ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Η επικαιρότητα του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της Κύπρου 1955-1959

«Ελεύθερο Βήμα»

Από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού.

Η Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού, δημιούργησε ένα νέο χώρο, το «Ελεύθερο Βήμα», όπου οι αναγνώστες της θα έχουν την δυνατότητα να δημοσιοποιούν σκέψεις, απόψεις, θέσεις, επιστημονικά άρθρα ή εργασίες αλλά και σχολιασμούς επίκαιρων γεγονότων.

Φιλοξενούμε σήμερα στο «Ελεύθερο Βήμα»  σημειώσεις του διδάκτορα Ιστορίας, Τάσου Χατζηαναστασίου για τον πανηγυρικό της τιμητικής εκδήλωσης που διοργάνωσε την 1^η Απριλίου 2019, στο Βουλευτικό του Ναυπλίου, ο Σύλλογος Φίλων του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Ιεράς Μητροπόλεως Αργολίδας, για την 64η επέτειο από της ενάρξεως του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνος των Κυπρίων αγωνιστών Ε.Ο.Κ.Α. από τον αγγλικό ζυγό (1955-1959).

Ευχαριστίες και συγχαρητήρια για την πρωτοβουλία καθώς ο Αγώνας της ΕΟΚΑ για συγκεκριμένους λόγους και σκοπιμότητες είναι παραμελημένος και τα τελευταία χρόνια επιχειρείται η αποδόμησή του ενώ πρόκειται για έναν υπέροχο αγώνα. Η εκδήλωση αυτή θέτει επιτέλους τον εθνικοαπελευθερωτικό Αγώνα στα σωστά του πλαίσια.

Το Ναύπλιο και η Κύπρος συνδέονται με ακατάλυτους δεσμούς αίματος καθώς ο πρώτος νεκρός Ελλαδίτης αξιωματικός κατά την τουρκική εισβολή του 1974 είναι ο Ναυπλιώτης αντιστράτηγος Μπούτας, προτομή του οποίου έχει ανεργεθεί στον πεζόδρομο του Μητροπολιτικού. Επίσης, αναφέρεται Κύπριος νεκρός του βρετανικού στρατού που έπεσε κατά την εισβολή των Γερμανών στην Ασίνη. Τέλος, ανάμεσα στους νεκρούς της ΕΟΚΑ, αναφέρεται η Όλγα Κωνσταντινίδη «εκ Ναυπλίου» για την οποία στη σχετική αναζήτηση έλαβα την πληροφορία ότι το πατρικό της όνομα ήταν Μάρκου.

Γιατί όμως να θυμόμαστε και να τιμάμε σήμερα, 64 χρόνια μετά την επέτειο της ΕΟΚΑ;

• Γιατί είναι επίκαιρος ο Αγώνας της ΕΟΚΑ;
  

1. Γιατί έχουμε ανάγκη σήμερα από τα πρότυπα και τις αξίες που ανέδειξε;
2. Γιατί παραμένουν ακόμη και σήμερα ανοιχτά ζητήματα:

α. Το Κυπριακό, καθώς οι Κύπριοι είναι ο μοναδικός λαός της Ευρώπης που στερείται το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης, αυτό δηλαδή που με τον Αγώνα τους διεκδίκησαν στη διάρκεια του εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα.

β. Η Βρετανία δεν έχει αναλάβει τις ευθύνες της έναντι των εγκλημάτων που διέπραξε ενώ διατηρεί κυρίαρχες βάσεις στο νησί.

γ. Δεν έχει αναγνωρίσει ούτε τα θύματα από τη δική της πλευρά. Επισήμως έως τώρα αναγνώριζε 124 νεκρούς δίνοντας έτσι επιχειρήματα σε όλους όσοι επιχειρούν να συκοφαντήσουν την ΕΟΚΑ πως τάχα έχει σκοτώσει περισσότερους Έλληνες παρά Βρετανούς. Ωστόσο, έχει ανεγείρει μνημείο στα … κατεχόμενα της Κύπρου, έξω από την Κερύνεια για 371 στρατιώτες νεκρούς και σε αυτούς πρέπει να προσθέσουμε μερικές δεκάδες άντρες των σωμάτων ασφαλείας, επίσης Βρετανούς.

