Ας φρόντιζαν
«Ελεύθερο Βήμα»
Από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού.
Η Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού, αποδεχόμενη τις εκατοντάδες προτάσεις των επισκεπτών της και επιθυμώντας να συμβάλλει στην επίκαιρη ενημέρωσή τους, δημιούργησε ένα νέο χώρο, το «Ελεύθερο Βήμα», όπου οι αναγνώστες της θα έχουν την δυνατότητα να δημοσιοποιούν σκέψεις, απόψεις, θέσεις, επιστημονικά άρθρα ή εργασίες αλλά και σχολιασμούς επίκαιρων γεγονότων.
Διαβάστε σήμερα στο «Ελεύθερο Βήμα», σχολιασμό του Φιλόλογου και Συγγραφέα, Αλέξη Τότσικα, που αφορά στο ποίημα του Κωνσταντίνου Καβάφη με τίτλο:
«Ας φρόντιζαν»
Κωνσταντίνος Καβάφης (1863-1933).
Ο Κωνσταντίνος Καβάφης το 1930 έγραψε το ποίημα «Ας Φρόντιζαν», ένα από τα καλύτερα πολιτικά ποιήματα του, με υπόθεση που τοποθετείται στο ιστορικό πλαίσιο της αρχαίας Συρίας.
Στην Αντιόχεια, την πρωτεύουσα του αρχαίου κράτους της Συρίας, το 2ο αιώνα π.Χ. (182-116 π.Χ.) Φαραώ ήταν ο Πτολεμαίος Η’ με το προσωνύμιο Κακεργέτης. Πήρε την εξουσία μετά το θάνατο του αδερφού του και παντρεύτηκε τη γυναίκα του και αδερφή τους, Κλεοπάτρα Β’. Στη συνέχεια δολοφόνησε τον ανιψιό του και παντρεύτηκε την κόρη της γυναίκας του και ανιψιά του Κλεοπάτρα Γ’. Η Κλεοπάτρα Β’ το 131 π.Χ. ξεκίνησε επανάσταση εναντίον του συζύγου και αδερφού της Κακεργέτη. Τότε εκείνος σκότωσε τον δεκατεσσάρων ετών γιό τους, τον τεμάχισε και της έστειλε τα κομμάτια του σαν δώρο γενεθλίων! Διεκδικητές του θρόνου της Συρίας τότε ήταν και ο Αλέξανδρος Β’ Ζαβίνας, ο Αντίοχος Η’ ο Γρυπός και ο Ιωάννης Υρκανός Α’.
Πρωταγωνιστής του ποιήματος είναι ένας νέος από την «ανώτερη τάξη» με μόρφωση, κρίση και πείρα στη διαχείριση των κοινών, όπως ισχυρίζεται, που διεκδικεί την εύνοια των ηγετών για να βολευτεί στο δημόσιο. Ο νεαρός από την Αντιόχεια έφαγε όλα τα λεφτά του στις απολαύσεις, που είχε να του προσφέρει η πόλη του, και τώρα αναζητά μια ευκαιρία να «μπαλωθεί», να ενταχθεί στον κρατικό μηχανισμό, στο δημόσιο θα λέγαμε σήμερα, ώστε να εξασφαλίζει χρήματα προφανώς για να συνεχίσει τις διασκεδάσεις του. Δηλώνει μάλιστα με κυνισμό τη «διάθεσή» του να προσφέρει τις «πολύτιμες υπηρεσίες του» σε οποιονδήποτε πολιτικό ηγέτη τις δεχθεί, αρκεί να ανταμειφθεί γι’ αυτές.
Ο ήρωας του ποιήματος είναι έτοιμος να εργαστεί για το καλό της πατρίδας του – και για το δικό του όφελος – και απευθύνεται και στους τρεις διεκδικητές του θρόνου της Συρίας, έχοντας τη συνείδησή του ήσυχη, παρόλο που είναι βέβαιος ότι και οι τρεις τους βλάπτουν εξίσου την πατρίδα του! Δηλώνει μάλιστα αθώος για το αψήφιστο της επιλογής του καθώς, αν υπήρχε ένας τέταρτος υποψήφιος, που θα ήταν καλός για την πατρίδα, θα πήγαινε οπωσδήποτε μ’ αυτόν. Ας φρόντιζαν, λοιπόν, οι θεοί να είχαν δημιουργήσει έναν τέταρτο καλό κι εκείνος δε θα αναγκαζότανε να δουλέψει για έναν από τους διεφθαρμένους διεκδικητές της εξουσίας. Ας απολαύσουμε το ποίημα:
«Κατήντησα σχεδόν ανέστιος και πένης.
Αυτή η μοιραία πόλις, η Αντιόχεια
όλα τα χρήματά μου τα ’φαγε:
αυτή η μοιραία με τον δαπανηρό της βίο.
