ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Σιατερλή Δήμητρα

Η Δήμητρα Σιατερλή είναι εικαστικός καλλιτέχνης (χαράκτρια, γλύπτρια, ζωγράφος) με έδρα την Αθήνα. Γεννήθηκε στο Άργος το 1952 όπου έζησε και μαθήτευσε σε δημοτικό και γυμνάσιο έως το 1969. Στην Αθήνα αποφοίτησε από το Λύκειο Φιλοθέης το 1970. Στα τέλη του 1971 μετακόμισε στην Ιταλία όπου ξεκίνησε σπουδές στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Bologna [Μπολόνια]. Το 1974 πήρε πτυχίο στη Ζωγραφική και το 1977 στη Διακόσμηση, από την ίδια Σχολή, με διπλωματική εργασία πάνω στην Ιστορία της Τέχνης με θέμα «Η γυναίκα, δημιουργός τέχνης», ενώ το 1975 έλαβε υποτροφία του ΕΟΜΜΕΧ (Ελληνικός Οργανισμός Μικρών-Μεσαίων Επιχειρήσεων και Χειροτεχνίας) για νέες τεχνικές της Χαρακτικής.

Η εικαστικός και χαράκτρια Δήμητρα Σιατερλή.

Το 1974 παντρεύτηκε με τον εικαστικό Pino Pandolfini [Πίνο Παντολφίνι]. Η εικαστική αλλά και εκπαιδευτική της δραστηριότητα ξεκίνησε από την πόλη της Faenza [Φαέντσα] όπου διέμεινε έως το 1977. Την περίοδο εκείνη υπήρξε μέλος του Πολιτιστικού Κέντρου Operatori Culturali del Centro Alzaia στην Ρώμη (1975-77) και συμμετείχε στα πειραματικά εικαστικά προγράμματα και τις εκδόσεις του. Παράλληλα, συνεργάστηκε με τον θίασο «Living Theatre» των Julian Beck & Judith Malina πραγματοποιώντας παραστάσεις σε εργοστάσια της περιοχής και στο Ψυχιατρείο της πόλης Imola (1974). Το 1973, μαζί με γυναίκες της πόλης συνίδρυσαν τον Φεμινιστικό Σύλλογο της Faenza, προωθώντας δραστηριότητες υποστήριξης των γυναικείων ζητημάτων και διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους. Μεταξύ των δράσεων της ομάδας, υπήρξαν πολλές δημόσιες παρεμβάσεις στο κοινωνικό ιστό της πόλης της Faenza και της γύρω περιοχής.

Η Δήμητρα Σιατερλή χειρίζεται πιεστήριο χαλκογραφίας στην Ιταλική πόλη Faenza το έτος 1975. Δημοσιεύεται στο: Dimitra Siaterli, Έκδοση: Κέντρο Χαρακτικής Αθηνών Pandolfini & Σιατερλή, Σεπτέμβρης, 2025.

Από το 1977, εγκαταστάθηκε με τον Pino Pandolfini στην Αθήνα μοιράζοντας τον χρόνο και τις δραστηριότητές τους ανάμεσα στις δύο χώρες. Την ίδια χρονιά πραγματοποίησε την πρώτη ατομική της έκθεση με έργα ζωγραφικής και χαρακτικής στη γενέτειρά της στο Άργος [Παλιός Κινηματογράφος Ηλέκτρα]. Έκτοτε ακολούθησε μια έντονη εκθεσιακή δραστηριότητα σε Ελλάδα και εξωτερικό με σημαντικό αριθμό ατομικών εκθέσεων και ομαδικών συμμετοχών.

