Ευαγγελία Παζιώτα – Μη(ν) Ταΐζετε Τα Ψαράκια
Το πολυσέλιδο έργο με τον αινιγματικό τίτλο, Μ(μι) Τ(ι) Τ(ι) Ψ(ι) – Μη(ν) Ταΐζετε Τα Ψαράκια, είναι το πρώτο μυθιστόρημα της Αργείας Ευαγγελίας Παζιώτα που κυκλοφόρησε πρόσφατα. Αποτελεί ένα ανάγνωσμα που προσφέρει πολλά στον αναγνώστη του, γιατί τον βοηθά να δει καλύτερα μέσα του, σε περιοχές που δεν είναι καλά φωτισμένες. Τον βοηθά επίσης να καλλιεργήσει το συναισθηματισμό του και την ειλικρίνειά του προς τον εαυτό του και τους άλλους. Σε εποχές που το ψέμα κυριαρχεί, έρχονται ιστορίες σαν και αυτή να μας προσφέρουν, με την αλήθεια τους, αυτό που μας λείπει.
Ρουφάω με απληστία το άρωμα του μεθυστικού αγέρωχου αέρα που αναδίδουν τα σαπισμένα ράφια με τα χιλιοσκονισμένα, χοντροδεμένα βιβλία. Τα κασόνια, τα μπαούλα, τα χαρτοκιβώτια κλέβουν το λιγοστό χώρο της σοφίτας.
Ώρα έβδομη απογευματινή.
Εδώ στο μικρό παράδεισό μου τρέφω την αγαλλίαση με αυταπάτες. Το πνεύμα μου και η ψυχή της γιαγιάς μου αδελφικές ψυχές. Πιανόμαστε με τα χέρια. Πλέκουμε και σφίγγουμε τα δάχτυλά μας. Αφηνόμαστε στη δίνη του αργόσχολου χρόνου να μας ταξιδέψει στα κανάλια της αναγέννησης του παρελθόντος, επισκιασμένα από την παρουσία – οπτασία της γιαγιάς.
Μη(ν) Ταΐζετε Τα Ψαράκια
Αφηνόμαστε στα ξέφτια των αναμνήσεων, κρατώντας οποιαδήποτε άλλη υπαρκτή ανθρώπινη παρουσία εκτός τειχών. Στα ριζά του μοναδικού ξεχαρβαλωμένου παράθυρου αναπαύεται το σιδερένιο κιβώτιο διαστάσεων ύψους 50εκ., πλάτους 70εκ. και φάρδους 20εκ.
Στα σπλάχνα του, η φωλιά που κάποτε έκρυβε εκείνες τις σιχαμερές, μισητές οβίδες που αρέσκονται στο να ξεσκίζουν σάρκες αθώων ανθρώπων, ακόμη και παιδιών, αλλά και ανύπαρκτων εχθρών. Το χρώμα του κιβωτίου χακί. Το χρώμα του μίσους, της έχθρας, του πολέμου. Οι κίτρινοι κωδικοί του στις δυο πλευρές του, η μαρτυρία της αποστολής τους:
1310-17-24-2896 17-Β365
8 CARTRIDGE, 40MM HE-T, NR3001
FOR GUN L-70
LOT A1-63-8
Τα πόδια μου στηρίζονται στο καπάκι του. Είναι το σκαλοπάτι για το μυστικοπαθές πέταγμά μου. Είναι η απαρχή του παραμυθιάσματος. Ανοίγω το χοντρό ξύλινο παράθυρο με τα θαμπωμένα τζάμια για να ατενίσω το δεσποτικό κάστρο στο αντικρινό βουνό. Είναι η αφετηρία ενός λυσιτελούς πετάγματος. Τα αδύναμα λεπτά μπράτσα μου ανοίγονται διάπλατα.
Πούπουλα! Αιωρούνται πολύχρωμα ποικιλόσχημα θεριεμένα πούπουλα. Πλέκουν τρισδιάστατα φτερά. Κολλάνε πάνω στα μπράτσα. Στα άκρα τους, οι παλάμες μου θεριεύουν με απροσδόκητη μα γνώριμη δύναμη.
Το σιδερένιο κιβώτιο ψεκάζει την ψυχική κιβωτό με μυστηριακές δυνάμεις, ευλογημένες με το απόσταγμα των ψυχικών αποθεμάτων της γιαγιάς.
