Ιωάννης Αγγ. Ησαΐας, «Η Ιστορία του Κρανιδίου και των κοινοτήτων Πορτοχελίου, Διδύμων, Φούρνων, Κοιλάδας»
Με τον τίτλο «Η Ιστορία του Κρανιδίου και των κοινοτήτων Πορτοχελίου, Διδύμων, Φούρνων, Κοιλάδας» κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο του φιλόλογου Ιωάννη Ησαΐα, μια έκδοση του Δήμου Ερμιονίδας. Ο τόμος είναι προϊόν μιας μακρόχρονης και επίπονης ερευνητικής εργασίας και καταγραφής στοιχείων, διάσπαρτων μέσα στο χρόνο, που ο συγγραφέας καταφέρνει με μεθοδικότητα και συνέπεια να τα συνθέσει και να τα παρουσιάσει στην αξιόλογη αυτή έκδοση.
Παραθέτουμε απόσπασμα από το βιβλίο που αναφέρεται στην επαρχία Ερμιονίδας (σήμερα Δήμος Ερμιονίδας).
Η επαρχία Ερμιονίδας εκτείνεται στο νοτιοανατολικό τμήμα της Περιφερειακής Ενότητας Αργολίδας. Προς τα βόρεια συνορεύει με την επαρχία Ναυπλίας, στα ανατολικά με το πελοποννησιακό τμήμα (την επαρχία Τροιζηνίας) της περιφέρειας Αττικής, στα νότια βρέχεται από τη θάλασσα της Ύδρας και της Πετροθάλασσας, ενώ δυτικά από τον Αργολικό κόλπο. Στα νότια της επαρχίας απλώνονται οι πεδιάδες του Κρανιδίου και της Ερμιόνης, που καταλήγουν σε χαμηλές παραλίες, ενώ στα βόρεια το έδαφος είναι ορεινό, με το όρος Δίδυμο (1.115 μέτρα), κοντά στα όρια με την επαρχία Ναυπλίας και το όρος Αδέρες, με κορυφές τη Λαμπούσα (689 μ.) και την Υψηλή Τσούμπα, που φθάνει μέχρι το ακρωτήριο Σκύλλαιο. Οι ακτές της επαρχίας Ερμιονίδας αρχίζουν από τον όρμο Βουρλιά και φθάνουν μέχρι το Μετόχι, κοντά στο ακρωτήριο Τσελεβίνια (Σκύλλαιο).
«Η Ιστορία του Κρανιδίου και των κοινοτήτων Πορτοχελίου, Διδύμων, Φούρνων, Κοιλάδας»
Το όνομα της Ερμιονίδας συνδέεται κατά κάποιο τρόπο με τη μυθολογία της γεωργίας, αφού είναι επαρχία γεωργική και έχει συνδεθεί με τη λατρεία της μυθολογικής θεάς Δήμητρας. Επιπλέον η γη της επαρχίας αυτής είναι γεμάτη από λόφους καταπράσινους, από γυμνές κορυφές βουνών και θεωρείται περιοχή ξηροθερμική με ήπιο χειμώνα, καλοκαίρι δροσερό, φθινόπωρο άνυδρο και διαρκή άνοιξη.
Ιστορικά μπορούμε να πούμε για την Ερμιονίδα ότι τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης ζωής χάνονται στα βάθη των αιώνων, και μέσα από την ιστορική έρευνα και μελέτη καταλήγουμε στην ιστορία της εποχής του Λίθου, που καταγράφεται στο σπήλαιο Φράγχθι της Κοιλάδας (Κρανιδίου).
Στα μετέπειτα ιστορικά χρόνια, η Ερμιών (Ερμιόνη) κατοικήθηκε αρχικά από Κάρες (Στράβων, 8.6.15) και στη συνέχεια από Δρύοπες, που προέρχονταν από την περιοχή Παρνασσού (Ηρόδοτος, 8.43 και 73.2). Επιπλέον η Ερμιών (Ερμιόνη) μνημονεύεται στον ομηρικό κατάλογο «των νεών» (Ιλιάς, Β, 560), όπως ακριβώς και η δρυοπική πόλη του Μάσητα (Κοιλάδα). Κατά την αρχαϊκή και την κλασσική περίοδο μόνο η Ερμιών και οι Αλιείς (στο Πορτοχέλι) υπήρχαν ως πόλεις. Ακολουθούν οι Μηδικοί πόλεμοι, ο Πελοποννησιακός πόλεμος, η Ηγεμονία των Θηβών και οι επεμβάσεις της Μακεδονίας, της Αχαϊκής Συμπολιτείας και της Σπάρτης στο χώρο της Ερμιονίδας.
Επακολουθεί η Ρωμαιοκρατία, ενώ εξαφανίζονται οι δύο πόλεις, ο Μάσης (στην Κοιλάδα) και η αρχαία πόλη των Αλιέων στο Πορτοχέλι. Η πόλη της Ερμιόνης παραμένει ακμαία και ζωντανή όλους τους αιώνες και ιδιαίτερα κατά τη βυζαντινή περίοδο, παρ’ ότι η κατοικημένη περιοχή της Ερμιονίδας υπέστη πολλές και δοκιμασίες από διάφορους επιδρομείς, όπως ακριβώς συνέβη και στις υπόλοιπες επαρχίες της Πελοποννήσου. Από το έτος 1212 μέχρι το 1821 η Ερμιονίδα βρέθηκε στην κατοχή των Φράγκων, των Βενετών και των Τούρκων και μέσα από δύσκολους αγώνες και μεγάλες προσπάθειες κατόρθωσε να ορθοποδήσει και να φτάσει αισίως στην πολυπόθητη ελευθερία.
