Feeds:
Δημοσιεύσεις
Σχόλια

Posts Tagged ‘Σχοινοχωρίτης Κωνσταντίνος’

Χριστουγεννιάτικο Δέντρο – Χριστιανικό έθιμο ή ειδωλολατρικό κατάλοιπο;

Posted in Εκκλησιαστική Ιστορία αφορώσα στην Αργολίδα, Λαογραφικά Αργολίδας, tagged , , , , , , , , , on 15 Δεκεμβρίου, 2020| Leave a Comment »

Χριστουγεννιάτικο Δέντρο – Χριστιανικό έθιμο ή ειδωλολατρικό κατάλοιπο; – Σχοινοχωρίτης Κωνσταντίνος – Ιστορικός, Αρχειονόμος – Βιλιοθηκονόμος, Υποψήφιος Διδάκτωρ.

 

Γενικά στοιχεία

 

Τη περίοδο των Χριστουγέννων εορτάζεται η Γέννηση του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και κατ’ επέκταση συνολικά όλες οι εορτές από την ημέρα της Γεννήσεως μέχρι των Θεοφανείων, γι’ αυτό και λέγονται «δωδεκαήμερο». Των Χριστουγέννων προηγείται νηστεία τεσσαράκοντα (40) ημερών, που αρχίζει από την εορτή του Αγίου Φιλίππου (14 Νοεμβρίου). Στην Ορθόδοξη υμνολογία περιλαμβάνονται λαμπροί ύμνοι για την μεγάλη εορτή από τους σπουδαιότερους υμνογράφους της Εκκλησίας, όπως του Ρωμανού του Μελωδού, του Ιωάννη του Δαμασκηνού κ.α.

Η 25η Δεκεμβρίου, ως ημέρα εορτής της Γεννήσεως του Κυρίου, θεσπίστηκε το 336 – 352 μ.Χ. επί Πάπα Ρώμης Ιουλίου. Αυτό έγινε κατόπιν έρευνας στα Αρχεία της Ρώμης για την απογραφή που είχε γίνει στα χρόνια του Αυγούστου και επιπλέον μετά από υπολογισμούς – συνδυασμούς διαφόρων χωρίων του Ευαγγελίου, όπου διαπιστώθηκε, όπως πιστεύεται, τελικώς η ακριβής ημερομηνία της Γεννήσεως του Χριστού.

Ο εορτασμός των Χριστουγέννων συνοδεύεται και από ήθη και έθιμα. Όμως με το πέρασμα του χρόνου πλαισιώθηκε και από ορισμένα, τα οποία όμως δεν έχουν καμία απολύτως ουσία και σχέση με την εορτή των Χριστουγέννων. Έχουν όμως λαογραφική αξία. Ένα από αυτά είναι και το γνωστό Χριστουγεννιάτικο δένδρο.

 

Χριστουγεννιάτικο δέντρο, έργο του Σπύρου Βικάτου (1878-1960), Λάδι σε μουσαμά, 77 εκ. x 105 εκ. Εθνική Πινακοθήκη.

(περισσότερα…)

Read Full Post »

Ο Ιησούς Χριστός ως ιστορικό πρόσωπο

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, Εκκλησιαστική Ιστορία αφορώσα στην Αργολίδα, tagged , , , , , , , , , , , , , , , on 3 Ιανουαρίου, 2019| 8 Σχόλια »

Ο Ιησούς Χριστός ως ιστορικό πρόσωπο – Σχοινοχωρίτης Κωνσταντίνος – Ιστορικός, Αρχειονόμος – Βιλιοθηκονόμος, Υποψήφιος Διδάκτωρ.

 

Όταν λέμε «Ιστορικότητα του Ιησού», εννοούμε από τη μιά πλευρά τη μελέτη της ιστορικής πραγματικότητας προσώπων και γεγονότων, και από την άλλη την ανάλυση των διαθέσιμων ιστορικών στοιχείων για την εξακρίβωση ότι: (α). ο Ιησούς Χριστός υπήρξε ως ιστορική μορφή και (β). κάποια από τα μεγάλα ορόσημα της ζωής του, όπως αυτά περιγράφονται στα Ευαγγέλια, μπορούν να επιβεβαιωθούν ως ιστορικά γεγονότα.

Σήμερα, οι περισσότεροι σύγχρονοι μελετητές της αρχαιότητας συμφωνούν ότι ο Ιησούς Χριστός υπήρξε. Για τη γενική πορεία της ζωής του Ιησού δεν υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες. Υπάρχουν όμως ως προς την ιστορικότητα συγκεκριμένων γεγονότων, τα οποία περιγράφονται στις βιβλικές αναφορές για τον Ιησού. Τη συνολική αποδοχή συγκεντρώνουν μονάχα δύο γεγονότα: (α). ότι ο Ιησούς βαπτίστηκε από τον Ιωάννη Βαπτιστή και (β). ότι σταυρώθηκε με διαταγή του Ρωμαίου Επάρχου Πόντιου Πιλάτου.

Ο Ιησούς δεν ήταν εξ αρχής κάποιο σημαίνον ιστορικό πρόσωπο, αλλά ένας ηγέτης μιας ομάδας ανθρώπων που κατοικούσαν σε μία από τις μικρότερες και ασήμαντες επαρχίες και λόγω της ταπείνωσής του δε συγκέντρωσε πάνω του όσο ζούσε «δημοσιότητα». Όμως, την ιστορικότητα του Ιησού δεν την αμφισβητούν ούτε οι άθεοι.

Οι όποιες αμφιβολίες υπήρξαν ή υπάρχουν περί της ιστορικής υπάρξεως του Ιησού εμφανίστηκαν μετά τον 17ο αιώνα μ.Χ. Η αναζήτηση για το ιστορικό πρόσωπο του Ιησού ξεκινά διακόσια χρόνια πριν, όταν στα τέλη του 18ου αιώνα μερικοί Ευρωπαίοι διαφωτιστές και διανοούμενοι άρχισαν να εφαρμόζουν τη φιλολογική και ιστορική κριτική στα βιβλία της Καινής Διαθήκης. Επομένως, εάν ο Ιησούς δεν υπήρξε σαν ιστορική προσωπικότητα, τότε τί συνέβη και το θυμήθηκαν μερικοί μετά από 17 αιώνες?

Κοιτίδα των αμφιβολιών αυτών και της αμφισβήτησης για την ιστορική ύπαρξη του Ιησού Χριστού φαίνεται ότι ήταν οι λιγοστές αναφορές – πληροφορίες ή ιστορικές πηγές που υπάρχουν περί του Ιησού. Θα δούμε στη συνέχεια ότι κάτι τέτοιο δεν ισχύει και καταρρίπτεται επιστημονικά και ιστορικά. Να σημειωθεί ότι υπάρχουν πολλά ιστορικά πρόσωπα, τα οποία έχουν σαφώς λιγότερες πηγές, όπως ο Μέγας Αλέξανδρος, ο Σωκράτης που δεν άφησε ο ίδιος γραπτά έργα αλλά οι μαθητές του, ο Πυθαγόρας κ.α., και παρά ταύτα είναι εκτός αμφισβήτησης.

Αξίζει να σημειωθεί ιδιαιτέρως ότι το 70 μ.Χ. οι Ρωμαίοι εισέβαλαν και κατέστρεψαν την Ιερουσαλήμ και το μεγαλύτερο μέρος του Ισραήλ γενικότερα. Είναι πιθανόν πολλά από τα ιστορικά στοιχεία της ύπαρξης του Ιησού να καταστράφηκαν και επιπλέον πολλοί αυτόπτες μάρτυρες του Ιησού θα πρέπει να σκοτώθηκαν, με συνέπεια ο αριθμός των επιζώντων που θα μπορούσαν να ομολογήσουν για τον Ιησού να περιορίστηκε σημαντικά.

 

Χριστός Παντοκράτωρ. Εγκαυστική εικόνα από το πρώτο μισό του 6ου αιώνα, Μονή της Αγίας Αικατερίνης, Σινά.

 

Ιστορικές πηγές – Στοιχεία

 

Υπάρχει ένα πλήθος στοιχείων υπέρ της ιστορικής ύπαρξης του Ιησού Χριστού, τόσο στην κοσμική όσο και στην εκκλησιαστική ιστορία. Η Καινή Διαθήκη είναι η κύρια πηγή των αποδείξεων για την ύπαρξη του Ιησού Χριστού, αφού περιλαμβάνει εκατοντάδες αναφορές για το πρόσωπο του.

Όσον αφορά τα ιστορικά στοιχεία, έχουμε γραπτά κείμενα που συγγράφτηκαν εντός 200 χρόνων από τότε που έλαβαν χώρα τα ιστορικά γεγονότα που σχετίζονται με τη ζωή, τη δράση και το έργο του Ιησού Χριστού στην Ιουδαία και τη Γαλιλαία, τα οποία θεωρούνται ιδιαίτερα αξιόπιστα στοιχεία, όπως π.χ. οι περισσότερες από τις επιστολές του Αποστόλου Παύλου που συγγράφτηκαν από τον ίδιο στα μέσα του 1ου αιώνα μ.Χ. (λιγότερο από 40 χρόνια μετά το θάνατο του Ιησού), τα τέσσερα ευαγγέλια των Μάρκου, Ματθαίου, Ιωάννη και Λουκά κ.α.

Ιστορικά όμως στοιχεία εντοπίζονται και σε διάφορα αρχαία συγγράμματα, τα οποία αποτελούν ισχυρή απόδειξη της ύπαρξης ενός άνδρα στο Ισραήλ με την επωνυμία «Ιησούς» κατά τις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ. Οι πηγές αυτές είναι οι εξής:

 

Πρώτη πηγή: Κορνήλιος Τάκιτος (Ρωμαίος ιστορικός, β΄ μισό του 1ου μ.Χ. – α΄ μισό του 2ου μ.Χ. αιώνα)

 

Πόπλιος Κορνήλιος Τάκιτος (56; – 120;) Από τους σημαντικότερους Λατίνους ιστορικούς. Στα δύο μεγάλα του έργα «Annales» (Χρονικά) και «Historiae», εξετάζει την ιστορία της Ρώμης από τον θάνατο του Αυγούστου (14 μ.Χ.) μέχρι τον θάνατο του Δομιτιανού (96 μ.Χ.).

Θεωρείται ένας από τους πιο αξιόπιστους ιστορικούς του αρχαίου κόσμου. Στο έργο του «Χρονικά» (Annales) αναφέρει για τους προληπτικούς «Χριστιανούς», που έλαβαν το όνομά τους από τον Christus (λατινική ονομασία του Χριστού), ο οποίος υπέφερε από τον Πόντιο Πιλάτο κατά τη βασιλεία του Τιβέριου (14 μ.Χ. – 37 μ.Χ.). Ο Τάκιτος έγραφε, όπως αναφέρει, έχοντας ως πηγή τα Ρωμαϊκά αρχεία, τα οποία όμως δεν σώζονται. Αναφέρει και τις ιδιαίτερες τιμωρίες που υπέβαλε ο Νέρων το 64 μ.Χ. στους Χριστιανούς, οι οποίοι όπως προσθέτει ήταν πολυάριθμοι, λόγω της μεγάλης πυρκαγιάς – πυρπόλησης της Ρώμης.

Ειδικότερα, γράφει ότι: «ο Νέρων υπέδειξε άλλους ως ενόχους και υπέβαλεν εις ιδιαιτέρας τιμωρίας εκείνους τους οποίους ο λαός μισώντας τους για τις ανομίες τους ωνόμαζε χριστιανούς. Εκείνος από τον οποίον προήλθε το όνομα είναι ο Χριστός, ο οποίος εθανατώθη επί της βασιλείας του Τιβέριου, όταν Επίτροπος ήτο ο Πόντιος Πιλάτος. Η προς καιρόν κατασταλείσα ολέθρια δεισιδαιμονία ανεφάνη πάλιν όχι μόνον εις την Ιουδαίαν, την εστίαν αυτού του κακού, αλλά και εις την Πόλιν (Ρώμην), όπου από παντού μαζεύονται και ακούονται όλα τα κακά και τα αισχρά (Annales, XV, 44)».

Από τη μαρτυρία αυτή του Κορνήλιου Τάκιτου προκύπτουν τα εξής στοιχεία: (α). Δίνεται συγκεκριμένος χρόνος και τόπος δράσεως, δηλαδή «επί Τιβερίου βασιλέως και διοικητού της Ιουδαίας Ποντίου Πιλάτου», (β). πιστοποιείται η ύπαρξη του Ιησού Χριστού και μιλάει για τον θάνατό του ως «κακοποιού» από τον Πιλάτο και (γ). μιλά για τον Ιησού με απλότητα χωρίς να φαίνεται ότι αμφισβητεί την ύπαρξή του.

Ο Κορνήλιος Τάκιτος, παρόλο που ήταν αντίθετος στον Χριστιανισμό, δεν αμφισβητεί ούτε ότι υπήρξε ο Χριστός ούτε ότι ο Χριστιανισμός εξαπλώθηκε παρά τους διωγμούς που υπέστη. Εάν είχε την οποιαδήποτε αμφιβολία, με κάποιο τρόπο θα κατάγραφε αυτήν στο έργο του.

 

Πόπλιος Κορνήλιος Τάκιτος. Αυστρία, Βιέννη, Κτήριο Αυστριακού Κοινοβουλίου.

 

Δεύτερη πηγή: Γάιος Σουητώνιος Τρανκίλλιος (Gaius Suetonius Tranquillus, Ρωμαίος ιστορικός, 67/77 – 141/168  μ.Χ.)

 

Ο Σουητώνιος, σύγχρονος του Τάκιτου, ήταν ένας σπουδαίος ιστορικός και αρχιγραμματέας του Ρωμαίου αυτοκράτορα Ανδριανού (76μ.Χ. – 138 μ.Χ.). Στο κυριότερο έργο του «Βίοι Καισάρων» (Vitae XII Caesarum) καταγράφει και τον βίο του αυτοκράτορα Κλαύδιου που βασίλεψε από το 41 μ.Χ έως το 54 μ.Χ., όπου αναφέρει στο κεφάλαιο XXV, 4 για το διάταγμα του αυτοκράτορα Κλαυδίου με το οποίο οι Ιουδαίοι της Ρώμης εξορίζονταν απ’ αυτήν: «Iudaeos impulsore Chresto assidue tumultuants Roma expulit». Δηλαδή: «Τους Ιουδαίους οι οποίοι τη υποκινήσει του Χριστού εδημιούργουν θόρυβον εις την Ρώμη τους  εξόρισε».

 

Γάιος Σουητώνιος Τράγκυλλος (περ. 69/75 – περ. 130). Λατίνος ιστορικός και λόγιος.

 

Στο σημείο αυτό χρειάζεται μια αναγκαία επεξήγηση προς αποφυγή παρερμηνειών και παρεξηγήσεων. Ο Χριστιανισμός είχε γίνει δεκτός πρώτα στις Ιουδαϊκές κοινότητες. Από τις επιστολές του Αποστόλου Παύλου γνωρίζουμε ότι οι πρώτοι χριστιανοί ήταν Ιουδαίοι. Επομένως, υπήρχαν Ιουδαίοι χριστιανοί από τη μία και Ιουδαίοι πιστοί στο γράμμα του Μωσαϊκού νόμου από την άλλη. Είναι πιθανόν να σημειώθηκαν θερμά επεισόδια μεταξύ των δύο αυτών ομάδων, λόγω των δογματικών τους διαφορών, γι’ αυτό και εξορίστηκαν όλοι από τη Ρώμη. Για τη Ρώμη δεν υπήρχε κάποιος διαχωρισμός ή διάκριση σε Ιουδαίους και Χριστιανούς, αντίθετα χαρακτηρίζονταν όλοι ως Ιουδαίοι.

Το ερώτημα είναι πώς προέκυψε η εξορία αυτή από τη Ρώμη. Οι Χριστιανοί της Ρώμης κατηγορήθηκαν από ειδωλολάτρες και εβραίους για τον εμπρησμό της βιβλιοθήκης της Ρώμης που ήταν πλούσια και αξιόλογη, όπως της Αλεξάνδρειας. Η ίδια όμως η ιδεολογία ή το φρόνημα των πρωτοχριστιανών ήταν αντίθετη με τέτοιου είδους πράξεις.

Η απάντηση στο ερώτημα έγκειται στο γεγονός ότι η Ρώμη αντιδρούσε έντονα απέναντι σε μια θρησκεία που αμφισβητούσε την θεϊκότητα του αυτοκράτορά της και κατ’ επέκταση την εξουσία του, κυρίως με διωγμούς, συλλήψεις, φυλακίσεις, μαρτυρικά βασανιστήρια. Η Ρώμη είδε τους Χριστιανούς ως απειλή. Οι Χριστιανοί απειλούσαν τη Ρώμη μέσω της «Αποκάλυψης» και επιπλέον δεν δέχονταν να κάνουν θυσίες στους θεούς και δεν λάτρευαν την εικόνα του αυτοκράτορα.

Με βάση αυτά, ο Σουητώνιος στο Βίο του Κλαύδιου μιλάει για Χριστιανούς και δεν εννοεί τον ίδιο τον Χριστό, ο οποίος είχε θανατωθεί αρκετά χρόνια νωρίτερα. Πώς είναι δυνατόν ένας νεκρός να  «υποκινεί φασαρίες και θορύβους»?

Η μαρτυρία αυτή του Σουητώνιου για το διάταγμα του Κλαυδίου διασταυρώνεται ως ιστορικό γεγονός με τις «Πράξεις των Αποστόλων», αφού όταν ο Απόστολος Παύλος πήγε στην Κόρινθο βρήκε εκεί τους Ιουδαίους Ακύλα και Πρίσκιλλα που είχαν εξοριστεί από τη Ρώμη: «Μετά δέ ταύτα χωρισθείς ο Παύλος εκ των Αθηνών ήλθεν εις Κόρινθον και ευρών τινα Ιουδαίον ονόματι Ακύλαν, Ποντικόν τω γένει, προσφάτως εληλυθότα από της Ιταλίας, και Πρίσκιλλαν γυναίκα αυτού, δια το διατεταχέναι Κλαύδιον χωρίζεσθαι πάντας τους Ιουδαίους από τής Ρώμης, προήλθεν αυτοίς» (Πράξ. ιη’, 1-2).

Ο Σουητώνιος αναφέρεται και αυτός στις ειδικές τιμωρίες που υπέβαλε ο Νέρων τους Χριστιανούς της εποχής εκείνης.