δ. Ακόμη και σήμερα αμφισβητείται η ελληνικότητα της Κύπρου παρότι η Κύπρος έχει δώσει το παρών σε όλους τους εθνικούς αγώνες της νεότερης ελληνικής Ιστορίας ενώ το μόνιμο αίτημα όλων των Κυπρίων ήταν η Ένωση με τη μητέρα Ελλάδα. Οι Βρετανοί επιχείρησαν πράγματι να αλλοιώσουν τον εθνικό χαρακτήρα των Κυπρίων αλλά συνάντησαν τη σθεναρή αντίσταση του κυπριακού ελληνισμού. Αυτών τα επιχειρήματα, της αποικιοκρατίας χρησιμοποιούν και σήμερα ορισμένοι εγχώριοι δήθεν ιστορικοί και ερευνητές για να αμφισβητήσουν την εθνική συνείδηση των Ελλήνων της Κύπρου.

1. Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ συμπυκνώνει όλη την ελληνική αντιστασιακή παράδοση διαχρονικά. Από το «Μολών λαβέ» του Λεωνίδα που το επανέλαβε ο ήρωας Γρηγόρης Αυξεντίου όταν του ζητήθηκε να παραδοθεί από τις βρετανικές δυνάμεις που είχαν περικυκλώσει το κρησφύγετό του. Ύστερα από πολύωρη μάχη και μη μπορώντας να τον συλλάβουν ζωντανό, τον πυρπόλησαν και στη συνέχεια απαγόρευσαν την κηδεία του. Από κει στο «ου τον Αγώνα περί χρημάτων ποιούμεθα» που αναφέρεται στον Ηρόδοτο και αποτέλεσε την απάντηση του άλλου ήρωα, του Κυριάκου Μάτση, όταν προσπάθησαν να τον δελεάσουν με υψηλή χρηματική αμοιβή προκειμένου να αποκαλύψει το κρησφύγετο του Αρχηγού Διγενή. Το ίδιο το ψευδώνυμο «Διγενής» παραπέμπει ευθέως στους Ακρίτες των συνόρων του Βυζαντίου ενώ οι ήρωες της ΕΟΚΑ, και ειδικά οι εννέα απαγχονισθέντες ξαναζωντανεύουν τους Νεομάρτυρες της Τουρκοκρατίας. Πραγματικά το θάρρος με το οποίο αντιμετώπισαν τον θάνατο εγκωμιάστηκε από φίλους αλλά αναγνωρίστηκε κι από τους εχθρούς. Οφείλεται οπωσδήποτε στη βαθιά τους Πίστη, πίστη στον Θεό αλλά και στο δίκιο του Αγώνα. Η Ελληνική Επανάσταση επίσης ενέπνευσε τους Αγωνιστές της ΕΟΚΑ καθώς και το έπος του ’40 και ο Αγώνας κατά της ναζιστικής κατοχής.

Γρηγόρης Πιέρης Αυξεντίου (1928-1957) αγωνιστής της ΕΟΚΑ. Ήταν δεύτερος στην ιεραρχία της οργάνωσης, σκοτώθηκε από τους Άγγλους σε μάχη που δόθηκε κοντά στην Ιερά Μονή Μαχαιρά. Κατά τη διάρκεια του αγώνα ήταν κυρίως γνωστός με το ψευδώνυμο Ζήδρος. Μετά θάνατον, τιμήθηκε από την Ελληνική πολιτεία με τον βαθμό του Αντιστράτηγου. Φωτογραφία από την σελίδα: Ιστορικές μνήμες ΕΟΚΑ.

2. Ο Αγώνας της ΕΟΚΑ δεν αφορούσε όμως μερικές δεκάδες ηρωικούς αγωνιστές. Ήταν ένας αγώνας παλλαϊκός, με έντονη την δράση της νεολαίας ακόμη και των μικρών παιδιών και των γυναικών που συμμετείχαν με κάθε τρόπο.