Το 1977, ιδρύουν το Κέντρο Χαρακτικής Αθηνών, ένα ανοιχτό εργαστήριο που συνεργάζεται με καλλιτέχνες, οργανισμούς, γκαλερί, πινακοθήκες και μουσεία στην Ελλάδα και το εξωτερικό για εκδόσεις Τέχνης, εκτυπώσεις, σεμινάρια και εκθέσεις χαρακτικής μέχρι και σήμερα. Την ίδια χρονιά μαζί με τους Γιώργη Βαρλάμο, Ίριδα Δρακούλη, Μαρία Ζιάκα, Υβόννη Λινάρδου, Αγγελική Ντάγκαρη, Pino Pandolfini, Δημήτρη Πατερέλη, Μία Περιβόλα, Χρήστο Σαρακατσιάνο, και Παναγιώτη Τέτση, σχημάτισαν την Ομάδα Χαλκογραφίας, πραγματοποιώντας σειρά ομαδικών εκθέσεων σε πολλές πόλεις της Ελλάδας, που συνοδεύονταν από διαλέξεις για τη Χαρακτική και την κοινωνική της εμβέλεια στην Ιστορία και τον Πολιτισμό, με στόχο την προώθησή της στο ευρύ κοινό.

Το 1978 έγινε μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών και συνεργάστηκε με την Πανελλήνια Πολιτιστική Κίνηση δίνοντας διαλέξεις για την Τέχνη και τη Χαρακτική και συμμετέχοντας παράλληλα σε εικαστικές παρεμβάσεις σε τοίχους και δημόσιους χώρους της Αθήνας. Από το 1978 έως και το 1981 δίδαξε Εικαστικά και Πολιτιστικά Μαθήματα στο Ελληνοϊταλικό Δημοτικό, στο Γυμνάσιο και το Λύκειο της Ιταλικής Σχολής Αθηνών, καθώς και σε ιδιωτικά λύκεια της Αττικής.

Το 1980, με το Κέντρο Χαρακτικής Αθηνών και το Καλλιτεχνικό Πνευματικό Κέντρο «Ώρα» εξέδωσαν τρία λευκώματα τέχνης, καθένα εκ των οποίων περιείχε δεκαπέντε πρωτότυπες χαλκογραφίες των εικαστικών Τόνιας Νικολαϊδου, Χρόνη Μπότσογλου και Σαράντη Καραβούζη. Το 1983, μαζί με τον χαράκτη Βασίλη Χάρο και άλλους χαράκτες συνίδρυσαν την Ένωση Ελλήνων Χαρακτών, με την οποία συμμετέχει σε διοργανώσεις και εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό μέχρι και σήμερα.

Αφίσα της έκθεσης: «Λευκώματα καλλιτεχνών: Οπτικές αφηγήσεις από το Ιστορικό Αρχείο του Κέντρου Χαρακτικής Αθηνών», Χώρος τέχνης ETCH INK, Αθήνα, 2023.

Το έργο Δήμητρας Σιατερλή διερευνά ένα εύρος καλλιτεχνικών και εκφραστικών δυνατοτήτων που κινούνται ανάμεσα στη χαρακτική, τη ζωγραφική, την εικονογράφηση, τη γλυπτική, τις in situ εγκαταστάσεις και τις κατασκευές, δοκιμάζοντας συνάμα τα όρια και τις συνδέσεις μεταξύ των εικαστικών μέσων.

Στις αρχές της δεκαετίας του 1980 σημειώνονται οι πρώτες συστηματικές ενασχολήσεις της με τον ιστό της αράχνης, θεματική που αποκτά κεντρική θέση σε ολόκληρο το έργο της. Την ίδια περίοδο τοποθετούνται και οι πρώτες διερευνήσεις με επίκεντρο τη φόρμα και το το κόψιμο των μετάλλων, με τυπωμένα σχήματα που παραπέμπουν σε ορυκτά σώματα, βράχους και απολιθώματα. Το 1983 ξεκίνησε να εργάζεται πάνω σε σειρά από εικαστικές παρεμβάσεις στο χώρο που περιελάμβαναν κατασκευές, γλυπτά και πράξεις στο χώρο σε συνδυασμό με ήχο και ποίηση, στοιχεία που την ενδιαφέρουν σε όλη την πορεία της εικαστικής της δουλειάς. Την ίδια περίοδο φιλοτεχνεί εγκαταστάσεις με λάβαρα όπου για πρώτη φορά χρησιμοποιεί και τυπώνει χαλκογραφικές μήτρες ως σφραγίδες σε μεγάλες επιφάνειες λευκού υφάσματος.

