Κεφαλάρι Άργους

….Μετά μικρόν αι άμαξαι παρελθούσαι και τον σιδηροδρομικόν σταθμόν του Κεφαλαρίου εισήλθον εις την προς δυσμάς οδόν, την άγουσαν προς τας πηγάς.

Το ταξίδιον έγινε τερπνότερον. Εκτείνεται εκεί γραφική οδός εν μέσω δύο ποταμίων κλάδων του Ερασίνου, λήγουσα εις αρχαίον και ήδη κινούμενον υδρόμυλον, υπό υψηλάς και πλήρεις ακμής λεύκας. Αι νήσσαι του υδρομύλου λευκότεραι και της χιόνος και σφριγώσαι και παίζουσαι εις τα διαυγή ρείθρα του ποταμού, προσθέτουσιν εν έτι θέλγητρον εις το θελκτικόν εκείνον τοπείον.

Μετά τινα ελιγμόν ο στίχος των αμαξών εισήλθεν εις την άγουσαν προς τάς πηγάς του Ερασίνου τελευταίαν οδόν. Ήδη επιφαίνεται θαυμάσιον το συνηρεφές αυτού άλσος, βαθμηδόν μεγεθυνόμενον και περικαλλέστερον. Εισήλθον εις το ωραίον άλσος και έφθασαν εις τους κήπους των καταστημάτων του άλλοτε πυριτοποιείου…. Εκείθεν προχωρούσαι αι άμαξαι διήλθον την μαγευτικήν δενδροστοιχίαν, την από των καταστημάτων μέχρι των πηγών του Ερασίνου εκτεινομένην…. Δεν γνωρίζει τις τι να πρωτοθαυμάση εις την δενδροστοιχίαν εκείνην, ής ομοίαν δεν έχει όλη η Αργολίς…

Δημήτριος Βαρδουνιώτης, εφημ. «Δαναός», αριθ. 27, 1896.

Κεφαλάρι: χωριό της επαρχίας Άργους και δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Άργους. Ευρίσκεται πέντε χιλιόμετρα  νότια της πόλης μας με πληθυσμό 773 κατοίκους (απογραφή 2001). Το Κεφαλάρι υπαγόταν στον Δήμο Αργείων από το 1834 που συστάθηκε ο Δήμος και είχε πληθυσμό τότε 50 κατοίκους. Έγινε κοινότητα το 1914 με το νόμο ΔΝΖ/1912 «Περί συστάσεως Δήμων και Κοινοτήτων…» του Ελ. Βενιζέλου και ξανάγινε δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Άργους με τον «Καποδιστριακό» νόμο 2539/97.

Κεφαλάρι. Φωτογραφία Φάνης Τσίρος.

Το Κεφαλάρι είναι πανέμορφο χωριό. Τα σπίτια του είναι απλωμένα σε μεγάλη έκταση και κτισμένα ανάμεσα σε πανύψηλα δένδρα και περιβόλια. Δυτικά του χωριού υψώνεται το όρος Χάον. Η λέξη ετυμολογείται πιθανότατα από το ρήμα χαίνω (χάσκω), επειδή στις νότιες υπώρειες του όρους υπάρχει σπήλαιο βάθους 110 μ. περίπου. Το σπήλαιο[1] αυτό χρησιμοποιήθηκε ως καταφύγιο και κατοικία από ανθρώπους της προϊστορικής περιόδου, όπως καταδεικνύουν ίχνη και διάφορα ευρήματα, που έφεραν στο φως Γερμανοί σπηλαιολόγοι το 1970. Το σπήλαιο, επίσης, χρησιμοποιήθηκε ως ασφαλές καταφύγιο κατά τους βομβαρδισμούς τον Απρίλιο 1941.

Το σπήλαιο του Κεφαλαρίου. Φωτογραφία: Σαράντος Καχριμάνης, λήψη, 2007.

Το σπήλαιο του Κεφαλαρίου. Φωτογραφία: Σαράντος Καχριμάνης, λήψη, 2007.

Το σπήλαιο του Κεφαλαρίου. Φωτογραφία: Σαράντος Καχριμάνης, λήψη, 2007.