3. Αναφερθήκαμε ήδη στην ακλόνητη πίστη και το ήθος, την έννοια της θυσίας που χαρακτήριζε τους ήρωες της ΕΟΚΑ.

4. Ένα ήθος που αφορούσε το σύνολο του κυπριακού ελληνισμού που υπέμεινε με καρτερία τα σκληρά κατασταλτικά μέτρα που ήταν ατομικά καθώς έγιναν εκτελέσεις, ξυλοδαρμοί και φρικτά βασανιστήρια αλλά και συλλογικά τα οποία περιελάμβαναν αποκλεισμούς χωριών, απαγόρευση κυκλοφορίας, ανάρτησης σημαίας, ακόμη και των κηδειών των νεκρών αγωνιστών, κλείσιμο σχολείων ακόμη και Δημοτικών. Οι Βρετανοί εφάρμοσαν μέτρα που είχαν εφαρμόσει κατά την καταστολή των αντιαποικιακών αγώνων των Μάου Μάου στην Κένυα και το Σουδάν. Η σκληρότητα που επέδειξαν ήταν αντάξια των μέτρων που είχαν εφαρμόσει οι Ναζί στις κατακτημένες χώρες και στηρίζονταν στη συλλογική ευθύνη του τοπικού πληθυσμού. Σε μία περίπτωση ένα χωριό έμεινε αποκλεισμένο για 54 μέρες, χωρίς οι κάτοικοι να λυγίσουν παρότι στερούνταν τα αναγκαία για σχεδόν δύο μήνες. Η Βρετανία είχε καλέσει τους Κυπρίους να πολεμήσουν στον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο για την ελευθερία έναντι του ναζισμού με το σύνθημα: «πολεμώντας για τη Βρετανία, πολεμάς για την Ελλάδα» και οι Κύπριοι στρατεύτηκαν μαζικά πολεμώντας σε πολλά μέτωπα.

5. Η βαθιά εντύπωση και η μεγάλη κινητοποίηση στην Ελλάδα είναι γνωστή με τις μεγάλες και μαχητικές διαδηλώσεις, στις οποίες σημειώθηκαν και νεκροί, τους εράνους, τις διαμαρτυρίες. Σύσσωμο το έθνος ήταν στο πλευρό των αγωνιζόμενων Κυπρίων.

6. Η διεθνής απήχηση που είχε ο Αγώνας που συγκίνησε τους πνευματικούς ανθρώπους όπως ο κορυφαίος Γάλλος λογοτέχνης, Αλμπέρ Καμύ που έγραψε ένα συγκλονιστικό κείμενο συμπαράστασης. Απελευθερωτικά κινήματα όπως του Ιρλανδικού Δημοκρατού Στρατού (ΙΡΑ) αλλά και της Κούβας εμπνεύστηκαν από τον Αγώνα της ΕΟΚΑ όχι μόνο στο ιδεολογικό επίπεδο αλλά και στο επίπεδο της τακτικής του ανταρτοπολέμου. Το εγχειρίδιο του Γρίβα για τον ανορθόδοξο πόλεμο θεωρείται και σήμερα κορυφαίο καθώς ένας αριθμός ενόπλων ήταν υποχρεωμένος να κρύβεται και να δρα σε έναν πολύ περιορισμένο χώρο χωρίς μεγάλα και ψηλά βουνά, σε μικρές πόλεις έναντι δεκάδων χιλιάδων στρατιωτών.

Πώς τιμάμε τη μνήμη των αγωνιστών και τον Αγώνα της ΕΟΚΑ;

