ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Ζυγομαλάς Ιωάννης (1498-1584)

O Ιωάννης Ζυγομαλάς και ο υιός και ομότεχνός του Θεοδόσιος (1544-1607) διέγραψαν μια πνευματική πορεία που άφησε πολλά και πλούσια ίχνη και τεκμήρια. Υπηρέτησαν στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως σε θέσεις κλειδιά. Εκεί δίδαξαν την αρχαία ελληνική, ενώ αντέγραφαν και διακινούσαν χειρόγραφα με έργα αρχαίων και βυζαντινών συγγραφέων. Είναι γνωστή η αλληλογραφία τους με ευρωπαίους λογίους και περιηγητές, χάρις στην οποία η ουμανιστική Δύση γνώρισε τους Ρωμιούς του 16ου αιώνα, όσο και την τότε ομιλούμενη γλώσσα τους, ως συνέχεια του ελληνισμού της κλασσικής εποχής και του Βυζαντινού κόσμου.

Ο Ιωάννης Ζυγομαλάς (1498-1584) ήταν λόγιος, φιλόλογος, κωδικογράφος, εκκλησιαστικός ρήτωρ και αξιωματούχος του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Γόνος γνωστής οικογένειας από τo Άργος (το αρχικό όνομά της ήταν Σαγομαλάς), η οποία είναι γνωστή για τις υπηρεσίες της προς τον φράγκο φεουδάρχη του Άργους, Guy d’ Enghien.

Ο ίδιος γεννήθηκε το 1498 στο Ναύπλιο και μαθήτευσε κοντά στον Αρσένιο Αποστόλιο, ο οποίος του δίδαξε τα κλασικά γράμματα και την αρχαία ελληνική γλώσσα και παιδεία. Συνέχισε τις σπουδές του και στο πανεπιστήμιο της Πάδουας, όπου διδάχθηκε και τα λατινικά, κοντά στον Giovanni Foresto. Επέστρεψε στο Ναύπλιο και εργάσθηκε ως εκκλησιαστικός ρήτωρ στην εκεί μητρόπολη, δίδασκε επίσης αρχαία ελληνικά και άσκησε τα καθήκοντα του νοταρίου.

Το 1549 μετακόμισε χωρίς την οικογένεια στην Αδριανούπολη, προσκεκλημένος του τότε μητροπολίτη Ιωάσαφ, για να διδάξει και εκεί τα ελληνικά. Όταν ο Ιωάσαφ χειροτονήθηκε Οικουμενικός Πατριάρχης, ο Ιωάννης τον ακολούθησε στην Κωνσταντινούπολη. Η υπόλοιπη οικογένεια μετακόμισε εκεί γύρω στο 1555. Ο Ιωάννης ανέλαβε το αξίωμα (οφφίκιον) του «Μεγάλου Ρήτορος του Πατριαρχείου» και το 1576 χειροθετήθηκε από τον Πατριάρχη Ιερεμία Β΄ τον Τρανό «Μέγας Ερμηνευτής των Γραφών».

Συνέχισε να διδάσκει τα Αρχαία ελληνικά και να αντιγράφει χειρόγραφα κατά παραγγελία. Όπως και ο γιος του Θεοδόσιος Ζυγομαλάς έτσι και ο ίδιος ο Ιωάννης δεν φαίνεται να έλαβε αποφασιστικό μέρος στην ανταλλαγή θεολογικών θέσεων και στην απόπειρα προσέγγισης μεταξύ των λουθηρανών θεολόγων και του Πατριάρχη Ιερεμία Β’ του Τρανού. Από τον γάμο του με την Γρατζιόζα απέκτησε δύο γιους και δύο κόρες. Πέθανε το 1584 στην Κωνσταντινούπολη.

Έργα του είναι:

• Βίος του Σταυρακίου Μαλαξού, πρωτοπαππά του Ναυπλίου.
• Επιτομή της ελληνικής Γραμματικής.
• Διάφορα επιγράμματα στα αρχαία ελληνικά ή τα λατινικά.
• Προσευχή στην Θεομήτορα για την εορτή της Κοιμήσεως του 1576.
• Πολυάριθμες επιστολές προς διάφορους παραλήπτες.

Πηγές

• E. Legrand, «Notice biographique sur Jean et Theodose Zygomalas», Παρίσι, 1889.
• S. Perentidis, «Théodose Zygomalas et sa Paraphrase de la Synopsis minor», Αθήνα, Εκδόσεις Α. Ν. Σάκκουλα, 1994.
• « Ιωάννης και Θεοδόσιος Ζυγομαλάς / Πατριαρχείο – θεσμοί – χειρόγραφα», Πρακτικά συμποσίου, Ιούνιος 2006, Άργος, Σ. Περεντίδης – Γ. Στείρης (Επιμέλεια), Εκδόσεις «Δαίδαλος», Αθήνα, 2009.