ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Το Λασκαρίδειο Λαογραφικό Μουσείο Νέας Κίου στεγάζεται σε μονώροφο κτίριο, ιδιοκτησίας του Δήμου Νέας Κίου και αποτελείται από τέσσερις αίθουσες και βοηθητικούς χώρους.
Στην πρώτη αίθουσα εκτίθενται ενδύματα και άλλα αντικείμενα με αναφορές στο μετάξι, που είχε ιδιαίτερη άνθιση στην Κίο και στήριξε οικονομικά τους πρόσφυγες που έφτασαν στην Αργολίδα. Στη δεύτερη αίθουσα επιχειρείται ένα οδοιπορικό από την Κίο στη Νέα Κίο με έγγραφα, φωτογραφίες και ντοκουμέντα.

Η τρίτη αίθουσα είναι αφιερωμένη στα εκκλησιαστικά αντικείμενα, σκεύη, ιερατικά ενδύματα και φωτογραφικό υλικό σχετικό με θρησκευτικές τελετές και εκδηλώσεις.
Τέλος, στην τέταρτη αίθουσα εκτίθενται αντικείμενα οικιακής κυρίως χρήσης (μαγειρικά σκεύη, παπλώματα, κουβέρτες, κεντήματα, μαξιλάρια κλπ.). Στον εξωτερικό χώρο του Μουσείου υπάρχει κήπος με παραδοσιακό φούρνο και αντικείμενα γεωργικής χρήσης.

Το Λασκαρίδειο Λαογραφικό Μουσείο Νέας Κίου ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1982. Οι πρώτες ενέργειες για τη σύστασή του ξεκίνησαν από την Κιώτισσα Βιργινία Ματσέλη, η οποία, θέλοντας να στήσει μια φωτογραφική έκθεση με θέμα τις τελευταίες ημέρες της ζωής στη Μικρά Ασία, διαπίστωσε την αγάπη και τη θέληση των κατοίκων της Νέας Κίου να διασωθούν τα αντικείμενα που θύμιζαν την αγαπημένη τους πατρίδα. Στα πλαίσια της έρευνάς της, συναντήθηκε με το γιατρό Ευρυσθένη Λασκαρίδη, που είχε συγγράψει το δίτομο έργο «Τα Κιανά», σημαντικό έργο για την ιστορία της Κίου και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ήταν απαραίτητη η δημιουργία ενός Λαογραφικού Μουσείου στη Νέα Κίο, που θα στέγαζε τις προσφορές των Κιωτών από τα λιγοστά αντικείμενα που είχαν πάρει φεύγοντας βιαστικά από την πατρίδα τους.

Στο ξεκίνημα του Μουσείου σημαντική υπήρξε η βοήθεια της Ιωάννας Παπαντωνίου, προέδρου του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος, όπως επίσης του Συλλόγου Απανταχού Κιωτών (που ανέλαβε και την εποπτεία του Μουσείου) και των κατοίκων της Νέας Κίου. Το 1996, ο Δήμος Νέας Κίου αποφάσισε να αναδιοργανώσει το Μουσείο και ανέθεσε στο διευθυντή του ΠΛΙ Κανέλλο Κανελλόπουλο και στους συνεργάτες του Μαρία Παπαδοπούλου, Βασίλη Μερίτα και Βασίλη Παπακυριακού να στήσουν τη νέα έκθεση.

Μουσικός Σύλλογος Κίου

Το 1999 έγινε η σύσταση Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου με την επωνυμία Λαογραφικό Μουσείο Νέας Κίου (Αρ. ΦΕΚ 605/10.5.1999), που ανέλαβε και την υλοποίηση του σχεδίου αναδιοργάνωσης. Η νέα έκθεση με θέμα «Κλειδιά μνήμης. Από τον Ασκάνιο της Βιθυνίας στον Ερασίνο της Αργολίδας» εγκαινιάστηκε το 2002 από τη γενική γραμματέα του Υπουργείου Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και την επισκέφτηκαν προσωπικότητες και παράγοντες από πολλούς χώρους.

Κλειδιά μνήμης. Από τον Ασκάνιο της Βιθυνίας στον Ερασίνο της Αργολίδας.

Η έκθεση παρουσιάζει αντικείμενα-κλειδιά που ανοίγουν σελίδες προσωπικών ιστοριών και συλλογικής εμπειρίας για να ανασυνθέσουν το μεγάλο οδοιπορικό: από τη γη της επαγγελίας στη γη της ελονοσίας. Καταγράφεται μέσω των εκθεμάτων η επιλεκτική μνήμη μιας κοινότητας οικοδομημένης στην προσφυγιά, που κατάφερε να μεταφέρει γόνιμα στη νέα πατρίδα τον πλούτο της χαμένης, κάνοντάς τον κινητήρια δύναμη για δημιουργία και πρόοδο. Φωτίζεται το νήμα που ενώνει το τότε με το τώρα και η επίδραση που είχε ο πολιτισμός της αλησμόνητης πατρίδας στην ίδρυση και ανάπτυξη της Νέας Κίου. Δηλώνεται η διαρκής αναζήτηση του Ύλα, που αποτελεί την πνευματική αναζήτηση του κάθε Κιώτη, του κάθε Έλληνα να γνωρίσει την ιστορία του, τις ρίζες του και να λάβει τα εφόδια που θα τον βοηθήσουν να διαγράψει το μέλλον του.

Η έκθεση αυτή δημιουργήθηκε για να εκφράσει τη φλόγα της αγάπης των απογόνων προς την πατρίδα των γονέων τους και τον άσβεστο πόθο για την επέκταση του Μουσείου, ώστε να μπορέσει να στεγάσει τις μνήμες ολόκληρου του Μικρασιατικού Ελληνισμού.

Κεντήματα, δαντέλες, υφαντική, ιερατικά, εικόνες, ενδυμασίες, μετάξι-σηροτροφία, έγγραφα, φωτογραφίες, πίνακες, οικιακά σκεύη, εργαλεία.

