Feeds:
Δημοσιεύσεις
Σχόλια

Posts Tagged ‘Φαρμακείο’

Το φάρμακο και η ιστορία του: μνήμες και διηγήσεις ενός παλιού αργείτικου φαρμακείου

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, Υγεία, tagged , , , , , , , , on 16 Μαΐου, 2023| 2 Σχόλια »

Το φάρμακο και η ιστορία του: μνήμες και διηγήσεις ενός παλιού αργείτικου φαρμακείου – Επαγγέλματα υγείας & τοπική ιστορία

 

Στην ιστορία των επαγγελμάτων εξέχουσα θέση κατέχουν τα επαγγέλματα υγείας. Οι λόγοι είναι πολλοί και σημαντικοί. Εμείς θα εστιάσουμε σε εκείνους που αναδεικνύουν αθέατες πλευρές της τοπικής ιστορίας, χωρίς να παραβλέψουμε τα σημαντικά επιστημονικά και επαγγελματικά στοιχεία που μας προσφέρει η έρευνα. Εξάλλου η τοπική ιστορία, η ιστορία δηλαδή των ανθρωπίνων δράσεων οριοθετημένη γεωγραφικά, αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της Μεγάλης Ιστορίας του πολιτισμού και απαντά, παρά τις ιδιαιτερότητες, στα ίδια γενικά χαρακτηριστικά.

Η εξέλιξη των επαγγελμάτων υγείας, είναι πρώτα και πάνω απ’ όλα εξέλιξη των επιστημών, της επιστημονικής σκέψης και των σχέσεων που διαμορφώνονται ανάμεσα σ’ αυτήν και την κοινωνία. Οι ιδέες, οι πρακτικές, τα εργαλεία, τα φάρμακα, είναι μερικά από τα σημαντικότερα στοιχεία που μπορεί να καταγράψει ο ερευνητής και που ορισμένα από αυτά, ευτυχώς, έχουν διασωθεί και φυλάγονται διαμορφώνοντας, παράλληλα με τις μεγάλες συλλογές και τα μουσεία, μικρές εκθέσεις που ο καθένας μπορεί να δει.

 

Φαρμακευτικός ζυγός και παλιά φαρμακευτικά βάζα.

 

Η εξέλιξη των επαγγελμάτων υγείας είναι παράλληλα άμεσα συνδεδεμένη με την εξέλιξη των αστικών χώρων για τη διαμόρφωση του οποίου, μαζί με άλλες επαγγελματικές κατηγορίες, λειτουργούν ως δείκτες. Η συσσώρευση επαγγελματιών της υγείας παρατηρείται εκεί όπου παρατηρείται επίσης δημιουργία μεγάλων οικιστικών συνόλων. Είναι ταυτόχρονα συνδεδεμένα με την οργάνωση θρησκευτικών, ιδεολογικών και επαγγελματικών στάσεων στο χώρο και το χρόνο, με τους τρόπους με τους οποίους σκεφτόμαστε και ενεργούμε σχετικά με το ανθρώπινο σώμα, καθώς και με τις μορφές εξουσίας που ασκούνται επάνω και γύρω από αυτό. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Η ταρίχευση του Ι. Καποδίστρια και το πρώτο φαρμακείο του Β. Βοναφίν στο Ναύπλιο – «Τελικά άλλος ταρίχευσε τον Καποδίστρια!»

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, Ελεύθερο Βήμα, Ναύπλιο, tagged , , , , , , , , on 22 Οκτωβρίου, 2021| Leave a Comment »

Η ταρίχευση του Ι. Καποδίστρια και το πρώτο φαρμακείο του Β. Βοναφίν στο Ναύπλιο – «Τελικά άλλος ταρίχευσε τον Καποδίστρια!»

 

«Ελεύθερο Βήμα»

Από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού.

Η Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού, δημιούργησε ένα νέο χώρο, το «Ελεύθερο Βήμα», όπου οι αναγνώστες της θα έχουν την δυνατότητα να δημοσιοποιούν σκέψεις, απόψεις, θέσεις, επιστημονικά άρθρα ή εργασίες αλλά και σχολιασμούς επίκαιρων γεγονότων.

Δημοσιεύουμε σήμερα στο «Ελεύθερο Βήμα» άρθρο του κ. Χρήστου Πιτερού, Επίτιμου προϊστάμενου αρχαιολογικών χώρων, μνημείων και αρχαιογνωστικής έρευνας του ΥΠΠΟΑ και μέλος του ΔΣ του Ιδρύματος Ι. Καποδίστριας, με θέμα:

Η ταρίχευση του Ι. Καποδίστρια και το πρώτο φαρμακείο του Β. Βοναφίν στο Ναύπλιο – «Τελικά άλλος ταρίχευσε τον Καποδίστρια!»