(περισσότερα…)

Read Full Post »

Πλινθοποιοί

Οι πλινθοποιοί ή πλιθράδες έφτιαχναν τις πλίθρες με χώμα και άχυρο, χρησιμοποιώ­ντας ξύλινα καλούπια. Θα μπορούσε να φα­νταστεί κανείς ένα πλινθοποιείο, δηλαδή ένα οργανωμένο εργαστήριο παρασκευής πλίνθων, όπως λειτούργησαν αργότερα ερ­γοστάσια παρασκευής τσιμεντόλιθων. Δεν γνωρίζουμε αν στην Αργολίδα λειτούργη­σε κάποιο πλινθοποιείο. Οι πληροφορίες μας είναι διαφορετικές, ότι έφτιαχναν πλί­θρες στα χωράφια, χρησιμοποιώντας χώ­μα από τα ίδια χωράφια, με εντελώς πρω­τόγονο τρόπο.

Πλινθόκτιστη κατοικία στο Άργος, Τριπόλεως 15, λίγο μετά το Αρχαίο Θέατρο. Λήψη φωτογραφίας 15-2-2023.

Πλινθόκτιστη κατοικία με μερική κατάρρευση στο Άργος, Τριπόλεως 15. Λήψη φωτογραφίας 15-2-2023.

Αποβραδίς άνοιγαν στέρνα, για να πο­τιστεί καλά το χωράφι. Συνήθως το νερό ή­ταν λίγο. Γι’ αυτό αντλούσαν συνεχώς από το διπλανό μαγκανοπήγαδο με το μουλάρι ή με μηχανή. Το νερό έπεφτε στη στέρνα και από εκεί το καθοδηγούσαν, ώστε να βρα­χεί καλά το χώμα και να γίνει λάσπη. Την άλλη μέρα, πρωί-πρωί, έριχναν μπόλικο ά­χυρο, το ζύμωναν με τα πόδια τους καλά, ξυπόλυτοι, τραβούσαν τη λάσπη με φτυά­ρια και τσάπες και την έκαναν σωρούς-σω- ρούς. Στη συνέχεια δύο εργάτες μεταφέρα­νε το μείγμα με την τζουβέρα. Η τζουβέρα σχηματιζότανε από δύο μακριά ξύλα, που ενώνονταν με ταβλιά και πάνω σ’ αυτά έριχναν τη λάσπη με το φτυάρι. Για τη μετα­φορά, ο ένας προπορευόταν κι ο άλλος ακολουθούσε, κρατώντας και οι δύο την τζου­βέρα με τη λάσπη από τις άκρες των ξύλων. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Καταφύκι ή Μυγγυριστέα

«Ελεύθερο Βήμα»

Από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού.

Η Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού, δημιούργησε ένα νέο χώρο, το «Ελεύθερο Βήμα», όπου οι αναγνώστες της θα έχουν την δυνατότητα να δημοσιοποιούν σκέψεις, απόψεις, θέσεις, επιστημονικά άρθρα ή εργασίες αλλά και σχολιασμούς επίκαιρων γεγονότων.

Διαβάστε σήμερα στο «Ελεύθερο Βήμα» επιπρόσθετες πληροφορίες για το φαράγγι Καταφύκι Αργολίδας, 5 χλμ. Β.Δ. της Ερμιόνης, από τον πρόεδρο του «Ερμιονικού Συνδέσμου», Γιάννη Σπετσιώτη.

Σε απόσταση 5 χλμ. Β.Δ. της Ερμιόνης βρίσκεται η γνωστή από την αρχαιότητα τοποθεσία του Καταφυκιού με το ομώνυμο φαράγγι ανάμεσα στην Ερμιόνη και τους Φούρνους.

Ο Βασίλης Γκάτσος δέχεται ότι «το φαράγγι λεγόταν κατά την αρχαιότητα καταφυγή, ρ. καταφεύγω = φεύγω προς τα κάτω. Έτσι «επιβεβαιώνεται» ο μύθος ότι εκεί έγινε η αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα, που γρήγορα έφυγε προς τα κάτω και χάθηκε στο θεοσκότεινο, ερεβώδες και δυσερμήνευτο βασίλειο για να διαφυλάξει το πολύτιμο λάφυρό του».

