Ξένοι Περιηγητές | ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Posts Tagged ‘Ξένοι Περιηγητές’

Οθωμανικά σχολεία της Πελοποννήσου

Posted in Εκπαίδευση, tagged alphaline, Άργος, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Εκπαίδευση, Ιστορία, Κοράνι, Ναύπλιο, Ξένοι Περιηγητές, Οθωμανικά σχολεία της Πελοποννήσου, Περιηγητές, Πελοπόννησος, Σχολεία on 20 Ιουνίου, 2009| Leave a Comment »

Οθωμανικά σχολεία της Πελοποννήσου

Μια εικόνα των οθωμανικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, τα οποία υπήρχαν στην Πελοπόννησο από τα τέλη του 17^ου μέχρι τις αρχές του 19^ου αιώνα. Η έρευνα βασίστηκε σε δημοσιευμένες οθωμανικές πηγές, καθώς και στις ταξιδιωτικές περιγραφές του Τούρκου περιηγητή Evliya Çelebi (1611-1681), ο οποίος περιηγήθηκε την Πελοπόννησο το έτος 1667, περιγράφοντας λεπτομερώς τους τόπους που επισκέφτηκε.

Ευάγγελος Τσιανάκας. Υπ. Δρ Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής Φιλοσοφικής Σχολής Α.Π.Θ.

Εισαγωγή

Η γνώση μας για τα οθωμανικά σχολεία της Πελοποννήσου, εκτός από τις αρχειακές πηγές, στηρίζεται επιπλέον στις μαρτυρίες των χρονικών και στις ταξιδιωτικές περιγραφές. Σ’ αυτές, εκτός από το Seyahat–nâme (Οδοιπορικό) του Evliya Çelebi (Εβλιγιά Τσελεμπή), δε βρίσκει κανείς και πάρα πολλές πληροφορίες.

Γι’ αυτό το έργο του Evliya Çelebi (Evliya Çelebi, 1928) αποτελεί την βασική πηγή για την καταγραφή των οθωμανικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, καθώς μας παρέχει πλήθος πληροφοριών για την ιστορία των τόπων που περιγράφονται. Ωστόσο, πρέπει να είναι κανείς προσεκτικός, καθώς έχει εξακριβωθεί (Δημητριάδης, 1973) ότι πολλές φορές οι πληροφορίες που μας παρέχει είναι ανακριβείς ή χαρακτηρίζονται από υπερβολή, ιδιαίτερα όταν γίνεται αναφορά σε αριθμητικά δεδομένα. Το Cihan-nümâ (Παρουσιάζοντας τον κόσμο) του Kâtip Çelebi (Κιατίπ Τσελεμπή)* είναι επίσης μια άλλη σημαντική πηγή για την ιστορία της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας, αλλά δεν βρίσκει κανείς τίποτα στο έργο αυτό για το θέμα που εξετάζουμε.

Στις ταξιδιωτικές περιγραφές των Ευρωπαίων υπάρχουν επίσης κάποιες αναφορές, οι οποίες, ωστόσο, δεν θεωρούνται από μόνες τους αξιόλογες. Για την απόκτηση των σχετικών πληροφοριών καταλληλότερες πηγές θεωρούνται οι οθωμανικές αρχειακές πηγές, οι οποίες μερικές φορές αναφέρονται στην ανέγερση ή την ανακαίνιση ενός μουσουλμανικού σχολείου ή στην τοποθέτηση ενός δασκάλου (müderris) σε έναν μεντρεσέ (medrese: ιεροσπουδαστήριο). Στη συγκεκριμένη περίπτωση τα στοιχεία τα οποία έχουμε στη διάθεσή μας μας δίνουν σε ικανοποιητικό βαθμό την γενική εικόνα της οθωμανικής εκπαίδευσης στην τουρκοκρατούμενη Πελοπόννησο.

Η επίσκεψη του Evliya Çelebi στην Ελλάδα περιλαμβάνεται στον όγδοο τόμο του «Οδοιπορικού». Ο εν λόγω τόμος εκδόθηκε το 1928 στην Κωνσταντινούπολη από την «Τουρκική Ιστορική Εταιρεία» με επιμέλεια του Kisli Risat Bilge. Ο Evliya Çelebi επισκέφτηκε την Πελοπόννησο το 1667. Από τις πόλεις της Πελοποννήσου πρώτη επισκέφτηκε την Κόρινθο, στη συνέχεια τα Καλάβρυτα, τη Βοστίτσα (Αίγιο), το Καστέλι, την Πάτρα, τη Γλαρέντζα (Κυλλήνη), το Χλεμούτσι, τη Γαστούνη, το Φανάρι, το Ναβαρίνο, τη Μεθώνη, την Κορώνη, την Καλαμάτα, την Ανδρίτσαινα, την Καρύταινα, το Λεοντάρι, το Λογκανίκο, τον Μυστρά, την Τσακωνιά, τη Μονεμβασία, την Τριπολιτσά, το Άργος και ολοκλήρωσε την περιοδεία του, φτάνοντας στην πόλη του Ναυπλίου (Δημητριάδης, 1973).

Το παραδοσιακό οθωμανικό εκπαιδευτικό σύστημα

Κοράνιον, Εν Αθήναις, 1886

Μια σύντομη περιγραφή του παραδοσιακού οθωμανικού εκπαιδευτικού συστήματος κρίνεται απαραίτητη, προκειμένου να γίνουν κατανοητά όσα θα ακολουθήσουν. Τα πρωτοβάθμια εκπαιδευτικά ιδρύματα βρίσκονταν γενικά είτε μέσα είτε κοντά στο μουσουλμανικό τέμενος της κοινότητας. Οι άνθρωποι τα αποκαλούσαν είτε «mahalle (γειτονιά)» είτε «sıbyan» (μαθητής) mektebi (σχολεία της γειτονιάς ή Δημοτικά Σχολεία). Ιδρύονταν συχνά από ένα βακούφι (vakıf: ευσεβές ίδρυμα) και από κληροδοτήματα σημαντικών προσωπικοτήτων του κράτους ή αξιοσέβαστων πολιτών της τοπικής κοινωνίας.

Οι δαπάνες, ειδικά αυτές της μισθοδοσίας των δασκάλων, πληρώνονταν από τις χορηγίες των βακουφιών. Σύμφωνα με τη μουσουλμανική πρακτική τα σχολεία sıbyan (Δημοτικά Σχολεία) ή της κοινότητας ακολουθούσαν μια ενιαία μεθοδολογία διδασκαλίας: οι μαθητές διάβαζαν απλά το Κοράνι στην αυθεντική αραβική γλώσσα, χωρίς μετάφραση και χωρίς κατανόηση ή ερμηνεία του κειμένου. Μόνον ορισμένα τελετουργικά επίκλησης διδάσκονταν στην τουρκική γλώσσα. Κάποια βακουφικά σχολεία, ανάλογα με το βαθμό ευημερίας της κοινότητας, παρείχαν τον ιματισμό, τα τρόφιμα και κάποιο χρηματικό ποσό στους μαθητές.

Στα σχολεία οι μαθητές κάθονταν γονατιστοί στο πάτωμα, που ήταν καλυμμένο με χαλιά ή τάπητες, ή στα μαξιλάρια καθισμάτων που έφερναν από τα σπίτια τους. Τα βιβλία τοποθετούνταν σε χαμηλά τραπεζάκια, τα αποκαλούμενα «rahle–i tedris» (γραφεία μελέτης), για την ανάγνωση. Οι μαθητές επαναλάμβαναν και απομνημόνευαν τα μαθήματα που ορίζονταν από το δάσκαλο. Η φυσική τιμωρία, το ράπισμα των χεριών των κοριτσιών και το κτύπημα των ποδιών των αγοριών, ήταν ο κανόνας παρά η εξαίρεση. Κατά την έναρξη του νέου σχολικού έτους ήταν μέρος του τελετουργικού η εξής φράση του γονέα προς το δάσκαλο παρουσία του παιδιού: «η σάρκα δική σου, τα κόκκαλα δικά μου!» Ο δάσκαλος εξουσιοδοτούνταν έτσι να τιμωρεί το παιδί με κάθε τρόπο, όταν έκρινε ότι άρμοζε**.

Οι Οθωμανοί ενδιαφέρθηκαν επίσης για τη βαθύτερη γνώση της κλασικής ισλαμικής παιδείας. Για το σκοπό αυτό ιδρύθηκαν σε πολλές πόλεις μεντρεσέδες (medrese), οι οποίοι αποτελούσαν τμήματα των μεγάλων μουσουλμανικών τεμενών και συντηρούνταν από τα Βακούφια. Οι μεντρεσέδες ήταν ένα είδος «κολεγίου» για τη συστηματική μελέτη των ισλαμικών επιστημών, ιδιαίτερα της ισλαμικής νομολογίας και του Κορανίου.

Ταυτόχρονα, διδάσκονταν και ορισμένα «βοηθητικά μαθήματα», όπως π.χ. η αραβική γραμματική και φιλολογία, η γνώση των οποίων βοηθούσε στην κατανόηση των ιερών και νομικών κειμένων, αλλά και οι αποκαλούμενες «ξένες επιστήμες,» όπως η φιλοσοφία και η ιατρική, που αποτέλεσαν επίσης μέρος μιας πολυμαθούς εκπαίδευσης.***

Τα οθωμανικά σχολεία της Πελοποννήσου κατά οικισμό

Άργος (Arhoz)

Σχετικά με την πόλη του Άργους ο Evliya Çelebi δίνει συγκεκριμένες πληροφορίες για τον αριθμό των οθωμανικών σχολείων της πόλης χωρίς, ωστόσο, να δίνει κάποια άλλα στοιχεία. Στο έργο του καταγράφονται δύο σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης (mektep) και ένας μεντρεσές (medrese). Το πρώτο σχολείο βρισκόταν κοντά στο τέμενος του Οσμάν Πασά (Osman Paşa Câmii), ενώ το άλλο κοντά στο τέμενος του Τοπάλ Ιμπραήμ Εφέντη (Topal İbrahim Efendi Câmii). Τέλος, ο μεντρεσές της πόλης βρισκόταν στη συνοικία Καραμουτζά.****

Αρκαδία – Κυπαρισσία (Arkadya Manya)

Κατά την επίσκεψή του ο Evliya Çelebi στην Αρκαδία / Κυπαρισσία εκτός των άλλων μας πληροφορεί ότι στην πόλη υπήρχαν δύο σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης και ένας μεντρεσές χωρίς να δίνει πληροφορίες για το όνομα του ιδρυτή τους. Επίσης, ο Τούρκος καθηγητής Nejad Göyünç (Göyünç, 1972) αναφέρει σε σχετικό άρθρο του ότι στην Αρκαδία λειτουργούσε και ένα κορανικό σχολείο,***** αυτό του Σινάν Τσελεμπή (Sinan Çelebi Dârülkurrası).

Γαστούνη (Guston Kasabası)

Τον ίδιο αριθμό εκπαιδευτικών ιδρυμάτων (έναν μεντρεσέ και δύο σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης) αναφέρει ο Evliya Çelebi και για την πόλη της Γαστούνης. Και σ’ αυτήν την περίπτωση δεν δίνονται άλλες πληροφορίες.

Φανάρι (Fener – Kaza-i Fanus-i Mora)

Η κωμόπολη του Φαναρίου περιλαμβάνεται στον κατάλογο των καζάδων με το όνομα «Καζάς του Φαναρίου του Μοριά».****** Στην εν λόγω κωμόπολη ο Evliya Çelebi αναφέρει ότι υπήρχαν ένα σχολείο στοιχειώδους εκπαίδευσης και ένας μεντρεσές.

Καλάβρυτα (Kalavrata Kalesi)

Στην μικρή πόλη των Καλαβρύτων σύμφωνα με τον Evliya Çelebi ήταν σε λειτουργία δύο μεντρεσέδες και δύο σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης.

Καρύταινα (Karitene Kalesi)

Ο Evliya Çelebi δεν επισκέφτηκε την Καρύταινα. Η πληροφόρησή μας για τη συγκεκριμένη πόλη βασίζεται στον Nejad Göyünç (Göyünç, 1972), ο οποίος αναφέρει ένα κορανικό σχολείο, αυτό του Μπαλή Αγά (Bâlî Ağa Dârülkurrası).

Κόρινθος (Gördös – Gürdüs Şehri)

Η πόλη της Κορίνθου κατοικούνταν κατά το ήμισυ περίπου από Τούρκους (Σακελλαρίου, 1939). Και στην περίπτωση της Κορίνθου η μόνη πηγή πληροφόρησης για τα οθωμανικά εκπαιδευτικά ιδρύματα είναι το έργο του Evliya Çelebi. Σύμφωνα με το «Οδοιπορικό» του Τούρκου περιηγητή, στην Κόρινθο υπήρχαν τέσσερις μεντρεσέδες και επτά σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης.

Κορώνη (Koron Kalesi)

Ο Evliya Çelebi αναφέρει χαρακτηριστικά ότι στην Κορώνη υπήρχαν ένας μεντρεσές και δύο σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης. Στις οθωμανικές πηγές αναφέρεται το σχολείο του Χαντίμ Εσκή Αλή Πασά (Hâdım Eski Ali Paşa Mektebi) (Gökbilgin, 1952).

Μεθώνη (Modon / Muton / Meton)

Η πόλη της Μεθώνης κατοικούνταν σε μεγάλο βαθμό από Τούρκους. Στο κείμενο του Evliya Çelebi αναφέρεται η ύπαρξη του μεντρεσέ του σουλτάνου Βαγιαζήτ (Sultan Bâyezid Medresesi), καθώς και τέσσερα σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης.

Μονεμβασία (Benefşe Şehri)

Η Μονεμβασία αποτελούσε αξιόλογο κέντρο της Πελοποννήσου τόσο κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, όσο και στη διάρκεια της Ενετοκρατίας. Ο Evliya Çelebi δίνει μια εκτενή περιγραφή της πόλης και μεταξύ των άλλων αναφέρει ότι υπήρχαν σ’ αυτή δύο σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης και ένας μεντρεσές. Ο καθηγητής Ekrem Hakkı Ayverdi (Ayverdi, 2000), μελετώντας τα οθωμανικά αρχεία, κατάφερε να εντοπίσει ένα από τα σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης. Αυτό είναι το σχολείο του Αλή Εφέντη (Ali Efendi Mektebi).

Μυστράς (Mizistire – Mezistire Kasabası)

Η επίσκεψη του Evliya Çelebi στο Μυστρά περιγράφεται σε τέσσερις σελίδες στο έργο του. Σύμφωνα με την περιγραφή του στην πόλη και στους γύρω οικισμούς υπήρχαν δύο μεντρεσέδες και τέσσερα σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης για τα οποία δεν υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες.

Ναβαρίνο – Πύλος (Navarin – Anavarin Kalesi)

Σύμφωνα με τον Evliya Çelebi στο Ναβαρίνο υπήρχαν ένας μεντρεσές και ένα σχολείο στοιχειώδους εκπαίδευσης. Η ονομασία του σχολείου αυτού ήταν «σχολείο του σουλτάνου Μουράτ Γ΄» (III. Sultan Murad Mektebi). Ωστόσο, ο καθηγητής Nejad Göyünç αναφέρει επιπλέον το σχολείο του Χαντίμ Αλή Πασά (Hadım Ali Paşa Mektebi) και το σχολείο του σουλτάνου Βαγιαζήτ (Sultan Bâyezid Mektebi) (Göyünç, 1972).

Ναύπακτος (İnebahtı Şehri)

Για την Ναύπακτο ο Evliya Çelebi αναφέρει ότι υπήρχαν τρεις μεντρεσέδες και ένα σχολείο στοιχειώδους εκπαίδευσης. Από τα οθωμανικά αρχεία, ωστόσο, γίνεται γνωστό ότι από ένα σχολείο στοιχειώδους εκπαίδευσης λειτουργούσε στο τέμενος του Αμτζαζαντέ Χουσεΐν Πασά (Amcâzâde Hüseyin Paşa Câmii) και στο μετζίτι (μικρό τέμενος) του Εμπουσουούντ Εφέντη (Ebussuud Efendi Mescidi). Αυτό το τελευταίο σχολείο αναφέρεται από τον Evliya Çelebi.

Ναύπλιο (Anabolu)

Ο Evliya Çelebi κλείνει την πρώτη του περιοδεία στην Πελοπόννησο, φτάνοντας στην πόλη του Ναυπλίου το 1667. Παρά το γεγονός ότι περιγράφει λεπτομερώς την πόλη σε πέντε σελίδες, δεν δίνει πληροφορίες για τα οθωμανικά μνημεία. Στην περίπτωση αυτή αντλούμε πληροφορίες για τα οθωμανικά εκπαιδευτικά ιδρύματα του Ναυπλίου από την εργασία του Τούρκου καθηγητή Ayverdi, ο οποίος μελέτησε επιπλέον τα οθωμανικά κατάστιχα (Tahrir Defteri), τα οποία συντάχθηκαν κυρίως μετά το 1715 με την επανάκτηση από τους Τούρκους της Πελοποννήσου, η οποία βρισκόταν στα χέρια των Βενετών για 30 χρόνια (1685-1715). Σύμφωνα με τον Ayverdi (Ayverdi, 2000) στην πόλη του Ναυπλίου υπήρχαν τρία μουσουλμανικά εκπαιδευτικά ιδρύματα διαφορετικών βαθμίδων. Αυτά ήταν ο μεντρεσές του σουλτάνου Αχμέτ (Sultan Ahmed Medresesi), το κορανικό σχολείο του Ιμπραήμ Εφέντη (İbrahim Efendi Dârülkurrası) και το σχολείο στοιχειώδους εκπαίδευσης επίσης του Ιμπραήμ Εφέντη (İbrahim Efendi Mektebi).

Πάτρα (Balyabadre / Ballı Badra)

Παρά το γεγονός ότι στην πόλη των Πατρών οι Τούρκοι ήταν λίγοι (Σακελλαρίου, 1939), ο Evliya Çelebi στην περιγραφή του αναφέρει την ύπαρξη τεσσάρων μεντρεσέδων και πέντε σχολείων στοιχειώδους εκπαίδευσης. Δεν ήταν δυνατή, ωστόσο, η ανεύρεση περισσότερων στοιχείων για τα οθωμανικά σχολεία της πόλεως των Πατρών.

Τρίπολη – Τριπολιτσά (Tirepoliçe Kasabası)

Για την Τρίπολη ο Evliya Çelebi αναφέρει ότι υπήρχαν δύο μεντρεσέδες και τρία σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης. Στη μελέτη, ωστόσο, του Ayverdi (Ayverdi, 2000) αναφέρεται η ύπαρξη ενός μεντρεσέ και τριών σχολείων στοιχειώδους εκπαίδευσης. Αυτά είναι ο μεντρεσές και το σχολείο του Χατζή Εμπουμπεκίρ (Hacı Ebûbekir Paşa Medresesi & Mektebi), το σχολείο του Οσμάν Πασά (Osman Paşa Mektebi) και το σχολείο του Γιουσούφ Αγκιάχ Εφέντη (Yusuf Agâh Efendi Dershânesi).

Ζαρνάτα (Saranta Kalesi)

Τέλος, ο Evliya Çelebi αναφέρει ότι στη Ζαρνάτα υπήρχε ο μεντρεσές και το σχολείο στοιχειώδους εκπαίδευσης της Βαλιντέ Σουλτάν (Vâlide Sultan Medresesi & Mektebi).