• Η ΕΟΚΑ πρέπει να αναφέρεται στα σχολεία. Σε κάθε σχολείο αφιερώματα στον Αγώνα αυτό και στους ήρωες, ειδική αναφορά στον Ευαγόρα Παλληκαρίδη, αυτόν τον ευγενή νέο, τον γλυκό άνθρωπο, τον ευαίσθητο ποιητή και λαμπρό αγωνιστή και στα Δημοτικά στον Δημητράκη Δημητριάδη, το παιδί των 7 ετών που σε μία διαδήλωση πυροβολήθηκε από Άγγλους στρατιώτες πάνω από το μάτι. Πυροβόλησαν και σκότωσαν ένα παιδί 7 ετών. Στις θεματικές εβδομάδες στο Γυμνάσιο θα μπορούσαν να συμπεριλάβουν και την αντιστασιακή παράδοση του ελληνισμού και να γίνεται ειδική αναφορά στην ΕΟΚΑ και στους ήρωές της.
• Σε διπλωματικό επίπεδο πίεση προς τη Βρετανία να αναλάβει τις ευθύνες της, να ανοίξει τα αρχεία για τα βασανιστήρια που εφάρμοσε σε βάρος των αγωνιστών, να ζητήσει επιτέλους συγνώμη για τα εγκλήματα που διέπραξε αλλά και να τιμήσει και τους δικούς της νεκρούς αναγνωρίζοντας επισήμως τον αριθμό τους.
• και εδώ στο Ναύπλιο να διερευνηθεί η περίπτωση της ηρωίδας Όλγας Κωνσταντινίδη – Μάρκου (;) και να αποδοθούν οι δέουσες τιμές.

Δεν το οφείλουμε μόνο στους ήρωές μας. Δεν το οφείλουμε στην Κύπρο, το οφείλουμε στο μέλλον του ελληνισμού. Είναι προϋπόθεση εθνικής επιβίωσης.

Τάσος Χατζηαναστασίου

1^η Απριλίου 2019

Read Full Post »

Ο απαγχονισμός Καραολή και Δημητρίου

Οδός Καραολή και Δημητρίου στο Άργος. Τα ονόματα των δύο πρώτων μελών της ΕΟΚΑ από τα συνολικά εννιά άτομα που εκτελέστηκαν από τους Βρετανούς τις πρώτες πρωινές ώρες της 10ης Μαΐου 1956, στην Κύπρο. Κάθε δρόμος έχει τη δική του ιστορία. Ας διαβάσουμε λοιπόν την ιστορία των Καραολή και Δημητρίου όπως την γράφει σε άρθρο του, ο δρ Ανδρέας Κάρυος, το όποιο δημοσιεύεται στην εφημερίδα «Καθημερινή», Κυριακή 25 Μαΐου 2014.

Η έναρξη της δράσης του ένοπλου ενωτικού κινήματος της ΕΟΚΑ, την 1η Απριλίου 1955, αναμφίβολα αποτέλεσε σοβαρή πρό­κληση για το βρετανικό αποικιακό καθεστώς στην Κύπρο. Η Βρετανία, μη μπορώντας πλέον να αρνείται την ύπαρξη ενός Κυ­πριακού Προβλήματος, κατέφυγε σε πρωτοβουλίες στο διπλωματικό πεδίο (Τριμερής Διάσκεψη – Αύγουστος 1955), ώστε να ελέγξει την κατάσταση στο νησί. Παράλληλα, υιοθέτησε μια σειρά αντεπαναστατικών μέτρων σε επίπεδο αστυνόμευσης: κήρυξη της Κύπρου σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, αύξηση του προ­σωπικού και των αρμοδιοτήτων του Στρατού και της Αστυνομίας, επιβολή κατ’ οίκον περιορισμών ή συλ­λογικών προστίμων, διεξαγωγή εκτεταμένων επιχει­ρήσεων έρευνας, εφαρμογή εκτεταμένων συλλήψεων και εγκλεισμού πολιτικών κατα­δίκων σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως, εκτο­πισμό του ηγέτη των Ελλήνων της Κύπρου (Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ’) και εφαρμογή της θανατικής ποινής δι’ απαγχονισμού.