Μ. Παπαδοπούλου

Άργους 7, Νέα Κίος (Νομός Αργολίδας)

Τηλέφωνο: +30 27510 51013
Φαξ: +30 27510 51750
Email: info@neakios.gr

• Υπουργείο Πολιτισμού

• Λασκαρίδης Ε., Κιανά (τόμοι Α’ & Β’), Θεσσαλονίκη 1966
• Κουλιγκάς Β., Κίος 1912-1922. Αναμνήσεις ενός Μικρασιάτη 1988
• Κουλιγκάς Β., Κίος 1912-1922. Σκόρπιες μνήμες 1993
• Κουλιγκάς Β., Κίος η αλησμόνητη 1995

Read Full Post »

1. Καϊμακάμης, πολιτικός διοικητής, κατώτερος του Βαλή (νομάρχη)

2. Δήμαρχος, υπεύθυνος για καθαριότητα, οδοστρώματα και καλντερίμια, αγορανομικό έλεγχο ψωμιού και γάλακτος, εξέδιδε άδειες οικοδομών. Ακόμη στον Δήμο ανήκαν οι αγροφύλακες (μπεξίδες), οι νυχτοφύλακες (πασβάντηδες) που χτυπούσαν την ώρα κατά την διάρκεια της νύχτας, η δημοτική αστυνομία, οι μουχτάρηδες υπεύθυνοι για τα παράπονα των πολιτών και για την πρόνοια και τέλος υπήρχε οργανωμένη υποτυπώδης πυροσβεστική υπηρεσία με συμμετοχή οικοιοθελώς των πολιτών

3. Αστυνομία πόλεως και Χωροφυλακή

4 .Φρουραρχείο και στρατώνες (κισλά)

5. Λιμεναρχείο και Τελωνείο

6. Μονοπώλιο άλατος

Κιανοί 1920

 

 

 

Γενήμαχαλας, Αγυιά, Μπαλούκ παζαρι, Τσεκούρα, Παλάτια, Παζάρι, Κονακιού, μαχαλάς έξω  απ’ το γεφύρι.

1. Κοίμηση της Θεοτόκου (Μητρόπολη)
2. Αγ. Ιγνάτιος
3. Οδηγήτρια
4. Αγ.Γεώργιος
5. Προφ. Ηλίας
6. Μεταμόρφωση του Χριστού
7. Παζαριώτισσα
8. Παναγία η Φανερωμένη ή Θεομάννα
9. Ευαγγελίστρια
10 .Αγ. Σπυρίδων
11. Αγ. Νικόλαος
12. Αγ. Παρασκευή (δύο εκκλησίες)
13. Αγ. Ιωάννης (τέσσαρες εκκλησίες)

Κοινοτικό νοσοκομείο Κίου, από συνεισφορές κατοίκων
Γιατροί Έλληνες ήταν οι Βιδάλης, Μαυρομάτης, Τριχόπουλος, Γαβριηλίδης, Κεσίσογλου, Μελγουργιάν.

Διπλωματούχος μαία η Μαριγώ, οδοντίατρος ο Τζωρτζάκης και φαρμακεία του Κανακάρη, του Βαφειάδη και του Ξανθόπουλου.

1. εργοστάσια μετάξης
2. εργοστάσια σαπωνοποιίας
3. βαρελοποιεία (βουτσάδικα ) για το πάστωμα  ψαριών και ελιάς
4. εργαστήρια ξυλουργίας
5. ελαιοτριβεία (λαδαριά), εξαγωγή ελιάς στην Ρουμανία
6. σηροτροφεία-μεταξοσκωληκοτροφία (μποτζεκλίκια)
7. αλιεία και πάστωμα ψαριών, κυρίως παλαμίδας

φαναρτζής (ανάβει τα φανάρια των δρόμων), τελάλης τούρκος και έλληνας, κανταρτζής (ζυγιστής), αναφορογράφος, επιστολογράφος, σαράφης (χρηματιστής), παγωτατζής (ντοντουρμαντζής), γαλατάς, πραματευτής και αμανετζής (εμπορικός παραγγελιοδόχος)

1. ατμοπλοϊκώς Κωνσταντινούπολη-Μουδανιά-Κίος, καθημερινά με πλοία, όπως ΝΙΛΟΥΦΕΡ, ΧΕΛΙΔΟΝΙ, ΤΡΙΓΛΕΙΑ, ΠΙΓΑ, ΟΛΓΑ, ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ, ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, ΕΛΛΗΣΠΟΝΤΟΣ
 

2. οδικώς με Προύσα, καθημερινά με αραμπάδες, άμαξες τουρκικού τύπου

3. ταχυδρομική άμαξα (πόστα)
 

4. Ι.Χ. αυτοκίνητο, που ανήκε στον Κωνστ. Πινάτση

5. κινηματογράφος Κίου, αδελφών Βάσου και Τζώρτζη Σά ριτζα
 

Κιανοί 1920

1. Μουσικός σύλλογος Κίου, με μπάντα από 35 και πλέον όργανα
2. Μαντολινάτα κοριτσιών Κίου
3. Φιλόπτωχος αδελφότης Κίου
4. Ομάδα Προσκόπων Κίου
5. Φιλεκπαιδευτική αδελφότης Κίου
6. Γυμναστικός σύλλογος
7. Αδελφότης Αγίου Γεωργίου
8. Βιβλιοθήκη ο «Κοραής»