Με βάση όσα προηγήθηκαν, γίνεται φανερό ότι τόσο κατά την επίσκεψη του Evliya Çelebi το 1667 όσο και κατά τη δεύτερη φάση της τουρκοκρατίας στην Πελοπόννησο (1715-1820) στις περισσότερες πόλεις και κωμοπόλεις, στις οποίες διαβιούσαν μουσουλμανικοί πληθυσμοί, λειτουργούσαν κατώτερα σχολεία (μεκτέμπ) και μεντρεσέδες (ιεροσπουδαστήρια). Τα κατώτερα μουσουλμανικά σχολεία δεν πρόσφεραν τίποτε περισσότερο από στοιχειώδη γνώση της γραφής και της ανάγνωσης. Αντίθετα, το παρεχόμενο επίπεδο εκπαίδευσης στους μεντρεσέδες ήταν πολύ πιο υψηλό. Συνολικά, καταγράφονται 73 μουσουλμανικά εκπαιδευτικά ιδρύματα από τα οποία τα 27 ήταν μεντρεσέδες, τα 43 σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης και μόλις 3 κορανικά σχολεία.

Εκπαιδευτικά ιδρύματα των Οθωμανών στην Πελοπόννησο από τα τέλη του 17^ου αιώνα μέχρι το τέλος της τουρκοκρατίας

α/α	Οικισμοί	Μεντρεσέδες(Medreseler)	Σχολεία Στοιχειώδους Εκπαίδευσης (Mektepler / Dershâneler)	Κορανικά Σχολεία(Dârülkurralar)
1	Άργος (Arhos)	1	2	–
2	Αρκαδιά / Κυπαρισσία (Arkadya Manya)	1	2	1
3	Γαστούνη (Guston Kasabası)	1	2	–
4	Φανάρι (Fener / Kaza-i Fanus-i Mora)	1	1	–
5	Καλάβρυτα (Kalavrata Kalesi)	2	2	–
6	Καρύταινα (Karitene Kalesi)	–	–	1
7	Κόρινθος (Gördös / Gürdüs Şehri)	4	7	–
8	Κορώνη (Koron Kalesi)	1	2	–
9	Μεθώνη (Modon / Muton / Meton)	1	4	–
10	Μονεμβασία (Benefşe Şehri)	1	2	–
11	Μυστράς (Mizistire/Mezistire Kasabası)	2	4	–
12	Ναβαρίνο (Navarin / Anavarin Kalesi)	1	3	–
13	Ναύπακτος (İnebahtı Şehri)	3	2	–
14	Ναύπλιο (Anabolu)	1	1	1
15	Πάτρα (Balyabadre / Ballı Badra)	4	5	–
16	Τρίπολη / Τριπολιτσά (Tirepoliçe Kasabası)	2	3	–
17	Ζαρνάτα (Saranta Kalesi)	1	1	–
Σύνολο		27	43	3

Υποσημειώσεις

* Ο Τούρκος Kâtip Çelebi Mustafa (Κωνσταντινούπολη 1609-1657) υπήρξε μεγάλος ιστοριοδίφης και γεωγράφος. Έγραψε πολυάριθμα έργα, τα οποία μεταφράστηκαν σε πολλές γλώσσες. Ένα από τα πολλά έργα του ήταν το Cihan-nümâ (Παρουσιάζοντας τον κόσμο), το οποίο γράφτηκε 1648.

** Γενικά για την οθωμανική εκπαίδευση βλέπε: Andreas Kazamias, Education and the quest for modernity in Turkey, Chicago: The University of Chicago Press, 1966, Yahya Akyüz, Türk eğitim tarihi, başlangιçtan 1999’a (Ιστορία της τουρκικής εκπαίδευσης, από τις αρχές ως το 1999), Αlfa, Κωνσταντινούπολη, 1999.

*** Για τους μεντρεσέδες (Medrese) στην Οθωμανική Αυτοκρατορία βλέπε: Hasan Akgündüz, Klasik dönem Osmanlı medrese sistemi: amaç – yapı – işleyiş [Το σύστημα των οθωμανικών μεντρεσέδων της κλασικής περιόδου: σκοποί – κτίρια – λειτουργία], Κωνσταντινούπολη: Ulusal Yayınları, 1997, Yasar Sarıkaya, Medreseler ve modernleşme [Μεντρεσέδες και εκσυγχρονισμός], Κωνσταντινούπολη: İz Yayıncılık, 1997, Cevat İzgi, Osmanlı medreselerinde ilim [Η επιστήμη στους οθωμανικούς μεντρεσέδες], Cilt 1-2, Κωνσταντινούπολη: İz Yayıncılık, 1997.

**** Καραμουτζά μαχαλάς: μία από τις τέσσερις συνοικίες του Άργους κατά την τουρκοκρατία, η οποία βρισκόταν στο ΝΑ τμήμα της πόλης και η οποία πήρε την ονομασία της από κάποιον Καραμουτζά. Στην εν λόγω συνοικία υπήρχε μουσουλμανικό τέμενος και νεκροταφείο (σημερινός Άγιος Κωνσταντίνος) και πέριξ αυτού το διοικητήριο, το σεράι του Αλή Νακή Μπέη, λουτρά και το ιεροσπουδαστήριο (μεντρεσές) (Ζεγκίνης, 1948).

***** Τα κορανικά σχολεία ήταν σχολεία που παρείχαν βασική εκπαίδευση στους μαθητές τους, δίνοντας, ωστόσο, ιδιαίτερη βαρύτητα στη μελέτη και στην εκμάθηση του Κορανίου.

Βιβλιογραφία

Akgündüz H., Klasik dönem Osmanlı medrese sistemi: amaç – yapı – işleyiş [Το σύστημα των οθωμανικών μεντρεσέδων της κλασικής περιόδου: σκοποί – κτίρια – λειτουργία], Κωνσταντινούπολη: Ulusal Yayınları, 1997.
Akyüz Y., Türk eğitim tarihi, başlangιçtan 1999’a (Ιστορία της τουρκικής εκπαίδευσης, από τις αρχές ως το 1999), Αlfa, Κωνσταντινούπολη, 1999.
Ayverdi E. H., Avrupa’da osmanlı mimârî eserler: Bulgaristan, Yunanistan, Arnavudluk [Τα οθωμανικά αρχιτεκτονικά μνημεία στην Ευρώπη: Βουλγαρία, Ελλάδα, Αλβανία], 4^ος τόμος, 2^η έκδοση, Κωνσταντινούπολη: İstanbul Fetih Cemiyeti, 2000.
Δημητριάδης Β., Η κεντρική και δυτική Μακεδονία κατά τον Εβλιά Τσελεμπί, Θεσσαλονίκη: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, 1973.
Evliya Çelebi, Seyahatnâme [Οδοιπορικό], 8^ος τόμος , Κωνσταντινούπολη: Türk Tarih Kurumu, 1928.
Ζεγκίνη Ι., Το Άργος δια μέσου των αιώνων, Θεσσαλονίκη: αφοί Νικολοπούλου, 1948.
Gökbilgin T., XV.-XVI. Asırlarda Edirne ve Paşaeli Livası, Vakıflar-Mülkler-Mukâtâalar [Ο λιβάς (καζάς) της Ανδριανούπολης και του Πασαελί (Ευρωπαϊκής Τουρκίας) τον 15^ο και 16^ο αιώνα: βακούφια (βακουφικές γαίες) – μούλκια (γαίες πλήρους κυριότητας) – ενοικιαζόμενες γαίες], Κωνσταντινούπολη: İst. Ün. Ed. Fak. Neşrt., 1952.
Göyünç N., ‘Mora’da İnşâ Faâliyetleri’ [Οικοδομικές δραστηριότητες στο Μοριά] στο Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi [Περιοδική έκδοση για τη μελέτη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης], τ. 1, 1972.
İzgi C., Osmanlı medreselerinde ilim [Η επιστήμη στους οθωμανικούς μεντρεσέδες], Cilt 1-2, Κωνσταντινούπολη: İz Yayıncılık, 1997.
Kazamias A., Education and the quest for modernity in Turkey, The University of Chicago Press, Chicago (1966).
Σακελλαρίου Μ., Η Πελοπόννησος κατά την δευτέραν τουρκοκρατίαν (1715-1821), Αθήνα: “Byzantinisch-Neugriechischen Jahrbücher”, 1939.
Sarıkaya Y., Medreseler ve modernleşme [Μεντρεσέδες και εκσυγχρονισμός], Κωνσταντινούπολη: İz Yayıncılık, 1997.

Πηγή

Πανεπιστήμιο Πατρών, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης.

Read Full Post »

Smith Agnes & Margaret

Posted in Περιηγητές, tagged alphaline, Cambridge, Άργος, Αργολίδα, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Βιογραφίες, Ιστορία, Ξένοι Περιηγητές, Περιηγητές, Πελοπόννησος, Πολιτισμός, Συγγραφέας, Φιλέλληνες, Smith Agnes και Margaret on 17 Ιουνίου, 2009| Leave a Comment »

Smith Agnes & Margaret

«Την άνοιξη του 1883 η Αγνή Σμιθ (Agnes Smith) συνοδευομένη από τη δίδυμη αδελφή της και μία φίλη περιηγείται την Ελλάδα της εποχής εκείνης. Είχαν φύγει στις 26 Ιανουαρίου από την Αγγλία και μετά από ένα περιπετειώδες θαλάσσιο ταξίδι έφτασαν στην ελληνική πρωτεύουσα στα μέσα του Φεβρουαρίου. Στην πεδιάδα του Άργους έφτασαν στα μέσα Απριλίου. Καρπός της περιήγησης αυτής υπήρξε το βιβλίο Glimpses of Greek life and scenery, που εκδόθηκε στο Λονδίνο στα 1884», όπου και αναφέρουν εντυπώσεις από το Άργος.

Η Agnes Smith Lewis (1843 – 1926) και η Margaret Dunlop Gibson (1843 – 1920) πρώην Agnes και Margaret Smith (κάποιες φορές αναφέρονται και ως αδερφές Westminster) ήταν σημαντικές σπουδάστριες σημιτικής καταγωγής. Και οι δύο δίδυμες κόρες του John Smith από το Irvine, Ayrshire της Σκωτίας έμαθαν περισσότερες από 12 γλώσσες και υπήρξαν πρωτοπόρες στην ακαδημαϊκή τους εργασία και ευεργέτες της Πρεσβυτεριανής εκκλησίας της Αγγλίας, ειδικά του κολεγίου Westminster του Cambridge.

Πρώιμη ζωή και εκπαίδευση

A portrait of Agnes Smith Lewis in the Westminster College, Cambridge.

Οι δίδυμες ανατράφηκαν από τον πατέρα τους John (η μητέρα τους είχε πεθάνει τρεις εβδομάδες μετά τη γέννησή τους), αστικολόγο και ερασιτέχνη γλωσσολόγο. Εκπαιδεύτηκαν σε ιδιωτικά σχολεία στο Birkenhead και στο Λονδίνο και πραγματοποίησαν πολλά ταξίδια στην Ευρώπη με οδηγό τον John. Μετά το θάνατο του John, εγκαταστάθηκαν στο Λονδίνο και προσχώρησαν στην Πρεσβυτεριανή εκκλησία του Kingston επί του Τάμεση. Συνέχισαν να μαθαίνουν γλώσσες και ταξίδεψαν στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Το 1870 η Agnes έγραψε το “Eastern pilgrims” (Ανατολικοί πρόσφυγες), έναν απολογισμό των εμπειριών τους σε Αίγυπτο και Παλαιστίνη. Το 1883 η Margaret παντρεύτηκε το James Gibson και το 1887 η Agnes παντρεύτηκε το Samuel Lewis, βιβλιοθηκάριο του κολεγίου Corpus Christi του Cambridge. Και οι δύο άντρες ήταν ιερωμένοι. Δυστυχώς, και οι δύο γάμοι έληξαν πρόωρα με το θάνατο των δύο συζύγων.

A portrait of Margaret Dunlop Gibson in the Westminster College, Cambridge.

Ακαδημαϊκό έργο

Έως το 1890 οι αδερφές κατοικούσαν στο Cambridge και ξεκίνησαν να μελετούν συριακά και αραβικά. Το 1892 ταξίδεψαν στο μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης στο όρος Σινά, όπου ανακάλυψαν τη νεότερη συριακή έκδοση των ευαγγελίων γνωστή έως σήμερα. Τον επόμενο χρόνο επέστρεψαν για να αντιγράψουν το χειρόγραφο, γνωστό ως Σιναϊτικό Παλίμψηστο ή Σιναϊτικό χειρόγραφο (Lewis), το οποίο παρείχε νέα στοιχεία για τις σπουδές περί Καινής Διαθήκης. Συνέχισαν να ταξιδεύουν και να γράφουν μέχρι τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αν και το Πανεπιστήμιο του Cambridge δεν τις τίμησε ποτέ με ακαδημαϊκούς τίτλους (δε δεχόταν να δώσει τίτλο σε γυναίκα μέχρι το 1948), έλαβαν τιμητικούς τίτλους από τα Πανεπιστήμια του Heidelberg, του Δουβλίνου και του St Andrews, συμπεριλαμβανομένων και των πρώτων διδακτορικών τίτλων στη θεολογία που απονεμήθηκαν σε γυναίκες.

Στο Cambridge συμμετείχαν στην εκκλησία St Columba. Υπήρξαν γενναιόδωρες οικοδέσποινες στην οικία τους στο Castlebrae, το οποίο και έγινε κέντρο ενός έντονου πνευματικού και θρησκευτικού κύκλου.

Αγαθοεργία

Οι αδερφές χρησιμοποίησαν την κληρονομιά τους ως επιχορήγηση στο κολέγιο Westminster του Cambridge. Πράγμα που έγινε αφού επιτράπηκε στους αντικομφορμιστές να γίνουν πλήρη μέλη των πανεπιστημίων του Oxbridge με την κατάργηση κάποιων θρησκευτικών δοκιμασιών της βρετανικής ποινικής νομοθεσίας και αφού το Πρεσβυτεριανό κολέγιο μεταφέρθηκε από την Queen Square του Λονδίνου σε ένα νέο χώρο που αποκτήθηκε από το κολέγιο St John του Cambridge, το 1889. Επίσης βοήθησαν στην ίδρυση του Πρεσβυτεριανού ιερατείου του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, σήμερα Ενιαία Αναμορφωμένη Εκκλησία της St Columba.

Φαίνεται όμως ότι ποτέ δεν ξέχασαν τις επισκέψεις τους στην Ελλάδα και την Κύπρο, ή τη γνώση τους των νέων ελληνικών που διευκόλυνε σημαντικά τις έρευνες τους στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά. Το 1918, η Agnes Lewis προσέφερε στο Πανεπιστήμιο το ποσό των 6.500 λιρών για την προικοδότηση μιας θέσης αναπληρωτή καθηγητή στα Νέα Ελληνικά. Η Margaret Gibson πέθανε το 1920 και η αδελφή της, Agnes, έξι χρόνια αργότερα.

Απόδοση στα Ελληνικά: Σοφία Δασκαλάκη

Πηγές

Wikipedia
D. Cornick and C. Binfield (editors) (2006) From Cambridge To Sinai. United Reformed Church.

Read Full Post »

Άργος (1883) – Αγνή Σμιθ (Smith Agnes, 1843-1926)

Posted in Περιηγητές, tagged 1843-1926), alphaline, Άργος, Άργος (1883) - Αγνή Σμιθ (Smith Agnes, Αργολίδα, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Βιογραφίες, Εκκλησιαστική Ιστορία, Ιστορία, Ξένοι Περιηγητές, Περιηγητές, Πελοπόννησος, Πολιτισμός, Συγγραφέας, Φιλέλληνες on 7 Ιουνίου, 2009| Leave a Comment »

Άργος (1883) – Αγνή Σμιθ (Smith Agnes, 1843-1926)

Την άνοιξη του 1883 η Αγνή Σμιθ (Agnes Smith) συνοδευομένη από τη δίδυμη αδελφή της και μία φίλη περιηγείται την Ελλάδα της εποχής εκείνης. Είχαν φύγει στις 26 Ιανουαρίου από την Αγγλία και μετά από ένα περιπετειώδες θαλάσσιο ταξίδι έφτασαν στην ελληνική πρωτεύουσα* στα μέσα του Φεβρουαρίου. Στην πεδιάδα του Άργους έφτασαν στα μέσα Απριλίου. Καρπός της περιήγησης αυτής υπήρξε το βιβλίο Glimpses of Greek life and scenery, που εκδόθηκε στο Λονδίνο στα 1884. Παρακάτω παραθέτουμε τις εντυπώσεις από το Άργος της εποχής εκείνης. Να σημειώσουμε ότι η Αγνή Σμιθ το 1918, προσέφερε στο Πανεπιστήμιο του Cambridge το ποσό των 6.500 λιρών για την προικοδότηση μιας θέσης αναπληρωτή καθηγητή στα Νέα Ελληνικά.

Άργος

Αγνή Σμιθ, «Βλέμματα επί του υλικού βίου και της ελληνικής τοπιογραφίας». Μετάφραση από τα αγγλικά I. Περβάνογλου. Εν Λειψία 1884.

[…] Μετά μιας ώρας οδοιπορίαν εφθάσαμεν εις Άργος. Διήλθομεν εν νυκτί δια οδών πολυάνθρωπων και ταραχή με κατέλαβεν ολίγη όταν ο Άγγελος μας ωδήγησε δια μικράς αυλής προς πενιχράν τινα οικίαν. Το δωμάτιον δεν μας εφάνη πολύ ευχάριστον μέχρις ου εφαιδρύνθη δια της παραθέσεως του γεύματος. Ο ύπνος ημών κάπως εταράχθη εκ των κινήσεων των ίππων, οίτινες φανερόν ήτο ότι ευρίσκοντο κάτωθεν ημών, ενω μας είπον ότι είχον τοποθετηθεί εις άλλο μέρος της αυλής. Οι σκύλοι, οι χοίροι και αι όρνιθες έκαμναν αδιάκοπον θόρυβον. Επειδή τα παράθυρα του κοιτώνος μας έβλεπον προς στενήν τίνα οδόν, άνθρωποι τίνες ιδιαιτέραν έδειξαν περιέργειαν ως προς την πρωινήν μας ενδυμασίαν εγώ επροσπάθησα να κλείσω τα εξώφυλλα των παραθύρων και εις τούτο λίαν προθύμως μ’ εβοήθησε μία των εν τη οδώ γυναικών.

Το Άργος δικαίως σεμνύνεται δια τας γυναίκας του. Υπάρχει αρχαία παράδοσις περί Τελεσίλλης τινός, ην οι νεώτεροι ιστορικοί υπέρ το δέον παρέβλεπαν. Ίσως δεν πρέπει να περιμένωμεν παρά των ανδρών ν’ αποδώσωσιν ημίν εντελή δικαιοσύνην. Η Τελέσιλλα ήτο ποιήτρια, εις την οποίαν ανηγέρθη ποτέ ανδριάς εν τη γενέτειρα αυτής πόλει· παρίστατο δε ως βλέπουσα επί της περικεφαλαίας τη, ην εκράτει εν τη χειρί, ενω παρά τους πόδας αυτής ήσαν ερριμμένα βιβλία. Ήτο διάσημος δια τους στίχους της και δι’ άλλα κατορθώματα ακόμη.

Συνέβη ποτέ οι Αργείοι να νικηθώσιν εν τινι μετά του Κλεομένους και των Σπαρτιατών έριδί ηττηθέντες έφυγον προς το άλσος τον Άργους, εξ ου εξήλθον πάλιν πεποιθότες εις τους όρους ανακωχής. Ιδόντες ότι ηπατήθησαν έκαυσαν και το άλσος και εαυτούς, και ο Κλεομένης ωδήγησε τους στρατιώτας του εναντίον πόλεως όλως ακατοίκητου. Αλλά η Τελέσιλλα συλέξασα όλα τα εν ταις οικίαις και εν τοις ναοίς εναπολειφθέντα όπλα διένειμεν αυτά εις τας γυναίκας, εις τους γέροντας και εις τους παίδας, και ότε έφθασαν οι Σπαρτιάται και είδον ότι αι γυναίκες δεν εφοβούντο αλλ’ ανθίσταντο γενναίως, συνεσκέφθησαν και απεφάνθησαν ότι έντιμον δεν ήτο να νικήσωσιν, ατύχημα δε μέγα να νικηθώσι, και ούτως απήλθον.

