθηκε το 1986 από το Ίδρυμα Olfert Dapper.
Μετά την έκδοση της Αφρικής, ακλούθησαν το 1670 η περιγραφή της Κίνας (Gedenkwaerdig bedryf der Nederlandsche Oost-Indische Maetschappye, op de kuste en in het Keizerrijk van Taising of Sina […]) και το 1672 η περιγραφή της Ινδίας, της Περσίας και της Γεωργίας (Asia, of naukeurige beschryving van het rijk des Grooten Mogols, en een groot gedeelte van Indien:… beneffens een volkome beschryving van geheel Persie, Géorgie, Mengrelie en andere gebuur-gewesten […]).
Πέντε χρόνια αργότερα, το 1677, ήταν η σειρά της Συροπαλαιστινιακής ακτής, σε μια έκδοση με τον τίτλο (Naukeurige beschrijving van gantsch Syrie, en Palestyn of Heilige land […] beneffens de landen van Perea of Over-Jordaen, Galilea, byzonder Palestyn, Judea en Idumea […]), ενώ το 1680 ο Dapper παρουσίασε σε μια ακόμη ταξιδιωτική έκδοση τη Μεσοποταμία και την Αραβική Χερσόνησο (Naukeurige beschryving van Asie: behelsende de gewesten Mésopotamie, Babylonie, Assyrie, Anatolie of Klein Asie: beneffens eene volkome beschrijving van gansch… Arabie).
Θα έλεγε κανείς ότι ο Ολλανδός συγγραφέας περιηγητικών βιβλίων ξεκινούσε από τα πλέον εξωτικά μέρη, για να καταλήξει σε πιο κοντινούς – γεωγραφικά – προορισμούς. Έτσι, τα δύο τελευταία του ταξιδιωτικά βιβλία, που είναι, εύλογα, τα γνωστότερα και πιο δημοφιλή στην Ελλάδα, αναφέρονται στις βενετικές κτήσεις και στην ευρύτερη περιοχή του ελλαδικού χώρου.
Έτσι, το 1688 εκδόθηκαν αφενός η περιγραφή του Μορέα, έκδοση στη οποία περιλαμβάνονταν και τα Ιόνια Νησιά [Naukeurige beschrijving van Morea, eertijts Peloponnesus […]), αφετέρου το Αρχιπέλαγος (Naukeurige beschryving der Eilanden, in de Archipel der Middelantsche Zee, en omirent dezelve, gelegen: waer onder de voornaemste Cyprus, Rhodus, Kandien, Samos, Scio, Negropont).
Ενδεχομένως ο Dapper έλαβε την απόφαση να ασχοληθεί με τις περιοχές του Μορέα και του Αρχιπελάγους λόγω του σύγχρονου του, του Βενετοτουρκικού Πολέμου και ιδίως των πολεμικών επιτυχιών του Francesco Morosini, (1619-1694), που στο διάστημα μεταξύ 1685-1688 είχε καταλάβει τον Μοριά, ενώ συνέχιζε τις πολεμικές επιχειρήσεις στην περιοχή της Αττικής.
Αυτά ήταν και τα δύο τελευταία βιβλία που εξέδωσε ο Dapper, που πέθανε στις 29 Δεκεμβρίου του 1689.
Το Αρχιπέλαγος παραμένει, ίσως, η πιο γνωστή εργασία του Dapper στον ελλαδικό χώρο, ειδικά στη γαλλική της έκδοση, που παρουσιάστηκε στο κοινό δεκαπέντε χρόνια αργότερα, το 1703. Αντίθετα, η έκδοση του Μορέα εκδόθηκε μόνο στην ολλανδική γλώσσα.
Ο πλήρης τίτλος του βιβλίου είναι Naukeurige Beschryving van Morea, eertijts Peloponnesus; en de Eilanden, gelegen onder de Kusten van Morea, en Binnen en Buiten de Golf van Venetien [= Ακριβής περιγραφή του Μορέα, τουτέστιν της Πελοποννήσου, και των νήσων που βρίσκονται έξω από την ακτή του Μορέα, εντός και εκτός του Βενετικού Κόλπου], εκδόθηκε δε από τους οίκους Wolfgangh, Waesbergen, Boom, Someren και Goethals στο Άμστερνταμ το 1688. Παρά τη δυσκολία της γλώσσας (παλαιά ολλανδική), η σημασία του έργου του Dapper είναι αδιαμφισβήτητη, όχι μόνο λόγω του κειμένου αλλά και χάρη στη εξαιρετική εικονογράφηση που το συνοδεύει.
Φυσικά, οι πηγές του Ολλανδού γεωγράφου και συγγραφέα εύκολα ανιχνεύονται σε σύγχρονα ή λίγο προγενέστερα του έργα, ειδικά δε για την εικονογράφηση οι εκδόσεις των Vincenzo Maria Coronelli, Jacob van Meurs, Joan Blaeu αποτελούν ίσως, τις κύριες πηγές πάνω στις οποίες βασίστηκε η ολλανδική.
Πηγές
- Περιοδικό «Βιβλιοφιλία», τεύχος 132, Απρίλιος – Μάιος- Ιούνιος, 2011.
- Musée Dapper
- Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, «Η Θεσσαλονίκη των Περιηγητών», εκδόσεις Μίλητος, 2008.
Σχετικά θέματα:
ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 
Σχολιάστε