 

Πρόσφατα δημοσιεύθηκε στην «Καθημερινή», 5 Οκτωβρίου 2021, άρθρο από τη δημοσιογράφο Π. Μπουλούτζα με θέμα, «Αυτός ανέστησε τον Καποδίστρια! Η ιστορία του πρώτου φαρμακείου της χώρας, το οποίο λεγόταν «Σωτήρ», στο Ναύπλιο – θα γίνει μουσείο».

Bonifaccio Bonafin (1800-1893). Δημοσιεύεται στο: Θ. Κωστούρος, «Βονιφάτιος Βοναφίν», έκδοση Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος.

Σύμφωνα με το δημοσίευμα ο Δήμος Ναυπλιέων και ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος (Π.Φ.Σ.) στο τέλος του Σεπτεμβρίου 2021 συμφώνησαν για την ανασύσταση του πρώτου φαρμακείου «Ο Σωτήρ» που ίδρυσε το 1828 στο Ναύπλιο ο ιταλικής καταγωγής φαρμακοποιός Β. Βοναφίν και θα λειτουργήσει ως Μουσείο. Το υπό σύσταση πρώτο φαρμακείο – Μουσείο θα στεγασθεί στην πλατεία Τριών Ναυάρχων, στο διώροφο νεοκλασικό κτίριο επί της οδού Βασιλ. Κωνσταντίνου, που κτίσθηκε γύρω στα 1880, στη θέση του παλιότερου κτιρίου με σαχνισιά, όπου λειτουργούσε το πρώτο φαρμακείο από το 1828. Ως γνωστό ο Βοναφίν υπήρξε σημαντική φυσιογνωμία της πόλης κατά τον 19ο αι. Το κτίριο αυτό λειτούργησε ως φαρμακείο από το 1828 ως το 1972. Για την ανασύσταση και λειτουργία του πρώτου φαρμακείου – Μουσείου ο Δήμος Ναυπλίου θα αναλάβει την αναπαλαίωση και αποκατάσταση του νεοκλασικού κτιρίου, ενώ ο Πανελλήνιος Φαρμακευτικός Σύλλογος (Π.Φ.Σ.) θα εκπονήσει τη μουσειολογική – μουσειογραφική μελέτη αλλά και τις εργασίες για τη δημιουργία του μουσείου.

Το νεοκλασικό κτίριο περιήλθε στην κυριότητα του Δήμου Ναυπλιέων το 2017 και το κόστος αγοραπωλησίας ανήλθε στο ποσό των 585.000 ευρώ. Το κτίριο αυτό από το 1913 είχε περιέλθει δια διαθήκης της συζύγου – χήρας του Β. Βοναφίν, στην συνιδιοκτησία των τριών ενοριών του Ναυπλίου, Αγίου Νικολάου, Γεννήσεως της Θεοτόκου και Αγίου Γεωργίου. Πρόκειται για μία ευτυχή συγκυρία που είναι αποτέλεσμα της συνεργασίας του Δήμου Ναυπλιέων και του Π.Φ.Σ. με κινητήρια δύναμη το συνεχές και αδιάλειπτο ενδιαφέρον και την κινητικότητα των πολιτών του Ναυπλίου, που έχουν διαμορφωμένη βαθειά ιστορική συνείδηση για την ιστορία, την προστασία και την ανάδειξη των διαχρονικών μνημείων της μοναδικής αυτής πόλης και πρώτης πρωτεύουσας του Νεοελληνικού Κράτους.

 

Το φαρμακείο όπως ήταν τη δεκαετία του ’60. Δημοσιεύεται στο: Θ. Κωστούρος, «Βονιφάτιος Βοναφίν», έκδοση Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος.