Η εικαστικός και χαράκτρια Δήμητρα Σιατερλή. Σημαντική ενότητα της εργασίας της αποτελεί ο ιστός της αράχνης ως θεμελιώδης δομή σχέσεων, συστημάτων και αφηγήσεων. Η σπουδαιότητά του για τη δημιουργό έγκειται στο ότι πρόκειται για «[…] ένα οργανικό αρχιτεκτόνημα ενός μικροσκοπικού πλάσματος της φύσης, ικανού να δημιουργεί κατασκευές που διέπονται από αλγοριθμικές παραμέτρους με ένα ευλύγιστο και ιδιαίτερα ανθεκτικό υλικό που γεννάει από τον οργανισμό του και το μορφοποιεί σε κατασκευή, πλέκοντάς το αριστοτεχνικά με τα πόδια του». Ο ιστός γίνεται μετωνυμικό σχήμα γύρω από το οποίο η εικαστικός υφαίνει πολλαπλά και αλληλένδετα νήματα που την οδηγούν σε νέες εννοιολογικές περιοχές. Με ένα εύρος θεμάτων που ανάγονται στο μύθο της θνητής Αράχνης και της θεάς Αθηνάς, όπως περιγράφεται στις «Μεταμορφώσεις» του Οβίδιου, διερευνά πλέγματα ιστών, πολεοδομικές δομές, αστικούς χάρτες, λαβυρινθώδη δίκτυα, νήματα συνδέσεων και χωρικές διαδρομές. Επεξεργάζεται επανειλημμένα τη δομή κατασκευής του ιστού με διαφορετικά υλικά και εικαστικά είδη, διευρύνοντας κάθε φορά τη δυναμική και την εκφραστικότητα του σχήματος με νέες παραμέτρους. Δημοσιεύεται στο: Dimitra Siaterli, Έκδοση: Κέντρο Χαρακτικής Αθηνών Pandolfini & Σιατερλή, Σεπτέμβρης, 2025.

Τη δεκαετία του 1980 απέκτησε επίσης δύο παιδιά, τη Λιάνκα το 1981, και τον Αττίλιο Pandolfini το 1989. Συνεχίζοντας να δραστηριοποιείται στην τέχνη, παράλληλα μαθαίνει μέσα από την εμπειρία τής σχέσης της μαζί τους, μηχανισμούς αντίληψης και επικοινωνίας των ανθρώπων.

Με την ευκαιρία διοργάνωσης μιας πρώτης έκθεσης στην γκαλερί Venezia Viva του Centro Internazionale della Grafica στη Βενετία το 1989 σχηματίζουν, με τον Pandolfini και φίλους εικαστικούς του Κέντρου Χαρακτικής Αθηνών (Μιχάλη Αρφαρά, Παναγιώτη Γράββαλο, Μαρία Ζιάκα, Χρόνη Μπότσογλου, Τόνια Νικολαΐδη και Ρουμπίνα Σαρελάκου) την ομάδα Κέντρου Χαρακτικής, η οποία αναπτύσσει έντονη εκθεσιακή δραστηριότητα στην Ελλάδα και στην Ευρώπη.

Το 1991 ξεκίνησε μια σειρά από φιλοτεχνήσεις Λευκωμάτων Τέχνης με χαρακτικά έργα, εικονογραφήσεις και εικαστικές αναγνώσεις κειμένων και βιβλίων. Την ίδια περίοδο, στο πλαίσιο των προγραμμάτων του Κέντρου Χαρακτικής Αθηνών, ξεκίνησε να διοργανώνει σεμινάρια για την Χαρακτική, τις τεχνικές και την συμβολή της στην Ελληνική Τέχνη, δραστηριότητα την οποία συνεχίζει μέχρι και σήμερα.