Ανδρέας Δημητρίου (1934-1956)

Τα πρώτα μέλη της ΕΟΚΑ στα οποία εφαρ­μόστηκε η θανατική ποινή ήταν οι Μιχαλάκης Καραολής και Ανδρέας Δημητρίου. Ο Καραολής ήταν 22 ετών. Προερχόταν από τα μεσαία στρώματα της κυπριακής κοινωνίας. Κατείχε υψηλό επίπεδο μόρφωσης για τα δεδομένα της εποχής (απόφοιτος της Αγγλικής Σχολής), προσόν το οποίο του εγγυάτο ευοίωνες προοπτικές για την επαγγελματική του σταδιοδρομία στον δημόσιο τομέα. Ήταν μέλος των πρώτων εκτελεστικών ομάδων της ΕΟΚΑ που συ­στάθηκαν στη Λευκωσία, έχοντας ως αποστολή την εξουδετέρωση μελών της Αστυνομίας ή πληροφο­ριοδοτών τους. Μαζί με τον Ανδρέα Παναγιώτου (οι «εκτελέσεις» γίνονταν συνήθως από διμελείς ομάδες), πραγματοποίησαν την εκτέλεση του Ηρόδοτου Πουλλή. Ο Πουλλής ήταν Ελληνοκύπριος αστυνομικός, μέλος του Ειδικού Κλάδου (Special Branch) της Αστυνομικής Δύναμης, ενός κρίσιμου κλιμακίου για τη συλλογή πληροφοριών για την ΕΟΚΑ.

Η εκτέλεση του Πουλλή έγινε στις 28 Αυγούστου 1955. Οι σφαίρες προήλθαν από το όπλο του Ανδρέα Παναγιώτου. Ακολούθως, οι δράστες προσπάθησαν να διαφύγουν αρχικά τρέχοντας και μετά επιβαίνοντας πάνω σε ποδήλατα. Η ταυτότητα του Καραολή ως ενός από τους εκτελεστές εντοπίστηκε από τον αριθμό άδειας του ποδηλάτου του. Συνελήφθη αρ­γότερα, κατά την προσπάθειά του να προωθηθεί στις ορεινές περιοχές, ώστε να ενταχθεί στις αντάρτικες ομάδες της ΕΟΚΑ (πρακτική που ακολου­θούσε η οργάνωση ώστε να μην αδρανοποιούνται τα καταζητούμενα από τους Βρετανούς μέλη της).

Ο Ανδρέας Δημητρίου ήταν 21 ετών και ήταν επίσης στρατολογημένος στην ΕΟΚΑ. Έκανε αισθητή την παρουσία του στους κόλπους της οργάνωσης λόγω της συμβολής του στην αρπαγή οπλισμού από τις στρατιωτικές αποθήκες Αμμοχώστου όπου ερ­γαζόταν. Συνελήφθη όταν τον Νοέμβριο του 1955 πυροβόλησε εναντίον ενός Βρετανού που θεωρείτο μέλος των μυστικών υπηρεσιών. Παρόλο που το θύμα δεν σκοτώθηκε, ο Δημητρίου καταδικάστηκε σε θάνατο σύμφωνα με τις διατάξεις που μόλις είχαν εισαχθεί στο νομοθετικό πλαίσιο της Κατάστασης Ανάγκης και που προνοούσαν την επιβολή της θανατικής καταδίκης ακόμη και για όσους οπλοφορούσαν.

Διεθνές ενδιαφέρον για την πρώτη δίκη

Ο Ραούφ Ντενκτάς (1924 – 2012) ως εισαγγελέας.

Η περίπτωση του Καραολή ήταν η πρώτη που απασχόλησε τόσο έν­τονα το δημόσιο ενδιαφέρον, λόγω του ενδεχομένου της θανατικής ποινής για σχετιζόμενες με την ΕΟ­ΚΑ ενέργειες, της αδυναμίας εξεύρεσης αδιάσειστων αποδείξεων, αλλά και του νεαρού της ηλικίας του κατηγορουμένου. Το δικαστήριο ξεκίνησε τις εργασίες του στις 24 Οκτωβρίου 1955 με ανώτατο δικα­στή έναν Βρετανό και πάρεδρους έναν Ελληνοκύπριο και έναν Τουρ­κοκύπριο. Εκπρόσωπος της κατη­γορούσαν αρχής ήταν ο Ραούφ Ντενκτάς, Τουρκοκύπριος, ο οποίος έπαι­ξε αργότερα ηγετικό ρόλο – κυρίως μετά το 1960 – στις προσπάθειες του τουρκοκυπριακού στοιχείου για επιβολή της Διχοτόμησης ως λύσης για το Κυπριακό Ζήτημα. Το δικαστήριο στηρίχτηκε στις καταθέσεις δύο Τουρκοκυπρίων αστυ­νομικών για την τελική καταδίκη του Καραολή σε θάνατο δι’ απαγχονισμού. Στις 14 Νοεμ­βρίου 1955 το ανώτατο δικαστήριο της Κύπρου κατακύρωσε την ποινή του Καραολή.

