ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Έκθεση αρχειακού υλικού στο Πολεμικό Μουσείο Ναυπλίου με τίτλο: «Ερμιόνη – Abbeville: Εικόνες βίου από μια θάλασσα που μας ενώνει», 22-29 Σεπτεμβρίου 2024.

Η έκθεση αποτελεί μια προσπάθεια παρουσίασης της ναυτικής ιστορίας δυο τόπων μακρινών μεταξύ τους οι οποίοι ταυτόχρονα απαντούν σε κοινά χαρακτηριστικά: πολιτισμικά, τεχνικά, οικονομικά. Οι θαλασσινές κοινότητες διατηρούν έναν κρυφό διάλογο μεταξύ τους όσο μακριά κι αν βρίσκονται. Η οργάνωση της κοινότητας, η αλληλεγγύη των μελών, τα οικονομικά τους χαρακτηριστικά, οι επαγγελματικές τεχνικές τους, οι θρησκευτικές δοξασίες τους και οι τρόποι με τους οποίους εξελίχθηκαν στο χρόνο, είναι μερικά από τα στοιχεία που προσπαθεί να αναδείξει η έκθεση. Από την Ερμιόνη στην Abbeville – η Abbeville είναι αδελφοποιημένη πόλη με το Άργος -,  και από την Ερμιοvίδα στην Somme, ένα ταξίδι στη διαφορετικότητα και τα κοινά βιώματα.

Η Ερμιονίδα όπως και η Somme είναι γεωγραφικοί χώροι με μεγάλη ιστορία. Οι ναυτικές τους κοινότητες βρίσκονται, ακόμη και σήμερα, στο επίκεντρο της πολιτισμικής ζωής των περιοχών τους. Ανάμεσά τους δυο από τα σημαντικότερα ναυτικά κέντρα η Ερμιόνη και η Abbeville.

Ερμιόνη (λιμάνι), 1910.

Abbeville (λιμάνι)

Γνωστή από την αρχαιότητα η Ερμιόνη, αποτέλεσε ναυτικό και βιοτεχνικό κέντρο. Παρασκευαστές της φημισμένης πορφύρας, εξαιρετικοί ναυτικοί, δεινοί ψαράδες και σφουγγαράδες οι Ερμιονίτες σημάδεψαν την ιστορία του τόπου τους και της ευρύτερης περιοχής.

Γνωστή επίσης από το μεσαίωνα η Abbeville αποτέλεσε σημαντικό οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο της περιοχής. Παρ’ ότι έγιναν πολλές καταστροφές από τους γερμανικούς βομβαρδισμούς, το ιστορικό της κέντρο και η περιφέρειά της με τα μνημεία και τις ομορφιές τους προσελκύουν μεγάλο αριθμό επισκεπτών κάθε χρόνο.

Από τον Ατλαντικό και τα στενά της Μάγχης τα θαλασσινά νερά ταξιδεύουν αιώνες τώρα στα γαλλικά εδάφη της Somme μέχρι την Abbeville, την Amiens και άλλα μέρη της ενδοχώρας. Πλωτοί διάδρομοι από τον μεσαίωνα, που επέτρεψαν στις περιοχές αυτές να οργανώσουν λιμάνια και να αναπτύξουν σημαντικές εμπορικές σχέσεις οι οποίες τους χάρισαν οικονομική και πολιτισμική ανάπτυξη. Ήδη από τον 16^ο αιώνα τα ιστιοφόρα έφταναν με την πραμάτεια τους μέχρι την Abbeville που αποτέλεσε το μεγάλο αστικό και οικονομικό κέντρο της περιοχής.

Somme: Απόπλους για ψάρεμα.

Από τον 18^ο αιώνα και μετά οι ναυτικές υποδομές εξελίχθηκαν καθώς εξελισσόταν δυναμικά και το εμπόριο. Όταν το 1827 ολοκληρώθηκαν τα έργα του καναλιού που συνέδεε την πόλη με την ανοικτή θάλασσα (κόλπος της Somme), διευκολύνθηκε η ναυσιπλοΐα και αναπτύχθηκε περισσότερο το εμπόριο. Γύρω από τον κόλπο της Somme αναπτύχθηκαν επίσης δυο μικρότερα ναυτικά κέντρα, η μεσαιωνική πολιτεία του St. Valery και η Crotoy συμπληρώνοντας τον πολιτισμικό χάρτη των ναυτικών κοινοτήτων της περιοχής. Το τέλος των ιστιοφόρων, η αυξανόμενη χωρητικότητα (τονάζ) των νέων εμπορικών πλοίων και ο σιδηρόδρομος, σήμαναν το τέλος του εμπορικού διαδρόμου για την Abbeville καθώς ήταν αδύνατη πλέον η ναυσιπλοΐα στο χαμηλό βάθος του καναλιού. Μόνο μερικά ποταμόπλοια μπορούν ακόμη να πλεύσουν στο κανάλι της Somme. Αναπτύχθηκε όμως ταχύτατα ο τουρισμός και σήμερα το κανάλι αποτελεί μια πολυσύχναστη υδάτινη διαδρομή για σκάφη αναψυχής. Ταυτόχρονα, από τον κόλπο της Somme μέχρι την Abbeville και την Amiens αναπτύχθηκε ένα σημαντικό δίκτυο ποδηλατόδρομων που επιτρέπουν σε χιλιάδες επισκέπτες της περιοχής να γνωρίσουν την ιστορία και τις φυσικές ομορφιές ολόκληρης της περιοχής που καλύπτει το κανάλι μέχρι και τις εκβολές του στον κόλπο της Somme. Η ναυτική παράδοση συνεχίζεται στα μέρη όπου ακόμη και σήμερα οι ναυτικές κοινότητες παραμένουν ζωντανές.