Το εικαστικό της έργο διακρίθηκε και τιμήθηκε δύο φορές από τη Νομαρχία Αργολίδας με το βραβείο Πολιτισμού 2004, ενώ το 2008 έλαβε το βραβείο Πολιτισμού, για την πολιτιστική συνεισφορά της μέσω της δραστηριότητας του Κέντρου Χαρακτικής Αθηνών, Pandolfini & Σιατερλή από το 1977.

Δήμητρα Σιατερλή – Το 1977, συνίδρυσε με τον σύζυγό της, Πίνο Παντολφίνι, το Κέντρο Χαρακτικής Αθηνών, ένα ανοιχτό εργαστήριο που συνεργάζεται με καλλιτέχνες, οργανισμούς και μουσεία. Δημοσιεύεται στο: Dimitra Siaterli, Έκδοση: Κέντρο Χαρακτικής Αθηνών Pandolfini & Σιατερλή, Σεπτέμβρης, 2025.

Στο πλαίσιο προώθησης και ανάδειξης της χαρακτικής, μαζί με τον Pino Pendolini ξεκίνησαν το 1997 τις πρώτες συνεργασίες με σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης διδάσκοντας μαθήματα χαρακτικής σε ομάδες παιδιών τόσο μέσα σε σχολικές μονάδες, όσο και στο εργαστήριο του Κέντρου Χαρακτικής Αθηνών. Συνεργάστηκε επίσης με φορείς όπως το Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα και το Τμήμα Παιδικού Μουσείου στο Ναύπλιο (2006) για σειρά εκπαιδευτικών κύκλων για τη χαρακτική.

Η Δήμητρα Σιατερλή υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου Καρκινοπαθών Εθελοντών Φίλων, Ιατρών «Κ.Ε.Φ.Ι.» Αθηνών. Συνεργάστηκε υποστηρικτικά με ασθενείς και εθελοντές από το 2004 και έχει προτείνει προγράμματα εικαστικών εφαρμογών. Από το 2004 ξεκίνησε συνεργασία με τον ποιητή και ογκολόγο Αλέξανδρο Αρδαβάνη η οποία διαρκεί μέχρι και σημερα, πάνω σε εικονογραφήσεις, εικαστικές αναγνώσεις ποιητικών συλλογών και κειμένων του, συνοδευόμενες συχνά με προβολές εικόνων και απαγγελίες.

Στη δραστηριότητα της Δήμητρας Σιατερλής συμπεριλαμβάνεται και σημαντικό διδακτικό έργο. Από το 2010 μέχρι το 2016 υπήρξε διδάσκουσα Χαρακτικής στο Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας στη Φλώρινα, όπου οργάνωσε ένα εξοπλισμένο, δυναμικό και δραστήριο εργαστήριο χαρακτικής.

Από το 2018 με τον Pino Pandolfini είναι συνιδρύτρια και εκπρόσωπος του πολιτιστικού μη κερδοσκοπικού οργανισμού Κέντρο Χαρακτικής Αθηνών – Pandolfini & Σιατερλή Α.Μ.Κ.Ε. και του χώρου τέχνης ETCH ΙΝΚ στην Αθήνα, διοργανώνοντας εκθέσεις χαρακτικής στην Ελλάδα και διεθνώς.