ΤΕΡΚΕΖΟΙ μαχητές στο πλευρό των Ελλήνων και Φρούραρχος ΑΠΟΣΤΟΛΑΚΟΣ

Απόστολος Μέλλιας,Απόστ. Πεζάς,Αρχιμανδρ.Νίκανδρος, Αν. Πινάτσης, Μαντζαρίνης, Ανδρούτσος Χρ. καθηγητής Πανεπιστ. Αθηνών, Χριστ.Κοκκινάκης διδάσκαλος, Τρύφων Ευαγγελίδης, Φώτης Πινάτσης, Κώστας Πινάτσης, Θοδωράκης Ζαφειρίδης, Κώστας Γιαβάσογλου γερουσιαστής Θεσσ/νίκης βουλευτής και υφυουργός, Μανώλης Κάης, Χατζη Γιώργης Δεληγκιαούρης ή Δελλής, Σπύρος Καβουνίδης, Αθηνά Σταϊκοπούλου, Πέτρος Μπούζης, Μήτσος Καγγελάρης, Φώτης Πάντερμανλης, Ηλίας Σώκος, Ηλίας Πολέτης, Μακάριος Βα¨κούσης, Μανώλης Χάμος, Κακίκης, Κάλφας Αθανάσιος, Παδιδέκας Ζαφείρης, Σεφερειάδης Ιορδάνης, Σαφαρίκας Πάνος, Αυγουστίνος Γεώρ, Τσομπάνογλου Χρήστ, Τσακίρης Μήτσος, Κρασούδης Γιώρ, Τσιρκουνής Λεβ, Γκιουλμπάλογλου Γιώρ, Γκάλτσας Γιώρ, Χριστόπουλος Γιώρ, Κεχαγιόπουλος Απόστ, Μυλωνάς Νίκος, Βογιατζής Κυριάκ, Κουλιγκάς Βασ, Μελτζανάκης Πάνος, Διαμαντόπουλος Νικ, Πανταζίδης Σταυρ, Δελής Ασημ, Κεχαγιόπουλος Χρυσ, Δερβενιώτης, Μιχ. Βαρκάρης, Κατσικάρης Θρασύβ, Αγαπίου, Καραμιχάλης Σταυρ, Σπινάρης Γρηγ, Αλέκος Γενηματζής, Καραδήνας Αναστ, Βλασιάδης Δημ, Κόντος Γιώρ, Μουράτης Γιώρ, Παπακεφάλης Μακάριος, Βανδώρος Φίλ, Δανιήλ Σωκρ, Κοτσάνης Σωτηρ, Τριγλιανός, Μπαντής Κωνστ, Πούσης Γιώρ, Καγιάς Μήτσ, Σάριτζας Τζώρτζης, Μυτιληνού, Κάβουνας, Σταυρίδης, Χατζόγλου Κώστ. Χαρ. Παπαδόπουλος, Βαμβάκης Θεολ, Κατικιώτης, Δελής, Μπάμιας, Παλλάδης, Σκουλής, Διαμαντής, Καλούδης, Φουρμάς, Ιακώβου, Εσκιόγλου, Τσούφιος, Καβουνίδου Ελ, Γρηγορίου Ειρ, Παυλάκη Σμαρ, Ευσταθίου Δέσπ, Μπουκούνης, Κόντου Ουρ, Φυνδάνης, Κουντής Χαρ, Δερβενιώτης, Μαργάνη, Ζαμπίτη Καλλ, Κοζάκου, Κουντουρίδης, Μακρίδου Χρυσή, Κραμέλης Θ, Πανάς, Κωστόπουλος, Καγιάς, Σαμιώτης, Σαρηβαλάσης, Δελάλης, Γαρουφαλίδης, Ξυνής, Μάλαμα Μαυρουδή, Σπάργιας, Φαφούτας, Τσιρώνης, ……………….

ΦΟΥΝΔΟΥΚΑΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, www.musesnet.gr/pages/kios/

Read Full Post »

Η ίδρυση της Κίου ανάγεται στην μυθολογική εποχή και αυτό εξαιτίας της στρατηγικής γεωγραφικής θέσης και του σπουδαίου ρόλου που έπαιξε κατά την μακραίωνη ιστορία της αρχαίας και νεώτερης Ελλάδας. Ο μύθος της Αργοναυτικής εκστρατείας αναφέρει πως η Αργώ προσάραξε αναγκαστικά στον κόλπο του Κιανού ποταμού, γιατί το κουπί του ήρωα Ηρακλή, που ως είναι γνωστό αποτελούσε και αυτός μέλος του πληρώματος, είχε σπάσει και έπρεπε να βρεθεί κατάλληλος κορμός δέντρου στα απέραντα βαθύσκιωτα δάση της Βιθυνίας, για να λαξευτεί το κουπί του γίγαντα θεού. Στην ομάδα των ανδρών που μαζί με τον Ηρακλή ξεχύθηκαν για την αναζήτηση του κορμού ήταν ο αργοναύτης Πολύφημος και ο πανέμορφος νέος και πολύ αγαπητός σύντροφος του ήρωα θεού, ο ΄Υλας, που με χάλκινη στάμνα πήγε να φέρει νερό από την πηγή σε κάποια στιγμή, μετά την κοπιαστική μέρα.

Στην πηγή όμως βρίσκονταν οι νεράιδες και μια από αυτές η Κύπρις μόλις είδε τον γλυκό ΄Υλα, γοητεύθηκε, τον άρπαξε από τον λαιμό, τον φίλησε γλυκά και σφιχτά αγκαλιασμένοι χάθηκαν στο δάσος, μαγεμένοι για πάντα. Μάταια ο δυστυχής από τον χαμό του φίλου του Ηρακλής αναζητούσε νύχτες και ημέρες τον μοναδικό του φίλο. Το καθήκον όμως τον καλούσε να συνεχίσει την εκστρατεία, γιαυτό και άφησε πιστούς συντρόφους στην συνεχή αναζήτηση, με σκοπό να τους παραλάβουν όλους μαζί στην επιστροφή. Μεταξύ των αργοναυτών που παρέμειναν ήταν και κάποιος με το όνομα Κίος, αυτός που ίδρυσε την πόλη, γιατί η επιστροφή των αργοναυτών δεν έγινε από την Προποντίδα και έτσι οι ξεχασμένοι σύντροφοι αποτέλεσαν και τους πρώτους κατοίκους της Κίου. Η εξιστόρηση αυτή έγινε από τον Απολλώνιο τον Ρόδιο στα «Αργοναυτικά «του (295 π.Χ.). Σύμφωνα με άλλο μύθο η πόλη ιδρύθηκε από τον Ηρακλή και τον αργοναύτη Πολύφημο, που της έδωσε και τ΄ όνομα του παρακείμενου ποταμού Κίου.

Η ΑΡΠΑΓΗ ΤΟΥ ΥΛΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΝΥΜΦΕΣ.

Ο Ανδρόνικος ο Ρόδιος (1ος αιών π.Χ.) σχολιάζοντας το έργο του Αριστοτέλη «ΚΙΑΝΩΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ» που έγραψε ειδικά για την Κίο, που δυστυχώς δεν σώθηκε, αναφέρεται στην ίδρυση της πόλης, αποδίδοντας την στους Μιλήσιους, που κατά την περίοδο της μεγάλης ακμής των 700-500 π.Χ. έκτισαν στον Βόσπορο πολλές αποικίες όπως Πρίαπος, Αρτάκη, Κολωναί, Κύζικος, Μιλητόπολις,΄Αβυδος, Προκόννησος, Αστακός, Καλχηδών.