Το άρωμα του αποστάγματος με απογειώνει, με μεταμορφώνει. Το κουφάρι μου, κουφάρι ενός νεογέννητου γερακιού υψώνεται. Πασχίζει να αγγίξει το κάστρο των ονείρων, τα τείχη των οραμάτων, τις πύλες των προσδοκιών, τις ηλιαχτίδες των ελπίδων.
– ¨ Σαν πολύ δε βιάζεσαι να αγγίξεις
κόσμους που δε σου ανήκουν;¨
– ¨ Ήλιε μου, καλέ μου ήλιε
και χιλιοβασιλεμένε,
ποτέ μη μαλώνεις τις ψυχές που στρέφονται
στα προσδοκούμενα ποθητά ταξίδια
και φτερουγίζουν!
Ποτέ μην τις μαλώνεις! ¨
Προλαβαίνω να κατεβάσω το ένα πόδι έγκαιρα. Γειώνομαι πριν το καπάκι ξεράσει ένα αλλόκοτο μουγκρητό και σηκωθεί από τη μια πλευρά. Το σύννεφο της μακροχρόνιας σκόνης, σύννεφο φυγής προς το απροσδιόριστο, το αναπάντεχο, το ανεπανάληπτο. Οι μαγγάνες που το κρατούσαν ερμητικά κλειστό για άγνωστο χρόνο, υποχώρησαν στις μελιστάλακτες επιθυμίες της γιαγιάς. Η παχιά αφράτη σκόνη συσσωρευμένη στο σκοροφαγωμένο σκουρόχρωμο πάτωμα γλύφει τα γυμνά μου γόνατα, πασπαλίζει το βελούδινο φόρεμά μου, λεκιάζει τα λουστρινένια πέδιλά μου. Το ξεθωριασμένο κιτρινωπό χαρτί στην πλάτη του καπακιού ανοίγει την αυλαία. Τα γράμματά του λοξά καλλιγραφικά με μπλε μελάνι:
Τυχερός όποιος ανοίξει αυτήν την κιβωτό
και το όνομά του εμπεριέχει γράμματα του Ευαγγελίου
Σηκώνω το καπάκι ψηλά. Στρέφω το χαρτί προς τη μεριά του κάστρου, να διαβαστεί από το μοναδικό υπάρχοντα μάρτυρα, το βασιλιά ήλιο. Εκεί στο κρεβάτι, σιμά του, αναπαύεται η γιαγιά. Διαβάζω στα χείλη της την επιθυμία της:
Τυχερή Ευαγγελία
Απαστράπτει το γλυκοσταφιδιασμένο πρόσωπό της.
Είναι η αρχή της μέθεξης.
Για το μυθιστόρημα, ο καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γεώργιος Στείρης σημειώνει:
[…] Μια οικογενειακή ιστορία, η οποία απλώνεται σε ένα διάστημα τριών περίπου γενεών αποτελεί τον πυρήνα του μυθιστορήματος. Τέτοιου είδους ιστορίες έχουμε, ως αναγνωστικό κοινό συνηθίσει να διαβάζουμε σε κείμενα της νοτιοαμερικανικής λογοτεχνίας, η οποία είναι εξαιρετικά δημοφιλής τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα μας και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Βασικό χαρακτηριστικό αυτής της λογοτεχνικής παράδοσης, όπως αυτή εκφράζεται για παράδειγμα στα έργα των Μπόρχες, Αλιέντε, Βάργκας – Γιόσα και άλλων, είναι ο μαγικός ρεαλισμός, η απόπειρα μείξης της πραγματικότητας με τη μεταφυσική. Αποτέλεσμα αυτής της επιλογής είναι η υπερβατικότητα, η οποία βοηθά το νου να αποσυνδεθεί από την πραγματικότητα και να την επανασυνθέσει με άλλο τρόπο.
Η κ. Παζιώτα, παρότι φαίνεται να έχει επηρεαστεί από τη συγκεκριμένη λογοτεχνική παράδοση, δεν ρέπει στο μαγικό ρεαλισμό. Η ατμόσφαιρα του κειμένου της θυμίζει αρκετά κείμενα …όπως το «Σπίτι των πνευμάτων», αλλά δεν τα μιμείται. Διαφοροποιείται ευκρινώς στην πραγμάτευση του θέματός της.