Ατομικές Εκθέσεις & Διατομικές Παρουσιάσεις

• 1977-78: Παλιός Κινηματογράφος Ηλέκτρα, Άργος.
• 1980: Γκαλερί Πρίσμα, Ρόδος.
• 1981: Αίθουσα Δημοτικού πάρκου, Άργος. Έκθεση με τον Pino Pandolfini.
• 1982: Γκαλερί Άνεμος, Αθήνα.
• 1982: Μέδουσα Αίθουσα Τέχνης, Αθήνα. Εγκαταστάσεις με λάβαρα όπου για πρώτη φορά
• χρησιμοποιεί και τυπώνει κομμένες χαλκογραφικές μήτρες ως σφραγίδες σε μεγάλες επιφάνειες λευκού υφάσματος.
• 1983: Eidola, Castello Malatestiano, Longiano (Ιταλία). Eγκαταστάσεις με λάβαρα και πράξη στο χώρο. Χορός και κίνηση της Heidi Pasini. Επιμέλεια ήχου: Athos και Pino Pandolfini. Ποίηση: Μιχάλης Σαντορινιός.
• 1984: Γκαλερί Εποχές, Αθήνα. Εγκαταστάσεις με λάβαρα και βίντεο.
• 1988: Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών. ‘Εκθεση με την Elvira Ratti
• Επιμέλεια: Carla Maria Burri.
• 1991: Galleria Venezia Viva, Βενετία (Ιταλία). Έκθεση χαρακτικής και παρουσίαση
• λευκώματος Τέχνης από τον Giorgio Celli.
• 1991: Galleria l’Ariete, Bologna (Ιταλία). Εγκαταστάσεις στο χώρο με ιστούς, ξύλινα γλυπτά και χαρακτικά έργα.
• 1991-2: Αίθουσα Τέχνης Δεσμός, Αθήνα. Εγκαταστάσεις στο χώρο με ιστούς αράχνης,
• γλυπτά και επίτοιχα έργα.
• 1992: Γκαλερί Αμυμώνη, Ιωάννινα. Έκθεση με χαρακτικά έργα και ξύλινα γλυπτά.
• 1991: Τριπλό Πρόσωπο, Γκαλερί 7, Αθήνα. Έκθεση και παρουσίαση.
• του διηγήματος-λευκώματος Τέχνης του Bruno Pompili με τρία χαρακτικά έργα.
• 1995: Χώρος Τέχνης 24, Αθήνα. Έκθεση με χαρακτικά και εγκατάσταση στο χώρο για την
• εικαστική ανάγνωση του βιβλίου «Ο Μικρός Ολλανδός» της Νάντιας Γεωργακοπούλου.
• 1995: Ιστός ψυχοδιάβατος πλεκτάνην εαυτώ δαιδαλεύεται, Γκαλερί 7, Αθήνα. Έκθεση με εγκαταστάσεις, ξύλινα γλυπτά και επίτοιχα έργα. Κείμενο καταλόγου: Εμμανουήλ Μαυρομμάτης.
• 1977: Παλιντροπία(ες), Γκαλερί Λόλα Νικολάου, Θεσσαλονίκη. Έκθεση με τη Μαίρη Μπαλωμένου. Επιμέλεια έκθεσης και καταλόγου: Σάνια Παπά.
• 1998: Αθήνας Aπ-όψεις, Diana & Yiulia gallery, Αθήνα, Διατομική έκθεση με τον Στάθη Λαγουδάκη.
• 1999: Μονολογώ σα να σωπαίνω, Χώρος Τέχνης 24, Αθήνα.
• 2000: Ragnatela Portafortuna, Arte-Citta 2000. Εγκατάσταση ιστού αράχνης στην Πόρτα
• Garibaldi, San Giovanni in Persicetto, Bologna (Ιταλία). Επιμέλεια: Giorgio Celli.
• 2003: Art Athina 2003, Εκθεσιακό κέντρο HELEXPO. Συμμετοχή με την Αίθουσα Τέχνης Ναυπλίου και την εγκατάσταση Σύμπαν Πάρκ, με μουσική του Κώστα Θεοδωράκου.