 

Ως προς το αμφιλεγόμενο πρόβλημα για το που έγινε η ταρίχευση του Ι. Καποδίστρια, αλλά και ποιος τελικά τον ταρίχευσε αποτελεί καθαρά ιστορικό θέμα και αντικείμενο έρευνας των ιστορικών ερευνητών. Υποθέσεις, εικασίες αλλά και μυθοπλασίες που διαμορφώνονται συνήθως μέσα στον ιστορικό χρόνο για σημαντικά και καθοριστικής σημασίας ιστορικά πρόσωπα, πρέπει να υφίστανται τη βάσανο της επιστημονικής έρευνας. Κατά τη δολοφονία του Ι. Καποδίστρια περίπου στις 6:30 π.μ. της 27ης Σεπτεμβρίου 1831 η σορός του Κυβερνήτη, όπως προκύπτει από αυτόπτες μάρτυρες, μεταφέρθηκε από τους στρατιώτες του πυροβολικού στο Κυβερνείο ακολουθούμενους από πλήθος κόσμου. Όπως συγκεκριμένα αναφέρει ο Ν. Α. Ράικος, Ρώσος, στρατιωτικός, αυτόπτης μάρτυρας και συνεργάτης του Ι. Καποδίστρια, «Αφιχθέντες προ του ναού οι στρατιώται είδον τινές των παρισταμένων εκεί, ανήγειραν τον Κυβερνήτη νεκρόν ήδη και τον εναπέθετον επί του φορείου…Υπό τον οίκον του Κυβερνήτου ίστατο ο λόχος του πυροβολικού, ου οι στρατιώται είχον μεταφέρει τον νεκρόν από του ναού. Η θέα των αιματοφύρτων αυτών στολών που προξενεί θλιβερά εντύπωση, εν τω προθαλάμω και επί της κλίμακας το αίμα «εκάπνιζε» εισέτι ….». (περισσότερα…)

Read Full Post »

Ο Βονιφάτιος Βοναφίν και η ταρίχευση του Καποδίστρια

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, Ναύπλιο, tagged , , , , , , , , , on 27 Νοεμβρίου, 2017| Leave a Comment »

Ο Βονιφάτιος Βοναφίν και η ταρίχευση του Καποδίστρια – «Errare humanum est» (το σφάλλειν είναι ανθρώπινο)

 

Την αποφράδα ημέρα της Κυριακής 27ης Σεπτεμβρίου 1831, με το παλιό ημερολόγιο, περίπου στις 6:45 πμ, ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας έπεσε νεκρός στην πόρτα του Αγίου Σπυρίδωνα, στο Ναύπλιο, όπου πήγαινε να εκκλησιαστεί, άγρια δολοφονημένος «για λόγους τιμής», από τους δύο Μαυρομιχαλαίους (τους Μαυρομιχάλας), τον Κωνσταντίνο, αδερφό του Πετρόμπεη, που τον πυροβόλησε εξ’ επαφής στην πίσω δεξιά πλευρά της κεφαλής με πιστόλι οπλισμένο με διπλό μπαλαρμά και τον Γεώργιο, γιό του Πετρόμπεη, ο οποίος τον χτύπησε θανάσιμα με μαυρομάνικο μαχαίρι στη δεξιά βουβωνική χώρα.

Το φονικό του Κυβερνήτη έγινε θρύλος και τραγούδι και η μνήμη του παραμένει ζωντανή στη λαϊκή συνείδηση των Ελλήνων, όπως το τραγούδησε η λαϊκή μούσα: «o Γιώργος και ο Κωσταντής, δυο Μπέηδες της Μάνης / μια πιστολιά του ρίξανε φαρμακερό μαχαίρι». «Το στόμα τ’ αίμα γέμισε τα χείλη του φαρμάκι / κι η γλώσσα τ’ αηδονολαλεί σαν το χελιδονάκι» (Χ. Πιτερός, Ναύπλιο, H πορεία της δολοφονίας του Κυβερνήτη, Ναυπλιακά Ανάλεκτα 7, (2009) 115-121).

Bonifaccio Bonafin (1800-1893). Δημοσιεύεται στο: Θ. Κωστούρος, «Βονιφάτιος Βοναφίν», έκδοση Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος.

Η νεκροψία έγινε από επιτροπή γιατρών, έπειτα από δύο ώρες περίπου από τη δολοφονία. Την επόμενη, στις 28 Σεπτεμβρίου προσκλήθηκε ξανά επιτροπή γιατρών που την αποτελούσαν οι: Σπ. Καρβελάς, Ν. Μαράτος, Δομ. Μαλδίνης, Π. Ζεγκίνης, Ανδρ. Παπαδόπουλος – Βρεττός και Ιακ. Θεοφιλάς καθώς και ο φαρμακοποιός Βονιφάτσιο Βοναφίν, ο οποίος είχε ιδρύσει από το 1828 το πρώτο φαρμακείο στην Ελλάδα, στο Ναύπλιο, και ήταν ο αρμόδιος για την ταρίχευση. Τα σπλάχνα του Κυβερνήτη αφαιρέθηκαν από το σώμα, τοποθετήθηκαν σε πολυτελή θήκη και τάφηκαν κάτω από το Άγιο Βήμα του Ναού του Αγίου Σπυρίδωνα.

