Feeds:
Δημοσιεύσεις
Σχόλια

Posts Tagged ‘Τοπωνύμια’

Το τοπωνύμιο Λιγουριό

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, Αργολίδα, Επίδαυρος, Ελεύθερο Βήμα, tagged , , , , , , , , on 3 Νοεμβρίου, 2022| Leave a Comment »

Το τοπωνύμιο Λιγουριό

 

«Ελεύθερο Βήμα»

Από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού.

Η Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού, δημιούργησε ένα νέο χώρο, το «Ελεύθερο Βήμα», όπου οι αναγνώστες της θα έχουν την δυνατότητα να δημοσιοποιούν σκέψεις, απόψεις, θέσεις, επιστημονικά άρθρα ή εργασίες αλλά και σχολιασμούς επίκαιρων γεγονότων.

Δημοσιεύουμε σήμερα στο «Ελεύθερο Βήμα» άρθρο του κ. Χρήστου Πιτερού,  αρχαιολόγου, μέλους του Δ.Σ. Ιδρύματος Ιωάννης Καποδίστριας, πρώην αναπληρωτή Δ/ντή της Δ. ΕΠΚΑ, πτυχιούχου Κλασσικής Φιλολογίας ΕΠΚΑ, Αρχαιολογίας και Τέχνης ΑΠΘ και Επίτιμου  Προϊστάμενου αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και αρχαιογνωστικής έρευνας  με θέμα:

«Το τοπωνύμιο Λιγουριό»

 

Για το πρόβλημα που έχει δημιουργηθεί σχετικά με το τοπωνύμιο Λι(υ)γουριό, έδρα του Δήμου Επιδαύρου, στην τοπική εφημερίδα Αναγνώστης (17.09.2015) δημοσιεύθηκαν δύο σχετικά άρθρα του Β. Μπιμπή και του Γιάννη Γ. Σαρρή (Δραγώνα), ενώ πρόσφατα δημοσιεύτηκε σχετικό άρθρο στην ίδια εφημερίδα (6.10.2022). «Το Λυγουριό έχασε την ταυτότητα του και δεν μπορεί να την ξαναπάρει». Από τις αρχές του 1993, όταν η πρώην κοινότητα Λυγουριού μετονομάστηκε σε Δήμο Ασκληπιείου, από το πρώην κοινοτικό συμβούλιο με έδρα το Ασκληπιείο, αντί του Λιγουριού, χωρίς την ενημέρωση των πολιτών και χωρίς απόφαση του αρμόδιου συμβουλίου τοπωνυμίων, δημιουργώντας συγχύσεις στους κατοίκους και τους επισκέπτες.

Σχετικά με το σοβαρό αυτό πρόβλημα το 1998 δημοσιεύσαμε διεξοδικά γλωσσολογική μελέτη για το τοπωνύμιο Λιγουριό στο περιοδικό Ελλέβορος (Χ. Πιτερός, Το τοπωνύμιο Λιγουριό, περ. Ελλέβορος, τ.13,1998,σελ.97-103). Στη συνέχεια σύμφωνα με το σχέδιο «Καλλικράτης» ολόκληρη περιοχή της Επιδαύρου, με την συνένωση των τριών Δήμων Ασκληπιείου, Αρχαίας Επιδαύρου και Νέας Επιδαύρου, μετονομάσθηκε σε έναν ενιαίο Δήμο Επιδαύρου, για την έδρα του οποίου αναφέρεται ο οικισμός του Ασκληπιείου αντί του ορθού Λι(υ)γουριό.

 

Λιγουριό, περ. 1968.

 

Για την καλύτερη αντικειμενική ενημέρωση των κατοίκων και της παρούσης Δημοτικής Αρχής του Δήμου Επιδαύρου, για το χρόνιο αυτό πρόβλημα, κρίναμε απαραίτητο να αναδημοσιεύσουμε στη συνέχεια την παραπάνω μελέτη μας, που δημοσιεύθηκε το 1998, πριν από είκοσι τέσσερα χρόνια, με μικρές όμως τροποποιήσεις και συμπληρώσεις για λόγους σαφήνειας:

Το γνωστό και σπάνιο τοπωνύμιο Λιγουριό έφερε μέχρι πρόσφατα στην Αργολίδα η γνωστή ομώνυμη κοινότητα στην Επαρχία Επιδαύρου. Η αφορμή για την ενασχόλησή μας με το όνομα αυτό οφείλεται στις ακόλουθες διαπιστώσεις: (περισσότερα…)

Read Full Post »

Ναύπλιο, Ανάπλι: το τοπωνύμιο της πόλης – Χρήστος Πιτερός

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, Ναύπλιο, tagged , , , , , , , , on 2 Μαρτίου, 2021| Leave a Comment »

Ναύπλιο, Ανάπλι: το τοπωνύμιο της πόλης – Χρήστος Πιτερός

 

«Ελεύθερο Βήμα»

Από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού.