• 2003: Λόφος Ξενία, Μυκήνες. Εικαστική παρέμβαση στο χώρο για το θεατρικό αναλόγιο «Ατρειδών Διάλογοι». Διοργάνωση: Νομαρχία Αργολίδας και Αττική Πολιτιστική Εταιρεία.
• 2003: της γης τα μακρά, τα βραχέα, Αίθουσα Τέχνης Ναυπλίου.
• 2004: Αθήνα by Art. Εγκατάσταση Ιστού Αράχνης σε τρία Κτίρια των οδών Αθηνάς & Ευριπίδου. Διοργάνωση: Διεθνής Ένωση Κριτικών Τέχνης ΑICA Ηellas, Δήμος Αθηναίων στο πλαίσιο των Ολυμπιακών Αγώνων 2004.
• 2004: Saran-Orleans (Γαλλία), Εταιρεία Kiamate. Έκθεση με τον Pino Pandolfini.
• 2005: Θέατρο Τζένη Καρέζη, Αθήνα. Έκθεση έργων για την παρουσίαση του βιβλίου «Ασφυκτιονία» του Αλέξανδρου Αρδαβάνη.
• 2005: Κωνσταντοπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο, Άργος. Έκθεση έργων για την παρουσίαση του βιβλίου «Ασφυκτιονία» του Αλέξανδρου Αρδαβάνη.
• 2005: της γης τα μακρά, τα βραχέα, Γκαλερί Αμυμώνη, Ιωάννινα.
• 2008: Αργολίδα ο τόπος μέσα μου, Αrt Αct εναλλακτικός χώρος τέχνης, Αθήνα. Έκθεση,
• performance και παρουσίαση με τη Βέρα Σιατερλή. Συνομιλήτρια: Ειρήνη Σαββανή.
• 2009: Δεσμός στην Τέχνη, Παλαιό Φρούριο, Λατινικό παρεκκλήσι. Διατομική έκθεση με τον Pino Pandolfini (Διοργάνωση: Ιταλική Πρεσβεία, Δήμος Κέρκυρας και 21η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων).
• 2010: Ομολογίες, Fizz Gallery, Αθήνα.
• 2012: Βίος Ανθόσπαρτος, Αίθουσα Τέχνης Γαία, Πειραιάς. Επετειακή διατομική έκθεση ζωγραφικής με τον Pino Pandolfini.
• 2012: Στιγμές που τρέχουν, 512 Αίθουσα Τέχνης, Πτολεμαϊδα. Έκθεση με τον Pino Pandolfini.
• 2014: alphabet games, European Patents Organisation, Χάγη (Ολλανδία). Έκθεση με τον Αλέξανδρο Μαγγανιώτη. Κείμενο τεκμηρίωσης: Γιάννης Μπόλης.
• 2016: Σύστρατα, Γκαλερί Παπατζίκου, Βέροια. Διατομική έκθεση με την γλύπτρια Βέρα Σιατερλή.
• 2017: Per Filo e per Segno, Grotta Monumentale, Santarcangelo di Romagna, Ιταλία.
• 2017: Per Filo e per Segno, Interior Design, Cesena (Ιταλία). Επιμέλεια: Marisa Zattini.
• 2017: Per Filo e per Segno, Galleria Arte Contemporanea “il Vicolo”- Sezione d’ Arte, Cesena (Ιταλία). Επιμέλεια: Marisa Zattini, Romeo Casalini.
• 2019: Σκιές – Shadows, Αίθουσα Τέχνης Τεχνοχώρος, Αθήνα. Επιμελητικά κείμενα: Γιάννης Μπόλης, Νίκος Καραβέλος.
• 2023: Αινίγματα και άλλα τινά, Αίθουσα Τέχνης Τεχνοχώρος, Αθήνα. Διατομική έκθεση με την Έλενα Προβατά. Επιμελητικό κείμενο: Βάσια Μαγουλά.

Πηγή

• Dimitra Siaterli, Έκδοση: Κέντρο Χαρακτικής Αθηνών Pandolfini & Σιατερλή Α.Μ.Κ.Ε., Σεπτέμβρης, 2025.