Έτσι θεωρείται πιθανή χρονολογία ίδρυσης της το έτος 625 π.Χ.  Κατά τον Στράβωνα τ’ όνομα της πόλης οφείλεται στον Κίο, στρατηγό των Μιλησίων. Ακόμη από τον Αριστοτέλη πληροφορούμεθα πως η πόλη από αιώνες πριν κατοικήθηκε από τους Μυσούς και τους Κάρες.

Hylas and the Water Nymphs του Edouard Theophile Blanchard.

Ο Ηρόδοτος (βιβλ Ε΄) αναφέρεται στην ίδρυση της Κίου, αποδίδοντας την στους Αργοναύτες. Τελικά φαίνεται πως η πόλη ιδρύθηκε από τους Αργοναύτες και κατόπιν ενισχύθηκε και ολοκληρώθηκε από τους αποίκους Μιλήσιους.΄ Ετσι από την Αργοναυτική εκστρατεία περίπου 1200 π.Χ. μέχρι το 1922 μ.Χ., αριθμούνται συνολικά 3122 χρόνια ελληνικότητας της Κίου.

• ΦΟΥΝΔΟΥΚΑΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, www.musesnet.gr/pages/kios/

Read Full Post »

Στην Προποντίδα, στο μυχό του Κιανού κόλπου, κοντά στους πρόποδες του Αργαθωνίου όρους στις εκβολές του Κιανού ποταμού, βρίσκεται χτισμένη η πόλη Κίος (γεωγρ.πλάτ. 40 μοίρες 20′, γεωγρ. μήκος 26 μοίρες 48′ ).

      Η Κίος ανήκει στην επαρχία Βιθυνίας. Νότια της Κίου βρίσκεται η οροσειρά του Ολύμπου της Προύσας. Ο Κιανός ή Ασκάνιος ποταμός πηγάζει από την Ασκανία λίμνη και χύνεται στον κόλπο της Κίου. Ανατολικά της βρίσκεται η Ασκανία λίμνη και δυτικά το νότιο τμήμα της Προποντίδας. Η Κίος απέχει από την Κωνσταντινούπολη περίπου 48 ναυτικά μίλια και από την Προύσα περίπου 25 χιλιόμετρα. Βορειοανατολικά της Κίου είναι κτισμένη η φημισμένη Νίκαια και κοντινά παραθαλάσσια μέρη είναι τα περίφημα Μουδανιά (αρχικά λεγόταν Μύρλεια και αργότερα Απάμεια), οι Ελεγμοί, η Σιγή, η Τρίγλεια (αρχαία Βρύλλιον), το Δασκύλειον, η Αρτάκη, η Πέραμος, η Πάνορμος κ.α. Βόρεια του Κιανού κόλπου, το Αργαθώνειο όρος καταλήγει στο Ποσείδιο ακρωτήριο, όπου ήταν κτισμένο το ιερό του θεού Ποσειδώνα. Στο Αργαθώνειο όρος υπάρχει σπήλαιο με πολύ διακοσμητικούς σταλακτίτες.

     Οι κάτοικοι της ήταν αποκλειστικά Έλληνες, με ελάχιστους Τούρκους, Αρμένιους και Εβραίους. Ο πληθυσμός πριν την καταστροφή ήταν περίπου 15000 κάτοικοι. Η κύρια ασχολία τους ήταν αλιεία, γεωργία, μεταξοσκωληκοτροφία, αλλά υπήρχαν και αρκετοί έμποροι μεταξιού και αγροτικών προϊόντων.

ΦΟΥΝΔΟΥΚΑΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, www.musesnet.gr/pages/kios/

Read Full Post »

Ανατολικά της σημερινής θέσης ήταν κτισμένη η αρχαία πόλη, όπου σήμερα σώζονται το αρχαίο νεκροταφείο, η ακρόπολη, τα μακρά τείχη, τα λατομεία κ.ά. όλα πελασγικής αρχιτεκτονικής. Τα μακρά τείχη περιέκλειαν την πόλη και την ακρόπολη μαζί μέχρι την θάλασσα, κατασκευασμένα από άξεστους, ακατέργαστους λίθους τεράστιων διαστάσεων 1,5-2 μέτρων, χωρίς συνδετικό υλικό. Η ακρόπολη ήταν κτισμένη στο ψηλότερο σημείο πάνω σε λόφο, ενώ χαμηλότερα απλωνόταν η πόλη μέχρι την θάλασσα. Η ακρόπολη είχε επιπλέον και τα δικά της τείχη. Υπόγειες στοές ευρύχωρες και αρκετά μακρές, άρχιζαν από την ακρόπολη και κατέληγαν στην θάλασσα ή σε κύρια αμυντικά σημεία της πόλης. Ακόμη υπόγειες αποθήκες μεγάλης χωρητικότητας υπήρχαν διάσπαρτες για την αποθήκευση τροφίμων απαραίτητων για την αντιμετώπιση των πολιορκιών. Λόγω της θέσης του ο λιμένας αποτελούσε ένα σπουδαιότατο σημείο εμπορίου του τότε γνωστού κόσμου.

Ο Στράβων αναφέρει πως το πλούσιο εμπόριο τροφίμων (παστά και καπνιστά ψάρια, κρασί, λάδι, ελιές, μέλι, ξηρά φρούτα) και πρώτων υλών (μαλλί, ξυλεία από τα απέραντα δάση) συνετέλεσε στην ακμή της πόλης. Από το Αργαθώνιο όρος γινόταν εξόρυξη σπουδαιότατου μαρμάρου (γνωστό με το όνομα σομακί, άσπρο-μαύρο). Ο Ηρόδοτος αναφέρει πως η πόλη συμμετείχε στην Ιωνική επανάσταση και στην συμμαχία της Δήλου.