Για την περιοχή της Ερμιονίδας αρκετοί ιστορικοί, μελετητές και γεωγράφοι έχουν ασχοληθεί και έχουν κάνει κάποιες επισημάνσεις. Τη γεωγραφία της Ερμιονίδας, κατά την αρχαιότητα, αποτύπωσε ο ιστορικός και γεωγράφος Παυσανίας ο οποίος σημειώνει:
Τα δε προς θάλασαν εν όροις της Ερμιονίδος ιερόν Δήμητρός έστιν επίκλησιν θερμασίας. Σταδίους δε ογδοήκοντα απέχει μάλιστα άκρα Σκυλλαίον από της Νίσου καλουμένης θυγατρός… Από δε Σκυλλαίου πλέοντι ως επί την πόλιν άκρα ρε έστιν ετέρα Βουκεφάλα και μετά την άκραν νήσοι, πρώτη μεν Αλιούσσα (παρέχεται δε αύτη λιμένα ενορμίσασθαι ναυσίν επιτήδειον), μετά δε Πιττυούσα, τρίτη δε ην Αριστεράν ονομάζουσι. Ταύτας δε παραπλεύσαντι έστιν αύθις άκρα Κωλυεργία ανέχουσα εκ της ηπείρου· μετά δε αυτήν νήσος Τρίκρανα καλούμενη και όρος ες θάλασαν από της Πελοποννήσου προβεβλημένον Βούπορθμος… Πρόκειται δε Βουπόρθμου νήσος Απεροπία καλούμενη, της δε Απεροπίας αφέστηκε ου πολύ ετέρα νήσος Υδρέα. Μετά ταύτην αιγιαλός τε παρήκει της ηπείρου μηνοειδής και ακτή μετά τον αιγιαλόν επί Ποσείδιον, εκ θαλάσσης μεν αρχομένη τη προς ανατολάς, προήκουσα δε ως επί την εσπέραν, έχει δε και λιμένας εν αυτή. Μήκος μεν δη της ακτής έστιν επτά που στάδια.
Σχετικές γεωγραφικές πληροφορίες παρέχει και ο αρχαίος γεωγράφος Στράβων και οι νεότεροι Πλίνιος και Σκύλλαξ. Ο γεωγράφος Στράβων (67 π.Χ. – 23 μ.Χ.) περιγράφει την περιήγησή του στην Αργολίδα στο σχετικό βιβλίο (κεφ. Η’ και Θ’), ενώ εμμένει στην επίσκεψή του στον Ερμιονικό κόλπο και την Ερμιόνη, όπου την χαρακτηρίζει πόλη σπουδαία και σημαντική.
Ο Ρωμαίος σοφός Πλίνιος ο πρεσβύτερος στο έργο του «Φυσική Ιστορία» παραθέτει τα νησιά του Αργολικού κόλπου μέχρι το Σκύλλαιο. Συγκεκριμένα σημειώνει: «In Argolico (sinu) Pityousa, Irine, Ephyre· Contra Ermionicum agrum Tiparenus, Aperopia, Colonia, Aristera· contra Troezenium Calauris etc.» [Στον Αργολικό κόλπο η Πιτυούσα (Σπέτσες), η Ειρήνη (Πλατειά), η Εφύρη (Υψηλή)· αντίκρυ της Ερμιονικής χώρας η Τιπάρηνος (Τρίκερι), Απεροπία (Δοκός), η Κολωνίς (Ύδρα), η Αριστερά (Σπετσοπούλα). Έναντι της Τροιζηνίας η Καλαυρία κ.λπ.]. Βέβαια η ταυτοποίηση των νησιών δεν είναι οριστική και αναμφισβήτητη, διότι ο Πλίνιος έχει περιπέσει σε σύγχυση στην προσπάθεια απαρίθμησης των νησιών και συνάμα υπάρχουν και άλλες διαφορετικές απόψεις ως προς την ταυτοποίηση των σημερινών νησιών.
Ο νεότερος γεωγράφος Αντώνιος Μηλιαράκης (1841-1905) στο έργο του «Γεωγραφία Πολιτική του νομού Αργολίδος και Κορινθίας» επιχειρεί να προσδιορίσει τα σύνορα της Ερμιονίδας λέγοντας ότι «η αρχαία Ερμιονίς είχεν όρια αυτά ταύτα της σημερινής επαρχίας, πλην των προς Α. μερών από της Θερμησίας μέχρι Σκυλλαίου, άτινα επί Παυσανίου (2.34, 6) ανήκον εις την Τροιζηνίαν». Παράλληλα προσπαθεί να ταυτοποιήσει τα αρχαία ονόματα των πόλεων, των ακρωτηρίων και των νησιών με τα σημερινά.)
Η Ιστορία του Κρανιδίου
και των κοινοτήτων Πορτοχελίου, Διδύμων, Φούρνων, Κοιλάδας»
Ιωάννης Αγγ. Ησαΐας
Έκδοση: Δήμος Ερμιονίδας
Αθήνα 2013 – Σελίδες: 636 – ISBN: 978-960-85910-5-9
ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 