Συγκεκριμένα, ο ρεαλισμός στο έργο της είναι σκληρός, χωρίς μεταφυσικές διεξόδους και φυγές. Οι χαρακτήρες δεν δικαιολογούνται με βάση υπέρλογες αναφορές και παρεμβάσεις. Οι ήρωες της είναι ηθικά υποκείμενα, είναι απόλυτα υπεύθυνοι για τις πράξεις τους και ως τέτοιοι αντιμετωπίζονται. Αναμετρώνται με τον εαυτό τους και λιγότερο με τους άλλους. Σε καμιά περίπτωση όμως η συγγραφέας δεν φτάνει σε ένα σκληρό και ανελέητο ρεαλισμό, σαν και αυτό που μας είχε συνηθίσει η λογοτεχνία του 20ου αιώνα, κυρίως η αμερικανική.
Το ανάγνωσμα σε καμία περίπτωση δεν γίνεται ωμό, σε βαθμό που να προκαλεί δυσφορία στον αναγνώστη. Προς αυτή την κατεύθυνση συμβάλλουν η αφηγηματική τεχνική που χρησιμοποιείται η παράθεση εκτεταμένων ποιημάτων εντός του κειμένου.
Όσον αφορά στην αφηγηματική τεχνική, έχει στηριχθεί σε μακροσκελείς περιγραφές και αφηγήσεις, οι οποίες δεν αφήνουν την αφηγηματική ένταση να φτάσει σε δυσθεώρητα ύψη και να στριμώξει τον αναγνώστη στα σχοινιά, σαν τον πυγμάχο που ετοιμάζεται να καταβάλει οριστικά τον αντίπαλό του. Εκείνο όμως που αποτελεί τη μέγιστη και καθοριστική συμβολή του κειμένου της είναι η εναλλαγή πεζού και ποιητικού λόγου.
Τα ποιητικά κείμενα, τα οποία είναι επίσης γραμμένα από τη συγγραφέα έχουν πολλαπλό ρόλο μέσα στο κείμενο. Αρχικά, ανακουφίζουν τον αναγνώστη από την πίεση των τεκταινομένων. Στη συνέχεια λειτουργούν σχολιαστικά ως προς τα αφηγηθέντα. Αυτό δε σημαίνει ότι δε σχετίζονται με το κείμενο. Θα έλεγα, επί το ορθότερον, ότι δεν έχουν πάντοτε εμφανή σχέση με το κείμενο. Ο αναγνώστης αφήνεται να ανακαλύψει τις συνδέσεις και τις συνάφειες, αλλά παράλληλα να χτίσει και τις δικές του, όπως εκείνος τις αντιλαμβάνεται. Επιπροσθέτως, τα ποιητικά μέρη προσδίδουν λυρισμό, ο οποίος είναι πηγαίος και πρωτόλειος. Φαίνεται ότι ο πρώτος στόχος της συγγραφέως είναι ο συναισθηματισμός, η ανάδευση και η γέννηση αισθημάτων.
Όσον αφορά τώρα στους χαρακτήρες του έργου και την ιστορία: οι χαρακτήρες είναι γήινοι και διακρίνονται για την πειστικότητά τους. Θα έλεγα ότι η ζωή, σε πάμπολλες περιπτώσεις, έχει αναδείξει εξαιρετικά πιο ακραίες συμπεριφορές από εκείνες που περιγράφονται στο «Μην ταΐζετε τα ψαράκια».
Η πλοκή του μυθιστορήματος εξελίσσεται γύρω από μια οικογένεια, η οποία στην πορεία των ετών βιώνει μια σειρά από δυσκολίες. Η συγγραφέας δεν εστιάζεται όμως στις δυσκολίες καθαυτό, αλλά στον τρόπο που τις βιώνουν οι ήρωες και στη διαχείριση των αισθημάτων που αυτές προκαλούν. Για το λόγο αυτό η δράση δεν προχωρά με γοργούς ρυθμούς. Η συγγραφέας επιδιώκει να δώσει την ευκαιρία στους αναγνώστες να προβληματιστούν, να σκεφθούν και να αναστοχασθούν, επειδή, πιθανότατα, θα ανακαλύψουν εντός του έργου πρόσωπα και καταστάσεις που δεν θα τους φανούν πολύ ξένα από αντίστοιχα του περιβάλλοντός τους.
