ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Το ρωμαϊκό ωδείο του Ασκληπιείου της Επιδαύρου

Στο νότιο τμήμα του Ασκληπιείου της Επιδαύρου βρίσκεται το συγκρότημα του Τελετουργικού Εστιατορίου («Γυμνασίου») που απαρτίζεται από το κυρίως κτήριο του Τελετουργικού Εστιατορίου, το μνημειώδες Πρόπυλό του – που στους ρωμαϊκούς χρόνους μετατράπηκε σε ναό της Υγείας – και το ρωμαϊκό ωδείο. Θεωρείται πολύ πιθανό πως στο Εστιατόριο πραγματοποιούνταν τελετουργικά γεύματα κατά τις εορτές του Ασκληπιού, στα οποία, σύμφωνα με τις λατρευτικές δοξασίες, συμμετείχε ο θεός για να δώσει δύναμη και υγεία στους πιστούς.

Το συγκρότημα του Τελετουργικού Εστιατορίου από νότια. Φωτογραφία: Διάζωμα.

Το ρωμαϊκό ωδείο σε σχέση με το τελετουργικό εστιατόριο. Φωτογραφία: Διάζωμα.

Το Τελετουργικό Εστιατόριο (τέλη 4ου ή αρχές 3ου π.Χ. αιώνα) αποτελείτο από μια εσωτερική περίστυλη αυλή με δωρική κιονοστοιχία, γύρω από την οποία ήταν διατεταγμένες αίθουσες διαφόρων μεγεθών. Στα τέλη του 2ου ή στις αρχές του 3ου μ.Χ. αιώνα, κατασκευάστηκε ένα ωδείο εντός της περίστυλης αυλής. Λόγοι οικονομίας (υλικού και εργασίας) οδήγησαν στην επιλογή αυτής της θέσης: το ωδείο ενσωμάτωσε στην τοιχοποιία του ολόκληρη τη βόρεια, τη δυτική και τμήματα της ανατολικής κιονοστοιχίας της αυλής, καθώς και άλλα αρχιτεκτονικά μέλη του αρχικού κτιρίου.

Αρχαιολογικός Χώρος Ασκληπιείου Επιδαύρου. Φωτογραφία: Διάζωμα.

Τοπογραφικό σχέδιο του Ασκληπιείου Επιδαύρου. Δημοσιεύεται στο: «Το Γυμνάσιο – Τελετουργικό Εστιατόριο…», Διδακτορική διατριβή, Κυριακή, Βασιλική-Ελεούσα-Ελένη, Αθήνα, 2012.

Το ρωμαϊκό ωδείο της Επιδαύρου, που αποκαλύφθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα από τον Π. Καββαδία, ήταν ένα μικρό στεγασμένο θέατρο (theatrum tectum) σχεδόν ορθογώνιου σχήματος, που θύμιζε τον αρχιτεκτονικό τύπο του ελληνιστικού Βουλευτηρίου. Από το ορθογώνιο περίγραμμά του προεξείχαν δύο εξωτερικές κλίμακες (στα βόρεια και νότια αντίστοιχα), καθώς και ισχυρές αντηρίδες που στήριζαν την, πιθανώς, δίρριχτη στέγη του. Εικάζεται ότι ο χώρος φωτιζόταν με μεγάλα παράθυρα.

Το Τελετουργικό Εστιατόριο – Γυμνάσιο της Επιδαύρου, σχέδιο της εποχής των ανασκαφών (Καββαδίας 1901, πίν.Α).

Το Συγκρότημα του Τελετουργικού Εστιατορίου «Γυμνασίου» (φωτογραφία της εποχής Καββαδία), άποψη του Συγκροτήματος από ΒΑ. Δημοσιεύεται στο: «Το Γυμνάσιο – Τελετουργικό Εστιατόριο…», Διδακτορική διατριβή, Κυριακή, Βασιλική-Ελεούσα-Ελένη, Αθήνα, 2012.