Το πρώτο φαρμακείο «Ο Σωτήρ» του Β. Βοναφίν στεγαζόταν στο μεγάλο δρόμο, δίπλα από το πρώτο γυμνάσιο, το σημερινό δημαρχείο. Αρχικά, το φαρμακείο στεγαζόταν σε παλιότερη μη σωζόμενη διώροφη οικία. Η υπάρχουσα νεοκλασική οικία χτίστηκε περίπου γύρω στα 1880. Ο φαρμακοποιός Β. Βοναφίν (1800-1893), ιταλικής καταγωγής, ήταν σπουδαία φυσιογνωμία, σπουδαγμένος στην Πάδοβα της Ιταλίας, όπου είχε σπουδάσει ιατρική και ο Ιωάννης Καποδίστριας. Τον Β. Βοναφίν στην συνέχεια διαδέχτηκε στο φαρμακείο ο ανιψιός του Α. Κάτσικας και κατά την τελευταία περίοδο το φαρμακείο λειτούργησε ως το 1972 από την Ε. Γουζουάση.

 

Το φαρμακείο όπως ήταν τη δεκαετία του ’60. Δημοσιεύεται στο: Θ. Κωστούρος, «Βονιφάτιος Βοναφίν», έκδοση Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος.

 

Κατά τη δεκαετία του 1980 στην πρόσοψη του νεοκλασικού κτιρίου τοποθετήθηκε, από τον πρόεδρο του Συλλόγου Παλαμήδης, Τ. Τούμπα, μαρμάρινη επιγραφή με το εξής κείμενο:

 

Το πρώτο φαρμακείον της Ελλάδος 1828-1972. Ιδρυτής Βονιφάτιος Βοναφίν. Εδώ εταριχεύθη ο Α΄ Κυβερνήτης της Ελλάδος Καποδίστριας την 28/09/1831.

 

Μετά την τοποθέτηση της επιγραφής αυτής έχει καθιερωθεί η άποψη από όλους ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας ταριχεύθηκε στο φαρμακείο του Βονιφάτιου Βοναφίν. Κανείς δεν έχει εκφράσει έκτοτε διαφορετική γνώμη, ούτε οι ασχολούμενοι επιστημονικά με την Νεοελληνική Ιστορία. Αλλά όπως είναι γνωστό, στην έρευνα αυτό το οποίο θεωρείται ως πιθανόν, δεν είναι και πραγματικό. Και στην περίπτωση αυτή βρισκόμαστε μπροστά στη δημιουργία μιας λόγιας καινοφανούς θα λέγαμε παράδοσης, η οποία δε συμβαδίζει με την αντικειμενική ιστορική πραγματικότητα.

Για τον χώρο που ταρίχευσε ο Β. Βοναφίν τη σορό του Καποδίστρια δεν υπάρχουν ιστορικές αμφιβολίες και περιθώρια αμφισβήτησης. Όπως προκύπτει από την Γενική Εφημερίδα της Κυβέρνησης όπου έχουν δημοσιευθεί όλα τα σχετικά με τη δολοφονία του Καποδίστρια, αλλά και από την «Ναυπλία» του Μ. Λαμπρυνίδη (1875, σελ. 292):

«O νεκρός του Ι. Καποδίστρια μετεκομίσθη ευλαβώς εκ του ναού του Αγίου Σπυρίδωνος εις το ανάκτορο αυτού, συνοδευόμενος υπό πλήθους λαού ολοφυρομένου επί τη απωλεία και καταρωμένου τους αυτουργούς˙ εκεί δε μετά την αυτοψία εταριχεύθη υπό του φαρμακοποιού Β. Βοναφίν και απετέθη εις την αίθουσαν της υποδοχής (του Κυβερνείου), όπου ο λαός συνέρεε και καθισπάζετο τα πόδια αυτού».

Τα πράγματα για την ταρίχευση είναι ξεκάθαρα. Η ταρίχευση έγινε στο Κυβερνείο που βρισκόταν στο μικρό πάρκο δυτικά της πλατείας Τριών Ναυάρχων, στο χώρο που έχει ανεγερθεί το άγαλμα του Όθωνα.

