ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Προσωπίδα «του Αγαμέμνονα» – Ύστερη Εποχή του Χαλκού, 16^ος αι. π.χ.

Προσωπίδα "του Αγαμέμνονα"

Η νεκρική προσωπίδα ανδρικής μορφής, γνωστή ως προσωπίδα »του Αγαμέμνονα», είναι, ίσως, το διασημότερο από τα ευρήματα του Σλήμαν  στους βασιλικούς τάφους των Μυκηνών. Έχει κατασκευασθεί από παχύ έλασμα που σφυρηλατήθηκε πιθανότατα σε ξύλινο πυρήνα, ενώ οι λεπτομέρειες προστέθηκαν σε δεύτερο στάδιο με αιχμηρό εργαλείο. Απεικονίζεται η επιβλητική μορφή ενός γενειοφόρου άνδρα με ωοειδές πρόσωπο, πλατύ μέτωπο, μακριά λεπτή μύτη και λεπτά χείλη, σφιχτά κλεισμένα. Τα φρύδια επάνω από τα κλειστά μάτια, το μουστάκι και η γενειάδα αποδίδονται με έκτυπες παράλληλες γραμμές. Στην περιοχή των αυτιών φέρει οπές για τη στερέωση στο πρόσωπο του νεκρού με τη βοήθεια νήματος. Είναι η ωραιότερη από τις πέντε συνολικά χρυσές προσωπίδες, που έχουν βρεθεί στον Ταφικό Κύκλο Α των Μυκηνών και φαίνεται ότι προορίζονταν για άνδρες ηγεμόνες. Η συγκεκριμένη είναι η μοναδική που απεικονίζει γενειοφόρο άνδρα, αλλά και η μοναδική με τόσο έντονη απόδοση των χαρακτηριστικών του προσώπου.

Ιστορικό

 Το 1876 ο Σλήμαν ανέσκαψε πέντε από τους έξι λακκοειδείς τάφους του Ταφικού Κύκλου Α’, φέρνοντας στο φως μια μοναδική σειρά χρυσών αντικειμένων που ζύγιζαν συνολικά δεκατέσσερα κιλά, ανακάλυψη που γνωστοποίησε στον Γεώργιο Α’ με το περίφημο τηλεγράφημα: «Στους τάφους βρήκα ανυπολόγιστους θησαυρούς: αρχαϊκά αντικείμενα από καθαρό χρυσό. Οι θησαυροί από μόνοι τους φθάνουν για να γεμίσουν ένα μεγάλο μουσείο, το οποίο θα είναι το πιο όμορφο στον κόσμο και στο πέρασμα των αιώνων θα προσελκύσει στην Ελλάδα χιλιάδες ξένους». Στα εξαιρετικά ευρήματα από χρυσό προστίθενται εκείνα από ελεφαντόδοντο και από πηλό, εξίσου εντυπωσιακά και σημαντικά. Τα πρόσωπα μερικών από τους νεκρούς, οι οποίοι αποτίθεντο απευθείας στο έδαφος του τάφου, καλύπτονταν από χρυσές προσωπίδες, που τις χαρακτήριζε μια αρχέγονη τρομερή ακινησία, τυπικά μυκηναϊκή. Επάνω στα σώματα τους υπήρχαν υφάσματα πλούσια διακοσμημένα με ρόδακες από χρυσά ελάσματα και γύρω τους άλλα εξαιρετικά αντικείμενα. Κάποια από τα ευρήματα είναι εγχώριας παραγωγής ενώ άλλα εισαγόμενα. Η σπουδαιότητα και η ομορφιά τους, όπως επίσης και η λατρεία, της οποίας αντικείμενο έγιναν οι ταφές στη συνέχεια, όταν στήθηκαν οι στήλες, αφότου π νεκρόπολη συμπεριλήφθηκε στα νέα τείχη της ακρόπολης, φανερώνουν πως μια βασιλική δυναστεία αντικατέστησε την προηγούμενη ολιγαρχία. Η ύπαρξη της τελευταίας τεκμηριώνεται από έναν άλλο ταφικό κύκλο, παλαιότερο αλλά λιγότερο πλούσιο: τον Ταφικό Κύκλο Β’.

 Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο – Μυκηναϊκή Συλλογή

Το μεγαλύτερο μέρος της Συλλογής Προϊστορικών Αρχαιοτήτων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου αποτελούν τα ευρήματα, που χρονολογούνται στην Ύστερη Εποχή του Χαλκού, περίοδο του λαμπρού μυκηναϊκού πολιτισμού. Στην έκθεση παρουσιάζονται αντικείμενα κυρίως από τα μεγάλα κέντρα της Αργολίδας και ιδιαίτερα από τις Μυκήνες, από τη Μεσσηνία, τη Λακωνία, την Αττική και άλλες περιοχές της Ελλάδας. Πρόκειται για ευρήματα κάθε είδους, που προέρχονται κυρίως από τάφους και σπανιότερα από οικιστικά σύνολα, και χρονολογούνται από το 1600 π.Χ. έως το 1100 π.Χ. Ιδιαίτερα εντυπωσιακή ενότητα αποτελεί το σημαντικό σύνολο των πολύτιμων κτερισμάτων των βασιλικών τάφων των Μυκηνών, που ανέσκαψε ο Ερρίκος Σλήμαν στο τέλος του 19ου αιώνα.

Η έκθεση καταλαμβάνει τη μεγάλη κεντρική αίθουσα 4 στο ισόγειο του μουσείου και τη μικρή παράπλευρη αίθουσα 3. Τα εκθέματα παρουσιάζονται τόσο χρονολογικά όσο και κατά τόπο προέλευσης. Ο επισκέπτης εισάγεται στο μυκηναϊκό πολιτισμό με το εποπτικό υλικό για τον αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών και το ιστορικό των ανασκαφών των ταφικών περιβόλων, ενώ στη συνέχεια μπορεί να γνωρίσει την εξέλιξη του μυκηναϊκού πολιτισμού και τον τρόπο έκφρασής του στις διάφορες περιοχές της Ελλάδας, τις σχέσεις των μυκηναϊκών κέντρων με άλλες περιοχές, την εμφάνιση της πρώτης γραφής. Το πλούσιο εποπτικό υλικό συμπληρώνουν τα δύο προπλάσματα των ακροπόλεων των Μυκηνών και της Τίρυνθας. (Ελένη Παπάζογλου- Μανιουδάκη, αρχαιολόγος).

Πηγές

•  Υπουργείο Πολιτισμού
• Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο
• Εκδοτική σειρά από το Έθνος της Κυριακής «Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο», τόμος 19, σελ. 39, Αθήνα, 2007.  

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Blegen C.W., «Early Greek Portraits», AJA 66, (1962), pp. 245-247, fig. 62.6
• Karo G., Die Schachtgraber von Mykenai, Munchen, 1930, 121, taf. LI
• Δημακοπούλου Κ. (επιμ.), Τροία, Μυκήνες, Τίρυνς, Ορχομενός. Εκατό χρόνια από το θάνατο του Ερρίκου Σλήμαν, Αθήνα, 1990, σσ. 139-140, αρ. 1