 

Τρίτη πηγή: Ιώσηπος Φλάβιος ή Γιόσεφ μπεν Μαθιά (Ιουδαίος ιστορικός, 38 μ.Χ. – 100 μ.Χ.)

 

Ιώσηπος Φλάβιος ή Γιοσέφ μπεν Μαθιά, Εβραίος λόγιος, ιστορικός και αγιολόγος.

Είναι ο γνωστότερος Εβραίος λόγιος, ιστορικός και συγγραφέας. Ήταν Φαρισαίος και διατηρούσε στενούς δεσμούς με τις οικογένειες των αρχιερέων Άννα και Καϊάφα. Αυτό δείχνει ότι δεν ήταν διατεθειμένος να κινηθεί ευνοϊκά υπέρ του Χριστού.

Στο έργο του «Ιουδαϊκή Αρχαιολογία», όπου έγραψε στα Ελληνικά την Ιστορία των Ιουδαίων, αναφέρεται στον Ιάκωβο, «τον αδερφό του Ιησού, που ονομάστηκε Χριστός». Γράφει ειδικότερα ότι: «ο αρχιερέας Άνανος καθίζει συνέδριο κριτών και παραγαγών εις αυτόν τον αδελφόν Ιησού τον λεγόμενον Χριστόν (Ιάκωβος το όνομα αυτού) και τινας εταίρους, ως παρανομησάντων κατηγορίαν ποιησάμενος παρέδωσε λευθησομένους (για να λιθοβοληθούν)».

Σε άλλο απόσπασμα του έργου του (XVIII 3,3) γράφει: «Γίγνεται δε κατά τούτον τον χρόνον Ιησούς, σοφός ανήρ, ει γε άνδρα αυτόν λέγειν χρη. Ην γαρ παραδόξων έργων ποιητής, διδάσκαλος ανθρώπων των ηδονή ταληθή δεχομένων. Και πολλούς δέ και του Ελληνικού επηγάγετο, ο Χριστός ούτος ήν και αυτόν ενδείξει των πρώτων ανδρών, παρ’ ημίν, σταυρώ επιτετιμηκότος Πιλάτου,ουκ επαύσαντο οι το πρώτον αυτόν αγαπήσαντες, εφάνη γαρ αυτοίς τρίτην έχων ημέραν πάλιν ζων των θείων προφητών ταύτα τε και άλλα μύρια θαυμάσια περί αυτού ειρηκότων».

Με βάση το απόσπασμα αυτό, ο Ιώσηπος μαρτυρεί ότι την εποχή της ηγεμονίας του Πιλάτου εμφανίστηκε ο Ιησούς που ήταν άνδρας σοφός αν μπορεί να τον πει κανείς άνθρωπο!! Ο άνθρωπος αυτός έκανε παράδοξα έργα, δίδασκε στους ανθρώπους την αλήθεια και προσέλκυσε πολλούς Ιουδαίους και Εθνικούς. Ακόμη, μας πληροφορεί για τον τρόπο θανάτωσης του Ιησού, στον σταυρό. Τέλος, μας μαρτυρεί την ανάσταση του Κυρίου τρεις ημέρες μετά την Ταφή του.

Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για μια σημαντικότατη μαρτυρία ιστορικού και μάλιστα Εβραίου, ο οποίος δεν είχε κανένα λόγο να υποστηρίξει την ιστορικότητα του Ιησού. Μήπως τελικά ο Χριστιανισμός είχε εξαπλωθεί σε βαθμό που ήταν πλέον αδύνατο κάποιος ιστορικός να αποσιωπήσει τα γεγονότα?

 

Τέταρτη πηγή: Σέξτος Ιούλιος ο Αφρικανός & Θάλλος

 

Ο Σέξτος Ιούλιος υπήρξε ιστορικός και εκκλησιαστικός συγγραφέας των πρώτων χριστιανικών χρόνων. Είχε εγκατασταθεί στην Παλαιστίνη. Αναφέρει στο έργο του τον ιστορικό Θάλλο (1ος μ.Χ. αιώνα) που έγραψε την Ιστορία της Συρίας και μια αντιπαράθεσή τους σχετικά με την έκκλειψη του ηλίου που ακολούθησε τη Σταύρωση του Χριστού.

Για το γεγονός της ολικής εκκλείψεως του ηλίου ιδιαίτερα σημαντική είναι η φράση του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτου. Ο Διονύσιος πριν γίνει χριστιανός και πρώτος επίσκοπος Αθηνών, ήταν δικαστής, μέλος του Αρείου Πάγου. Κατά το Συναξάριο, την ημέρα της σταύρωσης του Χριστού βρισκόταν στην Ηλιούπολη της Αιγύπτου με τον φιλόσοφο  Απολλοφάνη. Μόλις είδε τον σκοταδισμό του ηλίου, ανεφώνησε ότι «ή η φύσις αλλοιούται ή θεός πάσχει».

 

Πέμπτη πηγή: Πλίνιος Καικίλιος Σεκούνδος ή Πλίνιος ο Νεότερος (61 μ.Χ.-113 μ.Χ.)

 

Σύγχρονος του Τάκιτου και του Σουητώνιου. Ήταν Ρωμαίος αξιωματούχος, ποιητής, ρήτορας και φιλόσοφος.  Το 110 μ.Χ. στάλθηκε από τον αυτοκράτορα Τραϊανό στη Βιθυνία της Μικράς Ασίας ως Legatus Caesaris (πρέσβης του Καίσαρα). Το 112 μ.Χ. ο Πλίνιος έγραψε σε επιστολή του προς τον Τραϊανό : «Το μίασμα της δεισιδαιμονίας των Χριστιανών εκτείνεται όχι μόνο στις πόλεις αλλά και στους αγρούς και στα χωριά». Επιπρόσθετα αναφέρει (Επιστολή Χ,96) ότι «Οι Χριστιανοί συνηθίζουν να συνέρχονται μια τακτή ημέρα πριν την ανατολή του ήλιου, και να αναπέμπουν ύμνους στον Χριστό, σαν να μιλούν σε Θεό». Η τακτή αυτή ημέρα ήταν και είναι η Κυριακή.

Στη συνέχεια ανέκρινε προσωπικά πολλούς Χριστιανούς και συγκέντρωσε πολλές πληροφορίες για τη ζωή και την πίστη τους. Ο ίδιος ήθελε να προστατέψει την ειδωλολατρική θρησκεία και γι’ αυτό επικοινώνησε με τον αυτοκράτορα, προκειμένου να εμποδίσουν την εξάπλωση της νέας θρησκείας.

Είναι ξεκάθαρο ότι ο Πλίνιος δέχεται ότι ο Χριστός είναι ιστορικό πρόσωπο. Εάν είχε την υποψία ότι ήταν μυθικό πρόσωπο, τότε θα υποστήριζε ότι οι Χριστιανοί πιστεύουν σε έναν μύθο. Αναφέρεται στον Χριστό και όχι «σε κάποιον Χριστό», και ενοχλείται γιατί τον υμνούν «σαν Θεό».

 

Έκτη πηγή: Ταλμούδ (το ιερό βιβλίο των Εβραίων)

 

Το Ταλμούδ αποτελείται από τα βιβλία της Mishnah  και της Gemara. Η Mishnah (ο προφορικός νόμος) είναι η παράδοση των πρεσβυτέρων, ενώ η Gemara είναι σχόλια των Ραβίνων πάνω σε ότι περιέχει η Mishnah. Τα ιερά βιβλία των Εβραίων μιλούν με βεβαιότητα για την ύπαρξη του Ιησού Χριστού χωρίς όμως να παραδέχονται την θεότητά του. Προσπαθούν, όπως είναι φυσικό, να τον υποτιμήσουν. Έτσι γράφεται ότι «κατά την εσπέρα του Εβραϊκού Πάσχα κρέμασαν τον Ιησού από την Ναζαρέτ». Τονίζουν μάλιστα ότι ο Ιησούς ήταν καρπός πορνείας και έκανε θεραπείες που βασίζονταν σε μαγεία.

Στο ταλμούδ γίνεται λόγος περί των θαυμαστών ιάσεων επί ονόματος Ιησού Χριστού, τις οποίες πραγματοποίησε ο Ιάκωβος, τον οποίο γνώριζε ο ραβίνος Ελιέζερ (90 – 110 μ.Χ.). Γίνεται επίσης αναφορά στη σταύρωσή Του, μόνο που για χώρο της σταύρωσης αναφέρει την Λύδδη που βρίσκεται στα ΝΔ της Παλαιστίνης.

 

Έβδομη πηγή: J. Klausner (Εβραίος καθηγητής)

 

Αναφέρει ότι «ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ ήταν προδότης του Ισραήλ, ο οποίος ασκούσε μαγεία, περιφρονούσε τους λόγους της σοφίας, οδήγησε το λαό στην πλάνη και έλεγε ότι δεν ήρθε για να καταλύσει τον Μωσαϊκό νόμο αλλά να τον συμπληρώσει. Κρεμάστηκε την παραμονή του Πάσχα σαν αιρετικός και πλάνος του λαού. Οι μαθητές του έκαναν τα ίδια έργα στο όνομά του».

 

Όγδοη πηγή: Mara Bar – Serapion (Ασσύριος Στωϊκός φιλόσοφος)

 

Ο φιλόσοφος αυτός έζησε στη Ρωμαϊκή επαρχία της Συρίας κατά τον 2ο με 3ο αιώνα μ.Χ. περίπου και είναι γνωστός μόνο από ένα γράμμα του που έγραψε στα Συριακά προς το γιό του Σεραπίωνα. Στο γράμμα αυτό (73 μ.Χ.) συγκρίνει τους θανάτους του Σωκράτη, του Πυθαγόρα και του Ιησού, επιβεβαιώνοντας παράλληλα ότι ο Ιησούς ήταν ένας σοφός και ευσεβής άνδρας, ο οποίος θεωρούνταν από πολλούς Βασιλιάς του Ισραήλ, θανατώθηκε από τους Ιουδαίους και συνέχισε να ζει μέσω της διδασκαλίας των οπαδών Του.

Σε άλλο σημείο του γράμματος γράφει ότι: «οι Ιουδαίοι καταστραφέντες εκ της χώρας αυτών, διωχθέντες ζώσιν εν τη διασπορά, ο σοφός βασιλεύς όμως δεν απέθανε χάρις εις τους νόμους που έδωσε. Ένεκα της καταδίκης του σοφού βασιλέως αφαιρέθη από τους Ιουδαίους το Βασίλειον».

Ο μοναδικός «σοφός βασιλεύς» που καταδικάστηκε, πριν το 73 μ.Χ. όπου και γράφτηκε το εν λόγω γράμμα, ήταν ο Ιησούς Χριστός.

 

Ένατη πηγή: Λουκιανός ο Σαμοσατεύς (2ος αιώνας μ.Χ.)

 

Ήταν Έλληνας ρητοροδιδάσκαλος και σατιρικός συγγραφέας. Αναγνωρίζει ότι ο Χριστός λατρευόταν από τους Χριστιανούς, εισήγαγε νέες διδασκαλίες και σταυρώθηκε γι’ αυτό. Επιπλέον, αναφέρει ότι οι διδασκαλίες του Ιησού περιλαμβάνουν την αδελφότητα των πιστών, τη σημασία της μεταστροφής και την αναγκαιότητα της άρνησης άλλων θεών.

 

Λουκιανός ο Σαμοσατεύς (125 – 180 μ.Χ.) Ρητοροδιδάσκαλος και σατιρικός συγγραφέας. Γύρω στα σαράντα του χρόνια εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αθήνα, βιοποριζόμενος από τη σοφιστική, και ασχολήθηκε παράλληλα με τον σατιρικό διάλογο και την επικούρεια φιλοσοφία.

 

Δέκατη πηγή: Η περιγραφή του Ιησού Χριστού από τον διοικητή της Ιουδαίας Πούλβιο Λέντουλο

 

Πρόκειται για ένα γράμμα που βρέθηκε στη Βιβλιοθήκη των Λαζαριστών της Ρώμης, το οποίο έγραψε ο Πούλβιος Λέντουλος, διοικητής της Ιουδαίας, πριν από τον Πόντιο Πιλάτο και το έστειλε στον Ρωμαίο Αυτοκράτορα Τιβέριο και στο οποίο περιγράφεται η μορφή του Ιησού Χριστού. Το πρωτότυπο είναι γραμμένο στα λατινικά και βρίσκεται στη βιβλιοθήκη Cesarini στην Ρώμη.

 

«…Ήκουσα, ω Καίσαρ, ότι επιθυμείς να μάθης ότι σοί γράφω νυν περί ανθρώπου τινός λίαν εναρέτου καλουμένου ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ, ών ο λαός θεωρεί Προφήτην και οι μαθηταί του Θεόν, λέγοντες ότι είναι Υιός Θεού, πλάστου των ουρανών και της γης και παντός ό,τι εν αύτη ευρίσκεται και υπάρχει.

Τη αληθεία, ω Καίσαρ, ακούονται καθ’ εκάστην θαυμάσια πράγματα περί του Χριστού αυτού. Ανεγείρει νεκρούς και ιατρεύει ασθενείς δια μιας μόνης λέξεως. Είναι ανήρ αναστήματος μετρίου, καλός την όψιν και μεγαλοπρέπειαν περιβεβλημένος, ιδίως κατά το πρόσωπον, ώστε όσοι Τον ατενίζουν αναγκάζονται να Τον αγαπούν και να Τον φοβώνται.

Έχει την κόμην χρώματος καρύου ώριμου εξικνουμένην μέχρι των ώτων Του, εκείθεν δε μέχρι των ωμοπλατών Του καταντά γαιόχρους αλλά μάλλον στιλπνή, διχάζεται δ’ αυτή εν τω μέσω άνωθεν κατά το σύστημα των Ναζαρηνών. Το μέτωπόν Του είναι λείο και γαλήνιον, το πρόσωπόν Του άνευ ρυτίδος ή κηλίδος, η ρίς και τα χείλη Του κανονικώτατα. Το γένειόν Του είναι πυκνόν και του αυτού χρώματος της κόμης, δεν είναι δε μακρόν και διχάζεται εν τω μέσω. Το βλέμμα Του είναι σοβαρόν και εμποιούν φόβον, έχει δε δύναμιν ακτίνος ηλιακής.

Ουδείς δύναται να Τον παρατηρήση ατενώς. Όταν επιτιμά, φοβίζει. Όταν δε πράττη τούτο, κλαίει. Είναι αξιαγάπητος και χαριείς μετά σοβαρότητος. Λέγουσιν ότι ουδέπωτε ώφθη γελών, αλλά πλειστάκις κλαίων. Έχει ωραίας τας χείρας και τους βραχίονας. Εν τη συνομιλία ευαρέστει τους πάντας. Δυσκόλως όμως φαίνεται, όταν δε φανή που, είναι μετριόφρων και το ωραιότερον παράστημα του κόσμου. Είναι ωραίος ως την Μητέρα Του, ήτις έστιν η ωραιοτέρα γυνή, ήτις ποτέ εθεάθη εις τα μέρη ταύτα.

Εάν όμως η Ση μεγαλειότης, ω Καίσαρ, ποθή να ιδή Αυτόν ως μοι έγραφες άλλοτε, πληροφόρησόν με, διότι θα σοί Τον στείλω πάραυτα. Πάντες εν Ιερουσαλήμ θαυμάζουσιν την σοφίαν Του, και τι ουδέποτε εσπούδασε τι, και όμως είναι κάτοχος πάσης επιστήμης. Περιπατεί ανυπόδητος και ασκεπής την κεφαλήν. Πολλοί βλέποντες Αυτόν γελώσιν, αλλ’ όταν ευρίσκονται προ Αυτού τρέμουσιν και θαυμάζουσιν αυτόν.

Λέγουσιν ότι ουδέποτε άνθρωπος ως αυτός ενεφανίσθη εις τα μέρη ταύτα. Τη αληθεία ως μοι λέγουσιν οι Εβραίοι, ουδέποτε εδόθησαν συμβουλαί, ουδέποτε εκηρύχθη διδασκαλία ως η ιδική Του, πολλοί δε των Ιουδαίων θεωρούσιν αυτόν Θεόν. Άλλοι πάλιν μοι λέγουν ότι είναι εχθρός της Σης Μεγαλειότητος, ω Καίσαρ. Πολλαχώς με παρενοχλούσιν οι μοχθηροί αυτοί Εβραίοι. Λέγεται ότι αυτός ουδέποτε δυσαρέστησε τινά, αλλ’ ότι μάλλον εποίησε το αγαθόν. Όλοι όσοι εγνώρισαν Αυτόν λέγουσιν ότι ευεργετήθηκαν παρ’ Αυτού. Όμως εις την σην Μεγαλειότητα, ω Καίσαρ, εις την πρός σε υπακοήν, ειμί πρόθυμος. Ό,τι διατάξεις θέλει εκτελεσθή ».

Εν Ιερουσαλήμ Ινδικτίωνος ζ΄, Σελήνης ια΄

Της Σης Μεγαλειότητος πιστότατος και ευπειθέστατος

ΠΟΥΒΛΙΟΣ ΛΕΝΤΟΥΛΟΣ

Κυβερνήτης της Ιουδαίας

 

Μετάφραση

 

«….Μεγαλειότατε Καίσαρα,

Άκουσα ότι επιθυμείς να μάθεις αυτά που σου γράφω για κάποιον άνθρωπο που είναι πολύ ενάρετος και ονομάζεται Ιησούς Χριστός, τον οποίο ο Λαός θεωρούσε προφήτη, οι μαθητές Του όμως Τον θεωρούσαν Θεό κι έλεγαν ότι είναι Υιός του Θεού, Δημιουργός του ουρανού και της γης και όλων, και ότι βρίσκεται παντού. Είναι αλήθεια Καίσαρα ότι ακούγονται κάθε μέρα θαυμάσια πράγματα για τον άνθρωπο αυτό. Ανασταίνει νεκρούς και θεραπεύει αρρώστους, με μια Του λέξη.

Είναι άνδρας, μετρίου αναστήματος, όμορφος στην όψη και αρχοντικός, ιδιαίτερα το πρόσωπό Του, ώστε όσοι Τον κοιτούν, τους προκαλεί αγάπη και σεβασμό. Τα μαλλιά Του είναι μέχρι τα αφτιά Του και πίσω φτάνουν μέχρι τους ώμους, καστανά και λαμπερά, διαχωρίζονται κατά το έθιμο των Ναζωραίων. Το μέτωπό Του είναι καθαρό και γαλήνιο, το πρόσωπό Του χωρίς σημάδια και ρυτίδες.