Ο στρατάρχης σερ Τζον Χάρντινγκ

Ο κατηγορούμενος ακολούθως προ­σέφυγε στην Επιτροπή Δικαιοσύνης του Βρετα­νικού Συμβουλίου του Κράτους, ενώ αιτήθηκε απονομή χάριτος από τη βασίλισσα του Ηνωμένου Βασιλείου, Ελισάβετ Β’ (ο Albert Camus, διάσημος Γάλλος συγγραφέας και φιλόσοφος, υποστήριξε ανοιχτά το αίτημα του Καραολή). Οι προσπάθειές του δεν στέφθηκαν από επιτυχία. Όταν η έφεση του Καραολή εξετάστηκε από το Συμβούλιο του Στέμματος τον Απρίλιο του 1955, απορρίφθηκε – το ίδιο και η αίτηση προς τον τότε Κυβερνήτη της Κύπρου, στρατάρχη σερ Τζον Χάρντινγκ, για την απονομή χάρης. Η στάση του Χάρντινγκ δύναται να ερμηνευθεί υπό το πρί­σμα της αρχής «οφθαλμόν αντί οφθαλμού», όντας καθ’ όλον τον βίο του διαπρύσιος πολέμιος της κατάργησης της θανατικής ποινής. Επίσης, η εν γένει αίσθηση που κυριαρχούσε εντός των κλιμακίων των Δυνάμεων Ασφαλείας της Βρετανικής Διοίκησης στην Κύπρο, ήταν ότι το σύστημα απονομής δικαιοσύνης στην αποικία δεν δίωκε με την αρμόζουσα αυστηρότητα τους «τρομοκράτες» της ΕΟΚΑ. Σύμφωνα με αυτήν τη θεώ­ρηση, το ηθικό των δυνάμεων επιβολής θα μειωνόταν σε περίπτωση επίδειξης επιείκειας, γεγονός που θα επιβάρυνε την επιτυχή συνέχιση της εκστρατείας καταστολής της ελληνοκυπριακής επανάστασης. Συνεπακόλουθα, στις 8 Μαΐου 1956, το Εκτελεστικό Συμβούλιο της Κύ­πρου (η σύνθεση του οποίου περι­λάμβανε τέσσερις Βρετανούς και έναν Τουρκοκύπριο), απεφάνθη τελεσίδικα υπέρ της εκτέλεσης των Καραολή και Δημητρίου.

Οι αντιδράσεις

Η απόφαση για επιβολή της θανατικής ποινής είχε πυροδοτήσει ήδη έντονες αντιδράσεις. Για πα­ράδειγμα, διοργανώθηκαν μεγάλης κλίμακας διαδηλώσεις από τον μαθητόκοσμο της Κύπρου, ακολουθώντας οδηγίες της ΕΟΚΑ. Το αποι­κιακό καθεστώς αντέδρα­σε εφαρμόζοντας μια πο­λιτική διακοπής της λειτουργίας των σχολείων ή της κρατικής χρηματοδότησής τους. Το μέτρο αυτό δημιούργησε έναν φαύλο κύκλο, εφόσον περισσότεροι μαθητές ήταν απαλ­λαγμένοι από τις ασχολίες τους και άρα διαθέσιμοι για τη δημιουργία περισ­σότερων αναταραχών, οι οποίες συχνά κατέληγαν σε αιματηρές οδομαχίες με τις δυνάμεις καταστολής των Βρετανών. 