– Το διήγημα τούτο φαίνεται ως τι Σκωτικόν, είπεν η Εδήθ, τη οποία διηγήθην αυτό. Η μαύρη Αγνή του Δούμβαρ τα αυτά περίπου έπραξεν.

– Και μήπως οι Σκώτοι δεν ομοιάζουσι προς τους Έλληνας; παρετήρησα εγώ. Αμφότεροι είναι ανδρείοι και από των αρχαιοτάτων ήδη χρόνων γνωστοί δια τας φυλετικάς αυτών αρετάς· αμφότεροι είναι εσκεμμένοι και αγαπώσι τας θεολογικός συζητήσεις· ζήτημα είναι επίσης τις των δύο τούτων λαών γνωρίζει καλλίτερον το συμφέρον του· οι χωρικοί όμως αμφοτέρων την αυτήν έχουσιν επίθυμίαν να ίδωσι τους υιούς των προαγόμενους εν τω κοσμώ.

– Η ιδέα μου περί του ελληνικού χαρακτήρος μετεβλήθη αφ’ ότου ανεχώρησα εξ Αθηνών, είπεν η Βιολέττα. Είχον πάντοτε ακούσει ότι οι Έλληνες είναι έθνος πανούργον και δόλιον αλλ’ όλοι οι χωρικοί, άνδρες και γυναίκες, έχουσι φυσιογνωμίαν τόσον ελκυστικήν και με τόσην ευπροσηγορίαν μας υπεδέχθησαν, ώστε δεν δύναμαι να τοις αποδώσω έλλειψιν ειλικρίνειας. Ό,τι πολύ με λυπεί είναι, ότι οι Έλληνες είναι τόσον ολίγοι.

– Η σμικρότης του έθνους, παρετήσεν η Εδήθ, αποδεικνύει τον ηρωισμόν αυτού, καθότι υπέρ το ήμισυ αυτού εφονεύθη κατά τον υπέρ της ανεξαρτησίας αγώνα. Όταν αναλογισθώμεν ότι τούτο συνέβη προ πεντήκοντα μόλις ετών, και ότι οι Τούρκοι ούτε οικίας ούτε δένδρου σχεδόν εφείσθησαν, πρέπει να μη μεμφόμεθα τους Έλληνας δια την έλλειψιν προόδου. Οι επιζήσαντες ήσαν τόσον πτωχοί, ώστε ολίγιστοι μόνον εξ αυτών ηδύνατο να εγείρωσι καλύβην υπεράνω της κεφαλής των. Τολμώ ειπείν ότι αυτοί οι προγονοί μας (οι Σκώτοι) επί πολύν χρόνον μετά την μάχην του Βαμμοκβούρν ήσαν πολύ των Ελλήνων πτωχότεροι και ελεεινότεροι.

– Τούτο είναι αληθές, απεκρίθην εγώ· αναγιγνώσκων τις την ιστορίαν της Ελληνικής Επαναστάσεως πείθεται ότι οι ήρωες αυτοί ουδόλως κατώτεροι ήσαν των ηρώων του Μαραθώνος και των Θερμοπυλών. Οι περιπίπτοντες εις αιχμαλωσίαν υπεβάλλοντο εις φοβερά βασανιστήρια, τα οποία όμως ηδύναντο ν’ ανταλλάξωσι δια τιμών εάν απηρνώντο την χριστιανικήν πίστιν. Ουδείς λαός, εξαιρέσει των Ιουδαίων, διήλθε δια τοιούτων βασάνων. Και το πενεύμα τούτο της αυταπαρνήσεως δεν ήτο περιωρισμένον εις μίαν τάξιν ανθρώπων. Πόσους ηδύνατό τις να ευρη πτωχούς υιούς πλουσίων εμπόρων, θυσιασάντων τα υπάρχοντα των χάριν του έθνους!

Εστάθημεν ολίγον δια να ίδωμεν το μέγα αρχαίον θέατρον, του οποίου τα εδώλια είναι λελαξευμένα εν τω στερεώ βράχω της Ακροπόλεως. Παράκεινται ερείπια ρωμαϊκού λουτρού. Ενταύθα μικροί τίνες παίδες μας εβοήθησαν να αποδιώξωμεν δια λίθων υλακτούντα σκύλον. Ο Άγγελος αντήμειψε τους παίδας τούτους δια τίνων χαλκών νομισμάτων.

Ελυπήθημεν μη δυνάμενοι να επισκεφθώμεν την Τίρυνθα κατά την εις Ναύπλιον μετάβασιν ημών. Τα τείχη της Τίρυνθος έχουσι πάχος 25 ποδών και είναι σχεδόν ανέπαφα. Ο Παυσανίας περιγράφει αυτά και τα λέγει Κυκλώπεια έργα. Ο μικρότερος των λίθων, των αποτελούντων αυτά, δεν δύναται ουδέ δια ζεύγους ημιόνων να μετακινηθή.

Η οδός διέρχεται την Αργολικήν πεδιάδα, ήτις κατά τον Όμηρον (Ιλιάδα I, 141) είναι το ευφορώτερον μέρος της όλης Ελλάδος. Σήμερον παράγει ελαφρούς μόνον στάχεις, αποτέλεσμα της επιπολαίας αροτριώσεως του εδάφους. Διήλθον κατόπιν χωρίον ονομαζόμενον οι Μύλοι και είδομεν την Λέρνην, την κατοικίαν της υπό του Ηρακλέους φονευθείσης ύδρας. Η οδός γίνεται ανωφερής και αι λέξεις δεν περιγράφουσι την ωραιότητα της θέσεως, ήτις ομοιάζει πολύ προς τας ωραίας τοποθεσίας της Ελβετίας· τα όρη και οι λόφοι δεν είναι μεν τοσούτον κατάφυτοι και δασώδεις αλλά φωτίζονται υπό των ζωηρών ακτινών του ηλίου και ποικίλλονται δια των χρωμάτων πλείστων όσων αγρίων ανθέων. Εις απόστασίν τίνα, κείται ο ευρύς, ήρεμος, κυανούς κόλπος του Ναυπλίου, περιβαλλόμενος υπό μεγαλοπρεπών λόφων και φαιδρυνόμενος υπό πολλών λευκών ιστίων. Η νήσος Σπέτσαι περικλείει το πανόραμα, και εννοήσαμεν τότε πόσον ισχυρά ώφειλε να είναι η ναυτική της Ελλάδος δύναμις. Και αυτοί οι εργάται, οι κόπτοντες λίθους παρά την οδόν, διεγείρουσι την προσοχήν ημών· αι υψηλαί, εύκαμπτοι αυτών μορφαί και τα κανονικά του προσώπου αυτών χαρακτηριστικά κηρύττουσιν αυτούς απογόνους των αρχαίων Ελλήνων. Ότε εφθάσαμεν εις την κορυφήν του στενού, όλως διάφορος σκηνή προσέβαλε τα βλέμματα μας· όρη εφαίνοντο συσσωρευμένα επί ορέων εν ατελευτήτω διαδοχή, αποτελούντα θέαν θαυμασίαν, άδενδρον μεν αλλά ζωηράν, και η καρδία ημών έπαλλε ταχύτερον επί τη ιδέα ότι ευρισκόμεθα εν Αρκαδία[…].

Agnes και Margaret Smith

Η Agnes και η Margaret Smith γεννήθηκαν το 1843. Η μητέρα τους πέθανε μόλις τρεις εβδομάδες μετά από τη γέννηση τους και έτσι τα δυο κορίτσια μεγάλωσαν με τον πατέρα τους και πήραν την πρώτη τους εκπαίδευση από μια γκουβερνάντα. Στη συνέχεια φοίτησαν σε σχολείο στη Σκωτία, ενώ αργότερα, σε ηλικία 15 ετών, μπήκαν οικότροφες σε σχολείο στην Αγγλία. Ο πατέρας τους πέθανε το 1866, αφήνοντας τους σημαντική περιουσία, όπως και την ελευθερία να ακολουθήσουν τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα τους. To 1868 ξεκίνησαν με πλοίο για τον γύρο της Ευρώπης και έφθασαν μέχρι την Κωνσταντινούπολη, την Κύπρο, την Αίγυπτο, τους Άγιους Τόπους και την Ελλάδα ενώ επέστρεψαν με σταθμούς στη Βενετία και το Παρίσι. Στη διάρκεια των επόμενων είκοσι ετών η Agnes έγραψε αρκετά βιβλία, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνονται και μυθιστορήματα καθώς και δύο περιηγητικές αφηγήσεις βασισμένες στον πρώτο αυτό γύρο της Μέσης Ανατολής και στα ταξίδια που τον ακολούθησαν: Glimpses of Greek life and scenery (1884)** και Through Cyprus (1887). Οι δύο αδελφές αναδείχθηκαν σε ειδικούς των σημιτικών γλωσσών και των βιβλικών σπουδών και έτυχαν διεθνούς αναγνώρισης. Στο μεταξύ παντρεύτηκαν και εγκαταστάθηκαν στο Cambridge όπου οι σύζυγοι τους κατείχαν ακαδημαϊκές θέσεις. Εκεί έζησαν και μετά τον θάνατο των συζύγων τους, ως το τέλος της ζωής τους. Φαίνεται όμως ότι ποτέ δεν ξέχασαν τις επισκέψεις τους στην Ελλάδα και την Κύπρο, ή τη γνώση τους των νέων ελληνικών που διευκόλυνε σημαντικά τις έρευνες τους στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά. Το 1918, η Agnes Lewis προσέφερε στο Πανεπιστήμιο το ποσό των 6.500 λιρών για την προικοδότηση μιας θέσης αναπληρωτή καθηγητή στα Νέα Ελληνικά. Η Margaret Gibson πέθανε το 1920 και η αδελφή της, Agnes, έξι χρόνια αργότερα.

Υποσημειώσεις

* Δρομολόγιο: Cythera, Athens, Sunium, Marathon, Aegina, Mycenae, Argos, Tripolitza, Tegea, Sparta, Sinano(Megalopolis), Leondari, Ithome, Phigaleia, Bassae, Olympia, Kalabryta, Megaspelion, Aigion, Corinth, Galaxidi, Delphi, Arachova, Daulia, Leuctra, Corfu.

** Η Αγνή Σμιθ ερχόταν για δεύτερη φορά στην Αθήνα την προηγούμενη φορά, στα 1869, επανακάμπουσα από την Παλαιστίνη, είχε μείνει μερικές ημέρες σ’ αυτήν. Περιηγήθηκαν την Αττική, την Πελοπόννησο, τους Δελφούς και τη Θήβα και αναχώρησαν πάλι ατμοπλοϊκώς προς Τεργέστη στις αρχές του Ιουνίου. Καρπός της περιήγησης αυτής υπήρξε το βιβλίο Glimpses of Greek life and scenery, που εκδόθηκε στο Λονδίνο στα 1884. Το βιβλίο αυτό — μια έμμεση απάντηση στις κατά των Ελλήνων κατηγορίες των Marc Twain και Edmond About (La Crece contemporaine) — μεταφράστηκε το Νοέμβριο του 1884) στα ελληνικά και τυπώθηκε στη Λειψία το 1885.

Πηγές

Κώστας Δανούσης, «Το Άργος της Αγνής Σμιθ 1883», περιοδικό Αναγέννηση, Μάιος 1999.
David Holton, « Οι Νεοελληνικές Σπουδές στο Πανεπιστήμιο του Cambridge».
Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών/ ΕΙΕ

Read Full Post »

Ναύπλιο (Anaboli, Anapoli) 1668 – Εβλιγιά Τσελεμπή

Posted in Περιηγητές, tagged alphaline, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Ιστορία, Ναύπλιο, Ναύπλιο 1668 - Εβλιγιά Τσελεμπή, Ξένοι Περιηγητές, Περιηγητές, Πελοπόννησος, Συγγραφέας on 27 Μαΐου, 2009| Leave a Comment »

Ναύπλιο 1668 – Εβλιγιά Τσελεμπή

Ο Τούρκος περιηγητής Evliya Çelebi (1611-1681), ο οποίος περιηγήθηκε την Πελοπόννησο το έτος 1668, περιγράφει λεπτομερώς τους τόπους που επισκέφτηκε. Ας δούμε τη γράφει για το Ναύπλιο στο βιβλίο του Seyahatnâme [Οδοιπορικό].

[…] Αποδώ – εννοεί από το Άργος – με κατεύθυνση προς ανατολάς, μετά δύο ώρες φτάσαμε στο χωριό Κότσιγια, και συνεχίζοντας το δρόμο μας νότια ήρθαμε μετά μιαν ώρα στο παλιό Ναύπλιο. Ανάμεσα σε αμπέλια ήταν ένα πέτρινο ερειπωμένο κτίσμα. Αφού γυρίσαμε μια ώρα αυτό το μέρος, φτάσαμε στο Φρούριο του Ναυπλίου.

Στην Ιταλική και φράγκικη γλώσσα λέγεται Ανάπλιγε. Ο Πορθητής δε μπόρεσε να το κατάκτηση έπειτα από πολιορκία του. Δε μπόρεσε επίσης να το κατάκτηση και ο σουλτάνος Βαγιαζίτ, αν και το είχε πολιορκήσει. Το έτος …. το κατέκτησε ο βεζίρης του σουλτάνου Σουλεϊμάν Γκιουζελτζέ Κασίμ. Αυτό το φρούριο του Ναυπλίου είναι χάσι του πασά του Μορέος και βοϊβοδαλίκι. Ο διοικητής του δικαιούται σε πληρωμή 300 ακτσέδες. Είναι ιερός καζάς. Ο ιεροδίκης του εισπράττει 10 πουγγιά τό χρόνο.

Άποψη του Ναυπλίου. Χαλκογραφία, Gasp. Bouttats, 1690.

Εδρεύουν εδώ: μωαμεθανός θρησκευτικός αρχηγός, ο αντιπρόσωπος των σερίφηδων της Μέκκας «παρά τω χαλίφη», ο sursat, o nuzul, επιμελητεία, τελώνης, λογιστής, φοροϋπάλληλος, αρχιτέκτων, o κετχουντάς των ιππέων, ο αρχηγός των γενιτσάρων, ο εντεταλμένος για τον κεφαλικό φόρο, ο αποθηκάριος και ο επιθεωρητής των αποθηκών. Όλες οι προμήθειες και οι τροφοδοσίες πού έπρεπε να αποσταλούν στην Κρήτη είχαν στοιβαχτή εδώ σε πολύ μεγάλες ποσότητες. Η πόλη είχε μεταβληθή σε ωκεανό από ανθρώπους. Υπάρχουν ο αγάς του φρουρίου, 20 αρχηγοί των στρατιωτών, οι αρχηγοί (:αγάδες) των δεξιών και των αριστερών πτερύγων του στρατού, ο αγάς των εθελοντών, ο αζέπ, μπεσλϊ, πυροβολητές, θωρακοφόροι, καπετάνιος, λιμενάρχης, οι αρχηγοί του φρουρίου του κυματοθραύστη. Οι άπιστοι Έλληνες είχαν επικεφαλής τους Portoports (συμβολαιογράφος ή πρωτόπαπας) τους. Υπάρχουν πολλοί φεουδαρχίες και πρόκριτοι, πολλοί μορφωμένοι, πολλοί πασάδες και πολλοί γιοι των μπέηδων… Ιδιαίτερα, από τα παιδιά του Μαριόλ ο Απτή πασάς, ο Μουσταφά πασάς, ο Χασάν πασάς. Πρόκειται για ναυάρχους με δυο ουρές, οι όποιοι αναστατώνουν τη Μεσόγειο.

Οι τοίχοι του φρουρίου: Το φρούριο βρίσκεται στο τέλος του κόλπου του Ναυπλίου, πάνω στην παραλία. Είναι αρκετά μακρύ και τριώροφο, με γερούς τοίχους. Υπάρχει τζαμί του Σουλεϊμάν Χάν (σουλτάνου), πού έγινε από εκκλησία. Ανέβηκα στο μιναρέ αυτού του τεμένους με 65 σκαλοπάτια και έκανα σχέδιο της πόλεως. Το τζαμί έχει μεγάλη στέρνα. Υπάρχουν επίσης 200 μουσουλμανικά σπίτια. Στο εσωτερικό φρούριο δεν υπάρχουν αμπέλια και κήποι. Προς το νότιο μέρος δεν υπάρχει τείχος. Στο ανατολικό μέρος του εσωτερικού κάστρου υπάρχουν τέσσερα φρούρια. Έχει πόρτα προς τη Δύση. Το εσωτερικό είναι (κατάλληλο για;) πεδίο μάχης. Έχει ένα τέμενος και πέντε σπίτια. Όταν πάς προς τα κάτω, έχει ακόμη ένα φρούριο, ακόμη πιο κάτω είναι ένα άλλο φρούριο. Είναι θάλασσα από τα τέσσερα μέρη. Το σημείο της συμβολής με τη ξηρά είναι 500 βήματα. Μπροστά στη μεγάλη πόρτα του φρουρίου υπάρχει μια αίθουσα συνεδριάσεων.

Η πόλη κάτω από το φρούριο: (Το φρούριο) βρίσκεται στην παραλία. Η περιφέρεια του φτάνει τα 4.000 ανοιχτά βήματα. Έχει 42 πύργους βασιλικούς και γύρω πέντε πόρτες. Υπάρχουν 1.600 σπίτια των βεζίρηδων, των μπεηλερμπέηδων (στρατιωτικοί και πολιτικοί διοικητές μιας περιοχής) και των προκρίτων. Στο επάνω φρούριο τέτοια παλάτια δεν υπάρχουν. Τα παλάτια του Mcryologlu και του Seyhi εφέντη είναι ξακουστά.

Τζαμιά. Επειδή ή κοινότητα είναι μεγάλη, μέσα στην αγορά του υπάρχουν δύο τζαμιά. Στο επάνω φρούριο υπάρχει τζάμι του Σουλεϊμάν Χάν. Καταστήματα. Υπάρχουν 200 καταστήματα, τρία χάνια και μερικές βρύσες. Ικανοί τεχνίτες μικρού παζαριού. Έξω από τη μεγάλη πύλη υπάρχουν 50 μαγαζιά. Την Κυριακή γίνεται μεγάλο παζάρι.

Τα νερά του. Αυτή ή πόλη υδρεύεται από δύο μέρη. Τα νερά της όμως είναι ζεστά. Το νερό του Κασίμπασα είναι γλυκό. Οι ωραίες γυναίκες είναι ενάρετες και σπιτικές. Είναι επίσης πνευματώδεις και ένα κομμάτι ήλιου. Τα σπίτια των αρχόντων είναι Απτίπασα, Μουσταφάπασα, Χασάνπασα, Σείχη εφέντη. Οι γιατροί είναι πολλοί: ο Ρωμιός Μιχαλάκης και ο σκλάβος του Απτίπασα Μανολάκης είναι διάσημοι. Οι χειρούργοι Ουστά Habib (Θεόφιλος) και Ουστά Ρετζέπ.

Το ντύσιμο. Οι ωραίοι νέοι φορούν prangone από τσόχα ποικιλόχρωμη. Όλοι είναι λεβέντες. Οι γυναίκες φορούν φερετζέδες από τσόχα πολύχρωμη και σκεπάζουν λίγο τα πλατιά τους κεφάλια. Τα ονόματα των προστατών των πλοίων είναι: Νταή Μουράτ, νταή Σετχάζ, νταή Άλβέζ, νταή Κακομοίρης. Οι υπηρέτες είναι Φράγκοι: Περβίζι, Σαχβάζι, Χεχζάτ, Μοχλί, Μπαλί. Ονόματα σκλάβων γυναικών: Άταμπέ, Κατιμπέ, Σαχιμπέ, Μουσεμμά, Τζανφετά, Σουριζέ.

