ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Λάσος ο Ερμιονεύς

Στα μέσα του 6^ου π.Χ. αιώνα, μεταξύ των ετών 548-545, γεννήθηκε στην Ερμιόνη της Αργολίδας ο Λάσος ο Ερμιονεύς, γυιός του Χαρμαντίδου ή Σισυμβρίνου ή, κατά τον Αριστόξενο, του Χαβρίνου. Τον Λάσο τον θαύμαζαν πολύ κατά την Αρχαιότητα, γιατί υπήρξε σημαντική μορφή της αρχαίας ελληνικής μουσικής, αλλά και σοφιστής μεγάλης φήμης. Ο Διογένης ο Λαέρτιος[1] μας μεταφέρει την πληροφορία ότι ο Έρμιππος τον είχε  συγκαταλέξει μεταξύ των 17 σοφών, ενώ ο Σουΐδας τον κατατάσσει μεταξύ των 7 σοφών της Αρχαιότητας, αντί του Περιάνδρου.

Ο Λάσος έζησε μεγάλο διάστημα της ζωής του στην Αθήνα την εποχή των Πεισιστρατιδών, όπου ανέπτυξε έντονη αντιπαλότητα προς τον Σιμωνίδη τον Κείο. Υπήρξε ο δάσκαλος στη μουσική του Πινδάρου.

Κιθαρωδός σε ερυθρόμορφο αττικό αμφορέα του 5ου π.Χ. αιώνα του αγγειογράφου Ανδοκίδου. Παρίσι Μουσείο Λούβρου, G 1. Φωτογραφία της RMN. Φωτογράφος Hervé Lewandowski.

Ο Λάσος θεωρείται ο ιδρυτής της ελληνικής μουσικής επιστήμης, διότι, κατά τον Σουΐδα, «πρῶτος δὲ οὗτος περὶ μουσικῆς λόγον ἔγραψε», είναι δηλαδή ο πρώτος που αντιμετώπισε την τέχνη των ήχων θεωρητικά σε επιστημονικό επίπεδο με τη συγγραφή έργου περί μουσικής. Το έργο αυτό του Λάσου δεν έχει σωθεί, αλλά μας έχει διασωθεί το σχέδιό του, που δημοσιεύθηκε από τον Martianus Capella[2]. Μετά τον Λάσο, διάδοχοί του στην επιστημονική μελέτη της μουσικής αναφέρονται: ο Ερατοκλής, ο Αγήνωρ και ο Πυθαγόρας ο Ζακύνθιος, όλοι αυτοί υπήρξαν θεωρητικοί της μουσικής και συνεργάστηκαν με τους Πυθαγορείους θεωρητικούς, τους οπαδούς του Πυθαγόρου του Σαμίου.

Κατά μία παράδοση ο Λάσος ήταν εκείνος που διαπίστωσε πρώτος ότι ο ήχος παράγεται από τις παλμικές κινήσεις των διαφόρων σωμάτων (και όχι ο Αρχύτας ο Ταραντίνος, όπως υποστηρίζεται γενικά, ο τελευταίος βεβαίως κατόρθωσε να προσδιορίσει τις αριθμητικές σχέσεις των διαστημάτων των φθόγγων της μουσικής). Άλλη παράδοση υποστηρίζει ότι ο Λάσος ενδιαφέρθηκε και για την ακουστική και ότι έκαμε σχετικά πειράματα μαζί με τον Πυθαγόρειο Ίππασο τον Μεταποντίνο. Από τον Αθήναιο[3]  πληροφορούμεθα επίσης την ευαισθησία που είχε για την ακουστική εκλέπτυνση της γλώσσας, συνθέτοντας ποιήματα, στα οποία απέφευγε το γράμμα Σ, που το θεωρούσε τραχύ. Ο Αθήναιος μάλιστα μας διέσωσε τρεις στίχους από ένα «άσιγμο» Ύμνο του Λάσου, αφιερωμένο στη Δήμητρα που τιμούσαν ιδιαίτερα στην Ερμιόνη:

