ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Έκθεση στο Επιγραφικό Μουσείο – «Οι χαλκοί ενεπίγραφοι πίνακες του Άργους»

Έκθεση στο Επιγραφικό Μουσείο, «Οι χαλκοί ενεπίγραφοι πίνακες του Άργους – Το οικονομικό αρχείο της πόλης τον Άργους στο Α’ μισό τον 4ου αι. π.Χ», στο κτήριο του Επιγραφικού Μουσείου, Τοσίτσα 1 στην  Αθήνα.

Διάρκεια έκθεσης: 29 Ιουνίου 2022 έως 15 Ιανουαρίου 2023. (Πληροφορίες στο τηλ. 210 8847577)

Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν την Τετάρτη 29 Ιουνίου 2022, ώρα 20.00.

Την έκθεση θα εγκαινιάσει η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνα Μενδώνη.

Έκθεση στο Επιγραφικό Μουσείο

Τα θησαυροφυλάκια του αρχαίου Άργους στο Επιγραφικό Μουσείο

«Είκοσι δύο χρόνια πριν οι αρχαίοι θεοί ακούμπησαν στα χέρια μας μία από τις σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις όλων των εποχών στο Άργος. Λίθινες κιβωτοί της μνήμης γεμάτες από χάλκινες σελίδες της ιστορίας αυτής της πολύπαθης πόλης άνοιξαν μπροστά στα μάτια μας και άφησαν τον αρχαίο κόσμο να μιλήσει», σημειώνουν η επίτιμη διευθύντρια ΥΠΠΟΑ Έλση Σπαθάρη και η έφορος αρχαιοτήτων Αργολίδας Άλκηστις Παπαδημητρίου σε ένα κείμενό τους για ένα πολύ ενδιαφέρον εύρημα.

Πρόκειται για τους ενεπίγραφους πίνακες από το Άργος, που θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά στο κοινό, στην περιοδική έκθεση με τίτλο «Οι χάλκινοι ενεπίγραφοι πίνακες του Άργους – Το οικονομικό αρχείο της πόλης τον Άργους στο Α’ μισό τον 4ου αι. π.Χ».

«Με αγωνία, ευθύνη και γνώση καταφέραμε να ανασύρουμε ακέραια τα ευπαθή ευρήματα από τις υγρές τους κρύπτες» σημειώνουν η Έλση Σπαθάρη και η Άλκηστις Παπαδημητρίου. «Με σεβασμό και δέος απέναντι στη μοναδικότητά τους εμπιστευτήκαμε το βαρύ φορτίο της μελέτης τους στον εξέχοντα ειδικό, τον Έλληνα επιγραφολόγο Χαράλαμπο Κριτζά. Με επιμονή, υπομονή και ατέρμονα εργασία ο υπέροχα διακριτικός αυτός επιστήμων αποκρυπτογράφησε τα χτυπημένα στα χαλκώματα μυστικά και είχε την ευτυχία να είναι ο πρώτος που πήρε απάντηση σε επιστημονικά ερωτήματα πολλών ετών».

Τα πέντε πήλινα αγγεία της νότιας παρειάς.

Οι χάλκινες δέλτοι μεταφέρθηκαν αμέσως μετά την ανεύρεσή τους στο Επιγραφικό Μουσείο. Με την έκθεση, ολοκληρώνεται ένας κύκλος που περικλείει τις προσπάθειες των δημόσιων λειτουργών για τη σωτηρία και τη μελέτη των μοναδικών αυτών πρωτότυπων αρχαίων γραπτών πηγών αλλά και την γνωστοποίηση της ιστορικής τους αλήθειας.

Η ιστορία της πόλης του Άργους, όπως αυτή ξαναγράφεται στις δωρικές χαράξεις των χάλκινων δέλτων αποτελεί μία ωδή στους δημοκρατικούς θεσμούς και ιδιαίτερα στη διαφανή διαχείριση του δημοσίου χρήματος.