Η μύτη και τα χείλη Του είναι κανονικότατα. Τα γένια Του είναι πυκνά, καστανά και μακριά, που χωρίζουν στη μέση. Το βλέμμα Του είναι σοβαρό και προκαλεί σεβασμό, είναι δε δυνατό σαν ακτίνατου ήλιου. Όταν είναι αυστηρός, κανείς δεν μπορεί να Τον ατενίσει και όταν μαλώνει κάποιον, κλαίει… Τα χέρια και τα μπράτσα Του είναι όμορφα. Όταν συνομιλεί, τους ικανοποιεί όλους. Δεν εμφανίζεται συχνά, αλλά όταν αυτό συμβαίνει είναι μετριόφρων και έχει το ωραιότερο παράστημα του κόσμου. Είναι ωραίος, όπως και η μητέρα Του, η οποία είναι η ωραιότερη γυναίκα από όσες ποτέ φάνηκαν στα μέρη αυτά.

Εάν όμως η Μεγαλειότητά σου Καίσαρα θέλει να Τον δεί, όπως μου είχες γράψει, πές το μου για να σου τον στείλω αμέσως. Αν και ποτέ δεν έκανε σπουδές, ξέρει όμως κάθε επιστήμη. Περπατάει ξυπόλητος και ασκεπής. Πολλοί σαν Τον βλέπουν γελάνε, αλλά όταν στέκονται μπροστά Του τρέμουν και Τον θαυμάζουν. Λένε ότι ποτέ ξανά δεν έχει εμφανιστεί στα μέρη αυτά άνθρωπος σαν κι Αυτόν.

Επίσης λένε οι Εβραίοι ότι ποτέ δεν δόθηκαν συμβουλές ούτε κηρύχθηκε διδασκαλία σαν τη δική Του, πολλοί δέ από τους Ιουδαίους Τον θεωρούν Θεό. Άλλοι πάλι λένε ότι είναι εχθρός του Καίσαρα. Λένε επίσης ότι Αυτός ποτέ δεν δυσαρέστησε κάποιον, αλλά αντίθετα πάντα έκανε το καλό. Όλοι όσοι Τον γνωρίζουν λένε ότι τους ευεργέτησε. Παρόλα αυτά Καίσαρα είμαι πρόθυμος να υπακούσω στην Μεγαλειότητά σου και ότι με διατάξεις θα το κάνω ».

Ιερουσαλήμ

Ινδικτίωνος 7, σελήνης 11

ΠΟΥΛΒΙΟΣ ΛΕΝΤΟΥΛΟΣ

Διοικητής της Ιουδαίας

Υπάρχουν όμως και άλλες πηγές που μας μαρτυρούν την ιστορική ύπαρξη του Ιησού Χριστού. Αυτές είναι τα αρχαιολογικά ευρήματα που έχουν βρεθεί.

 

Αρχαιολογικά ευρήματα

 

E. L. Sukenik

Eleazar Lipa Sukenik (1889 – 1953) Ισραηλινός αρχαιολόγος και καθηγητής στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ.

Καθηγητής του εβραϊκού πανεπιστημίου, ο οποίος το 1945 ανακάλυψε σε ανασκαφή κοντά στην Ιερουσαλήμ δύο τάφους, οι οποίοι περιείχαν από μια σκαλιστή επιγραφή. Τις επιγραφές αυτές αργότερα τις ονόμασε «το αρχαιότερο έγγραφο του Χριστιανισμού». Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι επιγραφές αυτές χαράχθηκαν περίπου το 50 μ.Χ. και είναι αρχαιότατες, δηλαδή 15 χρόνια μόνο από το θάνατο του Ιησού.

Η πρώτη επιγραφή περιλάμβανε μια προσευχή προς τον Ιησού Χριστό για βοήθεια, ενώ η δεύτερη επιγραφή ήταν μια ικεσία που απευθύνονταν πάλι στον Ιησού και ζητούσε την ανάσταση εκ νεκρών.

Πάπυροι Οξυρρύγχου

 

Οι πάπυροι αυτοί αποδεικνύουν την ιστορικότητα του Ιησού. Πρόκειται για μια συλλογή παπύρων οι οποίοι γράφτηκαν μέχρι το 140 μ.Χ. Ορισμένοι από αυτούς τους παπύρους αναφέρουν λόγια του Ιησού που θυμίζουν κατά πολύ το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο.

 

Τίμιος Σταυρός

 

Η ανακάλυψή του αποτελεί το αδιαμφισβήτητο τεκμήριο της υπάρξεως του Κυρίου μας. Είναι γνωστό, ότι για να ανακόψει τις επισκέψεις των χριστιανών ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Ανδριανός, έκτισε πάνω στον Γολγοθά το ναό της Αφροδίτης. Το 326 μ.Χ. η Αγία Ελένη γκρέμισε τον ναό και άρχισαν εργασίες για να βρεθεί το Τίμιο ξύλο. Τελικά βρέθηκαν και οι τρείς σταυροί, του Ιησού Χριστού και των δύο ληστών. Για να καταλάβουν ποιός ήταν ο σταυρός του Ιησού, έφεραν και τους τρείς σε μια ετοιμοθάνατη άρρωστη γυναίκα. Μόλις αυτή ακούμπησε τον Τίμιο Σταυρό έγινε αμέσως καλά.

Ο Τίμιος Σταυρός αποτελεί κειμήλιο της παγκόσμιας κληρονομιάς, αλλά και αδιάσειστο στοιχείο που αποδεικνύει όχι μόνο την ιστορική ύπαρξη του Ιησού αλλά και το ότι η χριστιανική πίστη είναι ζωντανή, αφού η Σταύρωση, τα Πάθη και η Ανάσταση του Κυρίου αποτελούν τους θεμέλιους λίθους του Χριστιανισμού.

 

Η επιγραφή Ι. Ν. Β. Ι

 

Την 1η Φεβρουαρίου 1492 σημειώθηκε στη Ρώμη μια συγκλονιστική ανακάλυψη. Κατά τη διάρκεια των εργασιών για την αποκατάσταση μιας τοιχογραφίας, βρέθηκε πίσω από αυτήν μια πέτρινη πλάκα με χαραγμένη την επιγραφή «TITULUS CRUCIS». Οι εργάτες κατά την αφαίρεση της πλάκας αυτής, ανακάλυψαν μία κόγχη εντός της οποίας υπήρχε ένα μολύβδινο κιβώτιο που είχε σφραγισθεί από τον Αρχιεπίσκοπο της Μπολόνια καρδινάλιο Γεράρδο, τον μετέπειτα Πάπα Φωτεινό Β΄ (1144-1145). Μέσα σε αυτό υπήρχε ένα τεμάχιο της εγχάρακτης πινακίδας από το Σταυρό του Ιησού. Το τεμάχιο ήταν από ξύλο καρυδιάς και είχε χαραγμένη σε τρείς σειρές μια επιγραφή. Στη δεύτερη σειρά έγραφε «ΝΑΖΑΡΕΝΟΥΣ Β(ΑΣΙΛΕΥΣ)» και στη τρίτη σειρά «ΝΑΖΑRINUS RΕ(Χ)».

Σύμφωνα με τον Ρουφίνο και τον Θεοδώρητο Κύρου, η αυτοκράτειρα Ελένη, αφού βρήκε το Σταυρό του Χριστού, αφαίρεσε δύο κομμάτια. Το πρώτο το έστειλε στο γιο της στην Κωνσταντινούπολη και το δεύτερο το πήρε μαζί της στη βασιλική της κατοικία στη Ρώμη. Το ότι δεν γίνεται ξεχωριστή αναφορά για την αφαίρεση του επίμαχου τεμαχίου από την επιγραφή του Σταυρού, αυτό συνέβη κατά πάσα πιθανότητα, επειδή Σταυρός και επιγραφή θεωρούνταν ως ένα πράγμα. Μετά το θάνατό της, κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού του 4ου αιώνα μ.Χ., η μεγαλύτερη αίθουσα του παλατιού της μετετράπη σε χριστιανικό ναό, ο οποίος έλαβε την ονομασία «Ιερουσαλήμ». Μάλιστα, ο επίσκοπος Μεδιολάνων (374-397 μ.Χ.) Αμβρόσιος αναφέρει την ύπαρξη του επίμαχου τεμαχίου στη Ρώμη.

Στην εκκλησία αυτή και πιο συγκεκριμένα στο παρεκκλήσιο της Αγίας Ελένης, τοποθετήθηκε το τεμάχιο από την επιγραφή της θανατικής καταδίκης του Ιησού. Οι ιερείς του ναού έκρυψαν το κομμάτι αυτό το 455 μ.Χ., φοβούμενοι πιθανή καταστροφή του από επιδρομές των Βησιγότθων. Το ίδιο τεμάχιο ξανακρύφτηκε, αυτή τη φορά για άγνωστο λόγο, το πρώτο μισό του 11ου αιώνα, από τον καρδινάλιο Γεράρδο και ανακαλύφθηκε κατά τύχη το 1492.

Από το 1520 έως το 1930, η επιγραφή παρέμεινε στο ναό του Αγίου Σταυρού (πρώην Ιερουσαλήμ). Το 1930 κτίστηκε δίπλα σ’ αυτόν ένα παρεκκλήσιο προς τιμήν της Αγίας Ελένης, και από τότε έως σήμερα η επιγραφή φυλάσσεται εκεί.

 

Βιβλία  με αναφορές στη σταύρωση του Χριστού

 

Νέα δεδομένα για τα τελευταία χρόνια του Χριστού πρόκειται να δουν το φως της δημοσιότητας μετά από ανακάλυψη 70 μεταλλικών εγχειριδίων με κρυπτογραφημένο υλικό για τη Σταύρωση Του, τα οποία βρέθηκαν σε σπηλιά της Ιορδανίας και αναμένεται ότι θα φέρουν στο φως άγνωστες πτυχές των πρώιμων χρόνων του Χριστιανισμού.

Το μέγεθος των σελίδων είναι παρόμοιο με πιστωτικής κάρτας και υπάρχουν χαραγμένες εικόνες και σύμβολα, που αναφέρονται στο Μεσσία και ειδικότερα στη Σταύρωση και την Ανάσταση Του. Τα εγχειρίδια είναι δεμένα με μεταλλικό σύρμα, ενώ κάποια από αυτά είναι σφραγισμένα.

Ο Βρετανός καθηγητής Αρχαιολογίας και Ιστορίας των Θρησκειών Ντέιβιντ Έλινγκτον ισχυρίζεται ότι «ίσως είναι η μεγαλύτερη ανακάλυψη στην ιστορία του Χριστιανισμού», ενώ ο καθηγητής του Πανεπιστημίου του Σέφιλντ, Φίλιπ Ντέιβις, υποστηρίζει ότι «ανάμεσα στα περιεχόμενα διακρίνονται εικόνες που δείχνουν τα τείχη μιας πόλης, ένα σταυρό και ένα τάφο. Είμαστε σχεδόν σίγουροι ότι πρόκειται για τα Ιεροσόλυμα και τη Σταύρωση του Χριστού».

Για να λυθεί το μυστήριο γύρω από το περιεχόμενο των εγχειριδίων χρειάζεται πρώτα να τα δώσει πίσω ένας Ισραηλινός, ο οποίος υποστηρίζει ότι είναι δικά του και της οικογένειάς του εδώ και εκατό χρόνια. Οι επιστήμονες ισχυρίζονται ότι οι αποκαλύψεις από τα βιβλία αυτά θα ξεπεράσουν αυτές των 900 χειρογράφων της Νεκρής Θάλασσας που βρέθηκαν το 1947.

 

Το πρώτο πορτραίτο που φτιάχτηκε με τον Ιησού Χριστό

 

Ερευνητές έφεραν στο φως και ένα πορτραίτο το οποίο απεικονίζει μια φιγούρα ιδιαίτερα γνωστή που παραπέμπει σε έναν γενειοφόρο νέο άνδρα με μακριά, σγουρά μαλλιά. Παρ’ όλα αυτά, αν και όντας θαμμένο για περίπου 2.000 χρόνια σε ένα σπήλαιο κοντά στον Ιορδάνη ποταμό, στο ιδιότυπο αυτό πορτραίτο εύκολα μπορεί να διακρίνει κάποιος και τα σημάδια που έχει αφήσει στο μεταλλικό φύλλο το ακάνθινο στεφάνι στο μέτωπο του άνδρα.

Σύμφωνα με τους ειδικούς, το πορτραίτο αυτό είναι αποτυπωμένο επάνω σε ένα από τα συνολικά εβδομήντα λεπτά μεταλλικά φύλλα-κώδικες που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα και ήδη κάποιοι ερευνητές πιθανολογούν πως ίσως να πρόκειται για το παλαιότερο πορτρέτο του Ιησού Χριστού δηλαδή μια εικόνα που φιλοτέχνησε κάποιος σύγχρονος του που τον ήξερε!

Το μέγεθος του κώδικα είναι μικρότερο από μια πιστωτική κάρτα, ενώ εντυπωσιακό είναι και το γεγονός πως είναι σφραγισμένος από όλες τις πλευρές κι έχει μία τρισδιάστατη απεικόνιση του ανθρώπινου κεφαλιού τόσο στο μπροστινό όσο και στο πίσω μέρος του. Τέλος, εύκολα διακρίνει κανείς επάνω στον κώδικα και το δακτυλικό αποτύπωμα του άγνωστου δημιουργού του (βλέπε εφημερίδα «Δημοκρατία», Δευτέρα 4 Απριλίου 2011).

 

Επίλογος

 

Με βάση τα ανωτέρω στοιχεία αποδεικνύεται και επιβεβαιώνεται επιστημονικά και ιστορικά η ιστορική ύπαρξη του Ιησού Χριστού. Ο Ιησούς Χριστός δεν είναι απλά ο ιστορικός ιδρυτής ενός θρησκευτικού κινήματος, αλλά κάποιος που το πρόσωπο και το έργο του υπήρξαν αντικείμενο φιλοσοφικής και θεολογικής σκέψης.

Ως ιστορικό πρόσωπο, δηλαδή ως πρόσωπο υπαρκτό, εξετάζεται ως ένα ανθρώπινο ον που έζησε σε έναν συγκεκριμένο τόπο και χρόνο. Καταδικάστηκε από τις ρωμαϊκές αρχές στην Ιουδαία με μαρτυρικό σταυρικό θάνατο, επειδή είχε ισχυριστεί πώς ήταν «Βασιλέας των Ιουδαίων», τίτλος που ουσιαστικά είχε πολιτικό περιεχόμενο.

Να σημειωθεί ότι την εποχή που έζησε ο Χριστός, η πολιτική εξουσία ασκούνταν από τον Ηρώδη Αντίπα (Γαλιλαία, Περαία), τον Πόντιο Πιλάτο (Ιουδαία, Σαμάρεια, Ιδουμαία) και τον Ιωσήφ Καϊάφα (αρχιερέας της Ιερουσαλήμ).

Σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή Μάρκο, ο Ιησούς Χριστός καταδικάστηκε επειδή διεκδικούσε δύο τίτλους (Μεσσίας και Υιός του Θεού). Το θέμα όμως των τίτλων αποτελούσε πρόφαση. Η άμεση αιτία της θανάτωσης του Ιησού ήταν η απειλή εναντίον του Ναού (Εβραϊκό ιερατείο).

 

Βιβλιογραφία

 

  • Καινή Διαθήκη (Ευαγγέλια κατά Μάρκον, κατά Ματθαίον, κατά Ιωάννη, κατά Λουκά).
  • Πράξεις των αποστόλων (ιη, 2).
  • Πλίνιος ο νεότερος, Επιστολή προς τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Τραϊανό Ανδριανό (Epist. X, XCVI).
  • Φλάβιος Ιώσηπος, Ιουδαϊκή αρχαιολογία, Άπαντα, τ. 14: Βιβλία ΙΖ, ΙΗ και  τ. 15: Βιβλία ΙΘ, Κ), Κάκτος, Αθήνα 1998.
  • The Complete Works of Takitus, New York, 1942.
  • Τάκιτος, Χρονικά, Μορφωτικό ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, τόμος Β΄, βιβλίο XV (38,44),  2012.
  • Γάιος Σουητώνιος, Οι βίοι των Καισάρων: Περί επιφανών ανδρών, Μορφωτικό ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 1999.
  • Klausner, Jesus of Nazareth: His Life, Times and Teaching.
  • Εθνική Βρετανική Βιβλιοθήκη, αριθ. χειρογράφου BL Add. 14658 [ το χειρόγραφο αυτό αποτελεί τμήμα μιας ευρύτερης συλλογής περγαμηνών με κωδ. 14425, 14741 και βρέθηκε στο Συριακό μοναστήρι της Αιγύπτου].
  • Ε.Π. Σάντερς, Το Ιστορικό Πρόσωπο του Ιησού, εκδ. Φιλίστωρ.
  • Αρχιμ. Λεωνίδας Διαμαντόπουλος, Ιησούς Χριστός ως ιστορική προσωπικότης, ΕΚΔ. «Ο Σωτήρ», 1979.
  • F.F. Bruce, Η Ιστορικότητα του Ιησού Χριστού.
  • Κωνσταντίνος  Σ. Χατζηελευθερίου, Που βρίσκεται ο Σταυρός του Ιησού, περιοδικό απαγορευμένη ιστορία, τεύχος 3, σελ. 32.
  • Διαδικτυακός ιστότοπος : http://www.apologitis.com
  • Διαδικτυακός ιστότοπος : http://www.pentapostagma.gr
  • Διαδικτυακός ιστότοπος : http://pneymatiko.wordpress.com/

 

Σχοινοχωρίτης Κωνσταντίνος

Ιστορικός, Αρχειονόμος – Βιλιοθηκονόμος, Υποψήφιος Διδάκτωρ.

* Οι επισημάνσεις με έντονα γράμματα και οι εικόνες που συνοδεύουν το κείμενο οφείλονται στην Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη.

 

Διαβάστε ακόμη:

 

Read Full Post »

Η πραγματική ιστορία για τον Άγιο Βασίλειο – Μύθοι και πραγματικότητα

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, Εκκλησιαστική Ιστορία αφορώσα στην Αργολίδα, tagged , , , , , , , , , , , , , , , , on 31 Δεκεμβρίου, 2018| Leave a Comment »

Η πραγματική ιστορία για τον Άγιο Βασίλειο – Μύθοι και πραγματικότητα – Σχοινοχωρίτης Κωνσταντίνος – Ιστορικός, Αρχειονόμος – Βιλιοθηκονόμος, Υποψήφιος Διδάκτωρ.