Το κλίμα του. Σύμφωνα με τούς μάγους και τούς αστρολάβους, στην 28° βρέθηκε στον αστερισμό του Ζυγού και της Αφροδίτης. Το κλίμα του είναι πολύ γλυκό. Οι εκκλησίες. Προς τη δυτική πλευρά της πόλεως, μέσα στις συνοικίες των άπιστων υπάρχουν εφτά εκκλησίες. Οι κάτοικοι είναι έμποροι, ναυτικοί και μαραγκοί. Παράξενο τιλισίμ. Σ’ αυτή την πόλη δεν υπάρχουν ούτε υπήρξαν ποτέ φίδια, σκορπιοί και σαρανταποδαρούσες. Συνεπεία περιέργου τιλισίμ, κάθε χρόνο (ψάρια) κέφαλοι πού έρχονται εδώ να επισκεφτούν το φυλαχτό τους, ψαρεύονται. Το σιτάρι και το μπαμπάκι τους είναι περίφημα. Παράγουν λίγα κριθάρια και φακές. Τα σταφύλια τους είναι πολύ ζουμερά. Οι ελιές, τα σύκα, τα ρόδια είναι περίφημα. Χειμώνα και καλοκαίρι δεν λείπουν τα μαρούλια, το κάρδαμο, σαλάτες, κρεμμύδια και λοιπά χορταρικά τους. Ο μπακλαβάς τους, πού λέγεται güllac και το περδικονέφρι τους πουθενά άλλου δεν υπάρχουν. H λεμονάδα με αγνό μέλι και το σερμπέτι τους από ρόδια είναι περίφημα. Το κρασί είναι κόκκινο σαν το αίμα του γερανού, άλλα λένε πώς δεν προκαλεί μεθύσι. Γύρω στην πόλη υπάρχουν 18.000 αμπέλια.

Στο λιμάνι της χωρούν, το ένα κοντά στο άλλο, 1.000 καράβια, άλλα σε περίπτωση αγκυροβολιάς χωρούν τριακόσια καράβια. Μια φορά το χρόνο έρχονται προς το φρούριο του Καστελιού αμέτρητοι κέφαλοι, γιατί υπάρχει τελεσίμ του ψαριού. Στη μέση του μεγάλου λιμανιού, πάνω στην κορφή ενός μικρού νησιού υπάρχει φρούριο του Καστελιού τετράγωνο, πού φυλάει το λιμάνι. Η περιφέρεια του είναι 300 βήματα. Υπάρχουν εκεί: ένα τζαμί, πέντε σπίτια και πενήντα υπερασπιστές του φρουρίου. Τα κανόνια του φρουρίου Καστέλι αποτρέπουν ακόμη και το κάθισμα του πουλιού στην περιοχή του λιμανιού. Μέσα υπάρχει στέρνα και μεγάλα κανόνια. Σαν τόπο προσκυνήματος έχουν πρώτα το Σελίμ baba.

Αφού πορευτήκαμε από δω ανατολικά, ύστερα από δίωρη πορεία, περάσαμε το χωριό Βολυμιρό, πού είναι τσιφλίκι του σπιτονοικοκύρη μας Σείχ εφέντη, και κατόπιν το χωριό Ήρια. Είναι τσιφλίκι του Τουρκούτ πασά. Συνεχίζοντας το δρόμο μας προς τ ανατολικά, μετά τρεις ώρες περάσαμε το μοναστήρι Avgoz. Ύστερα από τέσσερις ώρες πορεία προς τα ανατολικά, περάσαμε το χωριό Ersóles, πού βρίσκεται μέσα σε πέτρες. Ακόμα πιο κάτω στην παραλία ήρθαμε σε ένα μεγάλο χωριό των άπιστων Ρωμιών. Ύστερα από τρίωρη πορεία στην παραλία, προχωρώντας παραλιακά, περάσαμε το χωριό Pasya με πενήντα σπίτια απίστων. Είναι ναχιγιές της Κορίνθου[…].

Πηγές

Evliya Çelebi, «Seyahatnâme [Οδοιπορικό]», 8^ος τόμος , Κωνσταντινούπολη: Türk Tarih Kurumu, 1928.
Θ. Κωστάκη, «ο Evliya Celebi στην Πελοπόννησο», Πελοποννησιακά, 14 (1980/1), 1971.

Read Full Post »

Άργος (Arhoz, Erhoz) 1668 – Εβλιγιά Τσελεμπή

Posted in Περιηγητές, tagged alphaline, Άργος, Άργος (Arhos) 1668 - Εβλιγιά Τσελεμπή, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Ιστορία, Ξένοι Περιηγητές, Περιηγητές, Πελοπόννησος on 26 Μαΐου, 2009| 1 Comment »

Άργος (Arhoz, Erhoz) 1668 – Εβλιγιά Τσελεμπή

Ο Τούρκος περιηγητής Evliya Çelebi (1611-1681), ο οποίος περιηγήθηκε την Πελοπόννησο το έτος 1668, περιγράφει λεπτομερώς τους τόπους που επισκέφτηκε. Ας δούμε τη γράφει για το Άργος στο βιβλίο του Seyahatnâme [Οδοιπορικό].

Αποδώ – εννοεί την Τρίπολη- περνώντας από ενέδρες των ληστών και πορευόμενοι επί έξι ώρες προς την κατεύθυνση της Μέκκας, φτάσαμε στο Φρούριο του Άργους. Πρόκειται για κτίσμα των Βενετών. Κατακτήθηκε από το βεζίρη του σουλτάνου Σουλεϊμάν ναύαρχο Gulelce Κασίν πασά. Είναι καζάς.

Τοποθεσία – θέση του φρουρίου: Το φρούριο, πάνω σ’ ένα λόφο γυμνό, είναι τετράγωνου σχήματος, βρίσκεται σε απόσταση βολής πυροβόλου από την παραλία. Έχει μια πύλη προς νότο. Μέσα έχει έσώκαστρο. Μέσα στο φρούριο υπάρχουν 150 σπίτια πού, ένεκα της πανούκλας, τα είχαν εγκαταλείψει οι ιδιοκτήτες τους και γι αυτό είναι ερειπωμένα. Στο δυτικό μέρος του έξω κάστρου υπάρχει ένας ψηλός πύργος. Και αυτός ο πύργος είναι σαν ένα εσωτερικό κάστρο στο κάστρο. Και στην κορφή του πύργου κτίστηκε ένα πέτρινο κτίσμα με τρούλο. Εδώ υπάρχουν πέντε κανόνια βασιλικά. Μέσα στον πύργο υπάρχουν όχταώροφα γεμάτα ποικίλα πολεμοφόδια και τρόφιμα. Μέσα στο κάστρο υπάρχουν δεκαπέντε σπίτια με κεραμίδια. Βρίσκεται ένα τζαμί του Φατίχ Πορθητή Μωάμεθ. Η περίμετρος του φρουρίου είναι 2.100 βήματα. Το φρούριο περιβάλλεται από γυμνούς γκρεμούς και δεν έχει τάφρο. Το επάνω μικρό προάστιο. Υπάρχουν 80 σπίτια μωαμεθανών και χριστιανών.

Argos, Coronelli, «Morea, Negreponte, e Adiazenze», Venezia, 1685

Η κάτω πόλη του Άργους: Από τον επάνω εξώτοιχο ώς τον εξώτοιχο στην κατηφοριά είναι ακριβώς 3.000 βήματα. Στην πόλη υπάρχουν 800 σπίτια και είναι σκόρπια μέσα στον κάμπο. Τα σπίτια έχουν αμπέλια και κήπους. Υπάρχουν 2 τζαμιά και 10 μικρά τζαμιά των γειτονιών. Αποτελείται από 11 γειτονιές. Οι γειτονιές Κετχουντά είναι περίφημες. Η πόλη έχει 1 ιεροσπουδαστήριο, 2 σχολεία,* 2 τεκέδες, 1 χαμάμ, 1 χάνι και 20 αραιά καταστήματα, 500 πηγάδια. Το νερό και το κλίμα της είναι θαυμάσια. Υπάρχουν αμέτρητα αμπέλια και κήποι και 40 ειδών ζουμερά σταφύλια.

Υποσημείωση

* Σχετικά με την πόλη του Άργους ο Evliya Çelebi δίνει συγκεκριμένες πληροφορίες για τον αριθμό των οθωμανικών σχολείων της πόλης χωρίς, ωστόσο, να δίνει κάποια άλλα στοιχεία. Στο έργο του καταγράφονται δύο σχολεία στοιχειώδους εκπαίδευσης (mektep) και ένας μεντρεσές (medrese). Το πρώτο σχολείο βρισκόταν κοντά στο τέμενος του Οσμάν Πασά (Osman Paşa Câmii), ενώ το άλλο κοντά στο τέμενος του Τοπάλ Ιμπραήμ Εφέντη (Topal İbrahim Efendi Câmii). Τέλος, ο μεντρεσές της πόλης βρισκόταν στη συνοικία Καραμουτζά.

Καραμουτζά μαχαλάς: μία από τις τέσσερις συνοικίες του Άργους κατά την τουρκοκρατία, η οποία βρισκόταν στο ΝΑ τμήμα της πόλης και η οποία πήρε την ονομασία της από κάποιον Καραμουτζά. Στην εν λόγω συνοικία υπήρχε μουσουλμανικό τέμενος και νεκροταφείο (σημερινός Άγιος Κωνσταντίνος) και πέριξ αυτού το διοικητήριο, το σεράι του Αλή Νακή Μπέη, λουτρά και το ιεροσπουδαστήριο (μεντρεσές).

Πηγές

Evliya Çelebi, «Seyahatnâme [Οδοιπορικό]», 8^ος τόμος , Κωνσταντινούπολη: Türk Tarih Kurumu, 1928.
«Τα οθωμανικά σχολειά της τουρκοκρατούμενης Πελοποννήσου», Ευάγγελος Τσιανακας, (Υπ. Δρ Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής Φιλοσοφικής Σχολής Α.Π.Θ.).
Θ. Κωστάκη, «ο Evliya Celebi στην Πελοπόννησο», Πελοποννησιακά, 14 (1980/1), 1971.
Ιωάννου Ερν. Ζεγκίνη, « Το Άργος δια μέσου των Αιώνων », Έκδοσις Τρίτη, Αθήνα 1996.

Read Full Post »

Αργολικός κάμπος – Wordsworth Christopher ( Κρίστοφερ Γουόρντσγουορθ)

Posted in Περιηγητές, tagged alphaline, Άργος, Αργολίδα Μνημεία, Αργολικός κάμπος - Wordsworth Christopher ( Κρίστοφερ Γουόρντσγουορθ), Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Ιστορία, Μυκήνες, Ναύπλιο, Ξένοι Περιηγητές, Περιηγητές, Πελοπόννησος, Πολιτισμός, Τύρινθα, Φιλέλληνες on 21 Μαΐου, 2009| 1 Comment »

Αργολικός κάμπος – Wordsworth Christopher ( Κρίστοφερ Γουόρντσγουορθ)

Ο Άγγλος Christopher Wordsworth ( Κρίστοφερ Γουόρντσγουορθ) (1807-1885), υπήρξε ένας από τους ελάχιστους περιηγητές που ήρθε στην Ελλάδα για να μελετήσει και όχι να λεηλατήσει τους αρχαίους θησαυρούς. Στα 1832 – 1833 ταξίδεψε στην Ελλάδα. Ας δούμε τις εντυπώσεις του από την περιήγηση του στην Αργολίδα.

Wordsworth Christopher

Η καλύτερη θέα του Αργολικού κάμπου, στον οποίο περνάμε τώρα, είναι αυτή που έχει κανείς από την ακρόπολη – τα αρχαία χρόνια ονομαζόταν Λάρισα – του Άργους, πρωτεύουσας της Αργολίδας. Η Ακρόπολη αυτή βρίσκεται στην κορυφή ενός ψηλού και απομονωμένου λόφου, σε απόσταση περίπου έξι χιλιομέτρων από τη βόρεια ακτή του Αργολικού Κόλπου. Από εδώ ο θεατής μπορεί να παρατηρήσει τις τοποθεσίες που χάρισαν τη δόξα στο αργολικό έδαφος επί χιλιάδες χρόνια στην ιστορία και την ποίηση της Ελλάδας.

Μπροστά του, στο νότο, βρίσκεται ο όρμος στον οποίο αποβιβάστηκε ο Δαναός με τις κόρες του, ερχόμενος από την Αίγυπτο – θέμα ενός από τα πρώτα δράματα της αθηναϊκής σκηνής. Στο δυτικό άκρο του ίδιου όρμου, βρίσκεται η λίμνη Λέρνη σ’ ένα σημείο πιο κοντά στην πόλη, ο ποταμός Ερασίνος πέφτει στη θάλασσα, έχοντας διασχίσει ένα υπόγειο ρήγμα από τη βόρεια Αρκαδία, ενώνοντας έτσι τη λίμνη Στυμφαλία, από την οποία πηγάζει και ήταν το σκηνικό ενός από τους Άθλους του Ηρακλή, με την αργολική Λέρνη, η οποία υπήρξε επίσης μάρτυρας ενός ανάλογου άθλου του ίδιου ήρωα.

Ακόμα πιο κοντά στην πόλη από την οποία έχουμε τη θέα, ρέει ο περίφημος ποταμός Ίναχος, που συνδέεται με την αργολική ιστορία από τα πολύ παλιά χρόνια. Στην πραγματικότητα κατηφορίζει από τα σύνορα της Αρκαδίας· σύμφωνα όμως με τις μυθώδεις αφηγήσεις Ελλήνων ποιητών – που τους άρεσε να συνδέουν μακρινούς τόπους μεταξύ τους με ποτάμια και οι οποίοι, επομένως, δε δίσταζαν να τους αποδίδουν την πορεία που ήταν πιο πρόσφορη για έναν τέτοιο σκοπό – δεν ήταν άλλος από έναν ποταμό με το ίδιο όνομα, ο οποίος έρεε στην περιοχή της Αμφιλοχίας, στην ανατολική ακτή του Αμβρακικού Κόλπου, και ο οποίος, έχοντας αναμίξει τα νερά του με τα νερά του Αιτωλικού Αχελώου, περνούσε κάτω από τη γη και αναδυόταν σε ένα σπήλαιο στους πρόποδες του Όρους Χάον, κοντά στους νότιους πρόποδες της ακρόπολης του Άργους.

Σ’ αυτό το πλάσμα της φαντασίας, αναγνωρίζουμε τα ίχνη μιας πολύ φυσικής και όχι δυσάρεστης προσπάθειας να συνδέονται οι κάτοικοι μιας αποικίας με αυτούς της μητρικής πόλης, με συναισθηματικούς δεσμούς που, παρά την απόσταση της μίας από την άλλη, ενισχύονταν από το γεγονός ότι ζούσαν στις όχθες του ίδιου ποταμού. Οι κάτοικοι και η ονομασία του Αμφιλοχικού Άργους προέρχονταν από το Άργος της Πελοποννήσου και σύμφωνα με όσα αναφέραμε προηγουμένως, οι δύο συγγενικές πόλεις βρίσκονταν σε διαρκή συμμαχία και επικοινωνία μεταξύ τους· οι καρδιές τους ήταν δεμένες πράγματι μεταξύ τους με το ασημένιο νήμα του ίδιου ποταμού.

Μυκήνες

Mycenae Gate Drawing

Στο βόρειο άκρο του Αργολικού κάμπου βρίσκεται η πόλη Μυκήνες. Η θέση της είναι ορατή από την Ακρόπολη του Άργους. Παραμένει σχεδόν στην κατάσταση που βρισκόταν την εποχή του Αθηναίου ιστορικού, ο οποίος από την έκταση και την κατάσταση των ερειπίων της, όπως ήταν τότε, συνήγαγε ένα συμπέρασμα σχετικά με το μέγεθος της δύναμης του οίκου των ηγεμόνων της, των Ατρειδών , σε σύγκριση με αυτήν πιο πρόσφατων δυναστειών. Ατενίζουμε με δέος μια πόλη που ήταν ερειπωμένη την εποχή του Θουκυδίδη. Αλλά και με κάποια ευχαρίστηση παρατηρούμε το ίδιο περίφημο μνημείο αρχαίας γλυπτικής, που είχε δει εκεί σε παλαιότερες εποχές ο ταξιδιώτης Παυσανίας – στην καλαισθησία και την εργατικότητα του οποίου όλα τα άτομα που αισθάνονται ένα ενδιαφέρον για τη γεωγραφία και τις αρχαιότητες της Ελλάδας είναι βαθύτατα υποχρεωμένα – το οποίο στέκεται ακόμα στις μέρες μας, όπως το περιγράφει να στέκεται στη δική του εποχή, πάνω από την κύρια και στην πραγματικότητα μοναδική πύλη, με εξαίρεση μια μικρή παράπλευρη είσοδο, της πόλης της Μυκηνών.

Εξερευνώντας τον αρχαιολογικό χώρο αυτής της πόλης και παρατηρώντας τη δομή και τον διάκοσμο της Πύλης Των Λεόντων, στη βορειοδυτική γωνία της πόλης, νιώθουμε να γινόμαστε οι συνοδοιπόροι των δύο αυτών συγγραφέων, οι οποίοι είδαν αυτά που βλέπουμε εμείς τώρα. Ή, μάλλον, παρασυρμένοι από το ρεύμα της δικής τους πεποίθησης και ενδίδοντας στο χείμαρρο των συναισθημάτων που ωθούσαν κι εκείνους, νιώθουμε να αναγνωρίζουμε εδώ τα ίδια πράγματα τα οποία, στη φαντασία τους, έδιναν ζωή σ’ αυτόν τον τόπο σε παλαιότερους καιρούς.

Έτσι, για παράδειγμα, καθώς στεκόμαστε μπροστά στην κεντρική πύλη της πόλης των Μυκηνών, στην οποία μόλις αναφερθήκαμε, που εξακολουθεί να πλαισιώνεται από τα τείχη και τον πύργο επιβλητικής και ηρωικής λιθοδομής, με τον αρχιτεκτονικό και γλυπτό διάκοσμο των πρώτων ημερών της, φανταζόμαστε τον Αγαμέμνονα, Αρχιστράτηγο των Ελλήνων, να φτάνει μπροστά της με το άρμα του, κατά την επιστροφή του από την εκστρατεία στην Τροία τον βλέπουμε να παραδίδει τα ηνία του στον ακόλουθο του, να κατεβαίνει από το άρμα του και να πατάει το πόδι του στον λιθόστρωτο δρόμο που, σύμφωνα με την περιγραφή του δραματικού ποιητή, θα τον οδηγήσει στο ανάκτορο των προγόνων του, στην ακρόπολη, όπου ετοιμάζεται να επιστρέψει μετά από απουσία δέκα ετών. Ή ακόμα, έχουμε την αίσθηση ότι βλέπουμε τον Ορέστη, γιο του Αγαμέμνονα, να φτάνει τη χαραυγή με τον φίλο του Πυλάδη για να επισκεφτεί τον τάφο του νεκρού πατέρα του, που είδε εδώ ο Έλληνας ταξιδευτής στον οποίο αναφερθήκαμε προηγουμένως^– στη συνέχεια οραματιζόμαστε την πομπή των Παρθένων, που από το δρόμο της πόλης περνούν από την ίδια πύλη, κομίζοντας τις σπονδές και τα στεφάνια τους στον ίδιο τάφο ακούμε το θρήνο της περίλυπης Ηλέκτρας και είμαστε παρόντες τη στιγμή που αναγνωρίζει τον αδελφό της, τον Ορέστη, γεγονός που μετατρέπει τη θλίψη της σε χαρά.