«Δάματρα μέλπω Κόραν τε Κλυμένοι ἄλοχον,

μελιβόαν ὕμνον ἀναγνέων

αἰολίδ’ ἀνὰ βαρύβρομον ἁρμονίαν∙»

δηλαδή:

Την Δήμητρα υμνώ και την Κόρη, την γυναίκα του Πλούτωνα,

με το να αναπέμπω ένα γλυκόφωνο ύμνο

με τη βαρύτονη αιολική αρμονία.

Αλλού ο Αθήναιος[4] αναφέρεται σε μια άσιγμο ωδή του Λάσου (προφανώς όχι στην ανωτέρω), λέγοντας ότι «ἐπιγράφεται Κένταυροι»[5].

Μερικοί αρχαίοι γραμματικοί αποδίδουν στον Λάσο την δημιουργία του αττικού διθυράμβου. Γεγονός πάντως είναι ότι ο Λάσος είναι ο μεγαλύτερος μετά τον Αρίωνα ποιητής διθυράμβων και, χάρη στην επιρροή που ασκούσε στον Ίππαρχο, γυιό και διάδοχο του Πεισιστράτου, κατόρθωσε ώστε να εισαχθεί ο διθύραμβος σαν ξεχωριστό αγώνισμα στους μουσικούς αγώνες των Διονυσίων ήδη από το 509 π.Χ. και τελικά να αποτελεί αναπόσπαστο και πρωταρχικό στοιχείο των Διονυσίων, μεγάλων και μικρών, στην Αθήνα, αλλά και σε όλους σχεδόν τους μουσικούς αγώνες, όπου και αν διεξήγοντο στον τότε ελληνικό κόσμο. Κατά τον Ψευδο-Πλούταρχο[6] ο Λάσος άλλαξε τη ρυθμική αγωγή των διθυράμβων και, εκμεταλλευόμενος τους πολλούς φθόγγους που μπορεί να αποδώσει ο αυλός, μεταμόρφωσε την αυλητική συνοδεία του διθυράμβου.

Υποσημειώσεις

[1] Διογένους Λαερτίου Βίοι Φιλοσόφων Α΄, Ι, 42. Εκδόσεις Κάκτος. Αθήνα 1994. Σελ. 56.

[2] Martianus Capella De Armonia. Βιβλίο ΙΧ. Στουτγάρδη 1969. Σελ. 469 κ. εξ.

[3] Αθήναιου Δειπνοσοφισταί XIV 624 e-f, 19. Όπου ανωτέρω. Τόμος VI. 1959. Σελ. 366-368.

[4] Αθήναιου Δειπνοσοφισταί Χ 455 c-d. Τόμος IV. 1961. Σελ. 564-566.

[5] Αθήναιου Δειπνοσοφισταί Χ 455 c. Τόμος IV. 1961. Σελ. 564.

[6] Ψευδο-Πλουτάρχου Περί Μουσικῆς 1141 C, 29. Σελ. 216.

Πηγή

• Κατερίνα Παπαοικονόμου – Κηπουργού, «Η  Συμβολή της  Αρχαίας Αργολίδας στην Ανάπτυξη της Μουσικής», Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Άργος 2012.

Διαβάστε ακόμη:

• Λυρικοί ποιητές, διθυραμβοποιοί και μουσικοί της Ερμιόνης του 6ου και του 5ου αιώνα π.Χ.
•  Η συμβολή του Αρχαίου Άργους στην ανάπτυξη της Μουσικής
• «Ποιητές και Μουσικοί της Αρχαίας Ερμιόνης» – Το νέο βιβλίο του Γιάννη Σπετσιώτη και της Τζένης Ντεστάκου
• Τελέσιλλα η Αργεία λυρική Μούσα