Somme: Αλιείς μυδιών.

Το θαλασσινό ταξίδι της ερμιονίτικης οικογένειας ξεκινά αιώνες πριν. Σε τούτο συνέτεινε η γεωγραφία της πόλης, με την ανοιχτή θάλασσα που τους περιστοίχιζε, να τους καλεί στην αγκαλιά της. Πορεύονταν στη ζωή τους με το κουπί και το πανί, με τον ιδρώτα του μόχθου τους, με την αγιοσύνη τους και με μπαϊράκι τους την αξιοπρέπεια. Φιγούρες βγαλμένες από τα χειρόγραφα του Παπαδιαμάντη, που μπάλωναν και αρμάτωναν τα δίχτυα τους με τα θαλασσοψημένα τους χέρια, μάτιζαν καραβόπανα και σχοινιά, καλαφάτιζαν βάρκες και το βράδυ έπιναν, τραγουδούσαν και χόρευαν.

Ερμιόνη: Προετοιμασίες ψαρέματος. Η τράτα «ΑΛΥΣΜΟΝΗΤΟΣ», (12/12/1956). Διακρίνονται: Γιώργος Κωτσάκης (Μπαγάσας) (1 ), Γιάννης Κωτσάκης (Τζοβάνης) (2), Στρατής Χόντας (3) και Θανάσης Κωτσάκης (4).

Μαέστροι της θάλασσας που γνώριζαν να δουλεύουν τα δίχτυα και τα παραγάδια ισάξια, ανάλογα το ψάρι, το ψάρεμα και τον τόπο. Ταυτόχρονα πρωτοπόρησαν στην τέχνη, καραβομάστορες αυτοδίδακτοι, με πλούσια παραγωγή σκαφών στο ενεργητικό τους σε αριθμό, μορφολογική ποικιλία, ποιότητα και με τη φήμη τους να γίνεται γνωστή σε όλους τους ναυτότοπους ανά την Ελλάδα.

Οι Ερμιονίτες από τα θαλασσινά ταξίδια συσσώρευσαν εμπειρίες, πλούτο και πολιτισμό. Εκατοντάδες ναύτες και καραβοκύρηδες πέρασαν τα πέλαγα τη ζωή τους επάνω σε κάθε λογής πλεούμενο, θαλασσομαχώντας κι αρμενίζοντας. Τα βάσανα αμέτρητα όπως κι οι χαρές και τα όνειρα και τ’ ανθρώπινα πάθη. Η σπογγαλιεία αποτελούσε έναν από τους πλέον επικίνδυνους επαγγελματικούς κλάδους. Οι σπογγαλιείς ήταν αντιμέτωποι με τη σκληρότητα των συνθηκών εργασίας τους, με πολλούς από αυτούς να αρρωσταίνουν ή να χάνονται περνώντας σε σημεία πολύ επικίνδυνα για τη ναυσιπλοΐα, τα μέρη βραχώδη κι απότομα.

Ερμιονίτες σπογγαλιείς.

Οι γυναίκες των ταξιδευτών έμεναν πίσω για διαστήματα μικρά ή μεγάλα, με το βλέμμα της κοινωνίας επάνω τους να τις «βαραίνει», αναμένοντας την επιστροφή και ανασταίνοντας την οικογένεια. Ιστορίες αμέτρητες δακρύων, αποχαιρετισμών, αναστεναγμών, σινιάλων, μηνυμάτων και μοναξιάς, απουσίας και ανταμώματος, υπομονής και δύναμης, πίστης και κουράγιου.

Συνδιοργάνωση: Εταιρεία Μελετών Ερμιονίδας – Ιστορικά Αρχεία Abbeville (Γαλλία).

Πολεμικό Μουσείο Ναυπλίου, Λεωφ. Βασιλίσσης Αμαλίας 22, Ναύπλιο, τηλ. 2752 25591.

Η έκθεση θα είναι ανοικτή έως τις 29 Σεπτεμβρίου, καθημερινά 10:00 -19:00.

(Το φωτογραφικό υλικό της Ερμιόνης ανήκει στην Παρασκευή Σκούρτη και προέρχεται κυρίως από το βιβλίο «Ερμιόνη Σφουγγαράδες. «Κατάπιαν» τη ζωή τους… με το Σφουγγάρι» Εκδ. Πολύφεγγος, 2012).