 

Εικόνα 3: Κυβερνείο, Παλατάκι Ι. Καποδίστρια (1890) από ανατολικά.

 

Η κηδεία του Κυβερνήτη έγινε 18 Οκτωβρίου 1831. Στη συνέχεια η σορός του τοποθετήθηκε στο αριστερό του Ιερού Βήματος του Αγίου Γεωργίου και στις 28 Μαρτίου 1832 ο αδελφός του Αυγουστίνος Καποδίστριας τη μετέφερε με πλοίο στην Κέρκυρα, όπου τάφηκε στο Μοναστήρι της Παναγίας μέσα στην πόλη.

Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι και ο φαρμακοποιός Θ. Κωστούρος στην μυθιστορηματική βιογραφία του για τον Βοναφίν (Θ. Κωστούρος, Βονιφάτιος Βοναφίν, Ανάπλι 1979) αναφέρει σαφώς ότι μετά τη δολοφονία «ο Μέγας Νεκρός, ανάμεσα σε γόους και ολοφυρμούς του πλήθους, μεταφέρθηκε στο Κυβερνείο, όπου οι γιατροί Παπαδόπουλος, Μαράτος, Τράϊμπερ, έκαναν τη νεκροψία …και κατόπιν ο Β. Βοναφίν ανάλαβε… την ταρίχευση του αδικοσκοτωμένου Κυβερνήτη».

Το φαρμακείο, σήμερα, στην Πλατεία Ναυάρχων. Στο χώρο που λειτούργησε το πρώτο φαρμακείο της Ελλάδας από τον Βοναφίν, λειτούργησε ως το 1972 το φαρμακείο της Ε. Γουζουάση. Ωστόσο, η υπάρχουσα νεοκλασσική οικία χτίστηκε περίπου γύρω στα 1880.

Γύρω από σημαντικά ιστορικά πρόσωπα στη μνήμη των ανθρώπων συγχέεται συχνά η πραγματικότητα με τη φαντασία, όπως π.χ. γύρω από τη φυλακή του Κολοκοτρώνη στο Παλαμήδι, την Αρβανιτιά κλπ (Χ. Πιτερός Ναυπλιακά Ανάλεκτα, 7, 2009).

Είναι καιρός το Ίδρυμα Ιωάννη Καποδίστρια να απομακρύνει από το πρώτο Φαρμακείο, το συντομότερο δυνατόν, την επιγραφή αυτή με την λανθασμένη πληροφόρηση για την ταρίχευση του Καποδίστρια και να τοποθετήσει νέα υπεύθυνα τεκμηριωμένη σύμφωνα με την ιστορική πραγματικότητα.

Σχετικά με το κτίριο του πρώτου φαρμακείου ανεξάρτητα από την δυνατότητα απαλλοτρίωσής του ή μη από το Δήμο Ναυπλίου, τα εκκλησιαστικά Συμβούλια του Αγίου Γεωργίου, της Παναγίας και του Αγίου Νικολάου, που εκμεταλλεύονται το κτίριο, έχουν υποχρέωση και καθήκον να αναλάβουν το συντομότερο δυνατόν την επισκευή της εξωτερικής όψης σε ένα τόσο ιστορικό κτήριο, σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία.

Είναι καιρός ο καθένας να αναλάβει τις ευθύνες του.

Σημ. Βιβλιοθήκης:  Το ιστορικό κτίριο του Πρώτου Φαρμακείου πέρασε στις 6 Νοεμβρίου 2017 στην κυριότητα του Δήμου καθώς υπεγράφησαν τα συμβόλαια μεταβίβασης από τις τρεις εκκλησίες που το είχαν στην ιδιοκτησία τους στον Δήμο Ναυπλιέων.

Τα συμβόλαια παρουσία συμβολαιογράφου υπέγραψαν εκ μέρους των εκκλησιών οι πρόεδροι των εκκλησιαστικών συμβουλίων, Αγίου Γεωργίου π. Ελευθέριος Μίχος, Αγίου Νικολάου π. Κυριακός Αγγελόπουλος και Γενεσίου της Θεοτόκου (Παναγίας) π. Διονύσιος Ταμπάκης και εκ μέρους του Δήμου Ναυπλιέων ο Δημαρχος Δημήτριος Κωστούρος, ενώ η τιμή της αγοραπωλησίας ανέρχεται στο ποσό των 585.000 ευρώ.

