Feeds:
Δημοσιεύσεις
Σχόλια

Posts Tagged ‘Διόνυσος’

Αττική κωμωδία

Posted in Μουσικοί – Σκηνοθέτες – Ηθοποιοί, tagged , , , , , , , on 18 Ιουνίου, 2014| Leave a Comment »

Αττική κωμωδία

 

Η αττική κωμωδία: Παράλληλα σχεδόν με την τραγωδία στην αρχαία Αθήνα αναπτύχθηκε και η κωμωδία. Το όνομά της προέρχεται από το τρα­γούδι (ωδή) του κώμου, μιας θορυβώδικης συντροφιάς, που τραγουδού­σε, χόρευε και έκανε χοντρά αστεία κρατώντας φαλλούς (κώμος + ωδή = κωμωδία). [1] Ο χορός των ανδρών του κώμου, που αποτέλεσε τον πυ­ρήνα της κωμωδίας συνδέθηκε τον 6ο αι. π.Χ. στην Αττική με το Διόνυσο και παρουσιάζονταν στις γιορτές του Θεού. Στα αυτοσχέδια τραγούδια των χορευτών αυτών προστέθηκαν σιγά σιγά και άλλα στοιχεία (παρά­βαση, αγώνας, ηθοποιοί) και δημιουργήθηκε η πρωταρχική μισοαυτοσχέδια κωμωδία, που δεν ξεπερνούσε σε έκταση τους 300 στίχους, ούτε είχε μεγάλη ενότητα. Οι ποιητές της προσπαθούσαν να επινοήσουν όσο πιο φανταστικές και διασκεδαστικές σκηνές μπορούσαν, για να προκα­λέσουν το γέλιο των ακροατών, λυτρώνοντάς τους από τις έγνοιες της κα­θημερινότητας.

Παράσταση χορού νέων αντρών, οι οποίοι ιππεύουν στρουθοκάμηλους, σε μελανόμορφο σκύφο του 6ου αιώνα π.Χ. Δεξιά άντρας παίζει δίαυλο, ενώ μπροστά του η μικρή μορφή του Πανός υποδέχεται το χορό. Boston, Museum of Fine Arts.

Παράσταση χορού νέων αντρών, οι οποίοι ιππεύουν στρουθοκάμηλους, σε μελανόμορφο σκύφο του 6ου αιώνα π.Χ. Δεξιά άντρας παίζει δίαυλο, ενώ μπροστά του η μικρή μορφή του Πανός υποδέχεται το χορό. Boston, Museum of Fine Arts.

Οι κωμωδίες αυτές παίζονταν στην αρχή ανεπίσημα από εθελοντές. Επίσημα δεκτές στα μεγάλα Διονύσια έγιναν το 486 π.Χ., μετά τη νίκη του Μαραθώνα δηλ., όταν ισχυροποιήθηκε το δημοκρατικό κόμμα, και στα Λήναια το 446 π.Χ. Από τότε ο επώνυμος Άρχων όριζε χορηγούς και βραβεία για κωμωδίες, που θα παριστάνονταν στο θέατρο στις γιορ­τές του Διονύσου. Η κωμωδία έφτασε στην τελείωσή της στα χρόνια της μεγάλης ακμής της αθηναϊκής δημοκρατίας και επηρεασμένη ευεργετι­κά από τη σύγχρονή της τραγωδία απέκτησε ενότητα και μεγαλύτερη έκταση. [2]

Στην ολοκληρωμένη της μορφή η αττική κωμωδία έχει την εξής δο­μή: [3]

Πρόλογος:Όπως και στην τραγωδία αλλά εκτενέστερος.

Πάροδος:Ξαφνική και θορυβώδης είσοδος του χορού στη σκηνή.

Αγών:Διαλογικές σκηνές, στις οποίες παρουσιάζονται δύο πρόσωπα, πολλές φορές αλληγορικά, να συζητούν μαλώνοντας για κάποιο ζήτημα.