Το δημοκρατικό πολίτευμα της ,οι νόμοι, οι θεσμοί, η παιδεία, ο βίος των πολιτών, το φορολογικό σύστημα ήταν λόγοι που προσέλκυσαν το φιλόσοφο Αριστοτέλη να μελετήσει και να συγγράψει την «Κιανών Πολιτεία» του. Κατά την διάρκεια των δημοκρατικών καθεστώτων υπήρχαν όλα τα είδη αρχών που τόσο ο Πλάτωνας αναφέρει στο έργο του «Πολιτείαι», όσο και ο Αριστοτέλης στο «Πολιτικά» του. Υπήρχε Βουλή και Γερουσία, αξιωματούχοι για κάθε αρμοδιότητα ή δραστηριότητα, όπως πρυτάνεις, ιερείς του ήλιου, ιεροποιοί, νεοποιοί, στεφανοφόροι, εξεταστές, κοσμητεύοντες, φύλαρχοι, γυμνασιάρχες. Απέδιδαν εξαιρετικές τιμές σε κάθε πολίτη που προσέφερε για το καλό της πόλης του.  Το φορολογικό σύστημα βασίζονταν στην φορολογία του εισοδήματος. Επέβαλαν φόρους στα εισερχόμενα από τους αγρούς προς την πόλη προϊόντα και στα διακινούμενα μέσω του λιμένα αγαθά, εισερχόμενα και εξερχόμενα.

Διδώ Σωτηρίου, Μικρασιατική καταστροφή και στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Μεσόγειο, εκδ. Κέδρος
Encarta 96, εγκυκλοπαίδεια, Microsoft
Έπος Μικρασίας, εκδόσεις Μορφωτικού κόσμου
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε.
ΚΙΑΝΑ, Ευρυσθ. Λασκαρίδη, 1966
Κουλιγκά Βασ., ΚΙΟΣ αναμνήσεις ενός Κιώτη, εκδ. Δωδώνη,1988
Νεώτερη Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Γ. Ρούσσου
Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, εγκυκλοπαίδεια
Στρατηγός Ξεν., η Ελλάδα στην Μικρασία, εκδ. Μπάυρον, 1986
Σιμόπουλος Κυριάκος, Ξενοκρατία, Μισελληνισμός και Υποτέλεια,1990

ΦΟΥΝΔΟΥΚΑΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, www.musesnet.gr/pages/kios/

Read Full Post »

 Κίος – Ιστορική αναδρομή

Η ευρύτερη περιοχή της Βιθυνίας κατοικήθηκε αρχικά κατά την 2η χιλιετία π.Χ. από τους Χεταίους, οι οποίοι στην συνέχεια εκτοπίσθηκαν κατά τον 12ο αιώνα π.Χ. από τους Φρύγες και τους Μυσούς, ινδοευρωπαϊκές φυλές, που πέρασαν από την Ευρώπη προς την Μ. Ασία. Κατά τον 10ο αιώνα π.Χ. ένας άλλος λαός, οι Βιθυνοί, θρακικής καταγωγής επικράτησαν στην περιοχή μέχρι τον αποικισμό της από τους Μιλήσιους. Κατά την περίοδο αυτή, κτίστηκαν στα παράλια του Βοσπόρου πόλεις σπουδαιότατες, όπως Κίος, Χαλκηδών, Κύζικος, Ηράκλεια και Αστακός (αργότερα Νικομήδεια). 

Η αποίκιση της Κίου από τους Μιλήσιους 625 π.Χ. μέχρι 553 π.Χ. είχε συμβάλει στην πρόοδο και την ανάπτυξή της και διακρίθηκε κυρίως για το εμπόριο από τα παράλια προς την ενδοχώρα. Κατά το έτος 553 π.Χ. όλοι οι λαοί της Μ. Ασίας υποτάχθηκαν στους εμφανισθέντες Ληδούς και αργότερα στους Πέρσες. Ευτυχώς οι νέοι κατακτητές παρείχαν στους κατοίκους ελευθερία και αυτονομία με μόνη υποχρέωση την καταβολή φόρων. ΄Ετσι συνέχισαν να ευδαιμονούν μέχρι την απελευθέρωσή τους από τους Αθηναίους το 459 π.Χ. Ο αθηναίος στρατηγός Κίμων νίκησε στην Κύπρο τον περσικό στόλο και απομάκρυνε για πολύ τον κίνδυνο των Περσών, τόσο από την ξηρά όσο και την θάλασσα. Από το έτος 466 π.Χ. η Κίος με πολλές άλλες πόλεις της Μ. Ασίας συμμετείχαν στην συμμαχία της Δήλου. Ακόμη η Κίος συμμετείχε και στην Ιωνική επανάσταση. Μετά την ήττα των Αθηναίων στην Σικελία, οι Πέρσες επανέρχονται καταλαμβάνοντας και την Κίο το έτος 412 π.Χ. μέχρι το 334 π.Χ., οπότε και απελευθερώνονται από τον Μ. Αλέξανδρο.

Οι πόλεις της Μ. Ασίας, κατά την διάρκεια των διαφόρων κατοχών, ιδιαίτερα της περσικής, με τις συνεχείς εξεγέρσεις και αντιδράσεις κατάφερναν να εξασφαλίζουν καθεστώτα αυτονομίας και δεν εμποδίστηκαν να αναπτυχθούν και να διακριθούν. Από την εποχή του Μ. Αλεξάνδρου και μετά οι πόλεις ανέρχονται στον Κολοφώνα της δόξας, προόδου και ανάπτυξης σ’ όλους τους τομείς,(το 330 π.Χ. κόβονται τα πρώτα χρυσά νομίσματα της Κίου). Το εμπόριο αναπτύχθηκε μέχρι την Αίγυπτο και την χώρα των Φοινίκων, όπου και βρέθηκαν τα χρυσά νομίσματα της Κίου. Η Κίος συμμετείχε ακόμη και στην Αιτωλική συμπολιτεία. Οι έριδες όμως , οι ανταγωνισμοί και οι διαμάχες των διαδόχων του Μ. Αλεξάνδρου, οδήγησαν την Κίο και άλλες ελληνικές πόλεις σε διαδοχικές καταστροφές. Σπουδαιότατη βέβαια ήταν η εκ βάθρων καταστροφή της από τον βασιλιά  Προυσία τον Α΄ της Βιθυνίας, με την βοήθεια του Φιλίππου Ε΄ της Μακεδονίας. Οι κάτοικοι εσφάγησαν, εκδιώχθηκαν ή εκρατήθηκαν δούλοι και νέα πόλη κτίστηκε με άλλο όνομα «Προυσιάδα η παραθαλάσσια». Η καταστροφή αυτή της Κίου ξεσήκωσε διαμαρτυρίες πλήθους ελληνικών πόλεων, ιδίως των Ροδίων. Το θέμα έγινε γνωστό μέχρι την ρωμαϊκή σύγκλητο, που δυστυχώς είχαν αρχίσει να ζητούν σε βοήθεια και μεσολάβηση οι διάφορες ελληνικές πόλεις. Οι Ρόδιοι και ο ΄Ατταλος Α’, ζητώντας την βοήθεια των Ρωμαίων, αποφάσιζαν μοιραία υπέρ της δικής των καταστροφής και ολοκλήρου της Ελλάδας. Οι Ρωμαίοι δράττοντας την ευκαιρία αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν τον Φίλιππο τον Ε΄ στην μάχη της πόλης Κυνός Κεφαλαί της Θεσσαλίας (197 π.Χ. β΄ μακεδονικός πόλεμος) όπου και νικήθηκε και υποχρεώθηκε να εγκαταλείψει κάθε επιβουλή και διεκδίκηση συμφερόντων στις πόλεις του Βοσπόρου. Γρήγορα πετυχαίνοντας τα σχέδια τους οι Ρωμαίοι, κατά το έτος 74 π.Χ., μετά τον θάνατο του βασιλιά Νικομήδη Γ΄, με διαθήκη κληρονόμησαν και κατέλαβαν όλη την Βιθυνία και την Κίο μαζί. 