Ο Καραολής οδηγείται στο δικαστήριο. Θα καταδικασθεί σε θάνατο και θα εκτελεσθεί από τους Άγγλους δι’ απαγχονισμού στις 10 Μαΐου 1956. Δημοσιεύεται στην εφημερίδα Καθημερινή. Σάββατο 24-Κυριακή 25 Μαΐου 2014.

Ενόσω διαρκούσαν οι διαδικασίες της δικής των Καραολή και Δημητρίου, μέλη της ΕΟΚΑ προχώ­ρησαν στην απαγωγή δύο Βρετανών δεκανέων εκδηλώνοντας πρόθεση να τους ανταλλάξουν με τους δύο αγωνιστές. Παράλ­ληλα προειδοποίησαν ότι αν οι Βρετανοί εφάρμοζαν τη θανατική ποινή, τότε η οργάνωση θα εκτελού­σε τους δύο Βρετανούς στρατιωτικούς.

Όσον αφορούσε τις εσωτερικές εξελίξεις στην Ελλάδα σε συνάρτηση με τις υποθέσεις των καταδικασθέντων αγωνιστών, μερίδα του Τύπου επετίθετο συνεχώς στον Έλληνα υπουργό Εξω­τερικών Σπύρο Θεοτόκη (πρωθυπουργός ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής) με την κατηγορία ότι δεν υπήρξε επαρκής στις πιέσεις του προς τη βρετανική κυβέρνηση για ματαίωση των εκτελέσεων. Οι Βρετανοί διπλωμάτες στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη δέχτηκαν απειλές για τη ζωή τους. Ο Θεοτόκης απευθύνθηκε προς τον Αμερικανό ομόλογό του Τζον Φόστερ Ντάλλες για μεσολάβηση προς τη Βρετανία. Ο Ντάλλες όντως συζήτησε το θέμα με τον Βρετανό υπουργό Εξωτερι­κών, Σέλγουιντ Λόιντ, χωρίς ωστό­σο να μεταπείσει τη βρετανική πλευρά. Παρόμοια έκκληση κατά των εκτελέσεων απηύθυνε και η Αμερικανική Εργατική Ομοσπον­δία. Στο βρετανικό Κοινοβούλιο, βουλευτές του Εργα­τικού Κόμματος κατέβαλαν προσπάθειες εναντίον των καταδι­καστικών αποφάσεων. Στις 9 Μαΐου 1956 η Αθήνα και η Θεσσαλο­νίκη συνταράχτηκαν από εκτεταμένες διαδηλώσεις που αντανα­κλούσαν την άνοδο των αντιβρετανικών αλλά και αν­τιαμερικανικών συναισθημάτων στην ελληνική κοινωνία. Ιδίως στην Αθήνα σημειώθηκαν επεισό­δια μεταξύ των διαδηλωτών και της αστυνομίας με αποτέλεσμα νεκρούς και τραυματίες.

Η εκτέλεση και η ταφή των αγωνιστών

Ευαγόρας Παλληκαρίδης (1938 –1957)

Ο απαγχονισμός των Καραολή και Δημητρίου πραγματοποιήθηκε από τις βρετανικές αρχές τις πρώτες πρωινές ώρες της 10ης Μαΐου 1956, όπως ανακοινώθηκε σχετικά από το ραδιόφωνο. Επρόκειτο για την έναρξη της σειράς των εννέα συ­νολικά εκτελέσεων που τερματί­στηκε με τον απαγχονισμό του νεαρού ποιητή Ευαγόρα Παλληκαρίδη (1938- 1957). Στην Κύπρο δεν σημειώθηκαν αντιδράσεις, δεδομένου ότι ολόκληρο το νησί πεν­θούσε. Στο άκουσμα της είδησης των απαγχονισμών η ΕΟΚΑ ανα­κοίνωσε ότι εκτέλεσε εις αντίποινα τους δύο Βρετανούς δεκανείς. Επρό­κειτο για μια ενέργεια που αποδο­κιμάστηκε από την κυπριακή κοι­νωνία με αποτέλεσμα να μην επα­ναληφθεί. Στην Ελλάδα οι εκτελέσεις σηματοδότησαν μια σειρά από εξελίξεις: η ελληνική κυβέρνηση για ορισμένο διάστημα υιοθέτησε αυστηρότερη στάση έναντι της Βρετανίας. Στην Αθήνα, η οδός όπου βρισκόταν το κτίριο της Βρετανικής Πρεσβείας μετονομάστηκε σε «οδός Καραολή και Δημητρίου». Επίσης, πυροδοτήθηκαν έντονες αντιπαραθέσει μεταξύ κυβέρνησης και αντιπολίτευσης στη Βουλή. Το βεβαρημένο κλίμα δεν οδήγησε σε παραίτηση της κυβέρνησης Καρα­μανλή όπως απαίτησε η αντιπολί­τευση. Εντούτοις, ο Θεοτόκης πα­ραιτήθηκε και αντικαταστάθηκε από τον Ευάγγελο Αβέρωφ, ο οποίος επρόκειτο στα επόμενα χρόνια να δώσει το δικό του στίγμα σχετικά με την ελληνική εξωτερική πολιτική για το Κυπριακό.