 

Χρήστος Πιτερός

Αρχαιολόγος

Εφημερίδα «ΤΑ ΑΡΓΟΛΙΚΑ», φύλλο 212, 29 Σεπτεμβρίου 2012.

 

Διαβάστε ακόμη:

Read Full Post »

Λάνδερερ Ξαβέριος (1809-1885)

Posted in Υγεία, tagged , , , , , , , , , , , , , , , , on 11 Σεπτεμβρίου, 2009| Leave a Comment »

Λάνδερερ Ξαβέριος (Xaver Landerer, 1809-1885)

 

Ο πρώτος καθηγητής της Χημείας στην Ελλάδα.

 

Πορτρέτο του καθηγητή Ξαβιέρου Λάνδερερ (1809-1885). Συλλογή φωτογραφιών του Μουσείου Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ο Ξαβέριος Λάνδερερ γεννήθηκε σε προάστιο του Μονάχου της Βαυαρίας το 1809, σπούδασε φυσικές επιστήμες και ιατρική στο εκεί Πανεπιστήμιο και αναγορεύθηκε διδάκτωρ της Φιλοσοφίας. Στην Ελλάδα τον έστειλε νεότατο, το 1833, ο Βασιλεύς Λουδοβίκος για να υπηρετήσει τον γιό του Βασιλέα Όθωνα, στο Ναύπλιο, ως αρχιφαρμακοποιός του. Στρατιωτικός φαρμακοποιός αρχικά, διορίσθηκε, μόλις ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο Αθηνών, έκτακτος καθηγητής του για τα μαθήματα της Γενικής Χημείας και της Πειραματικής Φυσικής (14 Απριλίου 1837) και σε λίγο τακτικός καθηγητής της ίδιας έδρας (11 Ιανουαρίου 1838).

Μετά τα γεγονότα της 3ης Σεπτεμβρίου 1843, απολύθηκε ως αλλοδαπός, σε εφαρμογή του σχετικού γενικού μέτρου, για να ξαναδιορισθή σε λίγο (12 Σεπτεμβρίου 1844), ως τακτικός καθηγητής της Φαρμακευτικής Χημείας, της Συνταγολογίας και της Βοτανικής, και να συνεχίσει διδάσκοντας, έκτοτε, με εξαιρετικό ζήλο, επί ολόκληρη 25ετία. Στις 17 Ιανουαρίου 1869 λόγοι υγείας τον ανάγκασαν να παραιτηθεί, αλλά στις 26 Ιουνίου 1875 διορίσθη εκ νέου ως επίτιμος πια καθηγητής.

Επιστήμων εμβριθείς και πολυπράγμων, ερευνητής ακούραστος, διδάσκαλος ευφραδής και απολαυστικός, πρόσφερε και σαν πνευματικός άνθρωπος και σαν κοινωνικός παράγων πολύτιμες υπηρεσίες στον τόπο μας, τον πρωτόγονο ακόμη τότε και καθυστερημένο. Τον αγάπησε, του αφοσιώθηκε και έγινες ένας αληθινός Έλληνας. Κοντά στις άλλες πολύτιμες υπηρεσίες του για τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του κράτους της εποχής εκείνης, στις οποίες ανταποκρίθηκε, του ανήκει η τιμή να είναι ο πρώτος που δίδαξε επί πανεπιστημιακού επιπέδου, τη χημεία στην Ελλάδα. Χημικός, φαρμακοποιός και ιατρός συγχρόνως, προσέτρεχε και βοηθούσε πρόθυμα και ακούραστα όπου ζητούσαν τη συνδρομή του.

Διατέλεσε μέλος του Ιατροσυνεδρίου για πολλά χρόνια, άμισθος καθηγητής της Χημικής Τεχνολογίας στο σχολείο των Τεχνών (1833 – 1868), συνεργάσθηκε στην ίδρυση του Οφθαλμιατρείου και το βοήθησε στη λειτουργία του, οργάνωσε τις ολυμπιακές εκθέσεις και δούλεψε αποτελεσματικά και για πολλούς ακόμη ελληνικούς και ξένους επιστημονικούς οργανισμούς και ιδρύματα. Παντού και πάντοτε έτοιμος για όλα. Ιδιαίτερα μνημονεύεται η με αυτοθυσία προσωπική του συμβολή στην καταστολή της πανώλης, που κτύπησε τον Πόρο το 1837.