Το ωδείο αποτελείτο (από δυτικά προς τα ανατολικά) (εικ. 1): από τα καμαρίνια (postscaenium), που προστέθηκαν στη δεύτερη οικοδομική φάση του μνημείου (1), το σκηνικό βάθρο (pulpitum) με τις δύο ημικυκλικές κόγχες για την τοποθέτηση αγαλμάτων (2), την ορχήστρα (3) με τις παρόδους και το κοίλο (cavea), χωρητικότητας περίπου 1.300 ατόμων. Το κοίλο χωριζόταν σε δύο μέρη (cunei) από μια μεσαία κλίμακα και, πιθανώς, σε δύο διαζώματα από ένα διάδρομο (praecinctio). Σώζεται μόνο το κάτω διάζωμα (ima cavea) με τις δώδεκα σειρές εδωλίων (4), που ήταν χτισμένο πάνω σε τεχνητή επίχωση, καθώς και η υποδομή του άνω διαζώματος (summa cavea), που απαρτιζόταν από έξι θολωτές βοηθητικές αίθουσες (5) και ένα διάδρομο (cryptoporticus). Υπολογίζεται ότι στη summa cavea υπήρχαν από οχτώ έως δέκα σειρές εδωλίων.

Εικ. 1. Κάτοψη του ρωμαϊκού ωδείου του Ασκληπιείου της Επιδαύρου (Κ. Aslanidis, Journal of Roman Archaeology 16, 2003, εικ. 9a): 1. postscaenium, 2. pulpitum, 3. oρχήστρα, 4. ima cavea, 5. summa cavea και θολωτές βοηθητικές αίθουσες.

Πρόπυλο, σχέδιο των Defrasse, Lechat (1895, 182,183, πίν.X, XII). Δημοσιεύεται στο: «Το Γυμνάσιο – Τελετουργικό Εστιατόριο…», Διδακτορική διατριβή, Κυριακή, Βασιλική-Ελεούσα-Ελένη, Αθήνα, 2012.

Η προεδρία στο κάτω διάζωμα χωριζόταν από τις υπερκείμενες σειρές εδωλίων με ένα διάδρομο, ενώ διέθετε, όπως και η κατώτατη σειρά εδωλίων, έναν πρόσθετο χώρο για τα πόδια των θεατών (υποπόδιο). Η ημικυκλική ορχήστρα του ωδείου ήταν διακοσμημένη με ψηφιδωτό δάπεδο. Τρεις στενές κλίμακες (έκαστη με τρεις βαθμίδες), που ξεκινούσαν από το επίπεδο της ορχήστρας, οδηγούσαν στο σχετικά χαμηλό pulpitum της σκηνής (ύψ. 0,79 μ, μήκ. 18,90, πλ. 5,50 μ.). Η scanae frons που υψωνόταν πίσω από το pulpitum ήταν, πιθανώς, ένας απλός τοίχος με τρεις θύρες, οι παραστάδες των οποίων σχηματίζονταν από τους κίονες του ελληνιστικού Τελετουργικού Εστιατορίου. Από τις παρόδους της ορχήστρας εισέρχονταν όσοι επρόκειτο να καθίσουν στις χαμηλότερες σειρές εδωλίων, ενώ όσοι επρόκειτο να καθίσουν στις υψηλότερες, εισέρχονταν από τις εξωτερικές κλίμακες (στα βόρεια και νότια) και από τις δύο θύρες που βρίσκονταν στην ανατολική πλευρά του κτηρίου.

Το ωδείο μετά την αποκάλυψή του από τον Π. Καββαδία. Φωτογραφία: Διάζωμα.

Σχέδιο του ψηφιδωτού που διακοσμούσε την ορχήστρα του ωδείου (Π. Καββαδίας, Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 1904, πίν. Α).

Έγχρωμη λεπτομέρεια του ψηφιδωτού της ορχήστρας του ωδείου. Φωτογραφία: Διάζωμα.

Εικάζεται ότι στο ωδείο της Επιδαύρου τελούνταν μουσικές παραστάσεις και «μυστικιστικά δράματα» (mystic dramas) που, ίσως, σχετίζονταν με τελετουργικά γεύματα. Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, ωστόσο, η ένταξη του μνημείου στο χώρο του ιερού του Ασκληπιού, πιθανώς, υποδηλώνει τη λειτουργία του ως ένα είδος «δραματοθεραπευτικού» κέντρου.