Ηνωμένα Έθνη, 12 Νοεμβρίου 1956. Έναρξη της συζήτησης για το Κυπριακό. Από αριστερά, Καραμανλής, Σεφέρης, Αβέρωφ. Δημοσιεύεται στην εφημερίδα Καθημερινή. Σάββατο 24 – Κυριακή 25 Μαΐου 2014.

Γρηγόρης Πιερή Αυξεντίου (1928-1957)

Τα σώματα των Καραολή και Δη­μητρίου ετάφησαν σε ειδικά δια­μορφωμένο χώρο στον περίβολο των Κεντρικών Φυλακών της Λευκωσίας, δίπλα από τα κελιά των μελλοθάνατων (Block 8) και την αί­θουσα της αγχόνης. Αξίζει να ση­μειωθεί ότι επετράπη σε έναν ιερέα να τελέσει τη νεκρώσιμη ακολουθία (σύμφωνα με το Ορθόδοξο δόγμα) μόνο έξω από την κλειστή είσοδο του μικρού «κοιμητηρίου». Ο συγκεκριμένος χώρος χρησιμοποιήθηκε για την ταφή των εννέα απαγχονισθέντων από τις βρετανικές αρχές κατά τη διάρκεια του Κυπριακού Αγώνα (Μιχαλάκης Καραολής, Ανδρέας Δημητρίου, Χαρίλαος Μιχαήλ, Ανδρέας Ζάκος, Ιάκωβος Πατάτσος, Μιχαήλ Κουτσόφτας, Στέλιος Μαυρομμάτης, Ανδρέας Παναγίδης, Ευαγόρας Παλληκαρίδης). Επίσης, στο ίδιο σημείο τοποθετήθηκαν τα σώματα ακόμη τεσσάρων σημαι­νόντων αγωνιστών της ΕΟΚΑ που έπεσαν μαχόμενοι (Γρηγόρης Αυ­ξεντίου, Μάρκος Δράκος, Στυλιανός Λένας, Κυριάκος Μάτσης), των οποί­ων τις κηδείες προσπάθησαν οι Βρετανοί να αποτρέψουν από το να εξελιχθούν σε παλλαϊκές διαδηλώσεις. Μετά την ίδρυση του ανεξάρτητου κυπριακού κράτους το 1960, το ιδιαίτερο αυτό «κοιμη­τήριο» διαμορφώθηκε σε μουσειακό χώρο, τα «Φυλακισμένα Μνήματα», όπου σε περίοπτη θέση δεσπόζει μια πολύ γνωστή ρήση που συναν­τάται σε ανάλογου τύπου ελληνικούς μνημειακούς χώρους: «Του ανδρειωμένου ο θάνατος, θάνατος δε λογιέται».

Ανδρέας Κάρυος

* Ο δρ Ανδρέας Κάρυος ανήκει στο Συνεργαζόμενο Εκπαιδευτικό Προσωπικό Ιστορίας, Προγράμματα «Σπουδές στον Ελληνικό Πολιτισμό» και «Αστυνομικές Σπουδές», στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου.

Read Full Post »