Στην υπόγεια αίθουσα, ή Θησαυροφυλάκιο, που βρίσκεται έξω από την πόλη, όχι πολύ μακριά από την ίδια πύλη και η είσοδος του υποστηρίζεται από κίονες από πράσινο βασάλτη με υπέροχη γωνιώδη διακόσμηση, η ασυνήθιστη δομή και συμμετρία του οποίου προσέλκυσε την προσοχή του ίδιου Τοπογράφου και περιγράφεται από αυτόν, βλέπουμε το χώρο αποθήκευσης του πλούτου των αρχαίων βασιλέων, χάρη στον οποίο η πόλη είχε αποκτήσει τον τίτλο Χρυσές Μυκήνες. Φανταζόμαστε αυτή την αψιδωτή αίθουσα, όπως πιθανότατα φαντάστηκε ο Παυσανίας ότι θα ήταν την εποχή του Ατρέα, στον οποίο την αποδίδει. Βλέπουμε αριστουργηματικά άρματα, που στις πλευρές τους είναι αποτυπωμένες ανάγλυφες φιγούρες ασυνήθιστης τεχνικής, να κρέμονται στους τοίχους, οι οποίοι ήταν τότε καλυμμένοι με μεταλλικά φύλλα βλέπουμε αγγεία και τρίποδες από ορείχαλκο και χρυσό, δώρα Ελλήνων ή Ασιατών ηγεμόνων, στοιβαγμένα στο πάτωμα περικεφαλαίες και ασπίδες, ξίφη και λόγχες, τα εμβλήματα και τα όπλα αρχαίων ηρώων – κάποιοι από αυτούς πίστευαν, ενδεχομένως, ότι ήταν έργα του Ηφαίστου ή δώρα της Αθηνάς – κρεμασμένα από καρφιά ή στημένα στη σειρά κατά μήκος των τοίχων υπάρχουν στομίδες και χαλινάρια, πολυτελείς σαγές αλόγων και προμετωπίδες από ελεφαντόδοντο χρωματισμένο από τις γυναίκες της Μαιονίας (ΣτΜ: αρχαίο όνομα της Λυδίας) και στα σεντούκια από κάτω τους υπάρχουν κεντημένοι χιτώνες και μανδύες που λάμπουν από την πορφύρα και το χρυσάφι αραχνοΰφαντα υφάσματα που έπλεξαν αρχόντισσες και ευγενείς γυναίκες του βασιλικού οίκου του Πέλοπα, του Περσέα και του Ατρέα. Τέτοιες είναι κάποιες από τις εικόνες που θα ζωντανέψουν στη φαντασία του ταξιδιώτη, καθώς θα πατάει στο έδαφος και θα παρατηρεί τα μνημεία των Μυκηνών.

Ο Ναός της Ήρας

Ολοκληρώνουμε το πανόραμα που απλώνεται μπροστά στα μάτια του θεατή από την κορυφή της ακρόπολης του Αργούς: Κοιτάζοντας προς τα βορειοανατολικά βλέπει, σε απόσταση έξι χιλιομέτρων και σε μία από τις πλαγιές των λόφων που βυθίζονται βαθμιαία από τα ανατολικά στην αργολική πεδιάδα, τον αρχαιολογικό χώρο του Ηραίου, ή του ναού της Ήρας, της προστάτιδας θεάς του Άργους. Οι πελεκημένοι όγκοι της υποδομής του σώζονται ακόμα. Είναι άξιο σχολιασμού το ότι επιλέχθηκε ένα τόσο μακρινό σημείο από την ίδια την πρωτεύουσα ως τοποθεσία για το οικοδόμημα που ήταν αφιερωμένο στην προστάτιδα της θεότητα. Τόσο απομακρυσμένο, ωστόσο, όσο ο ναός της Ήρας από τα μέρη όπου σύχναζαν άνθρωποι, πάνω σ’ έναν ήσυχο και μοναχικό λόφο που τον επισκέπτονταν μόνο βοσκοί με τα κοπάδια τους, περιτριγυρισμένο από συστάδες δέντρων, μ’ ένα βουνίσιο ποταμάκι να βρέχει και τις δύο πλευρές του, με μια μακριά κορυφογραμμή ψηλών λόφων να υψώνεται πίσω του και με τον πλατύ αργολικό κάμπο να απλώνεται στα πόδια του, το ιερό αυτό οικοδόμημα ενέπνεε κάτι περισσότερο από εκείνη την ιδιαίτερη αίσθηση δέους και σεβασμού που οφειλόταν ειδικά στη μεγαλοπρέπεια και το κύρος της δωρικής θεάς, της συζύγου του Δία και βασίλισσας των θεών, παρά αν βρισκόταν σε κάποιο λιγότερο απομονωμένο σημείο ή αν ήταν εκτεθειμένο καθημερινά στα μάτια των ανθρώπων μέσα στο θόρυβο των δρόμων ή το συνωστισμό της αγοράς της ίδιας της αργολικής πρωτεύουσας.

Ο δρόμος που οδηγεί από το Άργος σ’ αυτόν το ναό και τον οποίο μπορούμε να ακολουθήσουμε με το βλέμμα μας από το σημείο όπου φανταζόμαστε τον εαυτό μας να στέκεται τώρα, έχει αποκτήσει ένα μόνιμο ενδιαφέρον – ανάλογο με αυτό της Πεδιάδας του Πίου, στις πλαγιές του Όρους Αίτνα – από την πράξη υικής στοργής των δύο αδελφών, που έσυραν με τα ίδια τους τα χέρια από τις πύλες του Άργους μέχρι την είσοδο του ναού, μια απόσταση σαράντα πέντε σταδίων, την άμαξα της μητέρας τους, η οποία δεν είχε άλλο τρόπο για να φτάσει σε καλή κατάσταση την ημέρα του εορτασμού και να βρεθεί με την εύθυμη παρέα των συμπατριωτισσών της που είχαν συγκεντρωθεί εκεί. Στους δύο νέους, που είχαν στεφθεί νικητές στους γυμναστικούς αγώνες, το συγκεντρωμένο πλήθος επιφύλαξε θερμή υποδοχή κατά την άφιξη τους στο Ηραίο και συνεχάρη τη μητέρα για τους γιους της και τους γιους για τη δύναμη και την αρετή τους. Η μητέρα, εκφράζοντας τη χαρά της για την ευτυχία της και για τις πράξεις των παιδιών της, πήγε στο ιερό της Ήρας, στάθηκε μπροστά στο άγαλμα της και προσευχήθηκε για τους γιους της τις μεγαλύτερες ευλογίες που θα μπορούσε να δώσει η θεά και θα μπορούσαν εκείνοι να δεχθούν. Μετά από την προσευχή της μητέρας τους και αφού είχαν προσφέρει και τις δικές τους θυσίες, τα δύο αδέλφια, εξαντλημένα από την κούραση, ξάπλωσαν μέσα στο ναό και βυθίστηκαν μαζί σ’ έναν βαθύ ύπνο, από τον οποίο δεν ξύπνησαν ποτέ. Τα αγάλματα τους έστησαν στους Δελφούς με τα ίδια τους τα χέρια οι συμπατριώτες θαυμαστές τους· και η μοίρα τους αναφέρθηκε από το σοφό Σόλωνα στον πλούσιο Κροίσο ως κατώτερη σε ευτυχία μόνο του πεπρωμένου του Αθηναίου Τέλλου.

Τίρυνθα – Ναύπλιο

Grecia - Rovine di Tirinto. Χαλκογραφία σε χαρτί, επιχρωματισμός εποχής. Α. Lazzari inc.

Νοτίως του Ηραίου, ή Ναού της Ήρας, και στο βορειοανατολικό άκρο του Αργολικού Κόλπου, χτισμένη πάνω σ’ έναν χαμηλό στενόμακρο βράχο, βρίσκεται η ξεχωριστή πόλη Τίρυνθα. Έχοντας να επιδείξει πράγματι τα αρχαιότερα ερείπια της στρατιωτικής αρχιτεκτονικής της Ελλάδας και προκαλώντας το θαυμασμό του θεατή με τις τεράστιες διαστάσεις των ακατέργαστων ογκόλιθων με τους οποίους είναι κατασκευασμένα τα τείχη και οι στοές και που προκάλεσαν ένα επίθετο για την έκφραση του θαυμασμού ακόμα και από το στόμα του ίδιου του Ομήρου – διασώζεται ως ένα εντυπωσιακό μνημείο της δύναμης ανθρώπων για τους οποίους η γραπτή ιστορία σιωπά. Ανεγέρθηκε και άκμασε σε εποχές προγενέστερες της ιστορίας και δείχνει να υπάρχει, προκειμένου να κάνει πιστευτή τη μυθολογία. Γνωρίζουμε για την Τίρυνθα μόνο ότι χτίστηκε από τους Κύκλωπες και ότι ήταν η πρώτη κατοικία του Ηρακλή.

Πιο νότια και εξουσιάζοντας την είσοδο του όρμου του Άργους, στην ανατολική πλευρά του, βρίσκεται η πόλη Ναύπλιο, που την έκανε σημαντική το επιβλητικό ύψωμα στο οποίο βρίσκεται η ακρόπολη της. Η σημασία που είχε το Άργος κατά τους ηρωικούς χρόνους, την οποία απέκτησε το Ναύπλιο κατά το Μεσαίωνα, καθώς και τα φυσικά πλεονεκτήματα της θέσης του, συνέβαλαν ώστε να διατηρήσει μια σπουδαιότητα, η οποία για πολλούς αιώνες μετέτρεψε την ονομασία του Ναυπλίου – η οποία προήλθε από το όνομα ενός από τους γιους του Ποσειδώνα – σε λέξη γνώριμη στους εμπόρους και ναυτικούς του Αρχιπελάγους.

Σχήμα και μορφή της Αργολικής Πεδιάδας

[…] Από έναν δρόμο που έχουμε ακολουθήσει και νωρίτερα κατευθυνόμαστε από τη Σπάρτη, την πόλη του Μενέλαου, στην πόλη του αδελφού του, τις Μυκήνες. Ο δρόμος από τη Ναυπλία πpos τα εκεί περνάει μέσα από την αργολική πεδιάδα, η οποία περιορίζεται από ένα καμπυλωτό φράγμα από βουνά από όλες τις πλευρές εκτός από το νότο, όπου περιβάλλεται από τη θάλασσα. Οι Μυκήνες βρίσκονται στη βόρεια κόγχη αυτής της καμπυλωτής λοφοσειράς, σε απόσταση δεκατεσσάρων χιλιομέτρων περίπου από την κορυφή του κόλπου. Γι’ αυτό και δε θα μπορούσε να επινοηθεί καταλληλότερη ονομασία από αυτήν που περιγράφει το Άργος – με την οποία εννοούμε ολόκληρη την επαρχία και όχι την πόλη – ως κοίλο και την πόλη των Μυκηνών ως χωμένη στην κώχη ή τον μυχό του Άργους. Δε φαίνεται απίθανο οι Μυκήνες να έλκουν την ονομασία τους από τη λέξη που στην αρχαία γλώσσα υποδήλωνε τον ‘μυχό’. Η πεδιάδα από την οποία περνάμε στο δρόμο μας προς τα εκεί είναι άνυδρη και γεμάτη σκόνη και έχει λίγα αντικείμενα και που να σπάνε τη μονοτονία του γυμνού κάμπου. Δε διακόπτεται από φράχτες και τα λιγοστά σύγχρονα χωριά που είναι σκορπισμένα στην επιφάνεια του είναι μικρά και σχεδόν έρημα. Αποτελούνται, σε γενικές γραμμές, από μία χαμηλή εκκλησία, από ένα πηγάδι, του οποίου τα πέτρινα χείλη είναι βαθιά αυλακωμένα από τα σκοινιά που ανεβάζουν τους κουβάδες με το νερό, από σωρούς πελεκημένης πέτρας ολόγυρα τους και από λιγοστά αγροτόσπιτα από λάσπη, στους τοίχους των οποίων, στο τέλος του καλοκαιριού, κρέμονται για να αποξηρανθούν βλαστοί καλαμποκιού και καπνού. Η απόσταση από τη Ναυπλία μέχρι τις Μυκηνές είναι γύρω στα είκοσι χιλιόμετρα. Ο δρόμος περνάει κάτω από τον επιβλητικό βράχο νοτιοανατολικά του Ναυπλίου, πάνω στον οποίο ορθώνεται το αρχαίο οχυρό Παλαμήδι και αφήνει τα Κυκλώπεια Τείχη της Τίρυνθας, της πόλης του Ηρακλή, σε απόσταση ενάμισι χιλιομέτρου βορείως του Ναυπλίου στο δεξί χέρι. Τα ερείπια των Μυκηνών, για τα οποία έχουν δοθεί νωρίτερα κάποιες λεπτομέρειες, σε παραπάνω αναφορά, από κάποιες απόψεις είναι ασύγκριτα σε ενδιαφέρον με οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο στην Ελλάδα. Η θέση τους αποτελεί ευτυχή συγκυρία· η περιοχή δεν κατοικείται και ανηφορίζει από μια άδεια πεδιάδα στον έρημο λόφο πάνω στον οποίο βρίσκονται.

Η Ακρόπολη των Μυκηνών

Η ακρόπολη καταλάμβανε ένα ύψωμα που εκτεινόταν από τα ανατολικά προς τα δυτικά και πρόσφερε ένα πλάτωμα με μήκος γύρω στα τριάντα μέτρα και πλάτος το μισό περίπου. Δύο χείμαρροι που κατέβαιναν από τους ανατολικούς λόφους έρεαν στις βραχώδεις κοίτες τους ο ένας νότια και ο άλλος βόρεια, κατά μήκος της βάσης της Ακρόπολης και από εκεί συνέχιζαν προς τον γενικό αποδέκτη των γειτονικών βουνίσιων ποταμών, την αργολική πεδιάδα. Μπορεί να ακολουθήσει κανείς τα τείχη της ακρόπολης σε ολόκληρη την περίμετρο τους· στη δυτική πλευρά φτάνουν σε σημαντικό ύψος. Ο χώρος τον οποίο περιέκλειαν,
δηλαδή η περιοχή της ακρόπολης, καλύπτεται από τη συνήθη χλόη και τα βουνίσια φυτά του τόπου. Μόνο λίγα θεμέλια αρχαίων κτηρίων σώζονται και μία ή δύο στέρνες λαξευμένες στο βραχώδες έδαφος και επιχρισμένες με κονίαμα. Αυτή είναι η παρούσα κατάσταση της Ακρόπολης των Μυκηνών. Ήταν προσβάσιμη από δύο πύλες, μία στα βορειοανατολικά και άλλη μία στα βορειοδυτικά, και μόνον αυτές. Στις αρχαίες πόλεις, οι πύλες φαίνεται ότι εθεωρούντο αναγκαία κακά, τα οποία ήταν επικίνδυνο να πολλαπλασιάζουν κι ένας μεγάλος αριθμός πυλών εθεωρείτο τιμητικός, καθώς αποδείκνυε την εμπιστοσύνη των πολιτών στη δύναμη και τη γενναιότητα τους για την υπεράσπιση τους. Εξ ου και τα επίθετα που χρησιμοποιούσαν για τη Θήβα και άλλες παρόμοιες πόλεις. Τη γραμμή των τειχών της ακρόπολης των Μυκηνών δεν την αλλοίωναν ούτε προεξέχοντες πύργοι· μόνο δύο προσεγγίσεις προς μια πυργοειδή κατασκευή υπάρχουν σε ολόκληρη την περίμετρο τους. Είναι κατάλληλα τοποθετημένες, ώστε να προστατεύουν τις δύο εισόδους για τις οποίες μιλήσαμε και προεξέχουν με τέτοιο τρόπο στη δεξιά πλευρά της κάθε πύλης, ώστε το χέρι με το σπαθί ενός επιτιθέμενου να είναι εκτεθειμένο στα βλήματα που εκτόξευαν εναντίον του οι πολιορκούμενοι από τον πύργο.

Και τα δύο αυτά σημεία είναι άξια προσοχής: η σχέση της πύλης με τον πύργο και η προβολή του δεύτερου με σκοπό την άμυνα· και από τις δύο αυτές απόψεις η κατασκευή της ακρόπολης, που βρίσκεται μπροστά μας, παρέχει μια επεξήγηση για την πολεμική αρχιτεκτονική που μας παρουσιάζει στην Ιλιάδα ο Όμηρος. Το ποίημα αυτό και τα τείχη των Μυκηνών δείχνουν να ανήκουν στην ίδια εποχή. Στην Ιλιάδα, όταν αναφέρεται κάποιος πύργος, πάντα συμπεραίνεται, πιστεύουμε, ότι κάποια πόλη γειτονεύει μ’ αυτόν. Η Ελένη, για παράδειγμα, οδηγείται σ’ έναν πύργο ώστε να μπορεί να βλέπει από την επίπεδη κορυφή του τους Έλληνες αρχηγούς στην πεδιάδα της Τροίας. Την υποδέχονται εκεί ο Πρίαμος και οι Προεστοί της Τροίας, που περιγράφονται καθήμενοι στη Σκαιά Πύλη. Η Ανδρομάχη, σε άλλο χωρίο του ποιήματος, ανεβαίνει σ’ έναν πύργο για παρόμοιο λόγο· ο Έκτωρ την αναζητεί και ανταμώνουν, μαθαίνουμε, στη Σκαιά Πύλη. Η συνήθης γειτνίαση της Πύλης και του Πύργου συμπεραίνεται ότι ήταν πολύ γνωστή στους ακροατές του ποιήματος σε αυτούς και σε άλλους τόπους. Σε πόλεις όμως νεότερες από τις Μυκήνες και σε ποιήματα πιο πρόσφατα από αυτά του Ομήρου, μολονότι δεν υπάρχει ποτέ πύλη χωρίς πύργο, ένας πύργος δεν συνεπάγεται απαραίτητα την παρουσία μιας πύλης δίπλα του.

Η σημασία της Πύλης των Λεόντων

Η κύρια ή βορειοδυτική από τις δύο πύλες των Μυκηνών έχει να επιδείξει πάνω από το ανώφλι της το αρχαιότερο μνημείο γλυπτικής στην Ελλάδα. Οι δύο αυτοί ημιανάγλυφοι λέοντες είναι οι μόνοι διασωθέντες της εποχής τους. Ο μονόλιθος από πράσινο βασάλτη, πάνω στον οποίο είναι σκαλισμένοι, περικλείει όλη την ιστορία της γλυπτικής εκείνης της περιόδου. Το ποιος ήταν ο σκοπός αυτού του έργου θα ήταν άσκοπο να ερευνηθεί, μετά από τις αναλυτικές πραγματείες που έχουν αναπτυχθεί πάνω σ’ αυτό. Πιθανολογείται από τη στήλη που χωρίζει τους δύο λέοντες και από το πιθανό τελείωμα της σε μια σπειροειδή φλόγα – γιατί το επίκρανο και το επιστήλιο είναι ακρωτηριασμένα – ότι το έμβλημα αυτό ήταν ένα σύμβολο της ηλιακής λατρείας, την οποία οι Μυκήνες εικάζεται ότι αποκόμισαν από τη σχέση τους με την Περσία. Η υπόθεση αυτή είναι μάλλον τολμηρή και στηρίζεται σε αβέβαιη βάση. Ο Παυσανίας, ευαίσθητος καθώς ήταν σε τέτοια θέματα και κάπως επιρρεπής στην αναζήτηση μυστικιστικής σημασίας εκεί όπου δεν υπήρχε τέτοια πρόθεση, δε φαίνεται να έχει θεωρήσει ότι τα ζώα αυτά προσφέρουν έδαφος για την εφαρμογή μιας διαδικασίας μέσω της οποίας οι γλυπτές αναπαραστάσεις μετατρέπονται σε παπύρους θρησκευτικών ιερογλυφικών. Γι’ αυτόν ήταν απλώς λέοντες. Έτσι όπως στέκονται πάνω από την κύρια πύλη των Μυκηνών, μέσα από την οποία κατευθύνονταν προς την ακρόπολη όλοι αυτοί που ανέβαιναν από την πεδιάδα του Άργους από κάτω της, δείχνουν να υποβάλλουν μια πιο απλή υπόθεση – ότι σχεδιάστηκαν και τοποθετήθηκαν εκεί ως δηλωτικός υπαινιγμός για τον ξένο της δύναμης και του λιονταρίσιου θάρρους αυτής της πόλης, όπου ετοιμαζόταν να εισέλθει από την πύλη πάνω στην οποία στέκονταν. Έτσι αποτελούσαν εραλδικά εμβλήματα στον εθνικό θυρεό των Μυκηνών. Οι γλυπτοί σκύλοι που ήταν τοποθετημένοι στην είσοδο του Ανακτόρου του Αλκίνοου, σύμφωνα με την περιγραφή του Ομήρου, συμβόλιζαν την επαγρύπνηση με την οποία φυλασσόταν. Οι λέοντες των Μυκηνών, σε ανάλογη θέση, δήλωναν το τολμηρότερο πνεύμα που εμψύχωνε τους κατοίκους αυτής της πόλης. Η εμφάνιση επίσης του Βασιλιά των Μυκηνών, όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας, ενέπνεε τον Τρόμο, με το λιονταρίσιο κεφάλι που κοσμούσε την ασπίδα του: το ζώο αυτό, επομένως, ήταν πιθανότατα όχι απλώς ένα αρμόζον χαρακτηριστικό, αλλά και ένα εθνικό σύμβολο της μυκηναϊκής δύναμης.

