ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Κέντρο Ελληνικών Σπουδών Ελλάδος | Εργαστήριο – «Η αρχαιολογία στο μέτωπο του πολέμου»

Το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών Ελλάδος, στο Ναύπλιο, ανακοινώνει την έναρξη υποβολής αιτήσεων στο νέο εργαστήριο «Η αρχαιολογία στο μέτωπο του πολέμου. Από το περιπετειώδες χρονικό του Τμήματος Αρχαιοτήτων Σμύρνης ως την εκκένωση του Κυπριακού Μουσείου στις μέρες της Τουρκικής Εισβολής».

Σε αυτό το εργαστήριο θα γνωρίσουμε τη δύναμη, τη σημασία και τη μοίρα των καταλοίπων του υλικού πολιτισμού σε περιβάλλοντα πολέμου, μέσα από τα ιστορικά παραδείγματα των ελλαδικών, μικρασιατικών και κυπριακών αρχαιοτήτων στις πιο ταραχώδεις και μελανές σελίδες της ιστορίας του 20ου αι. Η κατάδυσή μας στο θέμα θα ξεκινήσει από τον ορισμό των βασικών εννοιών των ίδιων των μνημείων (κινητών – ακινήτων, υλικών – άυλων), τη σημασία τους στο εθνικό αφήγημα των κρατών-διαχειριστών τους και την ανανοηματοδότηση που έλαβαν σε συνθήκες επιθετικού ή αμυντικού πολέμου.

Τα ιστορικά παραδείγματα που θα επιχειρήσουμε να πραγματευτούμε είναι ποικίλα και έχουν ειδικά αλλά και κοινά χαρακτηριστικά. Η αρχαιολογική πολιτική του ελληνικού κράτους στη Βόρειο Ήπειρο κατά τους βαλκανικούς πολέμους, η ίδρυση του Τμήματος Αρχαιοτήτων Σμύρνης (1919-1922) και η πλούσια και περιπετειώδης δράση των Ελλήνων αρχαιολόγων στη Ζώνη Κατοχής και Διοίκησης Σμύρνης, η μοίρα του Μουσείου της Ευαγγελικής Σχολής στις μέρες της Καταστροφής, η εκκένωση των αρχαιολογικών Μουσείων της ελληνικής επικράτειας στις παραμονές της Κατοχής, οι φθορές σε μουσεία και οι αρπαγές αρχαιοτήτων από τις ξένες δυνάμεις Κατοχής, τα μνημεία και τα μουσεία της Ελλάδας στις μέρες των Δεκεμβριανών και του Εμφυλίου, αλλά και οι καταστροφές μνημείων και οι αρπαγές ολόκληρων Συλλογών της Κυπριακής Δημοκρατίας στις μέρες της εισβολής του Αττίλα, η εκκένωση του Κυπριακού Μουσείου και η άγνωστη επιχείρηση εγκιβωτισμού των εκθεμάτων των ελληνικών μουσείων τον Αύγουστο του 1974 είναι τα ιστορικά επεισόδια, που φιλοδοξούν να θέσουν το πλαίσιο μιας ευρείας συζήτησης για τη μοίρα των ανοχύρωτων αγαθών του ανθρώπου σε συνθήκες γενικευμένης βίας και απειλής.

Εργαστήριο – «Η αρχαιολογία στο μέτωπο του πολέμου»

Θεματικοί άξονες – δομή του εργαστηρίου

Η προσέγγιση του θέματος θα δομηθεί πάνω στους ακόλουθους θεματικούς άξονες:

1η μέρα

– Ορισμός των βασικών εννοιών του θέματος: κινητό-ακίνητο μνημείο, Μουσείο, υλικός-άυλος πολιτισμός κ.α.

– Σε ποιον ανήκει το παρελθόν; Η σχέση μας με την αρχαιότητα και τα κατάλοιπά της.

– Η χρήση και η μοίρα των μνημείων σε συνθήκες επιθετικού και αμυντικού πολέμου.

– Ιστορικά επεισόδια στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα: α) Η ελληνική αρχαιολογική πολιτική στη Βόρειο Ήπειρο κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913), β) το άγνωστο χρονικό του Τμήματος Αρχαιοτήτων Σμύρνης (1919-1922).