Η Κίος υποταγμένη στους Ρωμαίους έτυχε καθεστώτος αυτονόμου πολιτείας με εποπτεία Ρωμαίου υπάτου. Διατήρησε τον ελληνικό χαρακτήρα , το εμπόριο, τις τέχνες και τα γράμματα (ομοίως η Κύζικος και η Απάμεια). Η περιοχή έγινε η πιο αγαπητή για τον παραθερισμό των Ρωμαίων αρχόντων. Επιφανείς φιλόσοφοι της Κίου όπως ο Ασκληπιάδης και ο Φλάβιος Άρχιππος, με κάθε τρόπο κατόρθωναν να εξασφαλίζουν προνόμια υπέρ της Κίου και να αποκαταστήσουν το όνομα της πόλης από Προυσία σε Κίο. 

 Από τις αρχές του β’ αιώνα (112 μ.Χ.), ο χριστιανισμός γνώρισε τόση μεγάλη διάδοση στην περιοχή της Βιθυνίας (την περιοχή επισκέφθηκε και ο Απόστολος Πέτρος), ώστε ο Ρωμαίος διοικητής Πλίνιος ζήτησε από τον αυτοκράτορα Τραϊανό οδηγίες για την αντιμετώπιση των άπειρων χριστιανών. Η Κίος έδωσε κι αυτή φόρο αίματος στους διωγμούς κατά των χριστιανών. Με την ίδρυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και την ανακήρυξη του χριστιανισμού ως επίσημης θρησκείας, η Κίος αποκτά αρχιεπισκοπή με αρχιεπίσκοπο τον Κύριλλο που συμμετέχει στην Α’ Οικουμενική σύνοδο στην Νίκαια της Βιθυνίας το 325 μ.Χ. κατά του Αρείου. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης και την παρακμή των πόλεων, το Πατριαρχείο κατήργησε την αρχιεπισκοπή Κίου, η περιοχή υπήχθη στην Μητρόπολη Νίκαιας, της οποίας η έδρα ήταν η Κίος. Ο μητροπολίτης Νικαίας απέχτησε ισχύ και πανίσχυρος έπαιζε πρωτεύοντα ρόλο στην εκλογή του πατριάρχου και την αντιμετώπιση πολλών ζητημάτων. (Κατά την έναρξη της επανάστασης το 1821 η Κίος διέθεται πέντε ενορίες, η Νίκαια μία και δεκαέξι τα διάφορα χριστιανικά χωριά της περιοχής).

Κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας η Κίος απέκτησε σημασία λόγω της θέσης της και αποτέλεσε το προσφιλές θέρετρο των βυζαντινών αυτοκρατόρων. Επί αυτοκράτορος Ιουστινιανού ιδρύθηκε στη Κίο στρατιωτική σχολή που λειτούργησε για 37 χρόνια. Όμως πολλές φορές βρέθηκε στο θέατρο πολεμικών συγκρούσεων μεταξύ των βυζαντινών και διαφόρων εχθρών. Δέχτηκε επιδρομές από Γότθους, Άραβες, καταστροφές και λεηλασίες από Σταυροφόρους και Σελτζούκους Τούρκους, που άρχισαν από το 1100 μ.Χ. να απειλούν την Κίο και τη γύρω περιοχή. Οι Σελτζούκοι Τούρκοι, λαός ηπειρωτικός και νομαδικός, κατόρθωσαν να αποκτήσουν και ναυτικές δυνάμεις, χρησιμοποιώντας τους ντόπιους κατοίκους ΄Έλληνες, έμπειρους ναυτικούς. Στην Κίο τότε λειτούργησε το πρώτο τούρκικο ναυπηγείο, που γρήγορα κατέστρεψε ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α’ το 1092 μ.Χ. προσπαθώντας να διασώσει την περιοχή της Βιθυνίας από τους Τούρκους. Πολύ αργότερα, το 1789 μ.Χ. με την ολοκληρωτική επικράτηση των Οσμανιδών Τούρκων, επί σουλτάνου Σελήμ, ιδρύθηκε νέο τουρκικό ναυπηγείο πολεμικών πλοίων, που λειτούργησε μέχρι το 1860 μ.Χ.

Δυστυχώς, κατά την εμφάνιση των Σταυροφόρων, πολλά ήταν τα δεινά και οι ζημιές που υπέστη η Κίος. Κατά την Α’ Σταυροφορία (1096 μ.Χ.) απετέλεσε στρατιωτική βάση των ιπποτών με το όνομα Κιβωτός (Civitot). Με συνεχείς επιδρομές οι Σταυροφόροι κατάφεραν να απομακρύνουν τους Τούρκους από τα παραθαλάσσια της Βιθυνίας και να υποχωρήσουν στο εσωτερικό, γύρω από το Ικόνιο. Κατά την Δ’ Σταυροφορία, επί αυτοκράτορος Αλεξίου Γ’ και την πολιορκία της Κωνσταντινούπολης, η Κίος κατελήφθη από τους Φράγκους (1207 μ.Χ.) και παραχωρήθηκε στην δικαιοδοσία των ιπποτών, μέχρι την ανακατάληψή της από τον Μιχαήλ Παλαιολόγο (1261 μ.Χ.). 