 

Η παρούσα εργασία σκοπό έχει την ανάδειξη και παρουσίαση των πραγματικών ιστορικών στοιχείων που αφορούν το πρόσωπο του Μεγάλου Βασιλείου και τις διαφορές αυτού με άλλα «μυθικά πρόσωπα» της δυτικής παράδοσης.

Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι η κάθε εποχή προσφέρει πάντοτε ερεθίσματα, στα οποία ανταποκρίνονται διάφορες ιστορικές μορφές, ποικίλου μεγέθους και σημασίας, καθώς επίσης θέτει και μια σειρά από ερωτήματα στα οποία απαντούν. Οι μεγάλες όμως μορφές υπερβαίνουν την εποχή τους, την διαμορφώνουν, την καθοδηγούν και κάποιες φορές την ανατρέπουν. Επιπλέον, ζουν μέσα σε αυτήν, αποδέχονται όσα τους προσφέρει αλλά και της προσφέρουν από τον πλούσιο εσωτερικό τους κόσμο.

Κάποιες φορές η εποχή δεν είναι έτοιμη, ενδεχομένως επειδή δεν είναι αρκετά ώριμη, να αξιοποιήσει όλα όσα της προσφέρουν ορισμένες μεγάλες μορφές, γι’ αυτό και επωφελείται από το έργο τους μεταγενέστερα. Σε αυτό τον κύκλο των μεγάλων ιστορικών μορφών ανήκει και ο Μέγας Βασίλειος της Καισαρείας, του οποίου η ζωή και η δράση δεν σημάδευσε μόνο την δική του εποχή, αλλά και τις επόμενες από αυτήν. Πόσοι όμως από εμάς γνωρίζουμε την πραγματική ιστορική ταυτότητα του Μεγάλου αυτού εκκλησιαστικού ανδρός?

Ειδικότερα, τις τελευταίες δεκαετίες όπου παρατηρείται η εισχώρηση στην Ελλάδα  μορφών, στοιχείων ή εθίμων δυτικής προελεύσεως και καταβολής, τα οποία έχουν οδηγήσει στην αλλοτρίωση συνειδήσεων και παραδόσεων. Κι αυτό συμβαίνει σήμερα σε ένα μεγάλο ποσοστό διότι ο Έλληνας λειτουργεί, εργάζεται και δημιουργεί ως μέλος μιας σύγχρονης τεχνολογικά ανεπτυγμένης αστικοβιομηχανικής κοινωνίας.

Μέσα σε μια τέτοια κοινωνία υλιστική, επιστρατεύθηκαν ήθη, έθιμα, παραδόσεις, ακόμα και Άγιοι της Ορθοδοξίας με σκοπό την προώθηση και την ικανοποίηση των υλικών αναγκών της. Από την άλλη, η έλλειψη υψηλών νοημάτων και αρχών οδήγησε στην αποξένωση του σύγχρονου Έλληνα από τον ίδιο του τον εαυτό και την ταύτισή του με την υλική αυτή πραγματικότητα.

Ο Άγιος Βασίλειος αποτελεί ένα κραυγαλέο παράδειγμα αλλοτρίωσης. Η εικόνα του σεμνού και ασκητικού Ιεράρχη που συνδέθηκε με την εορτή της Πρωτοχρονιάς αντικαταστάθηκε σιγά σιγά από τη πληθωρική μορφή του δυτικού Santa Claus όχι όμως για λόγους πνευματικούς, αλλά για εξυπηρέτηση υλικών – καταναλωτικών αναγκών και επιχειρηματικών συμφερόντων.

Μέσα από τη μελέτη αυτή θα επιχειρηθεί η διάκριση ανάμεσα στον Ορθόδοξο Μέγα Ιεράρχη Άγιο Βασίλειο και στις δυτικές απομιμήσεις ή παραλλαγές αυτού. Θα δούμε ότι η ιστορία του Αγίου Βασιλείου έχει υποστεί ουσιώδεις αλλαγές από την ορθόδοξη παράδοση. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, η μετατροπή της μορφής του Αγίου Βασιλείου στο βορειοευρωπαίο και βορειοαμερικανό Santa Claus φαίνεται πως πέρασε στην αστική κυρίως τάξη κατά τη δεκαετία του 1950 και 1960 από τους συγγενείς μετανάστες, οι οποίοι με τις ευχητήριες κάρτες τους εισήγαγαν και στην Ελλάδα τη νέα μορφή του Αϊ Βασίλη.

  1. Ο Μ έ γ α ς  Β α σ ί λ ε ι ο ς  [330 μ.Χ – 379 μ.Χ]

 

Άγιος Βασίλειος ο Μέγας

Ο Μέγας Βασίλειος ήταν ένας από τους Πατέρες και Αγίους της Ανατολικής Ορθοδόξου Εκκλησίας. Υπήρξε εξέχουσα εκκλησιαστική προσωπικότητα, σπουδαίος ιεράρχης και κορυφαίος θεολόγος. Γεννήθηκε στη Νεοκαισάρεια του Πόντου το 330 μ.Χ. από εύπορη οικογένεια χριστιανών και μεγάλωσε στην Καισαρεία της Καππαδοκίας. Οι σύγχρονοί του, ενώ ζούσε ακόμη, τον ονόμασαν «Μέγα», τόσο για την πίστη και τη σωφροσύνη του, όσο και για τη γενναιοδωρία του.

Ονομάστηκε από την Εκκλησία «Μέγας Οικουμενικός Διδάσκαλος» και «Ουρανοφάντωρ». Υπήρξε η μεγαλύτερη χριστιανική φυσιογνωμία μετά τον Μέγα Αθανάσιο. Κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Νανζιαζηνό υπήρξε «φίλος σοφώτατος, μεγαλόφρων και έξοχος εις παιδείαν». Ο άγιος Γρηγόριος αποκαλούσε τον Μέγα Βασίλειο ως «τον σπουδαιότερο άνθρωπο της εποχής του».

Ο Μέγας αυτός Ιεράρχης διέθετε μεγάλη παιδεία και ήταν προικισμένος με έξοχες πνευματικές και ηθικές αρετές. Υπήρξε πολύπλευρη προσωπικότητα, αμείλικτος διώκτης κάθε μορφής κοινωνικής αδικίας, υπερασπιστής των αδυνάτων, μέγας διδάσκαλος και θεσπέσιος ρήτορας, άμεμπτος άνθρωπος, αλλά και ένας ακατάβλητος αγωνιστής της πίστεως.

Αξιοποίησε το έπακρο και κατά τον καλύτερο τρόπο ότι διδάχθηκε κατά τους χρόνους της φοίτησής του στις ελληνικές φιλοσοφικές σχολές, υιοθετώντας ως οδηγό ζωής το Ευαγγέλιο του Χριστού. Με τον Μέγα Βασίλειο έγινε ο εκχριστιανισμός του Ελληνισμού και ο εξελληνισμός του Χριστιανισμού. Προήλθε η Ελληνοχριστιανική παιδεία, η οποία και αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού.

 

Η οικογένειά του

 

Οσία Εμμελεία. Μητέρα δέκα τέκνων, ανάμεσά τους ο Άγιος Βασίλειος, ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης, ο Άγιος Πέτρος Σεβαστείας, η Οσία Μακρίνα και ο Όσιος Ναυκράτιος. Η Εκκλησία την ανακήρυξε Αγία και τιμά τη μνήμη της κάθε χρόνο την 1η Ιανουαρίου και στις 30 Μαΐου. Τις ημέρες αυτές γιορτάζουν όσες φέρουν το όνομα Εμμέλεια.

Ο πατέρας του, ο Βασίλειος, ήταν δικηγόρος και δάσκαλος ρητορικής στον Πόντο, ενώ η μητέρα του Εμμέλεια ή Εμμελία [1] ήταν από τις πιο μορφωμένες και ενάρετες γυναίκες της εποχής. Οι γονείς του τον ανέθρεψαν με χριστιανικά ιδεώδη, ενώ φρόντισαν πολύ και για τη μόρφωσή του.

Ο αδελφός του Γρηγόριος ήταν επίσκοπος Νύσσης, ο αδελφός του Πέτρος επίσκοπος Σεβαστείας και ο αδελφός του Ναυκράτιος ασκήτευε στην έρημο του Πόντου και πέθανε σε ηλικία μόλις 27 χρόνων. Επιπλέον, οι αδελφές του ήταν όλες αφιερωμένες στο Θεό και μια από αυτές, η Αγία Μακρίνα, τον επηρέασε στη χριστιανική του πορεία.

 

Οι σπουδές του

 

Ο Μέγας Βασίλειος κατά το χρονικό διάστημα 341 – 343 μ.Χ έμαθε τα πρώτα του γράμματα στην Καισάρεια. Από εκεί, το 346 μ.Χ πήγε στην Κωνσταντινούπολη για ανώτερες σπουδές, όπου σπούδασε θεολογία και νομική από τον περίφημο εθνικό ρήτορα και σοφιστή Λιβάνιο. Τη χρονική περίοδο 347 – 350 μ.Χ μαθήτευσε πιθανόν κοντά στον ίδιο σοφιστή στη Νικομήδεια. Αργότερα, το χρονικό διάστημα 351 – 356 μ.Χ. συνέχισε τις σπουδές του στην Φιλοσοφική Σχολή των Αθηνών [2], όπου για πέντε χρόνια διδάχτηκε τη φιλοσοφία, τη ρητορική, την αστρονομία, την ιατρική, την φυσική, την φιλολογία, τη γεωμετρία και τα μαθηματικά.

Στην Αθήνα γνωρίστηκε καλά με τον ανιψιό του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, τον Ιουλιανό, που αργότερα έγινε αυτοκράτορας. Επίσης, συνδέθηκε με βαθιά και ισόβια φιλία με τον συμφοιτητή του Γρηγόριο, που αργότερα έγινε επίσκοπος στη Ναζιανζό (μετέπειτα Άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός).

 

Ο μοναχικός βίος και το συγγραφικό του έργο

 

Όταν επέστρεψε στην Καισαρεία, δίδαξε με επιτυχία τη ρητορική, όμως γρήγορα αποφάσισε να ασπασθεί το μοναχικό βίο. Επισκέφτηκε τα μεγάλα κέντρα του μοναχισμού στην Αίγυπτο, στη Μεσοποταμία, στην Παλαιστίνη και στην Κοίλη Συρία, για να γνωρίσει από κοντά τους ασκητές και να σπουδάσει το μοναχισμό, που του ασκούσε από πάντα μια ιδιαίτερη γοητεία.

Υπήρξε ένας μεγάλος μεταρρυθμιστής. Με συντροφιά το φίλο του Γρηγόριο Ναζιανζηνό, συνέταξαν ένα απάνθισμα από τα έργα του Ωριγένη, τη «Φιλοκαλία», και τους μοναχικούς κανόνες που αποτελούν τη βάση του ορθόδοξου μοναχισμού.

Η απαίτηση του λαού του τον έκαναν να διακόψει το μοναχικό βίο και να χειροτονηθεί πρεσβύτερος στην Καισαρεία της Καππαδοκίας. Στη μεγάλη πείνα του 368 κινητοποίησε τους πλούσιους να βοηθήσουν εκείνους, που είχαν ανάγκη και καθιέρωσε τη διανομή τροφίμων, ρούχων, χρημάτων και κάθε είδους βοήθειας σε φτωχές οικογένειες απόρων. Παράλληλα, ίδρυσε κοντά στην Καισαρεία μια ολόκληρη πόλη από φιλανθρωπικά ιδρύματα, γηροκομεία, νοσοκομεία, ξενοδοχεία και ορφανοτροφεία, που προς τιμήν του ονομάστηκε Βασιλειάδα.

 

Μέγας Βασίλειος

 

Το 370 μ.Χ διαδέχθηκε στον επισκοπικό θρόνο το μητροπολίτη Καισάρειας Ευσέβιο και αφιέρωσε όλη του τη ζωή στην αντιμετώπιση των σοβαρών προβλημάτων της Εκκλησίας και στη φροντίδα του ποιμνίου του. Φρόντιζε πάντα όσους είχαν την ανάγκη του. Προς ανακούφιση των δεινοπαθούντων μερίμνησε να χτιστούν νοσοκομεία, πτωχοκομεία, ορφανοτροφεία και γηροκομεία.

Ως επίσκοπος Καισαρείας αντιμετώπισε διάφορες αιρέσεις και δογμάτισε για τον Τριαδικό Θεό. Έγραψε δογματικά, ασκητικά, ηθικά, παιδαγωγικά έργα, καθώς και ομιλίες, κηρύγματα και επιστολές. Κήρυξε την ελληνοχριστιανική παιδεία, στηριζόμενη στον Απόστολο Παύλο και τον Πλάτωνα. Άσκησε δριμεία πολεμική εναντίον της αίρεσης του Αρειανισμού με λόγους και συγγράμματα. Συμπλήρωσε με ευχές τη Θεία Λειτουργία και διακρίθηκε για το ήθος, τη σοβαρότητα και την αξιοπρέπειά του, καθώς επίσης για την ευσέβεια, την καλοσύνη και την ανθρωπιά του και παρέμεινε μέχρι το τέλος ακλόνητος στις αρχές και στα πιστεύω του.

Οι πολλές κοινωνικές και εκκλησιαστικές φροντίδες επηρέασαν αρνητικά τον ασθενικό οργανισμό του ασκητικού αυτού Ιεράρχη, που εκδήλωσε οξεία νόσο των νεφρών. Άρρωστος βαριά ο Βασίλειος εγκατέλειψε τα εγκόσμια πάμπτωχος σε ηλικία 48 ετών στις 31 Δεκεμβρίου του 378, αφήνοντας πίσω μεγάλη θλίψη και γενικό πένθος στο λαό. Η ταφή του αγίου λειψάνου του έγινε την 1η Ιανουαρίου του 379 μ.Χ. στην Καισάρεια της Καππαδοκίας.

 Ο πρωτοχρονιάτικος εορτασμός της μνήμης του Ιεράρχη, μεταφέρθηκε από γενιά σε γενιά σε όλο τον Ορθόδοξο Ελληνισμό και το φιλανθρωπικό του έργο ενέπνευσε πράξεις αλληλεγγύης και αγάπης. Τη μνήμη του Αγίου ή Μεγάλου Βασιλείου τη γιορτάζουμε δύο φορές μέσα στον Ιανουάριο, την Πρωτοχρονιά και την 30η του μηνός με τους Τρεις Ιεράρχες.

  1. Ο Άγιος Βασίλειος της Ελληνικής Λαογραφίας και της Ορθόδοξης χριστιανικής παράδοσης

 

Μέχρι το έτος 732 μ.Χ. η Ελλάδα υπαγόταν εκκλησιαστικά στη Ρώμη και εόρταζε  την πρωτοχρονιά την 1η Ιανουαρίου, ενώ η Κωνσταντινούπολη εόρταζε την πρωτοχρονιά το Σεπτέμβριο. Έτσι δεν δυσκολεύτηκαν οι Έλληνες να δώσουν στη μνήμη του Μ. Βασιλείου πρωτοχρονιάτικο χαρακτήρα.

Μέχρι το 1922 στα χωριά της Καππαδοκίας το βράδυ της παραμονής ξεκινούσε πομπή που κατευθυνόταν στα σπήλαια, μακριά από τον οικισμό, όπου έλεγαν ότι ο Άγιος Βασίλειος είχε περάσει κάποτε από εκεί. Όσοι συμμετείχαν, κρατούσαν αναμμένες δάδες. Επικεφαλής της πομπής πήγαιναν οι ιερείς. Ακολουθούσαν τα μουσικά όργανα, οι νέοι του χωριού κρατώντας τουφέκια και οι νοικοκυρές που κουβαλούσαν  δίσκους και ταψιά με διάφορα φαγητά. Όταν έφθαναν στη σπηλιά κρεμούσαν σε ένα δέντρο τα φαγητά, πιστεύοντας ότι θα τα ευλογήσει ο Άγιος. Στη συνέχεια οι Ιερείς τελούσαν ολιγόλεπτη δέηση. Επέστρεφαν στο χωριό αργά τα μεσάνυχτα.

Ο Αϊ Βασίλης των Ελλήνων απέχει πολύ από το χοντρούλη και εύθυμο Santa Claus της Βόρειας Ευρώπης. Η παράδοση και οι γραπτές μαρτυρίες τον παρουσιάζουν αδύνατο, μελαχρινό, με μαύρα γένια και γελαστό πάντα. Σύμφωνα με την παράδοση αμέσως μετά τα Χριστούγεννα ξεκινούσε πεζός μ’ ένα ραβδί στο χέρι, απ’ όπου με θαυμαστό τρόπο βλάσταιναν ή ζωντάνευαν κλαδιά και πέρδικες -σύμβολα δώρων- και περνούσε από διάφορους τόπους. Δεν έφερνε στους ανθρώπους δώρα. Τα δώρα του ήταν περισσότερο συμβολικά: η ιερατική ευλογία του και η καλή τύχη.

Κατά τους χριστιανικούς χρόνους, οι εορταζόμενοι Άγιοι έγιναν προστάτες των αγρών, όπως οι Άγιοι Γεώργιος και Τρύφων, ή της κτηνοτροφίας (Άγιος Μόδεστος), και στη μνήμη τους γίνονται εκδηλώσεις – λιτανείες, αγώνες ιππασίας κ.α. Το ίδιο συμβαίνει και με την περίπτωση του Αγίου Βασιλείου που ως ζευγολάτης ή σπορέας πίστευαν ότι τριγυρίζει στους ελληνικούς αγρούς και συμμετέχει στο μόχθο των αγροτών.

Ο Μ. Βασίλειος είναι δημοφιλής στην ελληνική ύπαιθρο, γιατί όχι μόνο διότι συμμερίζεται το μόχθο και την ταλαιπωρία του αγρότη, αλλά και γιατί είναι πάντοτε κοντά του, τον διδάσκει και τον αγαπά. Οι αγρότες του ζητούν να ακουμπήσει το ραβδί του, όπως οι παλαιοί Ραψωδοί, και να τους πεί λόγους παραμυθίας. Χαρακτηριστική είναι και η χαλκογραφία που εικονίζει τον Άγιο ως «Οδοιπόρο» που περιφέρεται από χωριό σε χωριό, στηρίζεται στη ράβδο του φιλοσόφου και κρατάει τα παραδοσιακά εργαλεία της γραφής, δηλαδή «κάλαμο», «καλαμάριον – μελανοδοχείο», «χαρτία».