Ο Γιάννης Ησαΐας αναφέρει ότι «το όνομα της περιοχής είχε δοθεί τα χρόνια του Μεσαίωνα (5^ος -15^ος μ.Χ. αιώνας) και προέρχεται από τη λέξη «Καταφύγιον». Εκεί, όπως σημειώνει, ήταν ο τόπος όπου κατέφευγαν οι κάτοικοι προκειμένου να προφυλαχθούν από τις επιδρομές των κατακτητών και των πειρατών».

Είχα ακούσει, όμως, ότι κατά τους χρόνους των ληστρικών επιδρομών στις σπηλιές των βράχων κατέφευγαν οι ληστές ζητώντας ασφαλές καταφύγιο, όταν ένοπλα αποσπάσματα τους καταδίωκαν. Οι ανωτέρω απόψεις θεωρώ πως δικαιολογούν επιτυχώς την προέλευση της ονομασίας Καταφύκι (τοποθεσία και φαράγγι).

Το γεφύρι του Καταφυκίου.

(περισσότερα…)

Read Full Post »

Τα Μοναστήρια ως καταφύγιο των ατόμων με αναπηρία και η συμβολή της Ιεράς Μονής των Αγίων Αναργύρων Ερμιόνης

Κατά τους πρώτους χρόνους της ανεξαρτησίας του Ελληνικού Κράτους η προσφορά των ιερών μονών της Χώρας ήταν σημαντική σε πολλούς τομείς ανάπτυξης του κράτους. Ιδιαίτερα στους τομείς της υγείας, της πρόνοιας, των κοινωφελών έργων, της φτώχειας και της αντιμετώπισης των ανθρώπων με αναπηρίες, σωματικές πνευματικές, συναισθηματικές αλλά και των άλλων προβλημάτων υγείας, εξαιτίας μάλιστα των διαφόρων πανδημιών, με ικανοποιητικά αποτελέσματα.

Είναι γνωστό, πως τα πρόσωπα εκείνα που η παρουσία τους δημιουργούσε διάφορα προβλήματα στην οικογένεια και στον ευρύτερο κοινωνικό περίγυρο κρίνονταν ανεπιθύμητα και απομακρύνονταν με επιλογή μάλιστα της οικογένειας. Η πιο συνηθισμένη κατάληξη ήταν ο εγκλεισμός τους σε μοναστήρια και αργότερα σε ιδρύματα που ήσαν ειδικά διαμορφωμένα, ώστε να δέχονται διάφορες «θεραπευτικές» υπηρεσίες, ανάλογα με το είδος και τον βαθμό της αναπηρίας για μεγαλύτερο ή μικρότερο χρονικό διάστημα και με όχι ιδιαίτερα φιλάδελφα συναισθήματα.

Ας παρακολουθήσουμε ένα τέτοιο περιστατικό, όπως περιγράφεται σε έγγραφα εκείνης της εποχής. Μας το έθεσε υπόψη ο αγαπητός φίλος Κώστας Κουλαλόγλου, Πρόεδρος της Ένωσης Σπετσιωτών.

Το μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων, πάνω από το γαλήνιο κόλπο της Ερμιόνης – Ντιάνα Αντωνακάτου.

Ο Δήμαρχος, λοιπόν, των Σπετσών Νικόλαος Γκίνης με την υπ’ αρ. 654/3 Αυγούστου 1853 αναφορά του γνωστοποιεί στον Έπαρχο Σπετσών και Ερμιονίδος ότι: Στις Σπέτσες υπάρχουν δύο φρενοβλαβείς[1] δημότες ο Α.Α.Ζ. και Δ.Τ.Κ., που εδώ και πολλά χρόνια περιφέρονται στην πόλη «απεριόριστοι», γιατί δεν υπάρχει κατάλληλη δομή να τους δεχθεί. Οι δε συγγενείς τους, όντας άποροι, αδυνατούν να αναλάβουν οποιαδήποτε ευθύνη. Τα άτομα αυτά είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα, έχουν δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στην κοινωνία των Σπετσών και σκορπούν τον φόβο σε όλους τους κατοίκους. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Το τοπωνύμιο Λιγουριό

«Ελεύθερο Βήμα»

Από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού.

