Αθηνά (Δεκαπενθήμερο περιοδικό 1831)
Αθηνά ήτοι Ανάλεκτα Γεωγραφικά, Φιλολογικά, Ιστορικά, Οικονομικά και περί Εφευρέσεων. Ναύπλιο, 1 Ιαν. – Απρ. 1831, αρ. τχ. 1-8, σ. 1-128. Εκδότες: Γεώργιος Αινιάν – Γεώργιος Χρυσίδης. Διευθυντής: Γρηγόριος Παλαιολόγος. Μότο: «Ου γαρ έστι παρά ότου αν άνθρωπος θειότερον βουλεύσαιτο, ή περί παιδείας και αυτού και των αυτού οικείων» (Πλατ. Θεαγ.). Δεκαπενθήμερο, δεκαεξασέλιδο, με συνεχή σελιδαρίθμηση, διαστάσεων 22×14 εκ. Δεν υπάρχει ξεχωριστή σελίδα τίτλου, αλλά στην πρώτη σελίδα δηλώνονται τα στοιχεία του τεύχους και εν συνεχεία δημοσιεύεται το κείμενο. Τα οκτώ τεύχη που εξεδόθησαν είναι συσταχωμένα με χάρτινο περίβλημα όπου σημειώνεται ο πλήρης τίτλος, ο τόπος – χρόνος έκδοσης κ.λπ. Είναι πιθανό ότι το τεύχος Απριλίου τυπώθηκε και κυκλοφόρησε αργότερα, γιατί η «Ειδοποίησις» του Γ. Χρυσίδη, η οποία δημοσιεύεται στην τελευταία σελίδα, 123, έχει ημερομηνία 25 Μαΐου. «Εν τη Εθνική Τυπογραφία, διευθυνομένη υπό Παύλου Πατρικίου».
Σχεδόν το σύνολο του τεύχους το συντάσσει ο Γεώργιος Αινιάν. Άλλοι συνεργάτες που δημοσιεύουν ενυπόγραφη ύλη είναι ο Γρ. Παλαιολόγος, διευθυντής, και ακόμη ένας που υπογράφει με το αρχικό «Τ». Πρόκειται πιθανώς για τον Κ. Τόμπρα, γιατί τα θέματα των άρθρων του αναφέρονται στην τυπογραφία («Αυτή η λαμπρά εφεύρεσις εξετέλεσε τον σκοπόν της ανακαλύψεως των γραμμάτων, διότι εχρησίμευσεν ως μέσον παιδείας») και σε άλλους τεχνικούς κλάδους (όπως περί ταχυγραφίας, εφημερίδων κ.ά.).
Ο Γρ. Παλαιολόγος είναι ο συντάκτης της ενότητας: «Οικονομικά», στην οποία παρέχονται πρακτικές γνώσεις στον τομέα ιδίως της οικιακής οικονομίας: «Περί ορνίθων», «τα αψάρια», κ.ά. Ο Γ. Αινιάν συντάσσει τα γεωγραφικά μελετήματα, τις ιστορικές διατριβές και παρουσιάζει ύλη γλωσσολογική. Το τεύχος συμπληρώνεται με κείμενα αρχαιολογικού ενδιαφέροντος, άρθρα για την ελληνική γραμματεία, τη δημοτική ποίηση, την ελληνική εκκλησία. Υπάρχει ακόμη μια ενότητα με το γενικό τίτλο «Ποικίλα», όπου σταχυολογούνται, από ξένα δημοσιεύματα. μικρές, επίκαιρες ειδήσεις. Η γλώσσα στην οποία συντάσσεται πλησιάζει την απλή κοραϊκή και εναρμονίζεται με το συγκρατημένο, ανανεωτικό και προοδευτικό πνεύμα που χαρακτηρίζει το περιοδικό.