Άργος – Ακρόπολη – Θέατρο

Άποψη του Άργους 1837. F. Hevre, A residense in Greece and Turkey, London 1837.

Ένας δρόμος ξεκινάει από την αργολική πεδιάδα στα νοτιοδυτικά, ο οποίος οδηγεί στη σύγχρονη πόλη Τριπολιτσά. Η ίδια η αργολική πεδιάδα εκτείνεται από το βορρά προς το νότο σε μια έκταση δεκαπέντε χιλιομέτρων περίπου· αρχίζει στην κορυφή του κόλπου και τελειώνει στα ορεινά περάσματα που οδηγούν προς το βορρά στον Ισθμό της Κορίνθου. Το πλάτος της είναι όσο το μισό μήκος της περίπου. Οι ψηλότερες ή βορειότερες περιοχές αυτής της πεδιάδας υποφέρουν από λειψυδρία: εξ ου και το επίθετο που χρησιμοποίησε γι αυτήν ο Όμηρος, ενδεικτικό της δίψας του εδάφους της. Η χαμηλότερη περιοχή της, αντίθετα, καλύπτεται από βάλτους κατά το μεγαλύτερο μέρος του έτους και τέμνεται από το πλούσιο ρεύμα του ποταμού Ερασίνου, ο οποίος πηγάζει από ένα γραφικό σπήλαιο, παλαιότερα αφιερωμένο στον Βάκχο και τον Πάνα, κάτω από τους βράχους του Όρους Χάον, μέσα από το οποίο έχει ανοίξει το δρόμο του από την αρκαδική λίμνη Στυμφαλία. Λίγο μακρύτερα προς το νότο, στην παραλία, βρίσκονται ο βάλτος της Λέρνης και η απύθμενη λίμνη Αλκυονία, από την οποία μεγάλες υδάτινες ποσότητες μεταφέρονται μετά από μικρή διαδρομή μέσα στον κόλπο. Ο ποταμός Ίναχος, ο οποίος έρχεται από την υψηλότερη περιοχή της πεδιάδας, σπάνια βρίσκει το δρόμο του προς τη θάλασσα, παρά μόνο όταν φουσκώνει από κάποια πρόσφατη νεροποντή: τότε γίνεται ένας πλατύς και ορμητικός χείμαρρος.

Η ίδια η πόλη του Άργους βρίσκεται πέντε χιλιόμετρα βορείως του κόλπου, δυτικά της χαλικώδους όχθης του’Ιναχου και σε ίση απόσταση από τη Λέρνη και τη Ναυπλία, δηλαδή εννέα χιλιόμετρα. Η Ακρόπολη της ήταν ένας κωνικός λόφος, περίπου τριακόσια χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, συνδεόμενος μέσω μιας στενής λωρίδας γης με ένα χαμηλότερο πλάτωμα στα βορειοανατολικά. Ο πρώτος ήταν η παλιά ακρόπολη του Φορωνέα και ονομαζόταν με τον πελασγικό όρο για το φρούριο Λάρισα, καθώς και Ασπίς, εξαιτίας του κυκλικού σχήματος του. Το δεύτερο, από τη στενή λωρίδα γης που αναφέραμε, ονομαζόταν Δειράς ή Λαιμός. (Στμ: στην πραγματικότητα επρόκειτο για δύο ακροπόλεις, τη Λάρισα και την Ασπίδα, ενώ Δειράς ονομαζόταν το μεταξύ τους διάσελο.) Τα κυριότερα αρχαία ερείπια του Άργους εμφανίζονται στα θεμέλια αυτής της ακρόπολης, που συνδυάζονται με έργα της σύγχρονης εποχής· οι τρεις σειρές προμαχώνων και τα τρία ξεχωριστά κάστρα, από τα οποία αποτελείται το φρούριο, είναι κυρίως βενετικής αρχιτεκτονικής.

Κάτω από την ακρόπολη, κοιτάζοντας σχεδόν νοτιοανατολικά προς την Τίρυνθα, υπάρχει ένα καλοδιατηρημένο δείγμα αρχαίου θεάτρου, του οποίου τα εδώλια είναι λαξευμένα στο βραχώδες έδαφος· ήταν μοιρασμένα σε τρεις ξεχωριστές βαθμίδες από δύο περιζώματα. Στο χαμηλότερο τμήμα του αμφιθεάτρου φαίνεται να υπήρχαν τριάντα έξι εδώλια, δεκαέξι στη δεύτερη βαθμίδα και πάνω από δεκατέσσερα στην ψηλότερη. Διαμορφώνονταν σε σφήνες από τρεις διαδρόμους. Το θέατρο αυτό διατηρείται σε τέτοια κατάσταση, ώστε είναι πολύ ευχάριστο και όχι πολύ δύσκολο να το ξαναγεμίσει κανείς με τους θεατές που συνωστίζονταν κάποτε σ’ αυτά τα έρημα τώρα εδώλια και να παρακολουθήσει με τη φαντασία του τους ηθοποιούς που κινούνταν πάνω στη σκηνή μπροστά τους· να ενδώσει, εν ολίγοις, σ’ εκείνη την ευχάριστη πλάνη που πρόσφερε τόσο μεγάλη απόλαυση στον Αργείο ευγενή του παλιού καιρού ο οποίος, όπως μας λέει ο Οράτιος, συνήθιζε να έρχεται σ’ αυτά τα εδώλια, όταν ήταν άδεια όπως είναι τώρα, και να ονειρεύεται επί ώρες ολόκληρες ότι ακούει φανταστικές τραγωδίες, ένας πανευτυχής θεατής και χειροκροτητής σ’ ένα άδειο θέατρο.

Μολονότι όμως οι παλιές δόξες του Άργους έχουν σβήσει, έχοντας αφήσει τόσο πενιχρά ίχνη πίσω τους, από τις αρχαίες κατακτήσεις του έχει καταφέρει να δανειστεί και να οικειοποιηθεί τιμές που δεν ανήκουν πλήρως σ’ αυτό. Το έτος 468 π.Χ. η γειτονική πόλη των Μυκηνών κατελήφθη και καταστράφηκε από τους Αργείους. Από τότε η ιστορία της αρχαίας έδρας του οίκου του Ατρέα συγχωνεύθηκε με αυτήν του Άργους και κατά συνέπεια γεγονότα που στην πραγματικότητα έλαβαν χώρα στις Μυκήνες έχουν μεταφερθεί από τους δραματικούς ποιητές των Αθηνών στο Άργος κι έτσι οι θεοί και οι ήρωες, καθώς και τα τείχη και οι κάτοικοι των Μυκηνών, μπορεί να πει κανείς ότι έγιναν κτήμα της νικήτριας πόλης, της ιστορίας και της μυθολογίας της οποίας αποτελούν τώρα μέρος. Συνεπής με αυτήν την αντίληψη, ο Αισχύλος, στις τραγωδίες του που συνδέονται με τις Μυκήνες, δεν έχει αναφέρει ποτέ το όνομα των Μυκηνών, παρά πάντα ονοματίζει το Άργος στη θέση τους· ενώ οι άλλοι δύο τραγικοί χρησιμοποιούν τόσο το όνομα των Μυκηνών όσο και του Άργους για το ίδιο θέμα[…].

Πηγές

Wordsworth, Christopher, «Greece : pictorial, descriptive and Historical», London, 1884.
Wordsworth, Christopher, «Ελλάδα:μέσα από εικόνες, περιγραφές και ιστορικά στοιχεία», Εκδόσεις Συλλογή, Αθήνα, 2008.

Read Full Post »

Αργολίδα – Γκίλφορδ Φρέντερικ Νορθ – Frederick North – Guilford (1766-1827)

Posted in Περιηγητές, tagged alphaline, Άργος, Αργολίδα - Γκίλφορδ Φρέντερικ Νορθ - Frederick North – Guilford (1766-1827), Αργολίδα Μνημεία, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Ιστορία, Μυκήνες, Ναύπλιο, Ξένοι Περιηγητές, Περιηγητές, Πελοπόννησος, Πολιτισμός, Φιλέλληνες on 15 Μαΐου, 2009| Leave a Comment »

Αργολίδα – Γκίλφορδ Φρέντερικ Νορθ – Frederick North – Guilford (1766-1827)

Ο Φιλέλληνας, περιηγητής και ιδρυτής της Ιονίου Ακαδημίας της Κέρκυρας, λόρδος Γκίλφορν δίνει πολύ ζωντανές περιγραφές από την περιοδεία του σε διάφορα μέρη της τουρκοκρατούμενης Ελλάδας μετά το 1791.

«Αναμφίβολα – γράφει – έχω κάποια προκατάληψη, αλλά θεωρώ ότι οι Έλληνες του 19ου αιώνα είναι πολύ ανώτεροι από εκείνους του 15ου… Η εντύπωση που υπάρχει γι’ αυτούς στη Δύση είναι πολύ λανθασμένη και ελλιπής και δεν πιστεύω ότι οποιοδήποτε άλλο έθνος στον κόσμο θα μπορούσε να κάνει τέτοια πράγματα κάτω από τόσο μακρόχρονη και φοβερή σκλαβιά».

Ο Γκίλφορντ τονίζει την πολιτιστική διαφορά Ελλήνων και Τούρκων σημειώνοντας:

– Τα σπίτια των Τούρκων είναι χωρίς συμμετρία και έχουν εμφάνιση αθλιότητας και παρακμής, με τοίχους από λάσπη.

– Η διαφθορά τους είναι πολύ πιο επαίσχυντη και η τυραννία τους πολύ πιο ανυπόφορη απ’ ό,τι περίμενα.

Χαρακτηρίζει την Τριπολιτσά άθλια ενώ βρίσκει καλοχτισμένο και καθαρό το Άργος και το Ναύπλιο. Ας δούμε τι γράφει για την Αργολίδα.

Ο κόμης του Γκίλφορδ, ελαιογραφία του Σπ. Προσαλέντη , 1882.

Φύγαμε από την Κόρινθο το βράδυ της 14ης Ιουνίου και φτάσαμε σε 3 ώρες σε ένα άθλιο χάνι, όπου περάσαμε τη νύχτα. Το επόμενο πρωί ξεφύγαμε λίγο από το δρόμο μας για να δούμε 4 δωρικούς κίονες, λείψανα ενός ναού που πιθανόν χτίστηκε από τον Αύγουστο ή τον Αδριανό, καθώς έχουν πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις από τους αρχαίους που βρίσκονται κοντά στη Νεμέα.

Έπειτα από την επίσκεψη αυτή, φτάσαμε σε 2 ώρες στα ερείπια των Μυκηνών, όπου ανακαλύφθηκε ο τάφος του Αγαμέμνονα από το λόρδο Ελγιν και τώρα γίνονται πολλές ανασκαφές από τον πασά. Ο τάφος έχει πολύ ενδιαφέρον καθώς είναι το πιο αρχαίο μνημείο στην Ευρώπη. Είναι υπόγειος. Η είσοδος γίνεται από μια μεγάλη αιγυπτιακή πόρτα που στενεύει προς τα πάνω και καλύπτεται από μια πέτρα που έχει μήκος 7,5 μ., πλάτος 5,5 μ. και ύψος 1,8 μ. Στο εσωτερικό ο τάφος είναι θολωτός με βάση έναν κύκλο διαμέτρου 13 μ. Κοντά σ’ αυτόν ο πασάς ανοίγει έναν άλλο παρόμοιας κατασκευής, αλλά όχι τόσο μεγάλο.

The Citadel of Mycenas. George Newenham Wright, 1841.

Η ακρόπολη των Μυκηνών βρίσκεται σε μικρή απόσταση απ’ αυτόν. Υπάρχουν ίχνη των τειχών και η πύλη με ένα ανάγλυφο ενός κίονα με δύο λιοντάρια σε όρθια στάση. Τα κεφάλια τους είναι σπασμένα, αλλά φαίνεται ότι ήταν τόσο κακοφτιαγμένα που θα μπορούσα να φανταστώ ότι έχουν τοποθετηθεί εκεί από τους κόντηδες του Άργους του 14ου αιώνα, αν δεν αναφέρονταν από τον Παυσανία. Γευματίσαμε στην εξοχική κατοικία ενός Τούρκου ευγενούς, περίπου ένα μίλι από τις Μυκήνες, και μετά προχωρήσαμε έξι μίλια διά μέσου μιας πλούσιας και όχι άσχημα καλλιεργημένης πεδιάδας, πάνω από την ξερή κοίτη του Ινάχου (που ήταν ξερή από την εποχή του Παυσανία) προς το Άργος.

Άργος. Άποψη της Λάρισας από το λόφο της Δειράδας 1810.

Η φημισμένη αυτή πόλη έχει ακόμη 6.000 χιλιάδες κατοίκους και δεν είναι ούτε βρόμικη ούτε άσχημα χτισμένη για τα δεδομένα μιας τουρκικής πόλης. Καταλύσαμε στο σπίτι ενός διακεκριμένου γιατρού της περιοχής, που λεγόταν κυρ Χριστόδουλος Σεβαστός, ο οποίος διαθέτει μια καλά επιλεγμένη βιβλιοθήκη με βιβλία που συγκέντρωσε στην Ιταλία. Μείναμε εκεί μία μέρα, για να ξεκουραστούμε, και πήγαμε να δούμε τις αρχαιότητες, που είναι τα ερείπια ενός μεγάλου πλίνθινου ναού, πιθανόν ρωμαϊκής κατασκευής, και ένα εγκαταλειμμένο πλακόστρωτο. Ο πασάς κάνει εκεί ανασκαφές και έχει βρει μερικά σημαντικά πράγματα στην περιοχή. Από τότε που οι Βενετοί εγκατέλειψαν τον Μοριά με τη συνθήκη του Πασάροβιτς στις αρχές του περασμένου αιώνα, έχει χτιστεί στο Άργος ένα ωραίο τζαμί και ένα τουρκικό σχολείο απέναντι του, το οποίο πήγαμε να δούμε κατά την επιστροφή από την επίσκεψη στο σπίτι του κυβερνήτη. Είναι χτισμένο γύρω από μια αυλή με ένα περιστύλιο, όπου ένας τρελός δερβίσης διάβαζε σε μερικά αγόρια που τον κορόιδευαν. Δεν ήταν όμως ένας κανονικός ιερέας.

Από το Άργος ξεκινήσαμε περίπου στις πέντε την Κυριακή το πρωί και αφού διασχίσαμε το όρος Αρτεμίσιο, από έναν υποφερτό δρόμο, φτάσαμε εδώ περίπου στις έξι το απόγευμα (εννοεί στην Τρίπολη). Η απόσταση είναι 30 μίλια και στο δρόμο κάναμε δύο στάσεις. Περίπου δύο μίλια από την πόλη συναντήσαμε το δραγουμάνο και γραμματέα του πασά με μια πολυπληθή συνοδεία και μερικά υπέροχα άλογα, ένα από τα οποία με επίχρυσο κασά, ίππευσα για μισό μίλι σε πλήρη καλπασμό και οι νεαροί φίλοι μου δήλωναν ότι δεν ήμουν τόσο καλός ανταγωνιστής και δεν έδειχνα σημάδια της εξαιρετικής τόλμης που γέμιζε την ευγενή ψυχή μου. Αντάλλαξα πάντως το πολεμικό μου άτι με ένα ήμερο άλογο, από εκείνα του δραγουμάνου, με το οποίο ίππευσα ήρεμα μέχρι την πόλη.

Φύγαμε από την Τρίπολη την Πέμπτη 5 Ιουλίου και φτάσαμε το βράδυ στην αρχαία Λέρνα, που λέγεται τώρα Μύλοι του Άργους, όπου μας πρόφτασε ο Απόστολος Καψάλης, γραμματέας του βεζίρη Βελή πασά, ο οποίος είχε έρθει μαζί μας από τη Μάλτα και σκόπευε να μας συνοδεύσει μέχρι το μέρος της επιβίβασης μας σε πλοίο.

Κρατσάιζεν Καρλ – Το Παλαμήδι με ένα τμήμα του Ναυπλίου.

Περίπου στις 8 το βράδυ μπήκαμε σε ένα καΐκι για να περάσουμε τον Αργολικό κόλπο και φτάσαμε τα μεσάνυχτα στο Ναύπλιο. Πήγαμε αμέσως σε ένα πολύ καλό σπίτι κοντά στο μόλο, μέσα στην πόλη, που ανήκε στο δρα Γιακόμπη, έναν Έλληνα γιατρό, που είχε υπηρετήσει στο στρατό μας στην Αίγυπτο. Κοιμηθήκαμε εκεί και το άλλο πρωί πήγαμε να δούμε την πόλη, που ίσως είναι η πιο καλοχτισμένη και καθαρότερη από όσες έχουμε δει στην Τουρκία, και σε πολύ όμορφο μέρος. Ήταν ο τόπος διαμονής του Βενετού διοικητή και ένα μέρος αξιόλογου εμπορίου, αλλά τώρα έχει μόνο πολύ λίγους κατοίκους και αυτοί είναι κυρίως Τούρκοι. Οι Βενετοί είχαν φτιάξει μια πολύ ωραία προβλήτα στην παραλία, αλλά τώρα είναι τόσο ρηχά τα νερά, που δεν μπορούνε να πλησιάσουν πλοία με φορτία. Υπάρχουν πολύ λίγα λείψανα της αρχαιότητας, αλλά πολλά από τα κτίρια που χτίστηκαν από τους Βενετούς, τα οποία ο γιατρός μας, που μίλαγε γαλλικά μαζί μας τα οποία είχε μάθει στη Γερμανία, τα θεωρούσε πολύ παλιά και μας δημιούργησε σύγχυση για κάμποσο καιρό, καθώς παρατήρησα ότι έμοιαζαν πολύ νεότερα από τα ελληνικά ερείπια.

Φεύγοντας από την πόλη, περάσαμε από ένα σπίτι όπου μερικές Τουρκάλες χαίρονταν για μια περιτομή. Μας πειράζανε από τα παράθυρα και ανταλλάσσαμε αστεία χωρίς να μας διακόψει κάποιος από τους άντρες συνοδούς που στέκονταν στην πόρτα του κήπου. Όλες φορούσαν βέλο.