Παράβασις:Ο χορός στρέφεται προς τους θεατές, για να μιλήσει -άσχετα με την υπόθεση του έργου- για τον ποιητή, να τα βάλει με τους πολιτι­κούς, να κρίνει την πολιτική και κοινωνική κατάσταση της πόλης, να πει­ράξει «άγρια» παρόντες και απόντες συμπολίτες του. Ήταν το πιο επίκαιρο και ζωντανό μέρος στη μέση της κωμωδίας και εξαφανίσθηκε όταν με την πτώση της δημοκρατίας περιορίστηκαν οι ελευθερίες του δήμου.

Έξοδος:Η λύση της υπόθεσης, συνήθως χτυπητή και ζωηρή.

Στην ακμή της κωμωδίας η βωμολοχία (στοιχείο δωρικό από τα κυ­ριότερα χαρακτηριστικά της) έχει περιοριστεί κάπως, αλλά η προσωπική σάτιρα (στοιχείο ιωνικό) έχει δυναμώσει και απλωθεί σ’ όλα τα μέρη της. Ο κωμικός ποιητής κρίνει όλα τα σημαντικά και ασήμαντα πρόσωπα του καιρού του [4]: πολιτικούς, στρατηγούς, φιλοσόφους, ρήτορες, μάντηδες, ποιητές, μουσικούς κ.λ.π. Ακόμα παίρνει θέση απέναντι σε κάθε σοβαρό πολιτικό, κοινωνικό, θρησκευτικό, ηθικό κ.λ.π. πρόβλημα της εποχής του. Σκοπός του το «παιδεύειν ἀνθρώπους καί βελτίους ἀπεργάζεσθαι», διεκδικεί δηλ. το προνόμιο της τραγωδίας να μορφώνει ανθρώπους και να τους κάνει καλύτερους.

Η κωμωδία άκμασε στα πιο ταραγμένα χρόνια της αθηναϊκής δημο­κρατίας, την εποχή του Περικλή, των σοφιστών, του Πελοποννησιακού πολέμου, του Ευριπίδη, που πάλευαν να αφήσουν τους παλιούς δοκιμα­σμένους δρόμους και ν’ ανοίξουν καινούριους. Όντας από τη φύση της προορισμένη να ανήκει πάντα στην αντιπολίτευση -αλλιώς δεν είναι κω­μωδία, είναι εγκώμιο, ρητορεία, προπαγάνδα, πάντως όχι κωμωδία- αντιτάχτηκε σε κάθε ανανεωτική κίνηση, υπερασπίστηκε με πείσμα τα πα­λιά ιδανικά και χτύπησε ανελέητα τους εκπροσώπους κάθε νεωτερισμού. Γι’ αυτό και οι ποιητές της αρχαίας κωμωδίας θεωρήθηκαν ότι ανήκαν στους αντιδραστικούς αριστοκρατικούς κύκλους, που αντιπολιτεύονταν και πολεμούσαν τη δημοκρατία. Δεν μπορεί όμως μέσα σε τόσους κωμι­κούς ποιητές να μη βρέθηκαν μερικοί, που να έχουν δημοκρατικά φρο­νήματα. Ούτε μπορούσαν να ‘ρθουν σε αντίθεση με τους δημοκρατικούς ακροατές τους στο θέατρο, που γελούσαν ακούγοντας να κοροϊδεύουν τους αρχηγούς τους και το πολιτικό τους σύστημα.

Η ανάπτυξη και η παρακμή της αττικής κωμωδίας συντελείται στο διάστημα δυο περίπου αιώνων (486-262 π.Χ.) και χωρίζεται σε τρεις πε­ριόδους:

α) Αρχαία (486-400 π.Χ. περίπου) με κύριους εκπροσώπους τους Κράτη, Κρατίνο, Φερεκράτη, Εύπολη και πάνω απ’ όλους τον Α­ριστοφάνη.

β) Μέση (400-330 π.Χ. περίπου) με κύριους εκπροσώπους τον Αντιφάνη και τον Άλεξη.

