Ένοπλα φοιτητικά σώματα (1862-1897) – Η περίπτωση της «Πανεπιστημιακής Φάλαγγας» | Χρήστος Δ. Λάζος
Εκπλήσσεται ο ακροατής ακούγοντας για την ύπαρξη ένοπλων φοιτητικών σωμάτων στη διάρκεια της περιόδου 1862-1897, την ίδια όμως έκπληξη δέχεται και ο Ιστορικός που διερευνά το θέμα. Και θα ήταν πολύ εύκολο να διολισθήσει κάποιος προς την άποψη ότι έχουμε να κάνουμε με μία έκρηξη πολεμικού πάθους ή εθνικιστικού μένους, πράγμα που φυσικά δεν συμβαίνει.
Το κτίριο όπου στεγάστηκε το Εθνικό Πανεπιστήμιο κατά την έναρξη λειτουργίας του, το Μάιο του 1837.
Υπάρχει ένας συνειρμός σ’ όλα αυτά και το υπό μελέτη φαινόμενο, δηλαδή η ίδρυση και δράση της «Πανεπιστημιακής Φάλαγγας», δεν είναι αυθύπαρκτο και αυτοφυές, αλλά έχει ρίζες στο παρελθόν και προεκτάσεις στο μέλλον, στην πριν και μετά από αυτό χρονική περίοδο, και τυπικά ανήκει στην ιστορία του φοιτητικού κινήματος, του οποίου αποτελεί μιαν από τις λαμπρότερες σελίδες. Άρα δεν μπορούμε να το μελετήσουμε σαν ένα μεμονωμένο φαινόμενο, αλλά σαν συνέχεια και σαν κρίκο μιας διαδοχής.[1]
Διαχρονικότητα και μοναδικότητα του φαινόμενου
Μόνο μέσα από την έρευνα για την καθολική πορεία και δράση του φοιτητικού σώματος μπορεί ο ερευνητής να αντιληφθεί ότι τα ένοπλα φοιτητικά σώματα της περιόδου 1862-1897 έχουν μια διττή όψη: διαχρονική και παράλληλα μοναδική. Διαχρονική γιατί τόσο στην πριν από αυτά περίοδο, όσο και στην μετέπειτα, υπήρξαν παρόμοια σώματα, αλλά με τις επιμέρους διαφορές τους, και μοναδική γιατί οι αιτίες που τα δημιούργησαν υπήρξαν πολύ ειδικές, ιδωμένες τόσο από ελληνική σκοπιά όσο και παγκόσμια. Δε γνωρίζουμε πουθενά, στη παγκόσμια ιστορία, πανεπιστημιακό ίδρυμα να εσύστησε μάχιμο πανεπιστημιακό σώμα από καθηγητές και φοιτητές. Και το φαινόμενο παραμένει μοναδικό ακόμη και για τα ελληνικά δεδομένα.
Για την περίοδο 1821-1861, έχουμε την παρουσία και δράση του «Ιερού Λόχου» [2] και αργότερα την «Ελληνική Λεγεώνα των Εθνικοτήτων», που τα περισσότερα μέλη της ήταν φοιτητές, που μαζί με άλλους Έλληνες πήραν μέρος στις πολεμικές επιχειρήσεις των Γαριβαλδινών εθελοντικών σωμάτων υπέρ της Ιταλικής ενοποίησης.[3]
Για την μετά το 1897 περίοδο έχουμε στα 1909 την ίδρυση της «Πανεπιστημιακής Ενώσεως», που συγκρότησε φοιτητική φάλαγγα 62 ατόμων και αγωνίστηκε στο πλευρό της επανάστασης του Ζορμπά στο Γουδί το 1909, [4] την «Παμφοιτητική Δημοκρατική Νεολαία», η οποία σύσσωμη, με 5.500 μέλη, οπλίστηκε και υπερασπίσθηκε τη Δημοκρατία, όταν στις 21 Οκτωβρίου 1923 ξέσπασε βασιλικό πραξικόπημα, [5] και τέλος, στα 1944, έχουμε την παρουσία του «Λόρδου Μπάϋρον», μάχιμου φοιτητικού λόχου του ΕΛΑΣ, που έλαβε μέρος σε συγκρούσεις κατά των Γερμανών και διαλύθηκε μετά το Δεκέμβριο του 1944.[6]
Όμως και μέσα στα όρια της περιόδου που εξετάζουμε, στα 1866, όταν ξέσπασε η επανάσταση στην Κρήτη, φοιτητές πολέμησαν εκεί μαζί με γαριβαλδινούς εθελοντές, συγκροτημένοι σε σώμα 130 ανδρών κάτω από τις διαταγές του ανθυπολοχαγού Λεονταρίδη.[7] (περισσότερα…)
ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 