Από το 1300 μ.Χ., οι επανεμφανισθέντες Τούρκοι, λεηλατούντες όλα τα παράλια της Προποντίδας, με αρχηγό τον Οσμάν Α’, κατόρθωσαν την άλωση της Προύσας (1326 μ.Χ.) και δέκα χρόνια αργότερα, μετά από δύο χρόνια πολιορκίας, κατέλαβαν και την Κίο (1336 μ.Χ.). Η Κίος κατεστράφη ολοσχερώς, εκ θεμελίων, οι κάτοικοι εκδιώχθηκαν και κατέφυγαν στο Αργαθώνιο όρος, όπου ζούσαν πρόχειρα με την ελπίδα της επιστροφής. Μετά από 3 χρόνια τους επετράπη να εγκατασταθούν στην περιοχή της Κίου κάτω από τα τείχη την ονομαζόμενη «καστρινά», γύρω από τον χώρο της κατεστραμμένης εκκλησίας της Θεομάννας. Επισκεύασαν την εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου (Μητρόπολη) ή Παζαριώτισσα και άρχισαν τον εκκλησιασμό τους και την κοινωνική οργάνωση. Οι κάτοικοι της, κυρίως ψαράδες και αγρότες, στερήθηκαν κάθε μόρφωση και παιδεία, με επιβεβλημένη την τουρκική γλώσσα. Φτώχεια, ατιμώσεις, στερήσεις, παιδομάζωμα, ήταν τα βασικά χαρακτηριστικά της ζωής των. Ο ετήσιος έγγειος φόρος για τους φτωχούς κατοίκους ήταν 159000 γρόσια. Πολλοί κάτοικοι προτίμησαν να φύγουν γιατί δεν άντεχαν την τουρκική παρουσία και καταπίεση. Ακόμη και την καλλιέργεια της αμπέλου απαγόρευσαν καθώς και την κατανάλωση του κρασιού ( οι Κιώτες, όμως, αντί των αμπελιών καλλιέργησαν ροδιές και παρήγαγαν ένα είδος αναψυκτικού από τον χυμό του ροδιού που το κρύωναν με πάγο από τον Όλυμπο της Προύσας, που διατηρούσαν για το ζεστό καλοκαίρι). Επί σουλτάνου Μουράτ Δ’, 1656-1710 μ.Χ., άρχισε η χαλάρωση των αυστηρών μέτρων και συγχρόνως άρχισε να διαφαίνονται συνθήκες για ανάπτυξη και πρόοδο. Με την ίδρυση του πολεμικού ναυπηγείου αρκετοί έλληνες της Κίου και της Κυζήκου σαν έμπειροι ναυπηγοί βρήκαν δουλειά. Η Κίος αποτελούμενη από αμιγή ελληνικό πληθυσμό απέκτησε τότε το δικαίωμα να εκλέγει δικό της δήμαρχο, (τελευταίος πριν την καταστροφή ήταν ο Αναστάσιος Πινάτσης που πέθανε πρόσφυγας το 1938 στην Θεσσαλονίκη).

Επί σουλτάνου Μαχμούτ Β’, 1823-1839 μ.Χ., άρχισαν οι πρώτες μεταρρυθμίσεις και αργότερα επί Αβδούλ Μετζίτ βελτιώθηκε η κατάσταση των χριστιανών υπηκόων. Αποκαταστάθηκε η θρησκευτική, κοινωνική, εμπορική θέση της Κίου, επανήλθε η παιδεία με αύξηση του διδακτικού προσωπικού και ιδρύθηκε Αρρεναγωγείο και Παρθεναγωγείο, με έξοδα της Κοινότητας. Στα σχολεία συνέχισε πάλι να διδάσκεται το πνεύμα της αρχαίας Ελλάδας, χώρας κατ’ εξοχή πολιτισμού και ελευθερίας. Όλες οι θρησκευτικές εκδηλώσεις και γιορτές (Ανάσταση, Θεοφάνεια, πανηγύρεις), οι σχολικές εορτές των Τριών Ιεραρχών, οι διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις όπως γάμοι, βαπτίσεις, Αποκριές, γινόντουσαν κανονικά με πλήρη ελευθερία. Όλα ήταν τόσο αγαπητά και από τον απλό τουρκικό λαό , ώστε με τυφλή πίστη συμμετείχαν και πολλές φορές προσκυνούσαν τους εορτάζοντας θαυματουργούς αγίους της Κίου. Το εμπόριο αναπτύχθηκε σε τέτοιο βαθμό, ώστε ο γύρω τουρκικός πληθυσμός ήταν οικονομικά εξαρτημένος από τον ελληνικό πληθυσμό της Κίου. Με την ανακήρυξη του τουρκικού συντάγματος το 1908, όλοι πανηγύριζαν για την εξαγγελλόμενη ισότητα και ελευθερία μεταξύ όλων των υπηκόων της τουρκικής επικράτειας, ασχέτως εθνικότητας και θρησκείας. Δυστυχώς η εμφάνιση των Νεότουρκων, οπαδών του φανατικού Κεμάλ, σήμανε την αρχή της καταστροφής. Άρχισε η γενική επιστράτευση των μη μουσουλμάνων και ο συστηματικός διωγμός των Ελλήνων και Αρμενίων δεν έλειψε φυσικά, ούτε οι μεμονωμένες πιέσεις, διώξεις, συλλήψεις, κατηγορίες εναντίων εντίμων κατοίκων της Κίου. Φοβερότερη ήταν η εξόντωση (εξοντώθηκαν περίπου 300.000 ‘Ελληνες μικρασιάτες) με τα τάγματα εργασίας, τα αποκαλούμενα «αμελέ ταμπουρού», αγριότερα ίσως και από τα φασιστικά στρατόπεδα συγκεντρώσεων.  