Η Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού, δημιούργησε ένα νέο χώρο, το «Ελεύθερο Βήμα», όπου οι αναγνώστες της θα έχουν την δυνατότητα να δημοσιοποιούν σκέψεις, απόψεις, θέσεις, επιστημονικά άρθρα ή εργασίες αλλά και σχολιασμούς επίκαιρων γεγονότων.

Δημοσιεύουμε σήμερα στο «Ελεύθερο Βήμα» άρθρο του κ. Χρήστου Πιτερού,  αρχαιολόγου, μέλους του Δ.Σ. Ιδρύματος Ιωάννης Καποδίστριας, πρώην αναπληρωτή Δ/ντή της Δ. ΕΠΚΑ, πτυχιούχου Κλασσικής Φιλολογίας ΕΠΚΑ, και Αρχαιολογίας και Τέχνης ΑΠΘ, με θέμα:

«Ναύπλιο, Ανάπλι: το τοπωνύμιο της πόλης»

 

«Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις»

Αντισθένης


«Δεν έχω τίποτα άλλο στο νου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα»

Δ. Σολωμός

 

Κρίναμε απαραίτητο να ασχοληθούμε με αυτό το επίκαιρο γλωσσικό θέμα με αφορμή την καθιερωμένη 9η Φεβρουαρίου, ως ημέρα της Ελληνικής Γλώσσας από την Ελληνική Πολιτεία το 2017, ημέρα κατά την οποία αποδήμησε ο μέγιστος εθνικός μας ποιητής Δ. Σολωμός.

Στο Νεότερο Ελληνικό Κράτος, τον 19ο αιώνα – αρχές του 20ου αιώνα, εκτός από τον επαναστάτη Ρήγα λόγω της Μεγάλης Ιδέας, και τον εθνικό μας ποιητή παρά την καθιέρωση του Εθνικού Ύμνου το 1868, λόγω της δημοτικής γλώσσας, τον είχαν δυστυχώς «εξοβελίσει» στο σκοτάδι και την αφάνεια. Και όλα αυτά λόγω του άκρατου καθαρευουσιανισμού και αρχαϊσμού που επικράτησε από τους γλωσαμύντορες με κύριο εκπρόσωπο και πολέμιο τον αρχαϊστή καθηγητή Γ. Μιστριώτη, ηθικό αυτουργό και υπαίτιο των νεκρών για τα «Ορεστειακά» (1903), γνωστό με την ρεμπούκλα και την ομπρέλα από τους σκιτσογράφους!

Επίσης ο εορτασμός της 200ης επετείου της επανάστασης του 1821, όταν το Ανάπλι, «Το άτι του Μοριά» όπως έλεγε Γέρος του Μοριά, έγινε η πρώτη ελεύθερη πρωτεύουσα της πατρίδας μας, επηρέασε καταλυτικά την απόφασή μας αυτή. Και να σκεφθεί κανείς ότι οι αρχαιόπληκτοι καθαρευουσιάνοι έχουν γράψει το όνομά του σε άκρα καθαρεύουσα στο βάθρο του ανδριάντα του. «ΤΩι ΘΕΟΔΩΡΩ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗι…», ενώ στον ανδριάντα του Ρήγα έξω από το Πανεπιστήμιο του φόρεσαν αρχαίο χιτώνα, ακολουθώντας τους κλασικιστές ευρωπαίους και αγνοώντας τους νεότερους Έλληνες που κέρδισαν την Ελευθερία με το σπαθί τους.