Στην πλατεία του Σταροπάζαρου

«Η τύχη – μερικές φορές – μας χαρίζει απρόσμενα δώρα» σχολιάζει ο Χαράλαμπος Β. Κριτζάς, Επίτιμος Διευθυντής του Επιγραφικού Μουσείου και τέως Επιμελητής Αρχαιοτήτων Αργολίδος. «Κανείς από τους αρχαιολόγους, που χρόνια τώρα ανασκάπτουν τα πλούσια χώματα του Άργους, δεν μπορούσε να φανταστεί ότι στο μικρό οικόπεδο του κ. Ευάγγελου Σμυρναίου, στην οδό Κορίνθου 48, στην πλατεία του Σταροπάζαρου, κρυβόταν ένας πραγματικός επιστημονικός θησαυρός. Μέχρι τώρα η περιοχή είχε δώσει κυρίως τάφους και όλοι πίστευαν ότι βρισκόταν εκτός των αρχαίων τειχών. «Γι’ αυτό και η έκπληξη της ανασκαφέως δρος Άλκηστης Παπαδημητρίου και των συνεργατών της – της Δ’ Εφορείας Αρχαιοτήτων – ήταν μεγάλη, όταν στις 3-10-2000 σηκώνοντας τις βαρύτατες καλυπτήριες πλάκες των θεωρούμενων τάφων βρήκαν, αντί για οστά και κτερίσματα, χάλκινους ενεπίγραφους πίνακες. Ένα ολόκληρο πολύτιμο αρχείο, που κυριολεκτικά φυλαγμένο για 25 περίπου αιώνες μέσα στην κιβωτό του χρόνου, έφερε μπροστά στα σαστισμένα αυτιά και μάτια μας τη φωνή και τη γραφή των αρχαίων Αργείων.»

Η ανάσυρση της πλάκας που κάλυπτε το πήλινο και το χάλκινο αγγείο με τις ενεπίγραφες πινακίδες.

Συνοψίζοντας τα ανασκαφικά δεδομένα, μπορούμε να πούμε ότι σε ένα χώρο, που στα γεωμετρικά χρόνια χρησίμευε ως νεκροταφείο, άρχισε πιθανώς τον 5ο π.Χ. αιώνα να υπάρχει μια λατρευτική δραστηριότητα. Λόγω του περιορισμένου χώρου η ανασκαφή δεν μπόρεσε να επεκταθεί. Βρέθηκε πάντως ένα σχετικά πρόχειρης κατασκευής δωμάτιο, στο δυτικό άκρο του οποίου παρατηρήθηκε είδος μεταλλουργικής δραστηριότητας. Κάτω από το δάπεδο του δωματίου και σχεδόν σε αξονική διάταξη βρέθηκαν λίθινες θήκες, πήλινα αγγεία και ένας μεγάλος χάλκινος λέβητας. Τα περισσότερα ήταν καλυμμένα με ογκώδεις λίθινες πλάκες, βάρους άνω του ενός τόνου. Όσες από τις θήκες ή τα αγγεία δεν είχαν συληθεί ήδη στην αρχαιότητα, περιείχαν χαλκούς πίνακες διαφόρων σχημάτων.

«Κρίνοντας από το περιεχόμενο των κειμένων, μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι βρέθηκε το επίσημο οικονομικό αρχείο της πόλεως και κατά συνέπεια ο συγκεκριμένος χώρος φαίνεται να αποτελούσε παράρτημα κάποιου ιερού, που βρισκόταν φυσικά εντός των τειχών» σύμφωνα με τον κ. Κριτζά.

Ανάλογα οικονομικά αρχεία σε χαλκούς πίνακες έχουν βρεθεί ελάχιστα, με πιο γνωστό παράδειγμα τους 39 πίνακες που φυλάσσονταν σε θαμμένη λίθινη θήκη στο ιερό του Ολυμπίου Διός στους Λοκρούς της Κάτω Ιταλίας.

Το πήλινο και το χάλκινο αγγείο με τις ενεπίγραφες πινακίδες.