Είσοδος του ελληνικού στρατού στην Κίο 1920. (Συλλογή:Ελένης-Μιχοπούλου-Κουνδή)

 Κατά την διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου πολέμου, η Τουρκία στο πλευρό της Γερμανίας, συνέχισε τις διώξεις, σφαγές και λεηλασίες του ελληνικού στοιχείου. Οι Κιώτες οργανώθηκαν για την αυτοάμυνά τους, εξοπλίζοντας τους περίφημους «νταήδες» τους με όπλα, αγορασμένα με χρήματα συγκεντρωμένα από τα εκκλησιαστικά ταμεία και την Φιλόπτωχο αδελφότητα. Με το τέλος του πολέμου οι σύμμαχοι και η Ελλάδα εισήλθαν στην Κωνσταντινούπολη. Στην Κίο και στην γύρω περιοχή, επειδή δρούσαν Τούρκοι αντάρτες, τσέτες, με την βοήθεια του αγγλικού στόλου, εκδιώχθηκαν και η Κίος παρεδόθη στον ελληνικό στρατό στις 25 Ιουλίου 1920, με διοικητή τον συνταγματάρχη Δ. Σαμαρτζή. Η υποδοχή ήταν μεγαλειώδης και ενθουσιώδης, όλος ο λαός με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Νίκαιας και αργότερα Οικουμενικό Πατριάρχη Βασίλειο Γ’ και τον Δήμαρχο Α. Πινάτση, υποδέχθηκαν τον ελληνικό στρατό ( δες και σχετική φωτογραφία), ψάλλοντες όλοι αντί άλλου το «Χριστός Ανέστη». Δυστυχώς ο εθνικός διχασμός και ο συμμαχικός εμπαιγμός οδήγησαν στην αποτυχία της ενδοξότατης εκστρατείας του στρατού μας στην Μ. Ασία και την εθνική συμφορά. Έγινε κάποια προσπάθεια αυτονόμησης της παραλιακής ζώνης με σκοπό να διασωθούν οι κάτοικοι και να μην ξεριζωθούν από τις εστίες τους. Η τότε Σοβιετική Ένωση προσφέρθηκε να μεσολαβήσει ανάμεσα στην Ελλάδα και Τουρκία, αλλά δυστυχώς η βασιλική κυβέρνηση της υποτέλειας απαξίωσε και ν’ απαντήσει στην ρωσική μεσολάβηση (καμιά ιστορία δεν αναφέρεται στην προσπάθεια των Ρώσων πλην του Γ .Κορδάτου, τόμος 5ος). ‘Άδικα ξεκίνησε η «Άμυνα» τόσο στην Σμύρνη όσο και σε κάθε πόλη της Μικρασίας. Στην Κίο έγινε μεγάλη συγκέντρωση με συμμετοχή και τούρκων κατοίκων των πέριξ χωριών που χαιρετούσαν την αυτονομία της Μικρασίας.

Τα σχέδια όμως των συμμάχων ήταν άλλα. Η μυρωδιά των πετρελαίων της Μοσούλης και της Μεσοποταμίας τους ανάγκαζαν να προχωρήσουν σε μοίρασμα των εδαφών που δεν τους ανήκαν χωρίς να λογαριάζουν το δικαίωμα τους για ανεξαρτησία, αυτοδιάθεση και ακεραιότητα. Σύμφωνα με την απογραφή του 1912 στην Μ. Ασία σε σύνολο 10.755.774 κατοίκων ζούσαν 2.522.151 Έλληνες. Το δικαίωμα διατήρησης της δικής τους εθνικής ζωής δεν το σεβάστηκε κανείς από τους μεγάλους που διακήρυτταν σε διεθνείς συναντήσεις, ότι τάχα προστατεύουν τα μικρά και αδύναμα έθνη. Ήδη οι ίδιοι οι Γερμανοί οργάνωσαν τα περίφημα πογκρόμ εναντίων του μικρασιατικού Ελληνισμού. Η επίθεση του Κεμάλ, ενισχυμένου τώρα από τους συμμάχους αλλά και τους μπολσεβίκους, ήταν σφοδρότατη και οργανωμένη. Μάταια ο εγκαταλειμμένος από τους συμμάχους ελληνικός στρατός πότιζε με αίμα τα «δικά μας χώματα«. Ο στρατιωτικός υποτομέας της Κίου από 22 Αυγούστου 1922 δέχτηκε επιθέσεις και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Κίο στις 28 Αυγούστου 1922. Ο πληθυσμός περίπου 30.000 πρόσφυγες πια, Κιώτες και άλλοι από τις γύρω περιοχές, στοιβαγμένοι στην παραλία, άδικα περίμεναν την άφιξη πλοίων. Γαλλικά πλοία στο λιμάνι των Μουδανίων, εμπόδιζαν με τους ισχυρότερους ασυρμάτους των την επαφή του αντιτορπιλικού «Πάνθηρα» με τον «Αβέρωφ» που βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη. Τελικά έφτασαν 11 φορτηγά πλοία και από ώρα 2 μ.μ. της 25ης Αυγούστου 1922, άρχισε η επιβίβαση των προσφύγων, αφήνοντας πίσω γλυκύτατη πατρίδα, αγώνες, θυσίες, τάφους αγαπημένων, περιουσίες ……..

ΦΟΥΝΔΟΥΚΑΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ

Διδώ Σωτηρίου, Μικρασιατική καταστροφή και στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Μεσόγειο, εκδ. Κέδρος
Encarta 96, εγκυκλοπαίδεια, Microsoft
Έπος Μικρασίας, εκδόσεις Μορφωτικού κόσμου
Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε.
ΚΙΑΝΑ, Ευρυσθ. Λασκαρίδη, 1966
Κουλιγκά Βασ., ΚΙΟΣ αναμνήσεις ενός Κιώτη, εκδ. Δωδώνη,1988
Νεώτερη Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Γ. Ρούσσου
Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, εγκυκλοπαίδεια
Στρατηγός Ξεν., η Ελλάδα στην Μικρασία, εκδ. Μπάυρον, 1986
Σιμόπουλος Κυριάκος, Ξενοκρατία, Μισελληνισμός και Υποτέλεια,1990

ΦΟΥΝΔΟΥΚΑΣ ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ, www.musesnet.gr/pages/kios/

Read Full Post »