Ο Μηνάς Αλεξιάδης, καθηγητής λαογραφίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, υποστηρίζει ότι ο Άγιος Βασίλειος είναι «κάτι ανάμεσα στον Μέγα Βασίλειο της Καισαρείας (έναν από τους Τρείς Ιεράρχες) και σε ένα πρόσωπο – σύμβολο του Ελληνισμού, που έφευγε από τα βάθη της Ασίας και έφτανε μέχρι την Πελοπόννησο και τη Μακεδονία, και από εκεί μέχρι την Κύπρο. Ο δικός μας Άγιος Βασίλης είναι πεζοπόρος, κρατά στα χέρια του ένα ραβδί, συζητά με όλους τους ανθρώπους στο δρόμο και εύχεται καλοτυχία και καλή χρονιά στον κόσμο. Δεν έχει σάκο, ούτε κοφίνι. Δε φέρνει δώρα, αλλά την καλοχρονιά. Η 1η Ιανουαρίου ήταν η ημέρα θανάτου του Μ. Βασιλείου και έτσι η ελληνική παράδοση θεώρησε ότι ο Άγιος Βασίλειος είναι εκείνος που φέρνει καλοτυχία και ευλογεί τη χρονιά».

Σύμφωνα με τον Δημήτριο Λουκάκο, καθηγητή της λαογραφίας, ο Άγιος Βασίλειος «ήταν ένας πρωτοχρονιάτικος Άγιος που ξεκινούσε από τα βάθη της Μικράς Ασίας και έφθανε σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του Ελληνισμού. Δεν κρατούσε στην πλάτη του σακί με δώρα αλλά έφερνε στους ανθρώπους την καλή τύχη και την ευλογία του. Στο χέρι του κρατούσε ραβδί από το οποίο βλάσταιναν κλαδιά και πετούσαν πέρδικες, σύμβολα των δώρων που θα μπορούσε να μοιράζει στους ευνοούμενούς του».

Στην Ορθόδοξη χριστιανική παράδοση γενικά, ο Άγιος Βασίλειος ήταν μικρασιάτης, μελαχρινός, αδύνατος, γελαστός, με μαύρα γένια και σμιχτά φρύδια. Ήταν ντυμένος σαν βυζαντινός πεζοπόρος και φορούσε σκουφί στο κεφάλι και πέδιλα στα πόδια του.

  1. Ο Άγιος Βασίλειος στην παράδοση της Δύσεως και των λαών της Ευρώπης

 

Οι ρίζες της εορτής της Πρωτοχρονιάς, με την οποία έχει συνδεθεί και η μορφή του Αγίου Βασιλείου, εντοπίζονται κατά την εορτή του χειμερινού ηλιοστασίου που εορταζόταν από την προϊστορική εποχή από όλους σχεδόν τους λαούς της βορειοδυτικής Ευρώπης. Την ημέρα εκείνη οι άρχοντες κάθε τόπου συνήθιζαν να γιορτάζουν μαζί με τους υπηκόους τους στους δρόμους, προσφέροντας δώρα στα μικρά παιδιά, φυτεύοντας και στολίζοντας αειθαλή δένδρα και φτιάχνοντας στεφάνια από τα κλωνάρια τους.

Στις παραδόσεις των λαών της Ευρώπης υπάρχει παντού κάποιο μυθικό πρόσωπο (νεράϊδα, ξωτικό ή θεός) που κάποια συγκεκριμένη ημέρα του χρόνου και για κάποιον συγκεκριμένο λόγο μοιράζει δώρα στα μικρά παιδιά.

Ρωμαίοι

Την 25η Δεκεμβρίου γιόρταζαν τα Μπρουμάλεια (η λέξη υποδηλώνει την μικρότερη ημέρα του χρόνου, dies brevissima > brevma > bruma), όπου τιμούσαν την «ημέρα του αήττητου Ήλιου» (dies natalis invicti solis).

Κέλτες

Στην παράδοσή τους υπάρχει ο καλοκάγαθος γίγαντας Γκαργκάν, ο οποίος κουβαλούσε πάντα ένα τεράστιο καλάθι γεμάτο δώρα.

Ιταλία

Στην παράδοση των Ιταλών υπάρχει η Λα Μπεφάνα, η οποία μοίραζε δώρα στα παιδιά και αποκάλυπτε στις νέες και τους νέους μυστικά για το μελλοντικό τους γάμο. Αυτό το έκανε σαν τιμωρία επειδή αμέλησε να ακολουθήσει τους τρείς μάγους κατά την επίσκεψη αυτών στο νεογέννητο Χριστό.

Ρωσία

Στην παράδοση της προεπαναστατικής Ρωσίας υπάρχει η γριά Μπαμπούσκα, η οποία καταδικάστηκε να τριγυρνάει την ημέρα των Θεοφανίων και να μοιράζει δώρα στα παιδιά, επειδή έδωσε λάθος κατευθύνσεις για το δρόμο προς τη Βηθλεέμ.

Ολλανδία – Βέλγιο – Γερμανία

Στις χώρες αυτές το πρόσωπο του φορέα των δώρων έχει ταυτιστεί με την ιστορία του Αγίου Νικολάου, αρχιεπισκόπου Μύρων, ο οποίος φημιζόταν για τη γενναιοδωρία του. Ο Άγιος Νικόλαος ενέπνευσε την μυθική μορφή του Sinter Klaas, που τιμάται σε Βέλγιο, Ολλανδία και Γερμανία.

Κατά τον 12ο αιώνα Γαλλίδες καλόγριες μοίραζαν δώρα στη μνήμη του Αγίου Νικολάου στις 6 Δεκεμβρίου. Αυτή θεωρείται και η απαρχή του εθίμου στη δυτική κουλτούρα. Την ίδια εποχή γίνεται και η σύνδεση του Αγίου Νικολάου με την πληθωρική σκανδιναβική θεότητα Οντίν, ο οποίος διέθετε πλούσια γενειάδα και πετούσε καβάλα σε οκτάποδο άλογο.

 

  1. Ο Άγιος Νικόλαος στην ορθόδοξη παράδοση. Ο Saint Nicholas στην Ευρώπη.

 

Στην Ευρώπη, το πρόσωπο του φορέα δώρων έχει ταυτιστεί με την ιστορία του Αγίου Νικολάου, αρχιεπίσκοπου Μύρων, που φημιζόταν για τη γενναιοδωρία και τις καλές πράξεις του.

Σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση, ο Άγιος Νικόλαος γεννήθηκε το 280 μ.Χ. στα Πάταρα, μια παραθαλάσσια πόλη της Λυκίας, στη σημερινή Τουρκία, από ευσεβείς και πολύ πλούσιους γονείς. Ο Νικόλαος, όμως, τους έχασε σε ηλικία δεκατριών ετών εξαιτίας ενός λοιμού και έγινε κληρονόμος μιας μεγάλης περιουσίας, την οποία διέθεσε για να ανακουφίζει τους φτωχούς και όλους όσοι είχαν ανάγκη. Ο θείος του, που ήταν ιερέας, τον έβαλε σε μοναστήρι ώστε να γίνει και ο ίδιος ιερέας. Σε ένα ταξίδι του στα Ιεροσόλυμα, χειροτονήθηκε ιερέας και σε σύντομο χρονικό διάστημα έγινε επίσκοπος Μύρων (σημ. το Ντεμρέ της νότιας Τουρκίας), παρόλο που ήταν πολύ νέος. Ήταν γνωστός ως «το αγόρι επίσκοπος».

Την εποχή εκείνη, ο ρωμαίος αυτοκράτορας Διοκλητιανός εξέδωσε διάταγμα, που όριζε ότι όλοι οι υπήκοοι θα πρέπει να προσκυνούν τον αυτοκράτορα σαν θεό. Η άρνηση του Νικολάου, όπως και χιλιάδων άλλων χριστιανών να υπακούσουν στο διάταγμα, τους οδήγησε στη φυλακή. Ύστερα από δέκα χρόνια ο Νικόλαος και οι υπόλοιποι φυλακισμένοι ελευθερώθηκαν χάρη στον Μέγα Κωνσταντίνο, διάδοχο του Διοκλητιανού.

 

Άγιος Νικόλαος Αρχιεπίσκοπος Μύρων της Λυκίας – Β΄ μισό 17ου αιώνα. Αποκαλύφθηκε κάτω από νεώτερο στρώμα με παράσταση του αγίου Σπυρίδωνα. Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.

 

Το 313 μ.Χ. ο Νικόλαος έγινε και πάλι επίσκοπος Μύρων και απέκτησε ιδιαίτερα καλή φήμη. Έφυγε από τη ζωή σε βαθύ γήρας το 330 ή 333/4 μ.Χ. Σύμφωνα με την Καθολική εκκλησία πέθανε στις 6 Δεκεμβρίου του 342 μ.Χ. Την 6η Δεκεμβρίου τιμάται η μνήμη του και από τις δύο εκκλησίες, Ανατολική Ορθόδοξη και Δυτική.

Πώς, όμως, ο επίσκοπος Μύρων έγινε ο Άγιος του Μπάρι; Πώς έγινε και ο θρύλος του προστάτη των ναυτικών εξελίχθηκε σ’ αυτόν που προσφέρει δώρα στα παιδιά; Πώς εμφανίστηκε στη δυτική Ευρώπη το έθιμο της ανταλλαγής και της προσφοράς δώρων στα παιδιά την ημέρα της μνήμης του Αγίου στις 6 Δεκεμβρίου;

Με το πέρασμα των χρόνων η φήμη του ως θαυματουργού αγίου εξαπλώθηκε στη δύση, ιδιαίτερα μεταξύ των ναυτικών. Το 1087 τρία ιταλικά εμπορικά πλοία από το Μπάρι, επέστρεφαν στην Ιταλία από την Αντιόχεια. Έκαναν στάση στη Μύρα, προσκύνησαν τον τάφο του Αγίου προστάτη των θαλασσινών, καθώς και το μέρος που έβγαινε το «Άγιο μύρο». Παρά τις αντιρρήσεις των ντόπιων χριστιανών, έσπασαν τη σαρκοφάγο του Αγίου και πήραν τα λείψανα με το πρόσχημα, ότι θα τα διαφυλάξουν από τους Σελτζούκους που διαφέντευαν την περιοχή.

Η πραγματική αιτία όμως έγκειται στο γεγονός ότι ο τάφος του Αγίου υπήρξε ανέκαθεν τόπος προσκυνήματος και η πόλη που τον φιλοξενούσε απολάμβανε πολλά οικονομικά οφέλη από τους προσκυνητές, που έρχονταν από διάφορα μέρη. Έτσι, με την πρώτη ευκαιρία οι Ιταλοί θέλησαν να κερδίσουν αυτά τα οφέλη.

Οι Ιταλοί ναυτικοί έφτασαν στο Μπάρι έχοντας φτιάξει μια ειδική θήκη για τα λείψανα του Αγίου. Η υποδοχή του λαού υπήρξε θερμή και έγινε μεγάλος εορτασμός, ενώ διαδόθηκαν φήμες ότι εκείνη την ημέρα θεραπεύτηκαν σαράντα επτά άνθρωποι και πολλοί άλλοι τις επόμενες ημέρες. Οι κάτοικοι του Μπάρι έχτισαν προς τιμήν του αγίου ένα μεγαλόπρεπο ναό, για να στεγάσουν το λείψανό του, ο οποίος κηρύχθηκε ιερός τόπος προσκυνήματος από τον πάπα Ουρβανό Β’. Πολύ σύντομα ο ναός έγινε ένα από τα σπουδαιότερα χριστιανικά κέντρα στη διάρκεια του μεσαίωνα. Ακόμα και σήμερα την ημέρα της εορτής του γίνεται μεγάλο θρησκευτικό πανηγύρι στο Μπάρι.

Μαζί όμως με τα λείψανα του Αγίου ήρθαν στη Δύση και οι θρύλοι που τον συνόδευαν. Ο θρύλος του Αγίου Νικολάου απέκτησε ιδιαίτερη φήμη και άρχισε να απεικονίζεται με λευκή γενειάδα, να πετάει στον ουρανό πάνω σε ένα λευκό άλογο.

Σύμφωνα με ένα γνωστό μύθο, ένας έμπορος στα Πάταρα έχασε την περιουσία του και δεν μπορούσε να ζήσει την οικογένειά του. Οι τρεις κόρες του, για να βγάλουν την οικογένεια από τη δύσκολη θέση, αποφάσισαν να ρίξουν κλήρο και όποια έβγαινε, θα γινόταν πόρνη για να μαζέψει χρήματα για την προίκα των άλλων δυο αδελφών της. Ο κλήρος έπεσε στη μεγαλύτερη.

Ο Άγιος Νικόλαος έμαθε την τραγική κατάσταση της οικογένειας και θέλησε να βοηθήσει. Έτσι, κατά τη διάρκεια της νύχτας για να μη γίνει αντιληπτός, έριξε χρυσό από την καμινάδα και αυτός προσγειώθηκε μέσα σε μια κάλτσα, που οι κόρες είχαν κρεμάσει στο τζάκι για να στεγνώσει. Έτσι, προέκυψε το έθιμο να μπαίνουν τα δώρα σε κάλτσες κρεμασμένες στο τζάκι. Επίσης, επειδή ο Άγιος Νικόλαος δώριζε στους ανθρώπους ό,τι είχαν ανάγκη, προέκυψε το έθιμο της ανταλλαγής δώρων την παραμονή της ημέρας του θανάτου του. Τα έθιμα αυτά γνώρισαν μεγάλη αποδοχή στη μεσαιωνική Ευρώπη, ιδιαίτερα στην Ιταλία, τη Γαλλία και την Ισπανία, όπου τα δώρα ήταν συνήθως χειμωνιάτικα φρούτα, καρύδια και γλυκά.

Στην ορθόδοξη παράδοση έγινε ο προστάτης των παιδιών και των ναυτικών. Επιπλέον, είναι ο προστάτης της Μόσχας και της γεωργίας στη Ρωσία, και του ναυτικού στην Ολλανδία. Στην Ολλανδία, τα χρόνια εκείνη ο Προτεσταντισμός απαγόρευε την αναγνώριση αγίων. Όμως ο Άγιος Νικόλαος επέζησε με το όνομα Sinter Klaas, ο οποίος την 6η Δεκεμβρίου παριστάνεται με ιερατική στολή και επισκοπική ράβδο να μοιράζει δώρα στα παιδιά.

Χρειάστηκε να περάσουν αιώνες για να μεταμορφωθεί η εικόνα του καλού επισκόπου σε αυτήν του Άη Βασίλη με τα κόκκινα. Με τα χρόνια ο Saint Nicholas μετατράπηκε σε Santa Claus και το έθιμο της ανταλλαγής δώρων συνδέθηκε σιγά, σιγά με τα Χριστούγεννα. Να σημειωθεί ότι κατά τον 19ο αιώνα ο Άγιος Νικόλαος θεωρήθηκε σε ολόκληρη περίπου την Ευρώπη το christkindlein δηλαδή ως το παιδί του Χριστού.

 

The Feast of Saint Nicholas

 

  1. Από τον Saint Nicholas στον Sinter Klaas

 

Κάρτα Αγίου Νικολάου. Αρχείο της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου στο North Walsham, Αγγλία.

Στα χρόνια της μεταρρύθμισης του προτεσταντισμού, η Καθολική εκκλησία βρισκόταν σε παρακμή. Ο Μαρτίνος Λούθηρος δε δεχόταν τη λατρεία των αγίων και θεωρούσε, ότι η γιορτή του Αγίου Νικολάου ήταν «παιδική και ψεύτικη», με αποτέλεσμα η φήμη του Αγίου να περιοριστεί σχεδόν σε όλη την Ευρώπη. Στις Κάτω Χώρες όμως και ιδίως στο Βέλγιο και στην Ολλανδία, ο Sinter Klaas (Saint Nicholas) εξακολουθούσε να λατρεύεται από τους προτεστάντες ως προστάτης των ναυτικών, των εμπόρων και των παιδιών.

Οι Ολλανδοί, που ήταν ναυτικός λαός, μετέφεραν τη φήμη του Αγίου Νικολάου από την Ιταλία και την Ισπανία στο Άμστερνταμ. Επηρεασμένοι από τη συμμαχία τους με τους Ισπανούς και συμμετέχοντας στις πανηγυρικές τους εκδηλώσεις για τη γιορτή του Αγίου Νικολάου, σύντομα τον συγχώνευσαν με ένα δικό τους παγανιστικό, πληθωρικό τοπικό ήρωα του χειμώνα, τον Wooden, που ήταν γερμανικής και σκανδιναβικής προέλευσης. Η θεότητα αυτή διέθετε πλούσια γενειάδα και πετούσε καβάλα σε οκτάποδο άλογο.

Η νέα μορφή του Αγίου Νικολάου για τους Ολλανδούς δεν είχε πια αυστηρή μαύρη γενειάδα, αλλά ολόλευκη και πολύ μεγάλη. Δεν έμοιαζε με τον αδύνατο, αυστηρό Επίσκοπο των Καθολικών. Αντίθετα, ερχόταν με πλοίο από την Ισπανία, είχε μαζί του ένα μαυριτανό βοηθό τον Zwart Piet (Μαύρο Πητ) και γύριζε τη χώρα καβάλα στο άσπρο άλογό του. Η φιγούρα του Sinter Klaas μπορεί ακόμη να γυρίζει στους δρόμους και τα κανάλια του Άμστερνταμ, όμως το ταξίδι του συνεχίστηκε στην Αμερική.

  1. Από τον Ολλανδό Sinter Klaas στον Αμερικανό Santa Claus

 

Το όνομα «Santa Claus» αποτελεί μια παράφραση του Ολλανδικού ονόματος «Sinter Klaas». Προέκυψε από το όνομα Claus (Klaas και Claus από το Nicholas ή Nicholaus).

Το έτος 1626 Ολλανδοί Καλβινιστές μεταναστεύοντας στην Αμερική, πήραν μαζί τους για φυλακτό και την εικόνα του Αγίου Νικολάου (Sinter Klaas). Το Νέο Άμστερνταμ, που αργότερα ονομάστηκε Νέα Υόρκη, ήταν ο επόμενος σταθμός του Αϊ Βασίλη. Στην Αμερική, ο Άγιος Βασίλειος αλλάζει μορφή και αποκτά αμερικάνικα χαρακτηριστικά.