Η Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού, δημιούργησε ένα νέο χώρο, το «Ελεύθερο Βήμα», όπου οι αναγνώστες της θα έχουν την δυνατότητα να δημοσιοποιούν σκέψεις, απόψεις, θέσεις, επιστημονικά άρθρα ή εργασίες αλλά και σχολιασμούς επίκαιρων γεγονότων.

Δημοσιεύουμε σήμερα στο «Ελεύθερο Βήμα» άρθρο του κ. Χρήστου Πιτερού,  αρχαιολόγου, μέλους του Δ.Σ. Ιδρύματος Ιωάννης Καποδίστριας, πρώην αναπληρωτή Δ/ντή της Δ. ΕΠΚΑ, πτυχιούχου Κλασσικής Φιλολογίας ΕΠΚΑ, Αρχαιολογίας και Τέχνης ΑΠΘ και Επίτιμου  Προϊστάμενου αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και αρχαιογνωστικής έρευνας  με θέμα:

«Το τοπωνύμιο Λιγουριό»

Για το πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί σχετικά με το τοπωνύμιο Λι(υ)γουριό, έδρα του Δήμου Επιδαύρου, στην τοπική εφημερίδα Αναγνώστης (17.09.2015) δημοσιεύθηκαν δύο σχετικά άρθρα του Β. Μπιμπή και του Γιάννη Γ. Σαρρή (Δραγώνα), ενώ πρόσφατα δημοσιεύτηκε σχετικό άρθρο στην ίδια εφημερίδα (6.10.2022). «Το Λυγουριό έχασε την ταυτότητα του και δεν μπορεί να την ξαναπάρει». Από τις αρχές του 1993, όταν η πρώην κοινότητα Λυγουριού μετονομάστηκε σε Δήμο Ασκληπιείου, από το πρώην κοινοτικό συμβούλιο με έδρα το Ασκληπιείο, αντί του Λιγουριού, χωρίς την ενημέρωση των πολιτών και χωρίς απόφαση του αρμόδιου συμβουλίου τοπωνυμίων, δημιουργώντας συγχύσεις στους κατοίκους και τους επισκέπτες.

Σχετικά με το σοβαρό αυτό πρόβλημα το 1998 δημοσιεύσαμε διεξοδικά γλωσσολογική μελέτη για το τοπωνύμιο Λιγουριό στο περιοδικό Ελλέβορος (Χ. Πιτερός, Το τοπωνύμιο Λιγουριό, περ. Ελλέβορος, τ.13,1998,σελ.97-103). Στη συνέχεια σύμφωνα με το σχέδιο «Καλλικράτης» ολόκληρη περιοχή της Επιδαύρου, με την συνένωση των τριών Δήμων Ασκληπιείου, Αρχαίας Επιδαύρου και Νέας Επιδαύρου, μετονομάσθηκε σε έναν ενιαίο Δήμο Επιδαύρου, για την έδρα του οποίου αναφέρεται ο οικισμός του Ασκληπιείου αντί του ορθού Λι(υ)γουριό.

Λιγουριό, περ. 1968.

Για την καλύτερη αντικειμενική ενημέρωση των κατοίκων και της παρούσης Δημοτικής Αρχής του Δήμου Επιδαύρου, για το χρόνιο αυτό πρόβλημα, κρίναμε απαραίτητο να αναδημοσιεύσουμε στη συνέχεια την παραπάνω μελέτη μας, που δημοσιεύθηκε το 1998, πριν από είκοσι τέσσερα χρόνια, με μικρές όμως τροποποιήσεις και συμπληρώσεις για λόγους σαφήνειας:

Το γνωστό και σπάνιο τοπωνύμιο Λιγουριό έφερε μέχρι πρόσφατα στην Αργολίδα η γνωστή ομώνυμη κοινότητα στην Επαρχία Επιδαύρου. Η αφορμή για την ενασχόλησή μας με το όνομα αυτό οφείλεται στις ακόλουθες διαπιστώσεις: (περισσότερα…)

Read Full Post »