Το μνημείο είναι περισχοινισμένο και επιτρέπεται η κίνηση των επισκεπτών μόνο γύρω από αυτό.

Βιβλιογραφία

• Aslanidis, K., «The Roman odeion at Epidaurus», Journal of Roman Archaeology 16, 2003, 301-311.
• Bieber, M., The History of the Greek and Roman Theater, 2η Έκδοση, Princeton, New Jersey 19612, 177, εικ. 621.
• Ciancio Rossetto, P. – Pisani Sartorio, G. (επιμ.). Teatri greci e romani: Αlle origini del linguaggio rappresentato. Censimento analitico, Roma 1994-96, τόμ. ΙΙ, 211 (H.P. Isler).
• Di Napoli, V., Teatri della Grecia Romana: forma, decorazione, funzioni. La provincia d’Acaia, Atene 2013 (ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ 67), 60-61.
• Izenour, G., Roofed Theaters of Classical Antiquity, New Haven 1992, 119-125.
• Καββαδίας, Π., Το ιερόν του Ασκληπιού εν Επιδαύρωι και η θεραπεία των ασθενών, 150-154.
• Καββαδίας, Π., «Περί των εν Επιδαύρῳ ανασκαφών», Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 1899, 103, 105.
• Καββαδίας, Π., «Περί των εν Επιδαύρῳ ανασκαφών. Το Γυμνάσιον», Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 1901, 49-51.
• Καββαδίας, Π., «Περί των εν Επιδαύρῳ ανασκαφών. Το Ωδείον», Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 1904, 61.
• Κυριακή, Β., «Το συγκρότημα του Γυμνασίου [Εστιατόριον]» στο: Το Ασκληπιείο της Επιδαύρου. Η έδρα του θεού γιατρού της αρχαιότητας. Η συντήρηση των μνημείων του, Περιφέρεια Πελοποννήσου 1999, 34-39.
• Kyriaki, V. – Paleokrassa, L. – Giole, K., «The Propylon of the Gymnasium» in The Propylon of the “Gymnasium” and the Tholos in the Asclepieion of Epidaurus, Athens 1988, 21-34, 44.
• Meinel, R., Das Odeion. Untersuchungen an überdachten antiken Theatergebäuden, Frankfurt am Main 1980, 225-228.
• Nielsen, I., Cultic Theatres and Ritual Drama. A Study in Regional Development and Religious Interchange between East and West in Antiquity (Aarhus Studies in Mediterranean Antiquity 4), Aarhus 2002, 106.
• Sear, F., Roman Theatres. An Architectural Study, Oxford 2006, 397.
• Tomlinson, R.A., Epidauros, London 1983, 83.
• Tomlinson, R.A., “Two Buildings in Sanctuaries of Asklepios”, The Journal of Hellenic Studies 89, 1969, 106-117, ιδ. σσ. 111-112.
• Φαράκλας, Ν., Επιδαυρία (Αρχαίες Ελληνικές Πόλεις 12), Αθήνα 1972, 71.

Πηγή

• «Τα Αρχαία Θέατρα της Αργολίδας», Μαρία Μικεδάκη, Λέκτορας Αρχαίου Θεάτρου, Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.

Σχετικά θέματα:

• Ασκληπιείο της Επιδαύρου
• Τα θεραπευτικά όνειρα της Επιδαύρου
• Ασκληπιεία
• Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου – Ανασκαφές του 1881
• Αρχαιολογικό Μουσείο Ασκληπιείου Επιδαύρου
• Επίδαυρος – Φραγκίσκου Πουκεβίλ
• Θέατρο Ασκληπιείου Επιδαύρου
• Θόλος/ Θυμέλη Ασκληπιείου Επιδαύρου
• Το Ρωμαϊκό Ωδείο του Άργους
• Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου και τοπική κοινωνία. Προσεγγίζοντας τη δυναμική μιας σχέσης