Στην Αμερική για πολλά χρόνια, εξαιτίας της επικράτησης των αγγλικής καταγωγής μεταναστών, ο Sinter Klaas παρέμεινε στα αζήτητα, ώσπου το έτος 1773 επανεμφανίζεται. Το Δεκέμβριο του 1773 και του 1774, εφημερίδα της Νέας Υόρκης αναφέρει, ότι ομάδες ολλανδικών οικογενειών συγκεντρώθηκαν για να τιμήσουν την επέτειο του θανάτου του Αγίου Νικολάου.

 

Sinter Klaas ((Άγιος Νικόλαος)

 

Το 1804 ο John Pintard, μέλος της Ιστορικής Κοινότητας της Νέας Υόρκης (New York Historical Society), στην ετήσια συγκέντρωση του συλλόγου στην πόλη της Νέας Υόρκης, μοίρασε ξυλογραφίες με τη μορφή του Αγίου Νικολάου. Το φόντο της εικόνας περιλάμβανε οικείες εικόνες του Αγίου με έντονες τις αρχικές ορθόδοξες ρίζες της, αλλά και με ένα τζάκι δίπλα του που είχε κρεμασμένες πάνω του κάλτσες γεμάτες δώρα, παιχνίδια και φρούτα. Η εικόνα αυτή υπονοούσε την επίσκεψη του Αγίου στα σπίτια. Επί της εικόνας αναγραφόταν ρητά η εορτή στις 6 Δεκεμβρίου και το πραγματικό ελληνικό όνομα του Αγίου Νικολάου.

Thomas Nast (1840-1902)

Αυτός όμως που ανασκεύασε το θρύλο, φαίνεται ότι είναι ο Αμερικανός λαϊκός συγγραφέας Washington Irving. Το 1809, γράφοντας την ιστορία της Νέας Υόρκης για λογαριασμό του Ιστορικού Συλλόγου της Νέας Υόρκης, ανέφερε τον Άγιο Νικόλαο σαν τον προστάτη άγιο της Νέας Υόρκης. Εκεί ο Άγιος Νικόλαος εμφανίζεται ως πολεμικός προστάτης των Αμερικανών επαναστατών, σαν ένα αντίβαρο του Αγίου Γεωργίου, που ήταν ο προστάτης του αγγλικού στρατού. Ο Washington Irving δανείστηκε στοιχεία από την ολλανδική εκδοχή του Αγίου Νικολάου και τον περιέγραψε να έρχεται πάνω στο άλογό του την παραμονή της εορτής του και να μοιράζει δώρα.

Το έτος 1812 ο συγγραφέας Washington Irving αναθεώρησε το βιβλίο του και ο Άγιος Νικόλαος εμφανιζόταν μέσα σε ένα βαγόνι, το οποίο μπορούσε και πετούσε πάνω από τα δέντρα.

Το Δεκέμβριο του έτους 1823, ο προτεστάντης αστός καθηγητής Κλέμεντ Κλάρκ Μούρ έγραψε για τις τρείς κόρες του ένα χριστουγεννιάτικο παιδικό ποίημα με τίτλο «Η νύχτα του Άγιου Νικόλα» ή όπως έμεινε γνωστή «The Night before Christmas» (Η νύχτα πριν από τα Χριστούγεννα) και το δημοσίευσε σε μια εφημερίδα της Νέας Υόρκης. Στο ποίημα αυτό περιέγραφε τον Άγιο Νικόλαο σαν καλικάντζαρο που έμπαινε στα σπίτια από την καμινάδα και ταξίδευε με ένα ιπτάμενο έλκηθρο που το έσερναν οκτώ τάρανδοι: Ντάσερ, Ντάνσερ, Μπράνσερ, Βίξεν, Κόμετ, Κιούμπιντ, Ντόντερ και Μπλίτσεν. Έχοντας με αυτό τον τρόπο δανειστεί στοιχεία από τη φιγούρα του Irving, αλλά και από γερμανικούς και σκανδιναβικούς μύθου, η αμερικανική εκδοχή του Santa Claus και της δράσης του στη σημερινή παγκόσμια αποδοχή ήταν πια γεγονός.

Η ιστορία αυτή εικονογραφήθηκε το 1863 κατά τη διάρκεια του αμερικανικού Εμφυλίου από τον χιουμοριστικό πολιτικό καρτουνίστα Τόμας Νάστ, γερμανικής καταγωγής, ο οποίος εργαζόταν στο Harper’s Weekly, το μεγαλύτερο εικονογραφημένο περιοδικό της εποχής και του είχε ανατεθεί να απεικονίζει με αλληγορικές εικόνες τα δρώμενα του πολέμου. Μία από αυτές ήταν «Ο Άγιος Βασίλης στο στρατόπεδο», όπου παρουσιάστηκε για πρώτη φορά ο Άγιος με τα χαρακτηριστικά ενός ευτραφούς, ροδαλού άνδρα, στολισμένου από άστρα, ο οποίος μοίραζε δώρα σε ένα στρατόπεδο των Βορείων.

 

«Ο Άγιος Βασίλης στο στρατόπεδο», σχέδιο του Τόμας Νάστ για το εικονογραφημένο περιοδικό Harper’s Weekly, 1863.

 

Ο σκιτσογράφος Τόμας Νάστ δανείστηκε για τη δημιουργία του στοιχεία από γερμανική λαϊκή παράδοση των Χριστουγέννων, αλλά και την παραδοσιακή μορφή του πλανόδιου Γερμανού εμπόρου. Βασισμένος στην επιτυχία που γνώρισε το έργο του ο Ναστ συνέχισε να παράγει σχέδια του Άγιου Βασίλη κάθε Χριστούγεννα κατά την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου. Και η σύλληψή του έγινε αποδεκτή, γιατί έδωσε στην παραδοσιακή ασκητική, αυστηρή και αποστεωμένη εικόνα του Father Christmas μια άλλη διάσταση, που αντικατόπτριζε την αφθονία και την ευμάρεια της Αμερικανικής κοινωνίας εκείνης της εποχής.

 

Santa Claus. Σχέδιο του Τόμας Νάστ.

 

Santa Claus. Thomas Nast (1840-1902)

 

Μετά το τέλος του Αμερικανικού Εμφύλιου, κυκλοφόρησε η πιο γνωστή απεικόνιση του Αγίου, όπου παρουσιάζεται να διακοσμεί ένα έλατο, να φτιάχνει παιχνίδια, να διαβάζει παραμύθια στα παιδιά και να εξερευνά τον κόσμο με το τηλεσκόπιό του προς αναζήτηση σοφών παιδιών. Στη δημοφιλία του Άη Βασίλη συμμετοχή είχε και το παιδικό βιβλίο «The Life and Adventures of Santa Claus» που εκδόθηκε και κυκλοφόρησε το έτος 1902.

Ο Αμερικανός Άγιος Βασίλης δείχνει το όνειρο της τότε αμερικανικής κοινωνίας, η οποία στηριζόταν στην ευημερία, την καλοπέραση, την ευδαιμονία, την αγαθοσύνη και την μακροημέρευση του ανθρώπου. Απέρριπτε την ηθική που δίδασκε ο Χριστιανισμός. Δεν καταδίκαζε τους πλούσιους, ούτε απαιτούσε από αυτούς να δίνουν και στους φτωχούς, αντίθετα μοίραζε δώρα και στα πλούσια και στα φτωχά παιδιά χωρίς να ξεχωρίζει.

  1. Ο Santa Claus της Coca-Cola

 

Μέχρι τη δεκαετία του 1930 η στολή του Αϊ Βασίλη είχε τα χρώματα του ουράνιου τόξου. Τι έγινε, όμως, και άλλαξε μορφή; Ποιος τον έκανε έτσι, όπως ακριβώς τον γνωρίζουμε σήμερα;

 

H πρώτη εταιρία που χρησιμοποίησε τον Άγιο Βασίλη  ήταν η εταιρία αναψυκτικών «white Rock Beverages» το έτος 1915 για να πουλήσει μεταλλικό νερό.  Η ίδια εταιρία τον ξαναχρησιμοποίησε το 1923 για να πουλήσει το αναψυκτικό τζίντζερ – έιλ. Αν και ο σκιτσογράφος Τόμας Νάστ φαντάστηκε πρώτος την εικόνα του Άϊ Βασίλη, η εταιρία Coca-Cola όμως αποτέλεσε την αφορμή για να γίνει η μορφή του τόσο δημοφιλής. Η  Coca-Cola δημιουργήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Όταν πρωτοδημιουργήθηκε, σκοπός της εταιρίας για το προϊόν ήταν να λανσαριστεί ως ένα προϊόν με θεραπευτικές ιδιότητες.

Haddon Sundblom (1899 -1976)

 

Κατά τη δεκαετία του 1930, οι πωλήσεις του προϊόντος είχαν πέσει αισθητά. Η εταιρία τότε αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τον Santa Claus στη χειμωνιάτικη διαφημιστική της εκστρατεία και ανέθεσε σε έναν άλλο Αμερικανό καλλιτέχνη, τον Haddon Sundblom (Χέιντον Σάντμπλομ), να τον σχεδιάσει. Εκείνος διάλεξε για τον Άγιο τα χρώματα του δημοφιλούς αναψυκτικού, για να σηματοδοτεί στους καταναλωτές το συσχετισμό του κόκκινου της Coca Cola και του Άη Βασίλη. Να σημειωθεί ότι μέχρι τότε ο Άγιος Βασίλης απεικονιζόταν με πράσινα ρούχα.

 H νέα εικόνα περιλάμβανε έναν λευκό άνδρα που φορούσε μαύρες μπότες, μακρύ κόκκινο σκουφί, κόκκινη στολή, είχε λευκή γενειάδα, άσπρη γούνα,  έλκηθρο και οκτώ τάρανδους, και έφερνε χαρά στην οικογένεια απλά με ένα μπουκάλι coca cola. Η Coca Cola  χρησιμοποίησε την εικόνα αυτή για να αυξήσει την κατανάλωσή της κατά την χειμερινή περίοδο μέσω των γνωστών της διαφημίσεων. Στη συνέχεια οι εφημερίδες αναπαρήγαγαν τον μύθο. Αυτή η εικόνα παραμένει μέχρι σήμερα.

  1. Σ υ μ π έ ρ α σ μ α

 

Είναι αδιαμφισβήτητο το γεγονός ότι ο Άγιος Βασίλειος παραμένει μέχρι σήμερα ο αγαπημένος άγιος των παιδιών. Το διαχρονικό ερώτημα που υπάρχει και σχετίζεται με την ύπαρξή του, αφορά κυρίως τη σχέση του κοκκινοφορεμένου με την άσπρη γενειάδα παππού με την ελληνική χριστιανική παράδοση και λιγότερο με την προσφορά των δώρων.

Η σημερινή μορφή του Άϊ – Βασίλη αποτελεί μια διεθνή λαογραφική μορφή, η οποία διανέμει δώρα σε παιδιά και ενήλικους που υπήρξαν «καλοί» κατά τη διάρκεια του έτους. Δεν είναι τίποτα άλλο, παρά ένα συνονθύλευμα διαφορετικών μύθων από διαφορετικές εποχές και περιοχές του κόσμου, το οποίο εξελίχθηκε μέσα στο χρόνο σύμφωνα με τις ανάγκες της κάθε εποχής. Σε κάθε περίπτωση ο σημερινός Άη Βασίλης είναι δημιούργημα του Αγγλοσαξονικού κόσμου και απηχεί την νοοτροπία του.

Ειδικότερα, για τους Αμερικάνους είναι ο Σάντα Κλάους (Άγιος Νικόλαος), για τους Αγγλοσάξωνες είναι ο father christmas, για τους Γάλλους είναι ο Πέρ Νοέλ, για τους Ολλανδούς είναι ο Σίντερ Κλάας, για τους Γερμανούς είναι ο Βάϊναχτσμαν, για τους Ιταλούς είναι ο Babbo Natale, για τους Κινέζους είναι ο Λάμ-Κουνγκ-Κουνγκ (ο καλός γερο-πατέρας) και για τους Ιάπωνες είναι ο Χοτέισο.

Για εμάς τους ελληνορθόδοξους ο Άγιος Βασίλειος, όπως παρουσιάζεται σήμερα, δεν υπήρξε ποτέ, αφού αποτελεί εφεύρεση της Coca Cola. Για εμάς τους Ορθόδοξους, ο Άγιος Βασίλειος είναι ο Μέγας Βασίλειος που έζησε στη Καππαδοκία και αφιέρωσε σχεδόν ολόκληρη τη ζωή του στη βοήθεια προς τον συνάνθρωπο.

Αποτελεί ουσιαστικά το σύμβολο της λιτότητας και της ασκητικής ζωής της Ορθοδοξίας. Είναι ένας ασκητής που ακολουθούσε τα χριστιανικά πρότυπα και ιδεώδη. Στα Κάλαντα της Πρωτοχρονιάς «βαστάει κόλλα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι», για να προσφέρει ως δώρο τη σταθερή και διαχρονική χαρά της γνώσης στο σπιτονοικοκύρη.

Στην παγκόσμια ιστορία θεωρείται ως ο εμπνευστής, αλλά και ο πρώτος δημιουργός της οργανωμένης φιλανθρωπίας.

 

Υποσημειώσεις

[1] Έμεινε στους αιώνες ως υπόδειγμα αρετής.

[2] Την εποχή εκείνη η Αθήνα υπήρξε η Μητρόπολη των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών.

 

Β ι β λ ι ο γ ρ α φ ί α  –  Π η γ έ ς

 

  • Γεωργίου Μέγα, Ελληνικαί εορταί και έθιμα της λαϊκής λατρείας, Αθήναι, 1957
  • Διαδικτυακός ιστότοπος  http://www.24grammata.com
  • Διαδικτυακός ιστότοπος  http://www.feleki.wordpress.com
  • Διαδικτυακός ιστότοπος  http://www.livannis.gr
  • Διαδικτυακός ιστότοπος  http://www.makeleio.gr
  • Διαδικτυακός ιστότοπος http://www.vita.gr
  • Διαδικτυακός ιστότοπος http://www.sigmalive.com
  • Διαδικτυακός ιστότοπος http://www.livanis.gr
  • Διαδικτυακός ιστότοπος el.wikipedia.org, λήμμα «Βασίλειος ο Μέγας»
  • Διαδικτυακός ιστότοπος LiveScience.com, άρθρο με τίτλο «The Delicate Matter of the Truth About Santa» (μτρφ. το λεπτό ζήτημα της Αλήθειας σχετικά με τον Άγιο Βασίλη)
  • Διαδικτυακός ιστότοπος  http://www.nomika–epilekta.gr
  • Διαδικτυακός ιστότοπος   users.sch.gr, άρθρο του Γιώργου Ιωαννίδη
  • Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica, λήμμα «Βασίλειος ο Μέγας», τόμος 13, σελ. 350 – 352.
  • Ευάγγελος Πονηρός, Ελληνισμός και χριστιανισμός από την Καινή Διαθήκη έως και τον Μέγα Βασίλειο, Γεωργιάδης – Βιβλιοθήκη των Ελλήνων, Αθήνα, εκδ. 2010.
  • Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου, λήμμα «Βασίλειος ο Μέγας», τόμος 4  σελ. 209 – 210, εκδ. 1947.
  • Περιοδικό Ζενίθ  (zenithmag.wordpress.com)

 

Σχοινοχωρίτης Κωνσταντίνος

Ιστορικός, Αρχειονόμος – Βιλιοθηκονόμος, Υποψήφιος Διδάκτωρ.

* Οι επισημάνσεις με έντονα γράμματα και οι εικόνες που συνοδεύουν το κείμενο οφείλονται στην Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη.

 

Διαβάστε ακόμη:

 

Read Full Post »

Το αστέρι της Βηθλεέμ

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, Εκκλησιαστική Ιστορία αφορώσα στην Αργολίδα, tagged , , , , , , , , , , , , , , on 21 Δεκεμβρίου, 2018| Leave a Comment »

Το αστέρι της Βηθλεέμ – Σχοινοχωρίτης Κωνσταντίνος, Ιστορικός, Αρχειονόμος – Βιλιοθηκονόμος, Υποψήφιος Διδάκτωρ.

 

 

«Ἡ Γέννησίς Σου Χριστέ ὁ Θεός ἡμῶν,

ἀνέτειλε τῷ κόσμω τό Φῶς τό τῆς γνώσεως·

ἐν αὐτῇ γάρ οἱ τοῖς ἄστροις λατρεύοντες,

ὑπό ἀστέρος ἐδιδάσκοντο,

Σέ προσκυνεῖν τόν Ἥλιον τῆς δικαιοσύνης,

καί Σέ γινώσκειν ἐξ ὕψους Ἀνατολήν.

Κύριε δόξα σοι».

(Απολλυτίκιον εορτής Χριστουγέννων)

                               

 

Εισαγωγή

 

Τα Χριστούγεννα είναι για εμάς τους Ορθόδοξους Χριστιανούς μία μεγάλη Δεσποτική εορτή κατά την οποία εορτάζεται η «κατά σάρκα Γέννησις του Σωτήρος και Κυρίου ημών Ιησού Χριστού». Η εορτή αυτή, κατά τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, είναι η «Μητρόπολις πασών των εορτών». Για πρώτη φορά τα Χριστούγεννα καθιερώθηκαν ως αργία με τον Ιουστινιάνειο Κώδικα κατά τα έτη 529/534 μ.Χ. Συνεκδοχικώς, Χριστούγεννα έχει επικρατήσει να ονομάζεται όλο το εορταστικό δεκαπενθήμερο που ξεκινά από την παραμονή των Χριστουγέννων στις 24 Δεκεμβρίου και τελειώνει την εορτή του Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή στις 7 Ιανουαρίου.

Πλησιάζοντας προς την εορτή των Χριστουγέννων κορυφώνονται όμως και οι προετοιμασίες μας, κυρίως αυτές που έχουν να κάνουν με τη τήρηση των ηθών, εθίμων, παραδόσεων, όπως είναι τα κάλαντα, ο παραδοσιακός στολισμός της φάτνης, το αστέρι επί της φάτνης κ.α.