γ) Νέα κωμωδία (330-262 π.Χ.) με εκπρο­σώπους το Φιλήμονα, το Δίφιλο, τον Απολλόδωρο και κυρίως το Μέναν­δρο, του οποίου έχουν σωθεί και έργα. Αν θέλαμε να συσχετίσουμε το αρχαίο θέατρο με το σημερινό, θα λέγαμε ότι η αρχαία αττική κωμωδία αντιστοιχεί με τη δική μας «επιθεώρηση», ενώ η νέα αττική αντιστοιχεί με τη σημερινή κωμωδία.

 

Υποσημειώσεις

 

[1] Lesky Α. , Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, σελ. 339-340.

[2] Κακριδή Θ. Ι., Η Αρχαία Ελληνική Κωμωδία, εισαγωγή στους Βάτραχους του Αριστοφάνη, Ο.Ε.Δ.Β., Αθήνα 1975, σελ. 44-46.

[3] Κορδάτου Γ., Η Αρχαία Τραγωδία και Κωμωδία, σελ. 247.

[4] Κακριδή Θ. I., ό. π., σελ. 47-48.

 

Αλέξης Τότσικας

Φιλόλογος – Συγγραφέας

«Ανθολόγιο | Δώδεκα Αποσπάσματα Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων», Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 1997.

 

Read Full Post »

Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου

Posted in Αργολίδα Μνημεία, Επίδαυρος, tagged , , , , , , , , , , on 1 Μαρτίου, 2009| 2 Σχόλια »

Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου

 

 

Γενικά

 

Στην Ακρόπολη της αρχαίας πόλης της Επιδαύρου και στην Ν.Δ. πλαγιά της, ιδρύθηκε σε παλαιότερη του Ασκληπιείου περίοδο, το μικρό θέατρο, για τις δημόσιες ανάγκες έκφρασης της εποχής, κυρίως όμως για τα δρώμενα της Διονυσιακής λατρείας, γι’ αυτό και ήταν αφιερωμένο στον θεό Διόνυσο. Από τις αφιερωματικές επιγραφές, προκύπτει ότι η κατασκευή του θεάτρου, πραγματοποιήθηκε τον 4ο π.Χ. αι., από χορηγίες εξεχόντων αρχόντων και επιλέκτων προσώπων της τοπικής κοινωνίας, εκείνης της εποχής.

 
Χαρακτηριστικό του θεάτρου είναι οι επιγραφές, που αποτελούν ένα πραγματικό – ζωντανό μουσείο. Για τον λόγο αυτό αποκαλείται και «λαλούν θέατρο». Μετά από 23 αιώνες σιωπής, το 1971 άρχισε η ανασκαφή του.


Κάθε Ιούλιο, εδώ στο μικρό θέατρο, πραγματοποιούνται σημαντικές μουσικές εκδηλώσεις από το Υπουργείο Ανάπτυξης, το οποίο τις εντάσσει στο πρόγραμμα των θερινών πολιτιστικών δραστηριοτήτων του Ε.Ο.Τ., που με την σειρά του, από το 1998 έχει αναθέσει την οργάνωση παραγωγής & εκτέλεσης των προγραμμάτων του «Μουσικού Ιουλίου», στον οργανισμό Μεγάρου Μουσικής Αθηνών.

 

Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου

Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου

 

