Ελαιοκαλλιέργειες
Η μακραίωνη ιστορία της ελιάς και ο εθνικός της χαρακτήρας δείχνουν την αγάπη και λατρεία μας προς το ευλογημένο δένδρο, που θεωρείται από την αρχαία εποχή σύμβολο σοφίας, ειρήνης, δόξας και θριάμβου. Πολλά δημοτικά μας τραγούδια αναφέρονται στην ελιά και πολλοί ποιητές και συγγραφείς την ύμνησαν και την τίμησαν.
Γύρω στου χωριού τ’ αλώνια
Γύρω στου χωριού τ’ αλώνια
πέρδικες λαλούν κι αηδόνια
και οι όμορφες ξυπνάνε
για ελιές στον κάμπο πάνε
άλλη στο άλογο καβάλα,
άλλη λιανοτραγουδάει
για νερό στη βρύση πάει
και μια αρραβωνιασμένη
όλο κλαίει η καημένη
που δεν είναι παντρεμένη.
Δημοτικό
(από την Ελένη Γάτσιου-Γερούλη)

Ο Ηρακλής κουρασμένος ξαποσταίνει στον ίσκιο της Ελιάς. Η πιστή προστάτις του θεά Αθήνα γεμίζει κρασί το κύπελό του. Εσωτερικό ερυθρόμορφης κύλικας, 470 π.Χ, (Μόναχο).
Κάποτε δεν υπήρχαν φυτώρια ελαιοδένδρων, ούτε συνήθιζαν οι αγρότες να φυτεύουν κουκούτσια και να περιμένουν να φυτρώσουν και ύστερα να εμβολιάζουν τα νεαρά φυτά και να περιμένουν πάλι, για να τα μεταφυτέψουν στο χωράφι τους. Προτιμούσαν να εντοπίζουν στα βουνά και στα λαγκάδια αγριελιές, οι οποίες φύτρωναν από τα κουκούτσια που υπήρχαν στις κουτσουλιές των πουλιών.
Όταν ο αγρότης, κατά τις κυνηγετικές του εξορμήσεις, συναντούσε κάποια αγριελιά, διάλεγε τον καιρό, να ’ναι Γενάρης ή Φλεβάρης, έπαιρνε κασμά και σκαλίδα, έβγαζε την ελιά με ρίζες και μπόλικο χώμα, την έχωνε σ’ ένα τσουβάλι και κατευθείαν στο χωράφι. Άνοιγε μεγάλο λάκκο και βαθύ, ώστε να μη διψάει η ελιά το καλοκαίρι, και τη φύτευε. Το ριζικό της σύστημα τη βοηθούσε να αντέξει και να μην ξεραθεί. Την άλλη χρονιά έπρεπε να μπολιαστεί. Αυτοί ήταν οι περίφημοι αγρούλιδοι ή αγρουλίδια (δηλ. άγρια ελιά). Σήμερα υπάρχουν οργανωμένα φυτώρια με πολλές ποικιλίες ελαιοδένδρων και κανείς αγρότης δε θα φύτευε αγρουλίδους.
Υπάρχουν πολλές ποικιλίες ελαιοδένδρων, οι ονομασίες των οποίων διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή. Είναι οι χονδρολιές, οι ψιλολιές, οι λιανολιές, οι τσουνάτες, οι κορωνέικες, οι δαφνολιές, οι νανολιές ή νανάκια, και άλλες ποικιλίες. Η (βρώσιμη) δαφνολιά είναι πολύ μεγάλη, στο μέγεθος του βελανιδιού σχεδόν, και ονομάζεται έτσι στην Κρήτη, γιατί το φύλλο του δένδρου είναι πλατύ, σχεδόν σαν της δάφνης. (περισσότερα…)