Η νέα ελληνική γλώσσα μέσα από τις συμπληγάδες και μετά από ενάμιση και πλέον αιώνα καθιερώθηκε στη Μεταπολίτευση ως η επίσημη γλώσσα της Ελληνικής Πολιτείας. Διαθέτει συνολικά 300.000 λέξεις περίπου, ενώ η πολυσυλλεκτική αγγλική γλώσσα που ομιλείται από ένα δισεκατομμύριο κατοίκους έχει 350.000 λέξεις. Τα τοπωνύμια δεν είναι «επιγραφές γεγλυμμένες επί του εδάφους» όπως διακήρυσσε  τον 19ο αι. Α. Μηλιαράκης, αλλά λαλούντα σύμβολα λέξεων των τόπων, που συνήθως μετεξελίσσονται μέσα στον χρόνο, ως αψευδείς μάρτυρες της ιστορίας κάθε τόπου. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι σε τοπωνύμια έχουν διασωθεί αρχαίες λέξεις που δεν μαρτυρούνται στην γραπτή αρχαία ελληνική γλώσσα. Γλώσσα δεν είναι οι λέξεις αλλά η σύνταξη, οι έννοιες, το ύφος και τα νοήματα που αποτελούν την ταυτότητα μας, το σπίτι και την πατρίδα μας.

 

Επιχρωματισμένη καρτ ποστάλ του Ναυπλίου, γύρω στα 1900.

 

Το Τοπωνύμιο της πόλης: Σύμφωνα με τη μυθολογική παράδοση ιδρυτής της πόλης αναφέρεται  ο Ναύπλιος, γιός του Ποσειδώνα και της Αμυμώνης, Παυσ. 2, 38, 2. Το αρχαίο τοπωνύμιο της περιοχής είναι γνωστό από τις γραπτές πηγές ως Ναυπλία, από το ναυς+πλέω, δηλαδή Ναυπλία χώρα, Ναυπλίη χώρη Ηροδ. 6, 76, Ναυπλίη χθών Ευρ. Ορ. 369, Ναυπλία Παυσ. 2, 38, 2. Το επίθετο είναι Ναύπλιος και Ναυπλίειος, Ναύπλιοι λιμένες, Ευρ. Ηλ. 453, Ναύπλιαι ακταί, Ευρ. Ελ. 1586, Ναυπλίειος λιμήν, Ευρ. Ορ. 54. Ο κάτοικος της περιοχής ονομάζεται Ναυπλιεύς.

(περισσότερα…)

Read Full Post »

Δαλαμανάρα (Τοπωνύμια)

Posted in Άργος, Αργολίδα, tagged , , , , , , , on 5 Ιουνίου, 2014| Leave a Comment »

Δαλαμανάρα (Τοπωνύμια)

 

Δαλαμανάρα [1]. Δύο χιλιόμετρα ανατολικά του Άργους και πάνω στον εθνικό δρόμο Άργους-Ναυπλίου, βρί­σκεται το πεδινό χωριό Δαλαμανάρα, δημιούργημα ίσως των χρόνων της πρώτης Ενετοκρατίας. Για την προέλευση του καταφανώς βε­νετσιάνικου αυτού τοπωνυμίου, κατέ­φυγε ο γράφων στον «Κατάλογον χει­ρογράφων της Εθνικής Βιβλιοθήκης του Αγίου Μάρκου εν Βενετίᾳ», τον ο­ποίο είχε δημοσιεύσει ο Σπ. Μ. Θεο­τόκης κατ’ επιλογήν εκ της VI και VII σειράς, στα ΕΛΛΗΝΙΚΑ [2]. Εκεί ανα­φέρεται ότι υπάρχει χάρτης με σχέ­διο της μάχης του Άργους, που έδω­σαν οι Ενετοί εναντίον των Τούρκων στη θέση La Manara την 10η Ιουνίου 1695.

Όπως φαίνεται στο φωτοαντίγραφο που παραθέτουμε παρακάτω, το όνομα του χωριού Δαλαμανάρα δίνει αφορμή να υποθέσει κανείς ότι είναι το ίδιο το αναφερόμενο στο ενετικό σχέδιο, La Manara, με την πρόθεση και το άρθρο dalla, όπως π.χ. στο επώνυμο Dalla Porta [3]. Το επώνυμο το απαντούμε στον An­drea Manara, που διορίστηκε το 1473 στο Magnifico Rezimento στη Με­θώνη, και το 1475 εκλέγεται soprastante de luoci [4]. Τον Ιούλιο του 1482, πάλι στη Μεθώνη, διορίζεται ο Manara από τον dominum castellanum et provisorem Mothoni, «protomagister cedronum» (επιστάτης ερ­γατών; κωπηλατών;) [5].