Ίδρυση

Η αρχική μορφή του θεάτρου της πόλης της Επιδαύρου τοποθετείται στον 4ο π.Χ. αι. Αντίθετα από το διάσημο, περίπου σύγχρονο θέατρο του Ασκληπιείου που προοριζόταν να δεχτεί μεγάλα πλήθη προσκυνητών από ολόκληρο τον Ελλαδικό χώρο κατά τις εορτές, αυτό προοριζόταν να καλύψει μόνο τις ανάγκες των κατοίκων της μικρής πόλης. Έτσι το μέγεθός του ήταν πολύ μικρότερο (9 κερκίδες με 18 σειρές εδωλίων, χωρητικότητας περίπου 2.000 θέσεων). Όλα τα λίθινα εδώλια φέρουν επιγραφές με ονόματα αξιωματούχων – χορηγών από τα οποία μαθαίνουμε ότι το επιδαύριο θέατρο ήταν αφιερωμένο στο θεό Διόνυσο. Η κατασκευή του θεάτρου πρέπει να διήρκεσε από τον 4ο π.Χ. αι. μέχρι τα Ελληνιστικά χρόνια. Κατά τη διάρκεια της Ρωμαιοκρατίας το θέατρο υπέστη ριζική αναμόρφωση, τα εδώλια αναδιατάχθηκαν, η ορχήστρα έγινε ημικυκλική και το αρχικό σκηνικό οικοδόμημα έδωσε τη θέση του σε ένα νέο, χτισμένο πλησιέστερα στο κοίλο. Ο χώρος φιλοξενούσε παραστάσεις δράματος και άλλες θρησκευτικές και δημόσιες εκδηλώσεις της πόλης. Ο Παυσανίας που επισκέφθηκε την πόλη της Επιδαύρου στα μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ. αναφέρει τους ναούς, την αγορά και το λιμάνι αλλά για το θέατρο δεν κάνει λόγο.

Αρχαιολογικό χρονικό

Το μικρό θέατρο της Επιδαύρου λειτούργησε επί περίπου επτά αιώνες. Όταν εντοπίστηκε ήταν ολοκληρωτικά καλυμμένο από έναν ελαιώνα. Η ανασκαφή του ξεκίνησε από την Ευ. Δεϊλάκη στις αρχές της δεκαετίας του ΄70 και εξελίχθηκε αργά. Για αρκετά χρόνια μεμονωμένοι κυβικοί όγκοι χώματος με ελαιόδεντρα προεξείχαν ανάμεσα στα εδώλια του ημιανεσκαμμένου κοίλου προσφέροντας ένα περίεργο θέαμα στους επισκέπτες που αντίκριζαν το χώρο από την περίφραξη. Ύστερα από διακοπή, η ανασκαφή ξανάρχισε τη δεκαετία του ΄90 και συνεχίζεται πλέον συστηματικά μέχρι σήμερα μαζί με εργασίες αναστήλωσης και ανάδειξης από την Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Επιδαύρου (ΕΣΜΕ) του ΥΠ.ΠΟ.. Αποκαλύφθηκε η μορφή που είχε πάρει το θέατρο κατά τη ρωμαϊκή περίοδο. Η θέση του προσκηνίου ήταν κοντά στο κοίλο δίνοντας στην ορχήστρα ημικυκλική περίπου μορφή. Από το κατώτερο τμήμα του τοίχου του προσκηνίου σώζονται κάποια τμήματα, ενώ σε καλύτερη κατάσταση είναι ο τοίχος της σκηνής που είχε επενδυθεί με ορθοστάτες, κίονες, κλπ. Κατά την ύστερη ρωμαϊκή εποχή το προσκήνιο διαμορφώθηκε διαφορετικά. Από την τελευταία αυτή φάση σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση ο τοίχος του προσκηνίου. Τα λίθινα εδώλια που λείπουν από τις ανώτερες σειρές χρησιμοποιήθηκαν κατά την ύστερη αρχαιότητα για την κατασκευή οχυρωματικού τείχους στην κορυφή της χερσονήσου. Μέρος του κοίλου και του σκηνικού οικοδομήματος καλύπτεται από την παρακείμενη αγροτική οδό. Μία παλιά διώροφη κατοικία ορθώνεται ακόμη πίσω από το χώρο της σκηνής. Ως αποτέλεσμα των εργασιών αποκατάστασης που πραγματοποιεί η ΕΣΜΕ στο αρχαίο θέατρο είναι και η συνεχής αύξηση των διατιθεμένων θέσεων για τις θερινές παραστάσεις (σήμερα διατίθενται περίπου 800 θέσεις).

Πηγές

 

  • Δήμος Επιδαύρου
  • Υπουργείο Πολιτισμού
  • Ελληνικό Φεστιβάλ

  

Read Full Post »