Περίπου 2 μίλια από το Ναύπλιο βρίσκονται τα τείχη της αρχαίας Τίρυνθας, της πόλης του Ηρακλή, η οποία ήταν ερειπωμένη στην πιο ακμαία εποχή της Ελλάδας και ακόμη παραμένει στην ίδια κατάσταση, μια συλλογή από τους μεγαλύτερους και ωραιότερους ογκόλιθους που θα μπορούσαν να βρεθούν. Διασχίσαμε μια απόσταση περίπου 20 μιλίων σε μια ακαλλιέργητη περιοχή χωρίς δάση, αλλά κατάφυτη από αρωματικούς θάμνους, μέχρι το Λιγουριό, ένα μικρό ελληνικό χωριό όπου κοιμηθήκαμε, και το επόμενο πρωί είδαμε τα απομεινάρια του παλαιού ναού του Ασκληπιού, που επεκτάθηκε και διακοσμήθηκε από τους Ρωμαίους, και ένα όμορφο θέατρο, δουλειά του Πολύκλειτου, περίπου 2 μίλια από το Λιγουριό και 5 από την Επίδαυρο. Προχωρήσαμε προς τη θάλασσα, όπου επιβιβαστήκαμε σε μια μικρή βάρκα μετά το δείπνο και φτάσαμε νωρίς το πρωί με φόρτσα κουπί στο νησί Αίγινα.

Πηγές

Ελευθεροτυπία, Περιοδικό Ιστορικά, « Περιηγητές ΧΙΙ», τεύχος 199, 21 Αυγούστου 2003.
« Τα ταξίδια του λόρδου Γκίλφορδ στην Ανατολική Μεσόγειο», Ελένη Αγγελομάτη – Τσουγκαράρη, Αθήνα, 2000, Ακαδημία Αθηνών.

Read Full Post »

Μυκήνες και η πεδιάδα του Άργους – Λιθογραφία

Posted in Γκραβούρες, tagged alphaline, Άργος, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Γκραβούρες, Λιθογραφία, Μυκήνες, Μυκήνες και η πεδιάδα του Άργους – Λιθογραφία, Ξένοι Περιηγητές, Περιηγητές on 14 Μαΐου, 2009| Leave a Comment »

Μυκήνες και η πεδιάδα του Άργους. Λιθογραφία σε σχέδιο Stackelberg και εκτέλεση Bralloff.

Read Full Post »

Γκίλφορδ Φρέντερικ Νορθ – Frederick North Guilford (1766-1827)

Posted in Περιηγητές, Φιλἐλληνες, tagged alphaline, Άργος, Αργολίδα, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Γκίλφορδ Φρέντερικ Νορθ - Frederick North Guilford (1766-1827), Ιστορία, Μυκήνες, Ξένοι Περιηγητές, Περιηγητές, Πελοπόννησος, Πολιτισμός, Πολιτικοί, Φιλέλληνες on 14 Μαΐου, 2009| Leave a Comment »

Γκίλφορδ Φρέντερικ Νορθ – Frederick North Guilford (1766-1827)

Φιλέλληνας, περιηγητής και ιδρυτής της Ιονίου Ακαδημίας της Κέρκυρας.

Ο κόμης του Γκίλφορδ, ελαιογραφία του Σπ. Προσαλέντη , 1882.

Άγγλος πολιτικός, περιηγητής και θερμός φιλέλληνας, πρόεδρος της Ιονίου Ακαδημίας. Γεννήθηκε στο Λονδίνο και ήταν γιος του λόρδου Νορθ, πρωθυπουργού της Μ. Βρετανίας (1732-1792). Πέρασε, λόγω υγείας, το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σε χώρες της νότιας Ευρώπης, στη Γαλλία, την Ιταλία και την Ελλάδα. Σπούδασε στο κολέγιο του Ιτον και στην Οξφόρδη και το 1793 έγινε διδάκτωρ του Αστικού Δικαίου. Το 1791 έκανε το πρώτο του ταξίδι στην Ελλάδα, στα Ιόνια νησιά και στην Ήπειρο και πιθανόν τότε να ασπάστηκε την ορθοδοξία*, γεγονός το οποίο δεν έγινε γνωστό.

Το 1792 έγινε βουλευτής, το 1794 ελεγκτής των τελωνείων του Λονδίνου και το 1798 διορίστηκε πρώτος κυβερνήτης στην Κεϊλάνη, θέση την οποία κατείχε μέχρι το 1805, διοικώντας με εντιμότητα και φιλανθρωπία. Έγινε ιδιαίτερα αγαπητός στη σκλαβωμένη Ελλάδα, εξαιτίας του φιλελληνισμού του και της βοήθειας που παρείχε σε Έλληνες σπουδαστές.

Το 1814 έγινε πρόεδρος της φιλόμουσου Εταιρείας στην Αθήνα και το 1820 πρόεδρος της Ιονίου Ακαδημίας. Ταξίδεψε στην Ελλάδα το 1791-2 και το 1810-13 δίνοντας εξαιρετικές περιηγητικές σελίδες, ενώ μετά το 1829 περνούσε το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου στην Κέρκυρα. Παρέδωσε σημαντικό έργο στην προσπάθεια ανάπτυξης της Ιονίου Ακαδημίας και πέθανε στο Λονδίνο στις 14 Οκτωβρίου του 1827.

Στο βιβλίο, « Τα ταξίδια του λόρδου Γκίλφορδ στην Ανατολική Μεσόγειο», της Ελένης Αγγελομάτη – Τσουγκαράρη, το οποίο εκδόθηκε στην Αθήνα το 2000, από την Ακαδημία Αθηνών, υπάρχει αναφορά στην Αργολίδα και ιδιαίτερα, στο Άργος, και της Μυκήνες. Σε επόμενα άρθρα μας θα γράψουμε αναλυτικά τι αναφέρει ο περιηγητής, ξεχωριστά για τον κάθε τόπο.

Υποσημείωση

*Είναι, πράγματι, αλήθεια, ότι βαπτίσεις Δυτικών υπό δυτική (ρωμαιοκαθολική και προτεσταντική) κατοχή απαιτούσαν μεγάλο ηρωισμό και γι’ αυτό σπάνιζαν, ή τελούνταν εν κρύπτω και έμεναν για τούτο άγνωστες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η περίπτωση του Άγγλου Λόρδου Frederick North – Guilford (1766-1827). Τον Ιανουάριο του 1791 ο Άγγλος ευγενής, γιος Πρωθυπουργού, έγινε ορθόδοξος, κατά την απαίτησή του δια κανονικού βαπτίσματος, διότι, όπως γράφει στην αυτόγραφη «Ομολογία» του, δεν το είχε λάβει ως αγγλικανός και πίστευε ότι η Ορθοδοξία ήταν η «Μία, Αγία, Καθολική και Αποστολική Εκκλησία»,, κι εκτός αυτής κανένα μυστήριο δεν υπάρχει.

Έλαβε δε το όνομα Δημήτριος. Βλ. σχετικά την μελέτη του (Επισκόπου Διοκλείας) Kallistos Ware, The fifth earl of Guilford (1766-1827) and his secret conversion to the orthodox church, στο: D. Baker (Ed.), The orthodox churches and the west (= studies in church history, Vol. 13). Oxford 1976, σ. 247-256). Ο Γκίλφορδ είναι η σπουδαιότερη απόδειξη ότι γίνονταν βαπτίσεις επιστρεφόντων δυτικών και επί Ενετοκρατίας στα Επτάνησα, αλλά κρατούνταν για ευνοήτους λόγους μυστικές. Και ο Γκίλφορδ τηρούσε – για χρόνια – ως προς το ζήτημα αυτό απόλυτη μυστικότητα. Βλ. Γ. Δ. Μεταλληνού, Οι Τρεις Ιεράρχαι Προστάται της Ιονίου Ακαδημίας, στο: «Αντίδωρον πνευματικόν» (= τιμητικός Τόμος Γερασ. Ιω. Κονιδάρη), Αθήναι 1981, σ. 287/8. Του ιδίου, Η Ιόνιος Ακαδημία – Κριτική παρουσίαση του ομωνύμου βιβλίου του E. P. Henderson, «Παρνασσός» ΚΓ’ (1981), σ. 332 ε.ε.

Πηγές

Ελευθεροτυπία, Περιοδικό Ιστορικά, « Περιηγητές ΧΙΙ», τεύχος 199, 21 Αυγούστου 2003.
Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών / ΕΙΕ
Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό (τομ. 3, σ. 106-107) – 1983-1988

Read Full Post »

Όσκαρ Ουάιλντ – Ταξίδι στην Ελλάδα 1877

Posted in Φιλἐλληνες, tagged alphaline, Άργος, Όσκαρ Ουάιλντ, Όσκαρ Ουάιλντ - Ταξίδι στην Ελλάδα 1877, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Μυκήνες, Ναύπλιο, Ξένοι Περιηγητές, Περιηγητές, Πελοπόννησος, Πολιτισμός, Συγγραφέας, Φιλέλληνες on 10 Μαΐου, 2009| Leave a Comment »

Όσκαρ Ουάιλντ – Ταξίδι στην Ελλάδα 1877

Οδοιπορικό σε Ολυμπία, Βάσσες, Άργος, Ναύπλιο, Αίγινα, Αθήνα, Μυκήνες.

o Οscar Wilde με Ελληνική ενδυμασία

Ο Όσκαρ Ουάιλντ επισκέπτεται την Ελλάδα το 1877. Έχει περάσει ένας χρόνος από τον θάνατο του πατέρα του και συνοδεύεται από τον φιλέλληνα και ελληνολάτρη Τζων Πέντλαντ Μάχαφυ, σημαίνοντα ιστορικό και φιλόλογο, και υπεύθυνο καθηγητή του στο Τρίνιτυ Κόλλετζ του Δουβλίνου. Πρόθεση του καθηγητή, που είχε επισκεφθεί για πρώτη φορά την Ελλάδα δυο χρόνια πριν, είναι να αποτρέψει τον προσηλυτισμό του Ουάιλντ από την Ρωμαιοκαθολική εκκλησία και προσπαθεί να τον μεταπείσει να μην ακολουθήσει την επιθυμία του για ένα, ακόμα, ταξίδι στη Ρώμη, σαν αυτό που είχαν κάνει μαζί το καλοκαίρι του 1875. Χριστιανός προτεστάντης στο θρήσκευμα ο Μάχαφυ, πιστεύει ότι η θέα της Ακρόπολης, η επαφή του με τον ιερό χώρο της Ολυμπίας και η επίσκεψη στις Μυκήνες – όπου θα έχουν, μάλιστα, την ευκαιρία να δουν τα πρόσφατα ευρήματα του Σλήμαν -, θα συμβάλλουν ώστε να διαμορφώσει ο εικοσιτριάχρονος, τότε, Όσκαρ, παγανιστικές απόψεις, και ότι αυτό θα τον «γλιτώσει» από τον ρωμαιοκαθολικισμό. Το ταξίδι αυτό δεν είναι αυτή η πρώτη γνωριμία του Όσκαρ Φίνγκαλ Ο’ Φλάερτυ Ουίλλς Ουάιλντ, όπως είναι ολόκληρο το όνομά του, με τον ελληνικό πολιτισμό. Η μητέρα του, Τζέην Φρανσέσκα Ουάιλντ, είχε μελετήσει τα ελληνικά από πολύ νεαρή ηλικία, πράγμα ασυνήθιστο για τα κορίτσια της εποχής της. Ένας βιογράφος της γράφει πως μετά τον θάνατο του συζύγου της συνήθιζε να κάθεται στο σαλόνι του σπιτιού της πλατείας Μέριον, και να διαβάζει στα ελληνικά, με δυνατή φωνή, τον Προμηθέα Αισχύλο, αδιαφορώντας αν την άκουγαν. Ο Όσκαρ, τρία χρόνια πριν το ταξίδι του στην Ελλάδα, είχε διακριθεί με ένα βραβείο στα αρχαία ελληνικά κατά την αποφοίτησή του από το Τρίνιτυ Κόλλετζ.

«Ήμουν σχεδόν δεκάξι χρόνων όταν άρχισα να αντιλαμβάνομαι το θαύμα και το κάλλος της αρχαίας ελληνικής ζωής. Ξαφνικά, μου φάνηκε πως έβλεπα λευκές φιγούρες να ρίχνουν πορφυρές σκιές πάνω στις ηλιόλουστες παλαίστρες’ ομάδες γυμνών νέων και νεαρών παρθένων να κινούνται μέσα σ’ ένα βαθύ γαλάζιο φόντο σαν να ήταν πάνω στη ζωφόρο του Παρθενώνα… Από αγάπη σε όλα αυτά, άρχισα να μελετώ ελληνικά με ενθουσιασμό και όσο πιο πολύ τα μελετούσα, τόσο περισσότερο μαγευόμουν… Από μικρός συνήθιζα να ταυτίζομαι με κάθε ξεχωριστό χαρακτήρα που διάβαζα στα βιβλία, αλλά, εκεί ανάμεσα στα δεκαπέντε με δεκάξι, παρατήρησα, με κάποια απορία, ότι μου ήταν πιο εύκολο να με φαντάζομαι ως Αλκιβιάδη ή Σοφοκλή, παρά ως Αλέξανδρο ή Καίσαρα. »

Μετά την επιστροφή του από την Ελλάδα, δημοσιεύεται το πρώτο του κείμενο, που αφορά στα εγκαίνια της πινακοθήκης Γκρόβενορ και τον επόμενο χρόνο (1878) κερδίζει το ποιητικό βραβείο Νewdigate και τελειώνει με άριστα τις σπουδές του στην Ελληνική και Λατινική Φιλολογία. Το 1880 τυπώνεται το πρώτο θεατρικό του έργο και αυτό είναι το επίσημο ξεκίνημα της λογοτεχνικής του καριέρας μιας και τα βραβευμένα ποιήματά του εκδίδονται για πρώτη φορά το 1881.

Στο θέατρο του Άργους

Τσουκνίδες και παπαρούνες φθείρουν το λαξευτό σκαλί:

κανένας ποιητής στεφανωμένος με την ελιά της αθανασίας

δεν τραγουδά το ευχάριστο άσμα του, ούτε η γοερή Τραγωδία

τρομάζει τον αέρα, το πράσινο στάρι κυματίζει γλυκά

εκεί που κάποτε ο Χορός κινούνταν με γοργούς ρυθμούς

μακριά στην Ανατολή μια πορφυρή έκταση θάλασσας,

οι χρυσαφένιοι βράχοι που φυλάκισαν τη Δανάη

και το βεβηλωμένο Άργος μπρος στα πόδια μου.

Δεν είναι τώρα η εποχή να θρηνούμε τα περασμένα,

το ναυάγιο ενός έθνους πάνω στην πέτρα του Χρόνου,

ή τις φοβερές καταιγίδες της παμφάγου Μοίρας,

διότι τώρα οι άνθρωποι φωνασκούν μπρος στην πόρτα μας,

ο κόσμος γέμισε πανούκλα,

αμαρτία και έγκλημα,

ακόμα και ο Θεός έχει χάσει το μισό θρόνο του για Χρυσάφι!

Όσκαρ Ουάιλντ Άργος, 1877

(Μετάφραση: Γιάννης Καρβέλας, Μάιος 2001)

Στην Καθημερινή της Κυριακής, 10-05-09, διαβάζουμε:

«Για να είναι κανείς αρχαίος Eλληνας θα πρέπει να μην έχει ρούχα· για να είναι κανείς μεσαιωνικός θα πρέπει να μην έχει σώμα· για να είναι κανείς σύγχρονος θα πρέπει να μην έχει ψυχή. Το μόνο πνεύμα που βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από μας είναι το μεσαιωνικό· το αρχαιοελληνικό πνεύμα είναι κατ’ ουσίαν σύγχρονο».

Την Κυριακή του Πάσχα, την 1η Απριλίου, πήγαν στο Μπρίντεζι και το ίδιο βράδυ πήραν το πλοίο για την Ελλάδα. Ξύπνησαν το χάραμα και είδαν μπροστά τους την Κέρκυρα. Στις 3 Απριλίου πήγαν στη Ζάκυνθο, όπου ο Ουάιλντ συνάντησε ξαφνικά ένα νεαρό βοσκό μ’ ένα μικρό αρνί κρεμασμένο γύρω απ’ το λαιμό του, όπως σ’ έναν πίνακα του Καλού Ποιμένα. Στο Κατάκολο, στην επόμενη στάση τους, τους συνάντησε ο δρ Γκούσταβ Χίρσφιλντ, διευθυντής των γερμανικών ανασκαφών στην Ολυμπία, ο οποίος την επομένη τούς οδήγησε έφιππος στον αρχαιολογικό χώρο. Στην κατοπινή ζωή του ο Ουάιλντ θα έλεγε στον Τσαρλς Ρίκετς:

«Ναι, ήμουν παρών κατά τη διάρκεια της ανασκαφής όπου σήκωσαν το μέγα Απόλλωνα απ’ το φουσκωμένο ποταμό. Είδα το λευκό τεντωμένο χέρι του να εμφανίζεται πάνω απ’ το νερό. Το πνεύμα του θεού εξακολουθούσε να ζει μέσα στο μάρμαρο». Στην πραγματικότητα, δεν είχε βρεθεί το χέρι του Απόλλωνα, αλλά το κεφάλι του, συγκεκριμένα στην ξηρά, και μάλιστα μερικές μέρες προτού πάει εκεί ο Ουάιλντ. Ούτε ο Μακ Mίλαν ούτε ο Μάχαφι αναφέρουν, όπως το δίχως άλλο θα είχαν κάνει αν ήταν αυτόπτες μάρτυρες, αυτή τη διάσωση του πνιγμένου θεού. Ο Ρόμπερτ Ρος, στον πρόλογο της γερμανικής έκδοσης των απάντων του Ουάιλντ, αφηγείται μια άλλη παραλλαγή που θα πρέπει ν’ άκουσε απ’ τον Ουάιλντ, δηλαδή ότι όσο ήταν παρών ανακαλύφθηκε ο Ερμής του Πραξιτέλη, αυτό όμως συνέβη μετά την αναχώρηση του Ουάιλντ. Όπως θα έλεγε ο Ουάιλντ στο «Ο κριτικός ως καλλιτέχνης»: «Το να περιγράφει κανείς με απόλυτη ακρίβεια αυτό που δεν συνέβη ποτέ δεν είναι απλώς η καθαυτό ενασχόληση του ιστορικού, αλλά το αναφαίρετο προνόμιο κάθε ανθρώπου των Γραμμάτων και των Τεχνών».

Την επομένη, στις 7 Απριλίου, πήγαν έφιπποι στην Ανδρίτσαινα προχωρώντας κάτω από τις ανθισμένες αχλαδιές, κι από εκεί συνέχισαν στο Ναό των Βασσών. Είχαν αρκετά τουριστική διάθεση ώστε να φωτογραφηθούν με την τοπική ενδυμασία· η εμφάνισή τους ήταν πραγματικά εντυπωσιακή. Δύο περιστατικά έδωσαν ζωντάνια στο ταξίδι. Ο οδηγός τους, στον οποίο ανήκαν τα άλογα, είχε αντιρρήσεις για τον γρήγορο ρυθμό τους. Όταν δεν του έδωσαν την παραμικρή σημασία, ο οδηγός πλησίασε ένα μέλος της παρέας και άρχισε τις απειλές. Δεν ξέρουμε ποιο μέλος της παρέας ήταν αυτό – δεν έχουμε λόγους να υποθέσουμε ότι ήταν ο Ουάιλντ–, αλλά κάποιοι από την παρέα θυμούνται ότι είχε μαζί του περίστροφο, το οποίο τράβηξε και έστρεψε εναντίον του οδηγού. Ο οδηγός κατάπιε τη γλώσσα του. Το άλλο περιστατικό, καθώς πήγαιναν προς την Τριπολιτσά στις 9 Απριλίου, ήταν η εξαφάνιση του «Στρατηγού», του καθηγητή Μάχαφι. Υπήρχε φόβος ότι είχε πέσει στα χέρια ληστών. Οι υπόλοιποι τον έψαχναν επί ώρες και μετά προσέφυγαν στην αστυνομία. Ο Μάχαφι τελικά βρέθηκε. Εψαχνε το πανωφόρι του, το οποίο είχε πέσει απ’ το γυλιό του καθώς προσπαθούσε να κόψει δρόμο.