Στην περίπτωση του Άργους, η παλιά σεβάσμια πολιούχος ήταν η Παλλάς Αθηνά, μια πολεμική θεότητα, το κύριο ιερό της οποίας βρισκόταν στην κορυφή της Ακρόπολης της Λάρισας, όπου λατρευόταν με την επίκληση Πολιάς. Είναι, όμως, φιλολογικά και επιγραφικά μαρτυρημένη η ύπαρξη ιερού της Παλλάδος Αθηνάς στην κάτω πόλη. Τα κείμενα των πινάκων αποτελούν απολογισμούς διαχείρισης των χρημάτων που ήταν κατατεθειμένα στο «θησαυρό» της, δηλαδή στα θησαυροφυλάκια του ιερού της. Αξιοσημείωτο είναι ότι και τα χρήματα της Ήρας, της μεγάλης θεάς που αντικατέστησε την Παλλάδα ως πολιούχος του Άργους από τον 5ο π.Χ. αιώνα, κατετίθεντο στα ίδια θησαυροφυλάκια, ίσως γιατί το Ηραίο, ευρισκόμενο 8 χιλιόμετρα έξω από το Άργος, δεν παρείχε ασφάλεια την ταραγμένη αυτή εποχή.

Ο πίνακας ΟΜ 137 από το πήλινο αγγείο (λέκος) κατά τη διάρκεια της συντήρησης και συγκόλλησης.

Οι ίδιοι οι πέτροι και τα αγγεία, τα θαμμένα στη γη και καλυμμένα με τις βαρύτατες πέτρες, αποτελούσαν τους «θησαυρούς», δηλαδή ένα είδος πρωτόγονων θησαυροφυλακίων. Μέσα εκεί εξασφαλίζονταν τα χρήματα, είτε σε μορφή νομισμάτων, είτε σε μορφή πολύτιμων μετάλλων. Αυτό επιβεβαιώθηκε τόσο από αναφορές μέσα στα ίδια τα κείμενα, όσο κυρίως από την ανεύρεση ενός μικρού χρυσού σύρματος και αρκετών μικροσκοπικών, σχεδόν αόρατων με γυμνό μάτι, ψηγμάτων χρυσού (χρυσόσκονης), που ξέφυγε και συσσωματώθηκε στην οξείδωση του χαλκών πινάκων.

Όταν έκαναν καταθέσεις ή αναλήψεις χρημάτων, έβαζαν μέσα στις θήκες ή τα αγγεία, ως υποκατάστατα ή αποδείξεις, τους χάλκινους πίνακες. Επειδή αποτελούσαν παραστατικά αξιών και δεν έπρεπε να αλλοιωθούν, τα έγραφαν σε χαλκό, που δεν σάπιζε μέσα στη γη, κι επιπλέον με έκκρουστα γράμματα, που δεν ήταν εύκολο να παραχαραχθούν. Ας θυμηθούμε ότι και σήμερα εκτυπώνουν διάφορους αριθμούς και ποσά σε διαβατήρια, τιμολόγια και γραμμάτια με διάτρητα στοιχεία! Ορισμένοι πίνακες με ομοειδές περιεχόμενο είχαν τρυπούλες και βρέθηκαν περασμένοι σε κρίκο ως ορμαθοί.

Το Άργος ως «λιμάνι» αιώνιας επιστροφής και το νέο αρχαιολογικό του μουσείο που θα ανοίξει τις πύλες του, έχουν ήδη ετοιμαστεί για την υποδοχή των δέλτων της ιστορίας τους.

Διαβάστε ακόμη:

• Οι χαλκοί ενεπίγραφοι πίνακες του Άργους – Χαράλαμπος Β. Κριτζάς, Επίτιμος Διευθυντής του Επιγραφικού Μουσείου και τέως Επιμελητής Αρχαιοτήτων Αργολίδος.
• Οι νέοι χαλκοί ενεπίγραφοι πίνακες από το Άργος