Είναι από τα πρώτα περιοδικά δημοσιεύματα της μετα-απελευθερωτικής Ελλάδας, στο οποίο αρμόζει ο χαρακτηρισμός του φύλλου γενικής παιδείας. Στις σελίδες του γίνεται φανερή η προσπάθεια των υπεύθυνων εκδοτών να παρέχουν στο αναγνωστικό κοινό επιστημονική και φιλολογική ύλη, ιδίως όμως είναι αισθητή η πρόθεσή τους να αναβιώσει η ιστορική μνήμη του ελληνισμού, να επανασυνδεθεί η ελληνική ιστορική παράδοση: Βυζάντιο, Τουρκοκρατία, Ελληνική Επανάσταση, ελεύθερο ελληνικό κράτος. Πολλά μελετήματα ιστορικής υφής και ταυτόχρονα άρθρα που αποσκοπούν στη διερεύνηση του ελληνικού γεωγραφικού χώρου, υπηρετούν αυτό το πνεύμα. Από την άποψη αυτή η Αθηνά προσεγγίζει προς τις επιδιώξεις που ανέπτυξε το περιοδικό Ερμής ο Λόγιος στα προεπαναστατικά χρόνια, χωρίς όμως να την διακρίνει ο υψηλός παλμός που χαρακτήριζε το πρώτο ελληνικό περιοδικό. Θα μπορούσε επίσης να προσμετρηθεί στην επιθυμία των εκδοτών να περιοριστεί σε πλαίσια επιστημονικά, η απουσία οποιοσδήποτε αναφοράς σε θέματα που σχετίζονται με την πολιτική.
Δεν υπάρχει ένδειξη μέσα στο σώμα του περιοδικού για ζητήματα συνδρομών και κυκλοφορίας. Ο περιορισμένος βίος του – συνολική διάρκεια λιγότερο από τέσσερις μήνες – αποτελεί ένδειξη ότι το αναγνωστικό κοινό της Αθηνάς δεν έφτασε σε επίπεδα ικανά να εξασφαλίσουν την απρόσκοπτη έκδοσή της. Ανέκδοτο έγγραφο του διευθυντού της Γ. Χρυσίδη προς τον Ιωάννη Καποδίστρια, χρονολογημένο στις 17 Ιουνίου 1831, δίνει την πληροφορία ότι «ο Καποδίστριας είχε ενισχύσει οικονομικά την έκδοσή της», αλλά η ενίσχυση δεν αντιπροσώπευε ποσόν ανάλογο με τα έξοδα τα οποία αντιμετώπιζαν οι εκδότες, οι οποίοι αναγκάστηκαν τελικά να διακόψουν οριστικά την έκδοση.
Η έκδοσή της διακόπηκε, σύμφωνα με ειδοποίηση του Γ. Χρυσίδη προς τους αναγνώστες, εξαιτίας των πολλών εργασιών της Εθνικής Τυπογραφίας και την έλλειψη συνεργασιών τις οποίες «μας είχαν υποσχεθή τινες των πεπαιδευμένων ομογενών οι προτρέψαντές μας εις την επιχείρησιν» (αρ. τχ. 8).
Βιβλιογραφία
- Ελένη Δ. Μπελιά, «Η Ηώς και η Αθηνά του Ναυπλίου», ανάτυπο από Πρακτικά Α’ Συνεδρίου Αργολικών Σπουδών, Αθήνα 1979, σ. 219-244.
Αικατερίνη Κουμαριανού (1919-2012)
Ιστορικός, ομοτ. Καθηγήτρια Πανεπιστημίου Σορβόννης.
Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, «Εγκυκλοπαίδεια του Ελληνικού Τύπου 1784-1974», τόμος Α΄, Αθήνα, 2008
Διαβάστε ακόμη:
- Η συμβολή του Γρηγορίου Παλαιολόγου Διευθυντού του Αγροκηπίου Τίρυνθος στην οικονομική ανάπτυξη του Άργους
- Τόμπρας Κωνσταντίνος – Ο πρώτος Έλληνας τυπογράφος στην Επανάσταση του 1821
- Εκδόσεις και αναγνωστικό κοινό στο Άργος του 19ου αιώνα
- Ελληνική Τυπογραφία στη διαδρομή πέντε αιώνων
Σχολιάστε