Μετά την επίσκεψή τους στο Άργος και στο Ναύπλιο, πήραν το καράβι για την Αίγινα και την Αθήνα. Το θέαμα της Αθήνας στις 13 Απριλίου τούς έκανε μεγάλη εντύπωση και το περιέγραψαν σε κείμενά τους τόσο ο Μάχαφι όσο κι ο ΜακΜίλαν. Ο Ουάιλντ, αν μπορούμε να εμπιστευτούμε ένα μυθιστόρημα στο οποίο κάνει την εμφάνισή του, είπε ότι ήταν «η πόλη των πρώτων πρωινών ωρών – η οποία αναδύεται στο ψυχρό, αχνό, σταθερό φως της αυγής, μια νέα Αφροδίτη που βγαίνει μέσα από τον παφλασμό των κυμάτων». Για εκείνον, ο Παρθενώνας ήταν «ο μόνος από τους ναούς που ήταν τόσο πλήρης, τόσο προσωπικός, τόσο σαν άγαλμα». Ο Ουάιλντ, ωστόσο, δεν είδε τα ελγίνεια μάρμαρα και μερικά χρόνια αργότερα, σε μια διάλεξη που θα έδινε σε φοιτητές καλών τεχνών, θα αποκαλούσε το λόρδο Ελγιν κλέφτη. Εκτός από την απουσία των μαρμάρων, η Ελλάδα ήταν όλα όσα έλπιζε ότι θα ήταν και η Ρώμη αποδείχθηκε μια απογοητευτική μετάπτωση.

Ο Ουάιλντ έκανε μια τελευταία εκδρομή με τους φίλους του στις Μυκήνες, όπου το όνομα του Μάχαφι τους εξασφάλισε την πρόσβαση στους πρόσφατα ανακαλυφθέντες θησαυρούς του Σλήμαν. Τώρα ήταν 21 Απριλίου και ο Ουάιλντ είχε ήδη καθυστερήσει δεκαεπτά μέρες για τα μαθήματα. Σάλπαρε για τη Νάπολη και στο ταξίδι του αντιμετώπισε μια τρομακτική τρικυμία.

Πηγές

Στοχασμοί /Oscar Wilde, μετάφρ. Αλεξ. Γ. Μαρπουτζόγλου.Εν Αθήναις :Γ. Φέξης,1915.
Για το ταξίδι του Oscar Wilde στην Ελλάδα, Patrick Sammon, 3ο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών (Βουκουρέστι, Ιουν. 2006)
Εφημερίδα Καθημερινή, Κυριακή 10 Μαΐου 2009.
Αργείων Πνεύμα, Διογένης Μαλτέζος, «Το Αρχαίο Θέατρο Άργους, με αφορμή ένα ποίημα του Όσκαρ Γουάιλντ», σελ. 102-107, τεύχος 2, Άργος, 2001.
Διαδίκτυο: Όσκαρ Ουάιλντ: «επιτέλους στο χώμα της Ελλάδας».

Read Full Post »

« Newer Posts - Older Posts »

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
Αναζήτηση
Κατηγορίες

Αρχείο
ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ
Ο φιλόλογος – λυκειάρχης κ. Ηρακλής Ψάλτης επιμελήθηκε μία συλλογή ποιημάτων που έχει ως επίκεντρο τη γέννηση του Θεανθρώπου. Ο κάθε ποιητής – ποιήτρια με τη δική του ευαισθησία εκφράζεται γι΄αυτό το ανεπανάληπτο γεγονός της ανθρώπινης ιστορίας. Νικηφόρος Βρεττάκος, Τάσος Λειβαδίτης, Μιχάλης Γκανάς, Δημήτρης Καλοκύρης, Κώστας Μόντης, Γιώργος Θέμελης, Μίλτος Σαχτούρης… https://argolikivivliothiki.gr/2020/12/22/greek-poetry-about-the-birth-of-jesus/
Ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΩΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ
Όταν λέμε «Ιστορικότητα του Ιησού», εννοούμε από τη μιά πλευρά τη μελέτη της ιστορικής πραγματικότητας προσώπων και γεγονότων, και από την άλλη την ανάλυση των διαθέσιμων ιστορικών στοιχείων για την εξακρίβωση ότι: (α). ο Ιησούς Χριστός υπήρξε ως ιστορική μορφή και (β). κάποια από τα μεγάλα ορόσημα της ζωής του, όπως αυτά περιγράφονται στα Ευαγγέλια, μπορούν να επιβεβαιωθούν ως ιστορικά γεγονότα. Σήμερα, οι περισσότεροι σύγχρονοι μελετητές της αρχαιότητας συμφωνούν ότι ο Ιησούς Χριστός υπήρξε. Για τη γενική πορεία της ζωής του Ιησού δεν υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες. Υπάρχουν όμως ως προς την ιστορικότητα συγκεκριμένων γεγονότων, τα οποία περιγράφονται στις βιβλικές αναφορές για τον Ιησού. Τη συνολική αποδοχή συγκεντρώνουν μονάχα δύο γεγονότα: (α). ότι ο Ιησούς βαπτίστηκε από τον Ιωάννη Βαπτιστή και (β). ότι σταυρώθηκε με διαταγή του Ρωμαίου Επάρχου Πόντιου Πιλάτου…https://argolikivivliothiki.gr/2019/01/03/jesus-christ-as-a-historical-person/
Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ
Η παρούσα εργασία σκοπό έχει την ανάδειξη και παρουσίαση των πραγματικών ιστορικών στοιχείων που αφορούν το πρόσωπο του Μεγάλου Βασιλείου και τις διαφορές αυτού με άλλα «μυθικά πρόσωπα» της δυτικής παράδοσης. Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι η κάθε εποχή προσφέρει πάντοτε ερεθίσματα, στα οποία ανταποκρίνονται διάφορες ιστορικές μορφές, ποικίλου μεγέθους και σημασίας, καθώς επίσης θέτει και μια σειρά από ερωτήματα στα οποία απαντούν. Οι μεγάλες όμως μορφές υπερβαίνουν την εποχή τους, την διαμορφώνουν, την καθοδηγούν και κάποιες φορές την ανατρέπουν. Επιπλέον, ζουν μέσα σε αυτήν, αποδέχονται όσα τους προσφέρει αλλά και της προσφέρουν από τον πλούσιο εσωτερικό τους κόσμο. Κάποιες φορές η εποχή δεν είναι έτοιμη, ενδεχομένως επειδή δεν είναι αρκετά ώριμη, να αξιοποιήσει όλα όσα της προσφέρουν ορισμένες μεγάλες μορφές, γι’ αυτό και επωφελείται από το έργο τους μεταγενέστερα. Σε αυτό τον κύκλο των μεγάλων ιστορικών μορφών ανήκει και ο Μέγας Βασίλειος της Καισαρείας, του οποίου η ζωή και η δράση δεν σημάδευσε μόνο την δική του εποχή, αλλά και τις επόμενες από αυτήν. Πόσοι όμως από εμάς γνωρίζουμε την πραγματική ιστορική ταυτότητα του Μεγάλου αυτού εκκλησιαστικού ανδρός;https://argolikivivliothiki.gr/2018/12/31/saint-basil/
ΒΙΒΛΙΑ
Το Ναύπλιο τον 19° αιώνα - Μαρτυρίες και Μαρτυρούμενα από τα Τοπικά Έντυπα Μέσα
Μια έρευνα σε βάθος, της Αγγελικής Μάρκου, που αποσκοπεί να αναδείξει την τοπική ιστορία του 19ου αιώνα χωρίς χρονολογικούς περιορισμούς, οι οποίοι δυσκολεύουν την κατανόηση των διασυνδέσεων ανάμεσα στα ιστορικά γεγονότα. Η συχνά τμηματική ανάλυση της ναυπλιακής ιστορίας εμβαθύνει μεν σε πρόσωπα και καταστάσεις, αλλά δεν μπορεί να καταδείξει με σαφήνεια πώς η κάθε περίοδος επηρέασε τις ενέργειες των επόμενων γενεών…
Η μελέτη, σελίδες 432, ολόκληρου του αιώνα μέσα από την αξιοποίηση του ναυπλιακού τύπου ως βασική ιστορική πηγή προσφέρει τη δυνατότητα της ανασύστασης της Ναυπλίας υπό διαφορετικό πρίσμα...
«Αργολικόν Ημερολόγιον 1910»
Στην «αναστατική» έκδοση με τίτλο «Αργολικόν Ημερολόγιον 1910, Εκδιδόμενον υπό του εν Αθήναις Συλλόγου των Αργείων» και τυπωμένο «Εν Αθήναις – Εκ του τυπογραφείου των Καταστημάτων Δημ. Τερζόπουλου – 1910», συναντάμε σημαντικούς λόγιους του 19ου αιώνα του Άργους αλλά και του γειτονικού Ναυπλίου, όπως ο Ιωάννης Κοφινιώτης, ο Δημήτριος Βαρδουνιώτης, ο Μιχαήλ Λαμπρυνίδης, ο Ιερέας και ιδρυτής του Συλλόγου «Ο Δαναός» Χρήστος Παπαοικονόμος και άλλους πολλούς, που οι εργασίες τους φιλοξενούνται στις 356 κιτρινισμένες και φθαρμένες από το χρόνο σελίδες του βιβλίου.
Η «αναστατική» αυτή έκδοση έχει ιδιαίτερη συναισθηματική αξία γιατί, μέσα από την ανάκληση της μνήμης απεικονίζει την ιστορία της πόλης του Άργους και της ευρύτερης περιοχής, ενώ παράλληλα αποτελεί ένα οδοιπορικό στο πολιτισμικό περιβάλλον της εποχής.
Οι κοιμισμένοι ήχοι και λόγοι αντηχούν πάλι, αψευδείς μάρτυρες ενός λαμπρού πολιτισμού, που αποκαλύπτεται με την έρευνα, σ’ όλα τα επίπεδα του δημόσιου και ιδιωτικού βίου, στα γράμματα, τις τέχνες, την πολιτική ζωή…
Οι Αρχαίοι Ποταμοί της Αργολίδας
Στις σελίδες αυτού του βιβλίου, θα συναντήσουμε τον Γενάρχη ποταμό Ίναχο, τον Ερασίνο με τις τέσσερεις κόρες του, την Δαναΐδα Αμυμώνη, τον πλατύ και επικίνδυνο χείμαρρο Χάραδρο (Ξεριά), τον Αστερίωνα με τις τρεις κόρες του, τροφούς της Ήρας, τον ποταμό Ράδο που έρρεε στις βόρειες πλαγιές του Διδύμου όρους, τους Χρυσορρόα και Υλλικό στην Τροιζήνα κ.α.
Η μυθολογία είναι μια ιερή ιστορία, που διαδραματίζεται σε ένα χωρόχρονο πέραν της κοινής ανθρώπινης εμπειρίας. Είναι το σύνολο των μύθων που ανήκουν σε μια συγκεκριμένη παράδοση ενός τόπου.
Πιστεύουμε ότι ο μύθος είναι ένα λόγος, που ακόμα και αν δεν είναι αλήθεια ή δεν έχει εξελιχθεί σε τέτοια, εμπεριέχει μέσα του κάποιες αρχέγονες εμπειρίες και αλήθειες. Κι όπως γράφει ο Λούκιος Απουλήιος: Κι οι μύθοι που σαν όμορφα φαντάζουν παραμύθια, αλήθειες κρύβουνε πολλές στου ψέματος τα βύθια…
Κιβέρι - Από το Μύθο στην Ιστορία
Το Κιβέρι είναι ένα μεγάλο χωριό της Αργολίδας, ένα παραθαλάσσιο χωριό στη δυτική ακτή του Αργολικού κόλπου, απέναντι ακριβώς από το Ναύπλιο. Ο τόπος αυτός σχετίζεται με τον Ηρακλή και τη Λερναία Ύδρα. Εδώ αποβιβάστηκε ο Δαναός με τις κόρες του, όταν ήρθε να γίνει βασιλιάς στο Άργος. Η περιοχή κατοικείται σίγουρα από τα αρχαία χρόνια, καθώς έχουν ανακαλυφθεί μυκηναϊκοί τάφοι. Συνεχής ήταν η κατοίκηση του τόπου ανά τους αιώνες. Στην αρχαιότητα έγινε θέατρο μαχών ανάμεσα στους δύο ισχυρούς γείτονες της εποχής, τους Αργείους και τους Σπαρτιάτες. Στο μεσαίωνα υπήρχε εκεί ισχυρό κάστρο των Φράγκων, στους οποίους ανήκε ως το 1389. Από τότε το Κιβέρι ανήκει στους Βενετούς ως το 1481, οπότε περνά κατεστραμμένο στους Τούρκους. Η γεωγραφική του θέση καθιστούσε το Κιβέρι στρατηγικό σημείο από την αρχαιότητα μέχρι τη νεότερη ιστορία. Πρόκειται για έναν τόπο με πλούσια για την έκτασή του ιστορία, ήδη από τους αρχαϊκούς χρόνους. Μια ιστορία συνδεδεμένη με την τύχη του γειτονικού Άργους από την προϊστορική και αρχαϊκή εποχή, αλλά και του Ναυπλίου από την εποχή της φραγκοκρατίας στην Ελλάδα. Κατά την προϊστορική περίοδο η ευρύτερη περιοχή του σημερινού Κιβερίου συνδέεται με τις τρεις πηγές, της Αμυμώνης, της Λέρνης και του Ανάβαλου, που αναβλύζουν γλυκό νερό από τότε μέχρι σήμερα…
ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
- Απόφαση-σταθμός του Ανωτάτου Δικαστηρίου για 4 διατηρητέα κτίρια του Άργους
  [...] Τώρα, σύμφωνα με τη νομοθεσία, οι ιδιοκτήτες διατηρητέων ακινήτων οφείλουν να τα διατηρούν όλα τα αρχιτεκτονικά, στατικά, κλπ. στοιχεία τους. Ωστόσο, εάν ο ιδιοκτήτες, κληρονόμοι ή επικαρπωτές αδιαφορούν ή αρνούνται να συντηρήσουν τα κτίρια αυτά, τότε πρέπει να επεμβαίνει το Δημόσιο ή ο δήμος και να εκτελεί τις εργασίες συντήρησης, επισκευές κ.λπ. καταλογίζοντας τις δαπάνες σε βάρος των υπόχρεων ιδιοκτητών...
- Η επιδημία της πανώλης στην Ερμιονίδα (1824, 1828)
  [...] Στις 17 Μαΐου 1828, η Δημογεροντία Κρανιδίου ενημερώνει τον Κωλέττη ότι στην περιοχή δεν έχουν παρουσιαστεί κρούσματα πανώλης και του ζητά να διορίσει έναν φύλακα, για να επιβλέπει την ομαλή επιστροφή κάποιων εργαλείων τεκτόνων οικοδόμων, που είχαν παραμείνει στο Πορτοχέλι πριν από την εμφάνιση της νόσου. Με ημερομηνία 19 Μαΐου 1828 βρέθηκαν δύο έγγραφα. Το πρώτο στέλνεται από το Δημογεροντείο Κρανιδίου «προς τον ευγενέστατον έκτακτον έφορον της υγείας των Σπετσών και Ερμιονίδος», όπου αναφέρεται πως με ανάμεικτα συναισθήματα χαράς και λύπης έλαβον το υπ’ αριθμ. 52 έγγραφό του, σχετικά με την επανεμφάνιση της «επαράτου πανώλους»...
- Εκδήλωση με θέμα «Πολιτισμός σε κίνηση: Τα μνημεία Άργους τον 21ο αιώνα»
  [...] Μια τριμερής παρουσίαση για την ιστορική και πολιτιστική σημασία των αρχαιολογικών μνημείων του Άργους. Θα παρουσιαστούν οι σύγχρονες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν αυτά τα μνημεία στον 21ο αιώνα και θα προταθούν ρεαλιστικές λύσεις για την προστασία και ανάδειξη τους. Μια ανοιχτή συζήτηση για το πώς ο πολιτισμός μπορεί να παραμείνει ζωντανός και δυναμικός...
- Παρουσίαση του βιβλίου του Δ. Μπαχάρα «Πώς και γιατί φτάσαμε στην Ελληνική Επανάσταση;»
  Γιατί επαναστάτησαν οι κοτζαμπάσηδες; Τι ώθησε ανθρώπους, εκ των οποίων οι περισσότεροι ακουμπούσαν τα εξήντα, να αφήσουν τη σιγουριά της προνομιακής τους θέσης για να θέσουν σε κίνδυνο τη ζωή τους οδηγούμενοι στις μάχες; Είχαν άραγε μία ενιαία ταυτότητα, ήταν ένα ενιαίο –κοινωνιολογικά, ανθρωπολογικά και πολιτικά– σώμα με κοινές επιδιώξεις;
- Παρουσίαση του βιβλίου «Μία τρίχα που γίνεται άλογο» της Λίλας Κονομάρα
  [...] Η συγγραφέας αγγίζει ένα σημαντικό θέμα με εξαιρετική διαίσθηση, ευαισθησία και σπάνια λογοτεχνική δεινότητα για ένα τόσο δύσκολο θέμα. Ορισμένες από τις περιγραφές της ίδιας της ψυχικής ασθένειας αποτελούν συνταρακτική λογοτεχνική αποτύπωση που αναδεικνύει τη συγγραφική δεινότητα και προσφέρει μέσω των λέξεων την ένταση της εσωτερικής πάλης που βιώνεται από τον ψυχικά ασθενή. Στις περίπου 200 σελίδες της νουβέλας της Λίλας Κονομάρα διατυπώνονται σκέψεις τις οποίες η λογοτεχνία καταθέτει σε έναν διάλογο για την ψυχική ασθένεια με το δικό της ιδιαίτερο τρόπο…
Εγγραφή στο Ιστολόγιο μέσω Email

Εισάγετε το email σας για εγγραφή στην υπηρεσία αποστολής ειδοποιήσεων μέσω email για νέες δημοσιεύσεις.

Διεύθυνση Email:

Προστεθείτε στους 343 εγγεγραμμένους.

ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

ARGOLIKOS ARCHIVAL LIBRARY OF HISTORY AND CULTURE www.argolikivivliothiki.gr

Posts Tagged ‘Ξένοι Περιηγητές’

Οθωμανικά σχολεία της Πελοποννήσου

Smith Agnes & Margaret

Άργος (1883) – Αγνή Σμιθ (Smith Agnes, 1843-1926)

Ναύπλιο (Anaboli, Anapoli) 1668 – Εβλιγιά Τσελεμπή

Άργος (Arhoz, Erhoz) 1668 – Εβλιγιά Τσελεμπή

Αργολικός κάμπος – Wordsworth Christopher ( Κρίστοφερ Γουόρντσγουορθ)

Αργολίδα – Γκίλφορδ Φρέντερικ Νορθ – Frederick North – Guilford (1766-1827)

Μυκήνες και η πεδιάδα του Άργους – Λιθογραφία

Γκίλφορδ Φρέντερικ Νορθ – Frederick North Guilford (1766-1827)

Όσκαρ Ουάιλντ – Ταξίδι στην Ελλάδα 1877

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ

Ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΩΣ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ

Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΙΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ

ΒΙΒΛΙΑ

Το Ναύπλιο τον 19° αιώνα - Μαρτυρίες και Μαρτυρούμενα από τα Τοπικά Έντυπα Μέσα

«Αργολικόν Ημερολόγιον 1910»

Οι Αρχαίοι Ποταμοί της Αργολίδας

Κιβέρι - Από το Μύθο στην Ιστορία

ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

Εγγραφή στο Ιστολόγιο μέσω Email