Σύμφωνα με διάφορους επιστημονικούς υπολογισμούς, ο Ιησούς Χριστός γεννήθηκε με υπερφυσικό τρόπο από την Παρθένο Μαρία σ’ ένα σπήλαιο της Βηθλεέμ μεταξύ των ετών 7 και 4 π.Χ. Την εποχή εκείνη βασίλευε στην Ιουδαία ο Ηρώδης ο Μέγας, στην Συρία ηγεμόνευε ο Κυρήνιος και αυτοκράτορας στη Ρώμη ήταν ο Οκταβιανός Αύγουστος, ο οποίος είχε διατάξει να διενεργηθεί απογραφή πληθυσμού των υπηκόων του. Γι’ αυτό και ο Ιωσήφ πήρε την ετοιμογέννητη Μαρία και μετέβησαν από τη Ναζαρέτ που διέμεναν, στη Βηθλεέμ.

Μετά τη γέννηση του Ιησού Χριστού, ένας άγγελος εμφανίσθηκε στους ποιμένες της περιοχής αναγγέλλοντας το χαρμόσυνο γεγονός της Γεννήσεως, ενώ πλήθος αγγέλων έψαλλαν το «Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία». Ταυτόχρονα, άστρο φωτεινό εξ Ανατολής οδήγησε σοφούς μάγους από τη Βαβυλώνα στη Βηθλεέμ προσφέροντάς στον νεογέννητο Χριστό πολύτιμα δώρα.

Το γεγονός αυτό της έλευσης και προσκύνησης των σοφών μάγων περιγράφει μόνο  ο Ευαγγελιστής Ματθαίος (κεφάλαιο Β΄, 1 – 23). Ειδικότερα, οι σοφοί μάγοι εμφανίστηκαν στην Ιερουσαλήμ και ζητούσαν πληροφορίες για τον νέο βασιλιά που είχε γεννηθεί. Ρωτούσαν «που εστίν ο τεχθείς Βασιλεύς των Ιουδαίων?». Ο Ηρώδης ταραγμένος, και μαζί με αυτόν οι κάτοικοι της Ιερουσαλήμ, τους κάλεσε σε ακρόαση και ενημερώθηκε από αυτούς για το μεγάλο τους ταξίδι που είχαν ξεκινήσει περίπου δύο χρόνια νωρίτερα.

Σύμφωνα με τα λεγόμενα των σοφών αυτών, είχε εμφανιστεί στον ουρανό ένα αστέρι με ασυνήθιστη λάμψη και ερμήνευσαν το γεγονός ως προμήνυμα της γέννησης κάποιου πανίσχυρου νέου βασιλιά. Έτσι ξεκίνησαν αμέσως από την χώρα τους για να τον προσκυνήσουν. Το αστέρι τους έδειχνε τον δρόμο και εκείνοι το ακολούθησαν. Μόλις όμως έφθασαν στην Ιερουσαλήμ το αστέρι χάθηκε.

Ο Ηρώδης συγκέντρωσε τότε τους αρχιερείς και γραμματείς του λαού, ζητώντας πληροφορίες για τον τόπο γέννησης του Χριστού. Αυτοί του απάντησαν στην Βηθλεέμ της Ιουδαίας, διότι έτσι είχε προφητευθεί από τον προφήτη Μιχαία. Τότε ο Ηρώδης έστειλε τους μάγους στη Βηθλεέμ να βρουν το παιδίον και όταν το έβρισκαν να τον ενημέρωναν για να πήγαινε και αυτός στη Βηθλεέμ να το προσκυνήσει.

Μόλις οι μάγοι βγήκαν από τα Ιεροσόλυμα και πορεύονταν προς τη Βηθλεέμ «ιδού ο αστήρ όν είδον εν τη Ανατολή προήγεν αυτούς, έως ελθών έστη επάνω ου ην το παιδίον». Αφού μπήκαν στην οικία είδαν το παιδίον με τη μητέρα του Μαρία και προσκύνησαν με ευλάβεια αυτό προσφέροντας στη συνέχεια τα δώρα τους. Έπειτα ανεχώρησαν για την πατρίδα τους από άλλο δρόμο, δίχως να ξαναεπιστρέψουν στον Ηρώδη.

Όταν οι σοφοί μάγοι ανεχώρησαν, άγγελος Κυρίου φάνηκε σε όνειρο στον Ιωσήφ και του είπε να καταφύγει στην Αίγυπτο μαζί με το παιδί και την μητέρα του. Ακολούθησε η σφαγή των νηπίων από δύο ετών και κάτω στη Βηθλεέμ. Στην Αίγυπτο η Αγία οικογένεια παρέμεινε μέχρι τον θάνατο του Ηρώδη.

 

«Το αστέρι της Βηθλεέμ (1879-80)», πίνακας του αμερικάνου ζωγράφου, Elihu Vedder (1836-1923), λάδι σε καμβά. Milwaukee Art Museum (Μουσείο Τέχνης Μιλγουόκι».

 

Οι σοφοί μάγοι και η προσκύνηση τους

 

Ο Ευαγγελιστής Ματθαίος δεν μας παρέχει λεπτομέρειες ούτε για τον αριθμό τους ούτε όμως και για την ταυτότητα αυτών. Με βάση όμως την πληροφορία ότι αυτοί ήρθαν από την Ανατολή συμπεραίνουμε ότι έρχονταν από την Περσία (Χαλδαία, Βαβυλώνα), αφού ανατολικά της Παλαιστίνης δεν υπήρχαν άλλες χώρες στις οποίες να υπήρχε παράδοση για μάγους με κάποια θετική σημασία της λέξης.

Στην Περσία πάντως, μάγοι ονομάζονταν οι σοφοί που ασχολούνταν με τις φυσικές επιστήμες, την αστρονομία που τότε ονομαζόταν αστρολογία, την ιατρική, αλλά και με θρησκευτικά ζητήματα ή με απόκρυφες γνώσεις (μαντεία, ερμηνεία φυσικών φαινομένων, ονειροκριτική) και κατείχαν θέση βασιλικών συμβούλων, ακολουθώντας ακόμη και το στρατό στις διάφορες εκστρατείες. Κατά τον Ηρόδοτο, οι μάγοι ήταν ιερείς στην Περσία που ασχολούνταν με τον αποκρυφισμό και ιδιαίτερα με την αστρολογία. Κατά τον Κέπλερ οι τρείς μάγοι ήταν Χαλδαίοι δηλαδή κατάγονταν από εκεί που γεννήθηκε η αστρολογία. Άλλοι πάλι αναφέρουν ότι οι μάγοι ήρθαν από την Αίγυπτο.

Σε κάθε περίπτωση οι σοφοί αυτοί μάγοι είναι βιβλικά πρόσωπα της Καινής Διαθήκης. Ότι ήταν τρείς μας πληροφορεί εξωβιβλική παράδοση, η οποία προέρχεται από το απόκρυφο αρμενικό ευαγγέλιο της παιδικής ηλικίας του Ιησού (συριακό πρωτότυπο που μεταφράστηκε στα Αρμενικά κατά τον 11ο αιώνα). Σύμφωνα με την ίδια παράδοση τα ονόματα αυτών ήταν Μελχιώρ, Βαλτάσαρ και Γασπάρ.

Οι τρείς αυτοί σοφοί μάγοι ήταν μαθητές του μάντη Βαλαάμ. Ο Βαλαάμ έζησε στα χρόνια του Μωϋσή, κατά τον 13ο αιώνα π.Χ. Είχε αναφέρει στους μαθητές του ότι θα γεννηθεί από τη φυλή του Ιούδα ο μέγας Βασιλιάς και τους είχε προαναγγείλει να κοιτάξουν τον ουρανό μέχρι να δουν ένα καινούριο άστρο. Όταν το δουν να τρέξουν να το ακολουθήσουν και εκείνο θα τους οδηγήσει στον τόπο που θα γεννηθεί ο Χριστός. Τον προφητικό αυτό λόγο του Βαλαάμ τον διαφύλαξαν οι μαθητές του μεταδίδοντάς τον στους επόμενους μαθητές. Η προφητεία αυτή περί του λαμπρού άστρου και της Γέννησης του Χριστού εκπληρώθηκε 1300 χρόνια αργότερα, όταν οι τρείς σοφοί μάγοι είδαν εκείνο τον εξαίσιο αστέρα, τον ακολούθησαν, βρήκαν τον νεογέννητο Χριστό και τον προσκύνησαν.

Το γεγονός αυτό ψάλλεται και σε τροπάριο της εορτής των Χριστουγέννων «Του μάντεως πάλαι Βαλαάμ, των λόγων μυητάς σοφούς, αστεροσκόπους χαράς έπλησας, αστήρ εκ του Ιακώβ, ανατείλας Δέσποτα, Εθνών απαρχήν εισαγομένους. Εδέξω δε προφανώς, δώρα σοι δεκτά προσκομίζοντας».

 Είναι ξεκάθαρο  ότι οι σοφοί αυτοί Μάγοι γνώριζαν το πότε γεννήθηκε ο Μεσσίας. Έτσι εξηγείται βεβαίως και η ερώτησή τους προς τους κατοίκους της Ιερουσαλήμ «που εστί ο τεχθείς βασιλεύς των Ιουδαίων? Είδομεν γάρ αυτού τον αστέρα». Η προσκύνησή τους όμως συνοδεύτηκε και από την προσκόμιση δώρων. Ο Μελχιώρ πρόσφερε χρυσό, ο Γασπάρ το λιβάνι και ο Βαλτάσαρ την αρωματική σμύρνα. Σύμφωνα με τους πατέρες της Εκκλησίας τα δώρα αυτά συμβολίζουν αντίστοιχα την βασιλική ιδιότητα, την θεία καταγωγή και τον πρόωρο θάνατο και την ταφή του Κυρίου.

 

Η λατρεία των μάγων, 1560; Έργο του Ολλανδού ζωγράφου Πίτερ Αίρτσεν (Pieter Aertsen, (1507 ή1508-1575). Rijksmuseum, Άμστερνταμ.Ο Ιησούς κάθεται στην αγκαλιά της μητέρας του. Κρατάει το χέρι του σαν να ευλογεί. Πριν από αυτόν γονατίζει ο Μελχίωρ προσφέροντας δώρο χρυσού. Πίσω από την Παναγία, με κόκκινο ρούχο είναι ο σύζυγός της Ιωσήφ.

 

Χαρακτηριστικά του αστέρος της Βηθλεέμ (επιστημονική και θεολογική ερμηνεία)

 

Για το άστρο της Βηθλεέμ δεν υπάρχουν πολλές αναφορές. Η μοναδική αναφορά γι’ αυτό βρίσκεται στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον (κεφ. Β΄). Σε κάθε περίπτωση θα ήταν κάτι το ασυνήθιστο, αφού τράβηξε την προσοχή των μάγων, οι οποίοι στη συνέχεια το ακολούθησαν δίχως να γνωρίζουν σε ποιόν τόπο θα κατέληγαν. Επιπλέον, πρέπει να είχε μεγάλη χρονική διάρκεια, αφού όπως πληροφορούμαστε σχετικώς οι ίδιοι οι μάγοι ξεκίνησαν το ταξίδι τους από την Περσία (Χαλδαία) μέχρι τη Βηθλεέμ, το οποίο διήρκεσε δύο χρόνια.

Το άστρο όμως δεν έγινε ορατό ή αντιληπτό από όλους. Φαίνεται ότι οι μάγοι ήταν οι μόνοι που το είχαν δει ή αυτοί που το είχαν μελετήσει και που γνώριζαν κάτι γι’ αυτό. Ο Ηρώδης δεν γνώριζε κάτι για το άστρο, ούτε οι ποιμένες το είχαν προσέξει ούτε όμως και οι Ρωμαίοι στρατιώτες. Επομένως, το άστρο αυτό ίσως να μην ήταν άστρο με τη σημασία που έχει η λέξη σήμερα. Το άστρο που αναφέρει ο Ευαγγελιστής Ματθαίος ως «αστέρα» ίσως και να μην ήταν ένα πραγματικό άστρο, αλλά ένα οποιοδήποτε ουράνιο σώμα ή φαινόμενο.

Όπως θα δούμε παρακάτω κατά καιρούς διάφοροι επιστήμονες και μελετητές έδωσαν ποικίλες ερμηνείες, τις οποίες όμως η σύγχρονη αστρονομία δεν θεωρεί πειστικές. Από την άλλη πολλοί πατέρες, άγιοι και θεολόγοι της Εκκλησίας τοποθετήθηκαν αναλόγως επί της ερμηνείας του φαινομένου του άστρου. Κοινή πάντως διαπίστωση όλων τους είναι ότι η ερμηνεία του αστέρα της Βηθλεέμ άπτεται του χρονικού προσδιορισμού της ίδιας της Γέννησης του Ιησού Χριστού.

 

Επιστημονική προσέγγιση

 

Διπλή ή τριπλή Σύνοδος Πλανητών

Η πρώτη ερμηνεία δόθηκε από τον αστρονόμο Κέπλερ. Ο Johannes Kepler (1571 – 1630) υποστήριξε ότι το άστρο της Βηθλεέμ δεν ήταν ένας συνηθισμένος κομήτης ή ένα απλό άστρο, αλλά με έναν ιδιαίτερα θαυμαστό τρόπο κινούνταν στο κατώτερο στρώμα της ατμόσφαιρας για να οδηγήσει τους μάγους από την Χαλδαία στη Βηθλεέμ. Για τον Κέπλερ το αστέρι της Βηθλεέμ ήταν μια σύνοδος πλανητών. Πράγματι το έτος 7 π.Χ. πραγματοποιήθηκε μια τριπλή ή μεγάλη συζυγία από τους πλανήτες Δία και Κρόνο (ευθυγράμμιση πλανητών).

Προς την ίδια κατεύθυνση που χάραξε ο Κέπλερ ο Αμερικανός αστρονόμος Ρ. Σίννοτ, βασιζόμενος στους προγενέστερούς του Αμερικανούς αστρονόμους Τζ. Στόκγουελ (1892) και Τζ. Σουΐφτ (1893), και αφού μελέτησε τις πλανητικές συνόδους που συνέβησαν από το 12 π.Χ. έως το 6 π.Χ., υποστήριξε το έτος 1968 ότι το έτος 3 π.Χ. και 2 π.Χ. συνέβησαν δύο σύνοδοι των πλανητών Αφροδίτης και Δία αντίστοιχα και πιθανόν αυτές να σχετίζονται με το άστρο της Βηθλεέμ.

Η υπόθεση ότι το «άστρο» της Βηθλεέμ σχετίζεται με την τριπλή σύνοδο Δία και Κρόνου υποστηρίχτηκε από αρκετούς αστρονόμους. Την άποψη αυτή υπεστήριξαν ο Ρ. Νιούτον το έτος 1972, ο Ι. Έλλιοτ το έτος 1978 και ο αστρονόμος Ρ. Μπίντερ το έτος 1996, ο οποίος υπολόγισε μέσω ενός ειδικού λογισμικού  σε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή ότι την 3η Δεκεμβρίου του έτους 7 π.Χ. συνέβη η εν λόγω τριπλή σύνοδος. Η άποψη πάντως αυτή ενισχύεται και από την ανακάλυψη αστρονομικών αρχείων το έτος 1925, στην αρχαία πόλη Σαϊπάρ, στα οποία είναι καταγεγραμμένο το εν λόγω αστρονομικό φαινόμενο το έτος 7 π.Χ.

Ιδιαίτερα σημαντικά είναι και τα όσα υποστηρίζει προς την ίδια πάντοτε κατεύθυνση της θεωρίας της Μεγάλης Συνόδου των Πλανητών η επίκουρος καθηγήτρια Μ. Παπαθανασίου, μαθήτρια του καθηγητού Πανεπιστημίου Κ. Χασάπη. Αναφέρει σχετικά ότι:

«…Εις την Μ. Σύνοδον του έτους 6 π.Χ. ηγετικός πλανήτης ήταν ο Κρόνος ο οποίος ανέκαθεν θεωρούνταν ότι συνδεόταν με τον χώρο της Ιουδαίας, το δε φαινόμενο έλαβε χώρα στον Οίκο των Ιχθύων ο οποίος επίσης συνδέεται με την Ιουδαία… Εκείνο το έτος το 7 π.Χ. έλαβε χώρα και ένα από τα σπανιότερα αστρονομικά φαινόμενα…Έγινε η τριπλή σύνοδος των πλανητών Δία και Κρόνου… Αλλά μία σύνοδος απλή των πλανητών Δία και Κρόνου προεικόνιζε τη γέννηση μεγάλου ανδρός και μάλιστα βασιλιά, οπότε η τριπλή σύνοδος Δία και Κρόνου θα σήμαινε βεβαίως ότι εκείνος ο οποίος θα γεννιόνταν θα ήταν πράγματι Θεάνθρωπος, θα ήταν Εκείνος στον οποίο το θείο στοιχείο (Κρόνος) θα είχε συνενωθεί με το ανθρώπινο (Ζεύς) δια της τριπλής συνόδου».

 

Συνεχίζοντας η κα Παπαθανασίου εξηγεί:

 

«Επειδή ο Κρόνος θεωρούνταν ως η αρχή της συνθέσεως, της ενοποιήσεως και ως η δύναμη της εκδήλωσης του Θείου Λόγου και ο Ζεύς ως ο πάσης φύσεως άρχων, ο εκπρόσωπος της Δικαιοσύνης έχων όλας τας καλάς ιδιότητας των άλλων πλανητών ήταν δηλαδή ζωοποιός όπως ο Ήλιος, ισχυρός όπως ο Άρης, ευφυής όπως ο Ερμής, καλός όπως η Αφροδίτη και συνθετικός όπως ο Κρόνος, γι’ αυτό και δίνονταν βαρύτητα στο φαινόμενο της τριπλής συνόδου στον οίκο των Ιχθύων ο οποίος συνδέονταν με την Ιουδαία… Στις 13 Απριλίου του έτους 6 π.Χ. εισήλθε στον οίκο των Ιχθύων και η Σελήνη. Η Σελήνη που εκπροσωπεί την φύση, την μητέρα γεννήτρια των ζώσων μορφών, με την είσοδό της στους Ιχθύς έδειχνε την υποταγή της φύσεως σε Εκείνον ο οποίος ερχόταν ως Μεσσίας, Εξουσιαστής και Άρχων. Δια της ταχείας κινήσεώς της όμως προκάλεσε πληθώρα φαινομένων, τα οποία ήταν διάφοροι σύνοδοι και τριγωνικές όψεις με τους Κρόνο, Ήλιο, Δία και Αφροδίτη και έδειχναν ότι η ανθρωπότητα προσχωρεί στο θείο κήρυγμα. Κατά την προτελευταία ημέρα της Μεγάλης Συνόδου, την 17η Απριλίου, η Σελήνη ήλθε σε σύνοδο με τον Ήλιο στον οίκο του Κριού με αποτέλεσμα την μερική έκλειψη του Ηλίου, η οποία σήμαινε την κατάθλιψη του Βασιλέως από τον κόσμο, σήμαινε δηλ. την Σταύρωσή Του. Γι’ αυτό και οι Μάγοι πρόσφεραν την πένθιμη σμύρνα στον Ιησού. Η τελευταία έξοδος του Δία από τον οίκο του Κριού στις 6 Μαρτίου του 5 π.Χ. φανέρωνε τον χρόνο ενσαρκώσεως του Μεγάλου Βασιλέως.