Αλλά είμαι νέος και με υγείαν αρίστην.
Κάτοχος της ελληνικής θαυμάσιος
(ξέρω και παραξέρω Αριστοτέλη, Πλάτωνα·
τι ρήτορας, τι ποιητάς, τι ό,τι κι αν πεις).
Από στρατιωτικά έχω μιαν ιδέα,
κι έχω φιλίες με αρχηγούς των μισθοφόρων.
Είμαι μπασμένος κάμποσο και στα διοικητικά.
Στην Αλεξάνδρεια έμεινα έξι μήνες, πέρσι·
κάπως γνωρίζω (κι είναι τούτο χρήσιμον) τα εκεί:
του Κακεργέτη βλέψεις, και παλιανθρωπιές, και τα λοιπά.
Όθεν φρονώ πως είμαι στα γεμάτα
ενδεδειγμένος για να υπηρετήσω αυτήν την χώρα,
την προσφιλή πατρίδα μου Συρία.
Σ’ ό,τι δουλειά με βάλουν θα πασχίσω
να είμαι στην χώρα ωφέλιμος. Αυτή είν’ η πρόθεσίς μου.
Αν πάλι μ’ εμποδίσουνε με τα συστήματά τους —
τους ξέρουμε τους προκομμένους: να τα λέμε τώρα;
αν μ’ εμποδίσουνε, τι φταίω εγώ.
Θ’ απευθυνθώ προς τον Ζαβίνα πρώτα,
κι αν ο μωρός αυτός δεν μ’ εκτιμήσει,
θα πάω στον αντίπαλό του, τον Γρυπό.
Κι αν ο ηλίθιος κι αυτός δεν με προσλάβει,
πηγαίνω παρευθύς στον Υρκανό.
Θα με θελήσει πάντως ένας απ’ τους τρεις.
Κι είν’ η συνείδησίς μου ήσυχη
για το αψήφιστο της εκλογής.
Βλάπτουν κι οι τρεις τους την Συρία το ίδιο.
Αλλά, κατεστραμμένος άνθρωπος, τι φταίω εγώ.
Ζητώ ο ταλαίπωρος να μπαλωθώ.
Ας φρόντιζαν οι κραταιοί θεοί
να δημιουργήσουν έναν τέταρτο καλό.
Μετά χαράς θα πήγαινα μ’ αυτόν».
Το ποίημα παρουσιάζει ανάγλυφα την παρακμή της Αυτοκρατορίας των Σελευκιδών, που αντικατοπτρίζεται τόσο στους ηγέτες της όσο και στους πολίτες της, και αναδεικνύει με μοναδικό τρόπο πώς η διαφθορά των ηγετών περνά στους πολίτες, οδηγώντας τους σε γενική αδιαφορία για την κατάσταση, που επικρατεί στην πατρίδα τους. Όπως οι ηγέτες της Συρίας ενδιαφέρονται μόνο για το πώς θα κατακτήσουν την εξουσία, έτσι και οι πολίτες ασχολούνται μόνο με το πώς θα βολευτούν οι ίδιοι, αδιαφορώντας για την πατρίδα.
Κωνσταντίνος Καβάφης (1863-1933).
Ο Καβάφης έχει επιλέξει, κατά την προσφιλή του συνήθεια, μια περίοδο παρακμής, η σημασία της οποίας όμως δεν περιορίζεται στο βασίλειο της Συρίας. Με παραβολικό, μεστό, άμεσο και κατηγορηματικό λόγο παρουσιάζει την εικόνα παρακμής και εκφυλισμού της πολιτικής συνείδησης, την αδιαφορία των πολιτών και την ασυδοσία των ηγετών, όπως εμφανίζεται διαχρονικά σε διάφορες κοινωνίες. Όπου οι πολίτες αφήνουν τους ηγέτες τους να κινούνται χωρίς έλεγχο, έρχεται διαφθορά και παρακμή. Και, όπου οι ηγέτες είναι διεφθαρμένοι και αδιάφοροι για το κοινό καλό, οι πολίτες τους αντιγράφουν και ενδιαφέρονται μόνο για το συμφέρον τους.
Καθώς βρισκόμαστε σε περίοδο εκλογών, που οι προεκλογικές υποσχέσεις και τα ρουσφέτια δίνουν και παίρνουν, δυσκολεύεται κανείς να πιστέψει πως τούτο το ποίημα (και άλλα αντίστοιχα) δεν είναι εμπνευσμένο από γεγονότα της εποχής μας. Μια φευγαλέα ματιά να ρίξουμε δίπλα μας, θα διακρίνουμε συμπεριφορές επωνύμων και ανωνύμων, που ταιριάζουν απόλυτα στα χαρακτηριστικά των πρωταγωνιστών του Καβαφικού ποιήματος.
Φιλόλογος – Συγγραφέας
ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 
Σχολιάστε