Στους ήρωές της η συγγραφέας φέρεται αδυσώπητα. Τα πρόσωπα του έργου δε λυτρώνονται, γιατί οι αμαρτίες της ζωής τους μοιάζουν να τους στοιχειώνουν εφ’ όρου ζωής. Η κάθαρση δεν επιτυγχάνεται με τον τρόπο που την περιγράφει ο Αριστοτέλης στην Ποιητική του. Δεν καθαίρονται οι ήρωες και δεν καθαίρεται, πιθανότατα, και ο αναγνώστης. Δεν υποτάσσονται οι καταστάσεις και η πλοκή σε μια κοσμική δίκη, η οποία θα απέδιδε τα ίσα και θα διευθετούσε εντός μας τα πράγματα. Ο κάθε άνθρωπος παλεύει απέναντι σε δυνάμεις, εξωγενείς και εσωγενείς. Δεν είναι οι άλλοι η κόλασή του, όπως αποφθεγματικά είχε γράψει ο Σαρτο, αλλά όσοι διαθέτουν κάποια ιδιαίτερη πνευματική προπαρασκευή, η οποία θα τους επέτρεπε να διαχειριστούν τις καταστάσεις. Λειτουργούν ενστικτωδώς, πηγαία και για αυτό οι αντιδράσεις τους είναι γεμάτες με ζωικό αυθορμητισμό και σε σημαντικό βαθμό απρόβλεπτες. Για αυτόν ακριβώς το λόγο είναι πολύ πειστικές και γήινες. Ως αποτέλεσμα των προηγουμένων επιλογών, το έργο κερδίζει σε πειστικότητα και αμεσότητα.
Όσον αφορά στον αξιακό κόσμο του μυθιστορήματος, αποτελεί το πλέον ελληνικό στοιχείο του έργου. Είχα αναφέρει προηγουμένως ότι σε επίπεδο φορμαλισμού η συγγραφέας δεν έχει επιμείνει σε στοιχεία που εύκολα και ανέξοδα θα προσέδιδαν ένα τόνο ελληνικότητας στο κείμενό της και θα δημιουργούσαν δεσμούς με το αναγνωστικό κοινό της. Αντίθετα, επέλεξε να δημιουργήσει το δεσμό αυτό στηριγμένη στις αξιακές παρακαταθήκες του ελληνισμού.
Οι γυναίκες – ηρωίδες, ειδικά αυτές, εμφορούνται και διέπονται από τις αξίες εκείνες που όλοι είχαμε μάθει να αναγνωρίζουμε γύρω μας ως παιδιά και ευτυχώς εξακολουθούμε να διακρίνουμε στον περίγυρό μας. Είναι συνετές, υπομονετικές, ευαίσθητες, έξυπνες, ψύχραιμες, διαισθητικές, καλοπροαίρετες. Αντίθετα, η συγγραφέας, χωρίς δυστυχώς να υπερβάλλει, δεν τηρεί τα ίσα προς τους άνδρες ήρωες, με την εξαίρεση του Ανδρέα. Οι άνδρες ήρωες δεν θα μπορούσαν να υπάρξουν και να σταθούν δίχως τις γυναίκες. Αν αφήνονταν να κυριαρχήσουν, η καταστροφή θα ήταν ευδιάκριτη. Αυτή είναι περίπου και η εικόνα της ελληνικής κοινωνίας εδώ και αιώνες.
Το μυθιστόρημα της κας Παζιώτα αποτελεί ένα ανάγνωσμα που προσφέρει πολλά στον αναγνώστη του, γιατί τον βοηθά να δει καλύτερα μέσα του, σε περιοχές που δεν είναι καλά φωτισμένες. Τον βοηθά επίσης να καλλιεργήσει το συναισθηματισμό του και την ειλικρίνειά του προς τον εαυτό του και τους άλλους. Σε εποχές που το ψέμα κυριαρχεί, έρχονται ιστορίες σαν και αυτή να μας προσφέρουν, με την αλήθεια τους, αυτό που μας λείπει. Το χρηματιστήριο των υλικών αξιών γνωρίζει συνεχείς αυξομειώσεις και γεννά ταραχή. Η τέχνη γεννά ανθρωπισμό και αλήθεια.
Read Full Post »
ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 