Οι Μάγοι γνώριζαν επομένως τον χρόνο της ενσαρκώσεως (γεννήσεως). Γνώριζαν ότι συνελήφθη την 6η Μαρτίου 5 π.Χ. και ότι έπρεπε να γεννηθεί την 6η Δεκεμβρίου 5 π.Χ…»

 

Κομήτης

Η θεωρία ότι το αστέρι της Βηθλεέμ ήταν ένας κομήτης υποστηρίχθηκε αρχικώς από τους πατέρες της Εκκλησίας Ωριγένη και Ευσέβιο της Καισαρείας. Ακολούθησε ο Γερμανός αστρονόμος Stenzel, οι Αμερικανοί Don Geomans και Richardson, ο Άγγλος αστρονόμος Colin Humphreys του Cambridge.

Βολίδες ή Διάττοντες αστέρες

Ως άποψη δεν έχει υποστηριχθεί από κανέναν αστρονόμο, αφού το αστέρι της Βηθλεέμ είχε μεγάλη χρονική διάρκεια (τουλάχιστον δύο έτη).

Καινοφανής ή υπερκαινοφανής αστέρας (σούπερ νόβα)

Οι υπερκαινοφανείς (Σούπερ Νόβα) αστέρες ανήκουν σε μία κατηγορία αστεριών, των οποίων το μέγεθος και η λαμπρότητα μεταβάλλεται απότομα. Συνήθως είναι αόρατοι με μικρά τηλεσκόπια. Λάμπουν ξαφνικά σε ένα σημείο του ουρανού και μετά με γρήγορο ρυθμό χάνουν την λαμπρότητά τους. Η διαφορά μεταξύ των καινοφανών και υπερκαινοφανών αστέρων είναι ότι στους δεύτερους, η προαναφερθείσα διαδικασία είναι πολύ πιο ταχεία και έντονη.

Την θεωρία αυτή υποστηρίζουν οι Έλληνες αστρονόμοι Δ. Κωστάκης και Στ. Πλακίδης, ο διαπρεπής Άγγλος Edward Walter Maunder, οι Άγγλοι Parkinson και Stephenson, James Mullaney κ.α. Επιπλέον, σύμφωνα με τον Άγγλο αστρονόμο Ντέιβιντ Κλάρκ την άνοιξη του έτους 5 π.Χ. είχε συμβεί μια έκρηξη σούπερ νόβα στον αστερισμό του Αιγόκερω.

Ούτε όμως και η ερμηνεία αυτή μπορεί να σταθεί. Κι αυτό διότι όπως γράφουν οι καθηγητές αστροφυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Σ. Θεοδοσίου και Μ. Δανέζης:

 

«Από αστρονομική άποψη ένας υπερκαινοφανής θα ήταν το τέλειο άστρο της Βηθλεέμ, αφού βέβαια σχετιζόταν με την εμφάνιση ενός πραγματικά νέου άστρου για τις συνθήκες παρατήρησης της εποχής. Μία τέτοια κοσμική καταστροφή είναι πάρα πολύ θεαματική και εύκολα αντιληπτή για τους ειδικούς αστρονόμους. Ένας πραγματικά λαμπρός αστέρας, ορατός ακόμη και με το φως της μέρας, θα ήταν η καλύτερη εξήγηση για την φύση του άστρου της Βηθλεέμ. Σήμερα, γνωρίζουμε ότι τα υπολείμματα του υπερκαινοφανούς παραμένουν στο χώρο έκρηξης σαν νεφέλωμα για εκατοντάδες χρόνια. Γι’ αυτό το λόγο, οι αστρονόμοι μπορούν να ανατρέξουν στο παρελθόν και να υπολογίσουν τον χρόνο της αρχικής έκρηξης. Δυστυχώς όμως τίποτε δεν φθάνει ως την εποχή της γέννησης του Χριστού. Δηλαδή, κατά την περίοδο της γέννησης και τις επίγειας δράσης του Σωτήρα Χριστού, δεν υπάρχει κάποια ιστορική ή αστρονομική μαρτυρία εμφάνισης ενός υπερκαινοφανούς αστέρα».

 

Διπλή έκκλειψη του πλανήτη Δία

Ο αμερικανός αστρονόμος Μάϊκ Μόλναρ ισχυρίστηκε πρόσφατα ότι αφού μελέτησε τους συμβολισμούς στα ρωμαϊκά νομίσματα, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το αστέρι ήταν στην πραγματικότητα μια διπλή έκκλειψη του πλανήτη Δία. Υποστηρίζει μάλιστα ότι την απόδειξη για την θεωρία του αυτή την εντόπισε στο βιβλίο Mathesis, που γράφτηκε από κάποιον Ρωμαίο αστρολόγο τον Φίρμικους Ματέρνους.

 

Θεολογική προσέγγιση

 

Η φύση του αστέρα αυτού που οδήγησε τους Μάγους απασχόλησε όχι μονάχα την αστρονομία, αλλά και τη θεολογία. Την Εκκλησία όμως το ζήτημα του άστρου της Βηθλεέμ ουδέποτε την απασχόλησε επιστημονικά, αλλά θεωρήθηκε αυτό εξαρχής ως κάτι νέο και ασυνήθιστο, το οποίο παρουσιάστηκε για έναν ορισμένο και ύψιστο σκοπό. Αρκετοί ήταν οι πατέρες της Εκκλησίας που τοποθετήθηκαν επί του θέματος.

  • Ο Ωριγένης θεωρεί «το άστρο καινούργιο που δεν μοιάζει σε κανέναν από τα συνηθισμένα άστρα ούτε τα απλανή ούτε αυτά που βρίσκονται στις κατώτερες σφαίρες» (Κατά Κέλσου, Α΄, LVIII, 15, σελ. 112, τομ. Β΄).
  • Ο Ευσέβιος Καισαρείας σημειώνει ότι ήταν «ξένος και όχι συνηθισμένος αστέρας, ούτε ένας από τους πολλούς και γνώριμους… αλλά από όλους πιό καινούργιος» (Ευαγγελική απόδειξη, Θ΄,Ι΄,15 & αποσπάσματα τ. 28, σελ. 105).
  • Ο Άγ. Γρηγόριος ο θεολόγος υποστηρίζει ότι «Ας σωπάσει για την μεγάλη δόξα του Θεού ο άγγελος αστέρας ο οποίος οδήγησε τους μάγους από την Ανατολή στην πόλη, όπου ο Χριστός, γιός ανθρώπου αλλά άφθαρτος στον χρόνο έλαμψε. Γιατί δεν ήταν κάποιος από αυτούς για τους οποίους μίλησαν οι αστρολόγοι, αλλά ξένος που δεν είχε προηγουμένως εμφανιστεί» (P.G 38, 463).
  • O Αγ. Καισάριος, αδελφός του Αγ. Γρηγορίου του Θεολόγου, αναφέρει ότι «… ο θείος ευαγγελιστής Ματθαίος…τοποθετεί ως αστέρι τον άγγελο τον οδηγό της προσκύνησης…δεν ήταν αστέρι, αλλά νοερή και λογική δύναμις υπήρχε στον οδηγό των Μάγων…φαίνονταν μεν ως αστέρι, εννοούνταν δε ως άγγελος» (P.G 38, 973 – 976).
  • Ο Άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος γράφει περί αστέρος τα εξής σημαντικά «…Αν μάθουμε, τι ήταν το άστρο, και τι είδους, και εάν ήταν ένα από τα πολλά (άστρα), ή διαφορετικό από τα άλλα, και εάν ήταν κατά φύση άστρο ή στην εμφάνιση μόνο, εύκολα, και όλα τα άλλα θα γνωρίσουμε… Ότι, το άστρο αυτό δεν ήταν ένα από τα πολλά, μάλλον ούτε καν άστρο, καθώς φαίνεται σε μένα, αλλά κάποια δύναμη αόρατος η οποία μετασχηματίσθηκε σ’ αυτή την όψη, πρώτον φανερώνεται από την πορεία του. Γιατί δεν υπάρχει, κανένα άστρο που να βαδίζει τέτοιο δρόμο. Αλλά, και αν στον ήλιο αναφερθείς, και αν στην σελήνη, και αν σ’ όλα τα άστρα, τα βλέπουμε από την ανατολή προς την δύση να προχωρούν. Αλλά, αυτό από το βορρά προς το νότο προχωρούσε. Γιατί, έτσι βρίσκεται η Παλαιστίνη, σε σχέση με την Περσία…δεν φαίνεται την νύκτα, αλλά, μέσα στην μέρα, ενώ λάμπει ο ήλιος, το οποίο, δεν είναι δυνατό να συμβαίνει αυτό από ένα άστρο, ούτε βέβαια από τη σελήνη. Επειδή, αυτή που υπερέχει από όλα, μόλις φανεί η ηλιακή ακτίνα, να κρύβεται αμέσως και να εξαφανίζεται. Αυτό, με την υπερβολή της δικής του λαμπρότητας, νίκησε τις ηλιακές ακτίνες, επειδή φανερώθηκε φωτεινότερο από εκείνες, και έλαμψε με τόσο φως περισσότερο…στον δρόμο, έως την Παλαιστίνη φαινόταν να οδηγεί. Όταν έφτασαν στα Ιεροσόλυμα, κρύφτηκε. Έπειτα, πάλι, όταν άφησαν τον Ηρώδη, αφού τον δίδαξαν, γιατί ήλθαν, και επρόκειτο να απέλθουν, το άστρο δείχνει τον εαυτό του…δεν είναι κίνηση άστρου, αλλά (κίνηση) κάποιας λογικότατης δυνάμεως. Επειδή, δεν είχε δική του πορεία, αλλά, όταν έπρεπε αυτοί (οι μάγοι) να βαδίσουν, βάδιζε. Όταν, έπρεπε να σταθούν, στεκόταν, οικονομώντας τα πάντα προς το πρέπον…δεν έδειχνε τον τόπο μένοντας πάνω. Ούτε ήταν δυνατόν (στους μάγους) έτσι να μάθουν. Αλλά, το κάνει κατεβαίνοντας κάτω. Διότι είναι σαφές, ότι ένα τόσο μικρό τόπο, και όσο είναι φυσικό να κατέχει μια καλύβα, μάλλον όσο είναι φυσικό, να κατέχει το σώμα ενός μικρού παιδιού, δεν μπορεί το άστρο να το γνωρίζει. Επειδή, είναι άπειρο το ύψος και δεν αρκούσε, ένα τόσο στενό τόπο να χαρακτηρίσει και να γνωρίσει σε αυτούς αυτόν που ήθελαν να δουν. Και αυτό, μπορεί να το διαπιστώσει ο καθένας με τη σελήνη η οποία, αν και είναι τόσο ανώτερη από τα άστρα, σε όλους τους κατοίκους της οικουμένης, που είναι διασκορπισμένοι σε τόσο πλάτος γης, φαίνεται ότι είναι κοντά σε όλους. Πώς, λοιπόν, το άστρο, πες μου, τόπο τόσο στενό φάτνης και καλύβας έδειχνε, αν δεν άφηνε εκείνο το υψηλό και κατέβαινε κάτω και στεκόταν πάνω από την ίδια την κεφαλή του παιδιού; Το οποίο, λοιπόν, και ο ευαγγελιστής  υπαινισσόμενος έλεγε: «Να, το άστρο, προηγείτο από αυτούς, μέχρι που ήλθε και στάθηκε επάνω εκεί που ήταν το παιδίον»… τούτο το άστρο δεν είναι ένα από τα πολλά άστρα, ούτε αποδεικνύει τον εαυτόν του κατά την ακολουθία της έξω δημιουργίας;… Επειδή λοιπόν (τους μάγους) οδήγησε και χειραγώγησε (σ.σ. εννοεί τον Θεό) και προς την φάτνη έστησε, όχι με άστρο, αλλά με άγγελον λοιπόν μ’ αυτούς συζητά…» (P.G. 37, 64 – 66).
  • O Άγ. Ιερομάρτυς Θεόδοτος, επίσκοπος Αγκύρας (5ος μ.Χ αι) ονομάζει το άστρο «δύναμη αγγελική που οδηγεί τους βαρβάρους προς την ευσέβεια» (P.G 77, 364).
  • Ο Ευθύμιος Ζιγαβηνός, λόγιος, θεολόγος και συγγραφέας (11ος μ.Χ αι) γράφει για το άστρο ότι «στην όψη μόνο ήταν αστέρας…όχι στη φύση».
  • Ο Όσιος Θεοφύλακτος, Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος και Βουλγαρίας (τέλη 11ου αι – αρχές 12ος μ.Χ αι) θεωρεί ότι «θεία δυναμή και αγγελική εις τύπο άστρου φαίνονταν» (P.G 23, 161).
  • Ο Άγ. Ιερομάρτυς Ιγνάτιος ο θεοφόρος, επίσκοπος Αντιοχείας και μαθητής του Αποστόλου και ευαγγελιστού Ιωάννη, θεωρεί ότι το αστέρι της Βηθλεέμ είναι ένα υπερβατικό γεγονός και αποδέχεται  ότι αυτό επιβεβαιώνει τη θεία καταγωγή του Ιησού.

Υπάρχουν όμως και δύο σημαντικές εξωβιβλικές αναφορές περί του άστρου της Βηθλεέμ, τις οποίες θα ήταν σοβαρή παράλειψη να μην συμπεριλάβω και αναφέρω. Η πρώτη είναι το αραβικό απόκρυφο Ευαγγέλιο της παιδικής ηλικίας του Ιησού που δείχνει ότι ένας Άγγελος πήρε την μορφή του άστρου και οδήγησε τους Μάγους. Η αναφορά είναι η εξής: «Eademque hora apparuit illis angelus in forma stellae illius quae antea dux itineris ipsis fuerat» (μτφρ Και εκείνη την ώρα εμφανίστηκε σ’ αυτούς άγγελος με την μορφή εκείνου του αστεριού που νωρίτερα είχε γίνει σε αυτούς οδηγός). Η δεύτερη αναφορά περιλαμβάνεται στο απόκρυφο Συριακό χειρόγραφο και λέει ότι «άγγελος στάλθηκε στην Περσία. Αυτός φάνηκε με τη μορφή λαμπρού αστέρα και φώτισε όλη τη γη της Περσίας…και ακολούθως οδήγησε τους βασιλείς της Περσίας στα Ιεροσόλυμα».

 

Συμπεράσματα

 

Όπως όλα τα σύμβολα της εορτής των Χριστουγέννων, έτσι και το Αστέρι της Γεννήσεως έχει έναν ιδιαίτερο συμβολισμό στις δύσκολες ημέρες που διανύουμε. Συμβολίζει την ελπίδα και τα υψηλά ιδανικά, την ελπίδα για καλή τύχη, την ελπίδα για κοινωνική καταξίωση, την ελπίδα για τη λύτρωση, την ανάταση σε προσωπικό, τοπικό αλλά και εθνικό επίπεδο.

 

Ενδεικτική βιβλιογραφία

 

  • Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος, Υπόμνημα στον Ευαγγελιστή Ματθαίο, περί του αστέρος της Βηθλεέμ.
  • Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος, Καινή Διαθήκη, Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, κεφάλαιο Β΄, 1 – 23.
  • Γ. Π. Πατρώνος, Η ιστορική πορεία του Ιησού: Από την φάτνη ως τον κενό τάφο, εκδόσεις Δόμος, 1997.
  • Διαδικτυακός ιστότοπος books.google.gr / Collectio Vaticana.
  • Διονύσιος Π. Σιμόπουλος, Το αστέρι των Μάγων, άρθρο στο περιοδικό ΓΕΩ της εφημερίδας Ελευθεροτυπία, 30 Δεκεμβρίου 2000.
  • Διονύσιος Π. Σιμόπουλος, Το αστέρι των Χριστουγέννων, Ίδρυμα Ευγενίδου, νέο ψηφιακό πλανητάριο, οδηγός παράστασης, Αθήνα, 2006.
  • Ιωάννης Δ. Καραβιδόπουλος, Απόκρυφα χριστιανικά κείμενα: απόκρυφα ευαγγέλια, τόμος Α΄, εκδόσεις Π. Πουρνάρα, Θεσσαλονίκη, 2001.
  • Κωνσταντίνος Δ. Καλοκύρης, πηγαί της χριστιανικής αρχαιολογίας, Θεσσαλονίκη, 1975.
  • Κωνσταντίνος Δ. Καλοκύρης, Από τον κύκλο των μεγάλων εορτών. Το δέντρο των Χριστουγέννων, η φάτνη και ο αστέρας, University Studio Press, 2005.
  • Κωνσταντίνος Σ. Χασάπης, Ο αστήρ της Βηθλεέμ: Αστρονομικός προσδιορισμός του χρόνου της Γεννήσεως του Ιησού Χριστού, εκδόσεις Καραβία Α., 1970.
  • Στράτος Θεοδοσίου – Μάνος Δανέζης, Στα ίχνη του Ι.Χ.Θ.Υ.Σ – Αστρονομία – Ιστορία – Φιλοσοφία, εκδόσεις Δίαυλος, 2000.
  • Φώτης Κόντογλου, Οι τρείς μάγοι. Πώς τους επροφήτευσε ο μάντης Βαλαάμ 1300 χρόνια πριν από τη Γέννηση του Χριστού, διαδικτυακός ιστότοπος users.uoa.gr

 

Σχοινοχωρίτης Κωνσταντίνος

Ιστορικός, Αρχειονόμος – Βιλιοθηκονόμος, Υποψήφιος Διδάκτωρ.

 

Διαβάστε ακόμη:

 

Read Full Post »