Τα μαθήματά του, πριν κτισθή το Πανεπιστήμιο, γίνονταν στο Βασιλικό Φαρμακείο, στη γωνία των δρόμων Ακαδημίας και Κηφισίας (στο κτίριο που μεταγενέστερα χρησιμοποιήθηκε ως υπουργείο Στρατιωτικών) και τα παρακολουθούσαν, εκτός από τους φοιτητές, και πολλοί ιδιώται ακροαταί.

Στο στρατιωτικό φαρμακείο στεγαζόταν επίσης και το προσωπικό του μικρό χημικό εργαστήριο, που είχε δημιουργήσει με δικές του δαπάνες. Ο Λάνδερερ έφθανε στην αίθουσα του μαθήματος με παραγεμισμένες τις τσέπες της φαρδιάς ρεντιγκότας του από χημικά σκεύη και ουσίες, για τα πειράματα που σε λίγο θα παρουσίαζε. Τα σπασμένα ελληνικά του δεν χαλούσαν την πηγαία ευφράδεια και μάλιστα με τους ιδιωματισμούς τους, προκαλούσαν ακόμη μεγαλύτερο το ενδιαφέρον.

Αργότερα, όταν χτίσθηκε το Πανεπιστήμιο, το υποτυπώδες χημείο του, που εν τω μεταξύ ενισχυόταν και από το κράτος, με ετήσια επιχορήγηση 600 δραχμών, μεταφέρθηκε σε δωμάτιο της βορεινής πλευράς του, ενώ τα μαθήματα διδάσκονταν στην αίθουσα της Φιλοσοφικής Σχολής.

Η αγάπη του για την επιστήμη του και το ακούραστο ενδιαφέρον του για τη νέα του πατρίδα, εκδηλωνόταν και με το ερευνητικό του έργο για τον φυσικό της πλούτο, το οποίο υπήρξε αξιόλογο, μάλιστα όταν κριθή υπό τις δύσκολες συνθήκες και τα πενιχρά μέσα της εποχής. Ασχολήθηκε κυρίως με τα ιαματικά μας νερά και δημοσίευσε σχετικές μελέτες που περιγράφουν τη σύστασή τους, την ωφελιμότητά τους και τη θεραπευτική τους εφαρμογή. Έγραψε για τα νερά της Μήλου, της Κύθνου, της Υπάτης, της Αιδηψού, των Θερμοπυλών και των Μεθάνων. Και άλλα θέματα ερεύνησε και πολλά γι’ αυτά δημοσίευσε, σε ελληνικά και σε ξένα ειδικά περιοδικά. Ακούραστος επίσης συλλέκτης, απέκτησε πλούσια βιβλιοθήκη και κατάρτισε συλλογές φαρμακογνωστικές και ορυκτολογικές.

Πολυγραφότατος, εξέδωσε πολλά διδακτικά βιβλία που υπήρξαν πολύτιμα στην εποχή τους για τους φοιτητές του και τον άλλο κόσμο και είναι από τα πρώτα του χημικού κλάδου. Η δουλειά του αυτή ήταν δύσκολη και κουραστική για εκείνον, αφού οι γνώσεις του της ελληνικής υστερούσαν. Και όμως κατόρθωνε να ξεπερνά το εμπόδιο αυτό με επιτυχία. Στα συγγράμματά του περιλαμβάνονται: Αναλυτική Χημεία (1842), Χημεία (ανόργανος 1840, οργανική 1842), Οδηγίαι προς παρασκευήν Χημικών και Φαρμακευτικών σκευασμάτων (1857), Εγχειρίδιον Ζωολογίας (1844), Εγχειρίδιον Συνταγολογίας (1845), Εγχειρίδιον Τοξικολογίας (1843) κ.ά.

Τη φημισμένη αναλυτική του δεξιοτεχνία, που γινόταν με τα ολίγα και πτωχά μέσα του εργαστηρίου του, τη συμπλήρωνε, χρησιμοποιώντας και τη γλώσσα του. Δοκίμαζε κάθε τι που ανέλυε, ακόμη κι εκείνα που ήσαν ή φαίνονταν αηδή και αποκρουστικά. Απαράδεκτο αυτό για τον πολύ κόσμο, υπήρξε αφορμή να τον χαρακτηρίζουν μερικοί ως «ρυπαρό».

Ο Ξ. Λάνδερερ, που έφθασε στον τόπο μας μόλις 24 χρονών, που πολύ εργάσθηκε γι’ αυτόν κι πέρασε ολόκληρη τη ζωή του στην αγαπημένη του Αθήνα και που τόσο αγαπήθηκε και θαυμάστηκε από όλους τους Έλληνες, πέθανε* στις 7 Ιουλίου του 1885.