2η μέρα

– Ορισμός και συζήτηση των εννοιών του κειμηλίου, καθώς και του συλλογικού και του ατομικού «ιερού».

– Ιστορικά επεισόδια στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα: α) Η μοίρα των Μουσείων και των μνημείων της Ελλάδας στις παραμονές και κατά τη διάρκεια της Κατοχής και του Εμφυλίου.

β) Μουσεία, μνημεία και Συλλογές της Κυπριακής Δημοκρατίας στις μέρες της Τουρκικής Εισβολής.

γ) Οι άγνωστες επιχειρήσεις διασφάλισης των ελληνικών Μουσείων στις μέρες της εισβολής του Αττίλα.

– Πολιτισμός και πόλεμος. Δύο έννοιες ασύμβατες που συμβαδίζουν καθημερινά σε όλο τον κόσμο. Τα διεθνή παραδείγματα του παρόντος χρόνου.

– Άνθρωποι και μνημεία σε κίνδυνο. Συζήτηση για την πλάστιγγα των προτεραιοτήτων στα ιστορικά παραδείγματα και στην εποχή μας.

Κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου, ο συντονιστής θα παρουσιάσει τις παραπάνω θεματικές, δίνοντας έμφαση στα ιστορικά παραδείγματα, εμπλουτισμένα με άγνωστες λεπτομέρειες και αρχειακούς θησαυρούς και με προσωπικές αφηγήσεις που συνέλλεξε από ποικίλες πηγές. Οι συμμετέχοντες/ουσες θα λάβουν μέρος ενεργά στον διάλογο και θα εμβαθύνουν στην διερεύνηση του θέματος με μια βιωματική άσκηση-εργαστήριο, που θα τους/τις φέρει στη θέση των διαχειριστών του παρελθόντος σε συνθήκες πολέμου.

Στόχοι

Οι συμμετέχοντες/ουσες στο εργαστήριο αναμένεται να:

• Αποσαφηνίσουν τους ορισμούς των βασικών εννοιών του θέματος.
• Προσλάβουν τα πολλαπλά νοήματα των καταλοίπων του παρελθόντος σε σχέση με την εκάστοτε ιστορική και κοινωνική συνθήκη.
• Μάθουν για τις νίκες και τις απώλειες του πολιτιστικού μας αρχείου στον αιώνα που πέρασε και στις γεωγραφικές ζώνες που εξετάζονται.
• Συζητήσουν για τον στενό εναγκαλισμό του πολιτισμού με το εθνικό αφήγημα και τις συνέπειές του.
• Αναζητήσουν τις συνειδητές και υποσυνείδητες διακρίσεις των μνημείων σε οικεία και ανοίκεια, σε δικά και ξένα, σε ένδοξα και άβολα.
• Εξετάσουν κριτικά και να πάρουν θέση σε δύσκολα ερωτήματα σχετικά με τις αξιακές προτεραιότητες σε συνθήκες γενικευμένης βίας και απειλής.
• Μπουν στη θέση των διαχειριστών του υλικού πολιτισμού σε μέρες πολέμου και να παρουσιάσουν ένα πλαίσιο άμεσων δράσεων.

Το εργαστήριο θα συντονίσει ο Κώστας Πασχαλίδης, Δρ. Αρχαιολόγος, Επιμελητής Αρχαιοτήτων στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Το εργαστήριο θα διεξαχθεί 10 και 11 Μαΐου 2025, 11:00 πμ-3:00 μμ, στο ΚΕΣ στο Ναύπλιο, και είναι ανοικτό σε όλους/ες (περιορισμένος αριθμός θέσεων). Η επιλογή των συμμετεχόντων/ουσών θα γίνει από τον ακαδημαϊκό συντονιστή του εργαστηρίου.

Η προθεσμία υποβολής αιτήσεων είναι 10 Απριλίου 2025.

Κέντρο Ελληνικών Σπουδών Ελλάδος
Πλατεία Φιλελλήνων και οδός Όθωνος
21100, Ναύπλιο, Ελλάδα
(+30) 27520 47030