 

Σχέδιο της μάχης του Άργους, που έδωσαν οι Ενετοί εναντίον των Τούρκων στη θέση La Manara την 10η Ιουνίου 1695.

Σχέδιο της μάχης του Άργους, που έδωσαν οι Ενετοί εναντίον των Τούρκων στη θέση La Manara την 10η Ιουνίου 1695.

 

Συμπληρωματικές πληροφορίες σχετι­κές με το επώνυμο Manara, οφείλον­ται στην Ιταλίδα φιλόλογο Μ. Borra, και είναι οι ακόλουθες:

«…Υπάρχει στην ιταλική ιστορία μία οικογένεια Manara, της οποίας η ύπαρξη και η σπουδαιότητα μαρτυρείται από το Μεσαίωνα. Η οικογένεια αυτή προέρχεται από το Borgo Val di Taro, στην επαρχία Parma, και έλαβε τίτλο ευγενείας από τους δούκες Farnese, κυρίους της Parma και Piacenza. Ένας από τους Farnese αυτούς, ο Alessandro, γιος του Ottavio, υπήρ­ξε γενναίος στρατηγός και διακρίθηκε στη ναυμαχία του Lepanto το 1571. Σύμφωνα με τις συνήθειες της εποχής, οι Farnese που έλαβαν μέρος στις επι­χειρήσεις εναντίον των Τούρκων στο πλευρό των Ενετών, συνοδεύονταν από διάφορα άτομα, που ανήκαν σε οικο­γένειες με τις οποίες είχαν δεσμούς».

Μια τέτοια μπορούσε να ήταν και η οικογένεια Manara. Έτσι μπορεί, εν­δεχομένως, να εξηγηθεί η εμφάνισή της στο Μοριά. Μια ακόμη υπόθεση θα μπορούσε να είναι και η εξής: Ο Luciano Manara, ο ήρωας της επαναστάσεως εναντίον των Αυστριακών το 1848, που είναι γνωστή ως «Οι πέντε ημέρες τού Μι­λάνου», γεννήθηκε στις 25/3/1825 στο Antegnate της επαρχίας Bergamo. Το Antegnate αυτό διετέλεσε υπό την ενετική κυριαρχία από το 1428 μέχρι το 1796, και ίσως να μην αποκλείεται η παρουσία μελών αυτής της οικογέ­νειας στο στρατό της Ενετίας.

Και τέλος, μία τρίτη πιθανή εξήγη­ση θα μπορούσε να είναι και η εξής: Στη βενετσιάνικη διάλεκτο υπάρχει η λέξη manara, που σημαίνει τσεκούρι (ιταλικά manaja). Σύμφωνα με αυτό το δεδομένο, θα ήταν αρκετά πιθα­νόν ένας οποιοσδήποτε Ενετός, φθά­νοντας σ’ αυτό τον τόπο, να τού έδω­σε αυτή την ονομασία La Manara, εξαιτίας κάποιου περιστατικού πού ίσως συνέβη εκεί»[6].

Στη Μεσσηνία και την Κορινθία, μανάρα λέγεται το μεγάλο τσεκούρι. Και μανάρι στη Σάμο.

  

Τάκης Μαύρος

Τάκης Μαύρος, «Συμβολή στο Τοπωνυμικό της Αργολίδας», Εθνογραφικά τόμος 2ος (Ανάτυπο), έκδοση, Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, Ναύπλιο, 1979-80.

 

Υποσημειώσεις

[1] Η Δαλαμανάρα (Τοπική Κοινότητα Δαλαμανάρας – Δημοτική Ενότητα Άργους), ανήκει στον Δήμο Άργους – Μυκηνών, κατά την απογραφή του 2001 είχε 730 κατοίκους.

[2] Έτος Γ’ (1930), τ. 20ν, σελ. 363.

[3] Κ. Σάθα, Μνημεία, VI, 284.

[4] Κ. Σάθα, Μνημεία, StatutaetCapitula, IV, 161.

[5] Αυτόθι, σελ. 185.

[6] Βιβλιογραφία: Albo nazionale famiglie nobili dello stato Italiano, Milano 1965, p. 400. Enciclopedia Italiana, Roma 1934. Miarana E., Luciano Manara, Milano 1932, Passim.

 

Read Full Post »