 

Υποσημείωση

* Εφημερίς, αρ. φύλ. 189, 08.07.1885

Υπό κεραυνοβόλου αποπληξίας βληθείς εξέπνευσε χθες ο ΞΑΒΕΡΙΟΣ ΛΑΝΔΕΡΕΡ. Γεννηθείς εν Βαυαρία κατά το 1809 επεράτωσεν εκεί τα γυμνασιακά αυτού μαθήματα και ενεγράφη φοιτητής εις την φιλοσοφικήν σχολήν του Πανεπιστημίου του Μονάχου, ίνα τραπή κατόπιν εις την σπουδήν της ιατρικής. Περατώσας τας εις την ιατρικήν σπουδάς του, ηκολούθησε προσκληθείς τον μακαρίτην Όθωνα εις Ελλάδα, όπου ανέλαβε την διδασκαλίαν της φαρμακευτικής, αναδείξας τότε πλείστους φαρμακοποιούς διασπαρέντας ανά πάσαν την Ελλάδα. Κατά το 1834 εκλήθη ως μέλος της συστάσης επιτροπής προς έκδοσιν ελληνικής φαρμακολογίας, ήτις εξεδόθη κατά το 1837 και ης δευτέρα έκδοσις εγένετο κατά το 1868. Κατά το 1837 ιδρυθέντος του Εθνικού Πανεπιστημίου, διωρίσθη τακτικός καθηγητής της φυσικής χημείας και φαρμακευτικής μετά ζήλου εργασθείς.

Ευθύς μετά τον διορισμόν του εξερράγη εν Πόρω η πανώλης, ένθα μετέβη και συνέτεινε προς περιορισμόν της εξαπλώσεως της νόσου. Κατά το 1843 μετά των άλλων Βαυαρών ο Λάνδερερ ηναγκάσθη να αποσυρθή του Πανεπιστημίου, αλλά επειδή ουδείς υπήρχεν ο αντικαταστήσων αυτόν, εξεδόθη μετά δύο έτη Β. Διάταγμα, δια ου επανήλθε πάλιν εις την προτέραν εν τω Πανεπιστημείω έδραν του. Ο Λάνδερερ ειργάσθη και επί 25 έτη αμισθώς ως καθηγητής της χημικής τεχνολογίας εν τη πολυτεχνική σχολή. Την εν τω Πανεπιστημίω θέσιν του ετήρησε και μετά την έξωσιν του Όθωνος, μετ΄ ολίγον ηναγκάσθη να παραιτηθή, αλλά και μετά τούτο παρέμεινεν εν τω ανωτάτω τούτω εκπαιδευτηρίω διδάσκων επί τίνα χρόνον αμισθί την Βοτανικήν. Κατά το 1847 το εν Ερλάγγη πανεπιστήμιον ανηγόρευσε τον Λάνδερερ διδάκτορα της φιλοσοφίας. Και μετά την εκ του πανεπιστημίου απομάκρυνσιν του ο Λάνδερερ ουκ επαύσατο εργαζόμενος υπέρ κοινοφελών σκοπών άλλοτε μεν συγγράφων άλλοτε δε εις εφημερίδας καταχωρίζων κοινωφελείς γνώσεις.

Ο μακαρίτης ετιμήθη διά παρασήμων διαφόρων κρατών, έφερε δε και τον χρυσούν σταυρόν του Σωτήρος. Διετέλει μέλος πεντήκοντα επιστημονικών συλλόγων και εταιριών, συνέγραψε δε γερμανιστί και ελληνιστί περί τα είκοσι συγγράμματα. Άμα τη γνώσει του θανάτου του συνήλθεν εις συνεδρίασιν η του πανεπιστημίου σύγκλητος, ήτις διά δημοψηφίσματός της απεφάσισεν, ίνα εκφρασθώσι διά του πρυτάνεως τα συλλυπητήρια τη οικογενεία του θανόντος, καθηγηταί του Πανεπιστημίου να κρατώσι κατά την κηδείαν τας ταινίας του φερέτρου του και εξελέγη ο καθηγητής του Πανεπιστημίου κ. Χρηστομάνος να εκφωνήση από μέρους του Πανεπιστημίου τον επικήδειον.

Δρ. Ιωάννης Δ. Κανδήλης

 

Πηγή

  • Βιομηχανική Επιθεώρησις 49, 565-569 (Αύγουστος 1981).

 

Read Full Post »