ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Κτίστηκε το 1830 από τον πλούσιο και ισχυρό τότε άνδρα Δημ. Καλλέργη για κατοικία. Πρόκειται για διώροφο κτίσμα, αρκετά μεγάλο, με πολλά δωμάτια, επιβλητικό και μεγαλοπρεπές. Βρισκόταν στη δυτική άκρη ενός τεράστιου κήπου, ο οποίος απλωνόταν ανατολικά και νότια και ήταν γεμάτος με οπωροφόρα δένδρα, κυπαρίσσια και λουλούδια. Είχε δεξαμενή νερού, οικήματα για το υπηρετικό προσωπικό και τους φύλακες, στάβλους και στην ανατολική άκρη ένα εκκλησάκι του Αγ. Δημητρίου.

Η οικία Καλλέργη εντυπωσίαζε με το μέγεθος και τον εσωτερικό της πλούτο. Ήταν διακοσμημένη, ιδιαίτερα η μεγάλη αίθουσα του πρώτου ορόφου, όπου τώρα φιλοξενούνται ρωμαϊκές αρχαιότητες. Στην αίθουσα αυτή υπήρχε μεγάλος πολυέλαιος και στις τέσσερεις πλευρές της ισάριθμες χρονολογίες· στη βόρεια η 25 Μαρτίου 1821, στην ανατολική η 3 Σεπτεμβρίου 1843, στη νότια η 18 Μαρτίου 1844, ημέρα ορκωμοσίας του βασιλιά Όθωνα στο Σύνταγμα, και στη δυτική η 4 Ιανουαρίου 1833, ημέρα της σφαγής των Αργείων από τους Γάλλους. Όλα αυτά καλύφθηκαν με ασβέστη.

Οικία στρατηγού Δημήτρη Καλλέργη 1932. Σήμερα, Αρχαιολογικό Μουσείο Άργους. Στο κτίριο αυτό στεγάζονταν από το 1938 οι Ελληνορώσοι Πρόσφυγες. Δεξιά, ο Δήμαρχος Άργους Κωστής Β. Μπόμπος.

Ο Δημ. Καλλέργης θέλησε να παραχωρήσει το σπίτι του στην κυβέρνηση, με αντάλλαγμα κάποια εθνικά κτήματα ίσης αξίας, που θα διέθετε για τους Κρητικούς πρόσφυγες. Γι’ αυτό και το μέγαρο ονομάστηκε «Παλάτιον της Κυβερνήσεως» και «Παλάτιον του Καποδίστρια».

Όμως, ο κυβερνήτης δολοφονήθηκε, τα εθνικά κτήματα δεν είχαν δοθεί ακόμα στον Καλλέργη και γι’ αυτό ο τελευταίος, ύστερα από συνεννόηση με τον Αυγουστίνο, πήρε πίσω το σπίτι του. Και είναι βέβαιο ότι το 1833 έμενε σ’ αυτό η γυναίκα του, η πανέμορφη Σοφία, η οποία δεν επέτρεψε στο Γάλλο αξιωματικό Στοφέλ να εγκατασταθεί σ’ αυτό.

Μετά το θάνατο του Δημ. Καλλέργη, η γυναίκα του εγκαταστάθηκε μόνιμα στο σπίτι με τα παιδιά της και μετά το θάνατό της (1893) έζησε ο γιος της Εμμανουήλ Καλλέργης, που ήταν άριστος αξιωματικός και ρομαντικός κιθαρωδός. Αυτός ήταν και ο τελευταίος από τους Καλλέργηδες που το κατοίκησαν. Μετά το θάνατό του (1909) το κτίσμα παραδίδεται στη φθορά του χρόνου. Αργότερα κατοικήθηκε προσωρινά από μικρασιάτες πρόσφυγες – μετά το 1922 – και από Ελληνορρώσους το 1939-40 για κάμποσα χρόνια.

Οικία στρατηγού Δημήτρη Καλλέργη (Δεκαετία 1940;)

Στο μεταξύ, οι κληρονόμοι των παραπάνω Καλλέργηδων Ιωάννα Καλλέργη και ο γιος της Λέων είχαν αποφασίσει να το δωρίσουν στο Δήμο, για τη στέγαση μουσείου και θεάτρου. Η δωρεά έγινε τον Απρίλιο 1932, αλλά το οίκημα δεν αξιοποιήθηκε αμέσως. Όταν φτάνουν οι Ελληνορρώσοι, ήταν σε κακά χάλια. Η σκεπή σχεδόν είχε καταρρεύσει. Ακολούθησε ο πόλεμος, η κατοχή, ο εμφύλιος. Το 1955 ο Δήμος δέχεται να παραχωρήσει το Καλλέργειο στο κράτος για την ίδρυση μουσείου. Για θέατρο δε γίνεται πια λόγος. Την ίδρυση του μουσείου αναλαμβάνει η Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών. Ψυχή της όλης προσπάθειας ήταν ο καθηγητής Πωλ Κουρμπέν.

Επίσης, με έξοδα του Γαλλικού κράτους και με σχέδια του ρωσικής καταγωγής αρχιτέκτονα Φομίν κτίζεται η νέα πτέρυγα στον κήπο, ανατολικά του Καλλέργειου. Το μουσείου εγκαινιάστηκε τον Ιούλιο 1957 και η νέα πτέρυγα τον Ιούνιο 1961.

Για τους Ελληνορρώσους που διέμεναν στην οικία Καλλέργη, σημερινό μουσείο

Αι εν αυτή ένοικοι πρόσφυγες εκ Ρωσσίας γυναίκες είναι συμπαθείς, καθαραί, με σχετικήν καλήν συμπεριφοράν, τα δωμάτια ασβεστωμένα, τα πράγματά των με τάξιν, και το κάθε τι εις την θέσιν του, τα ντιβάνια των περιποιημένα με καθαρά συνδόνια, όλα καθαρά.

Τα δυστυχή αυτά πλάσματα είναι αξιολύπητα, τι τους έγραφε να διαβιούν μέσα εις ένα βρωμερόν, δυσώδες, ρυπαρόν και ακάθαρτον οικοδόμημα;…

Το πάτωμα ξεχαρβαλωμένον, μέρος της σκεπής έχει πέσει… Η βρώμα, η δυσωδία, η ρυπαρότης και ακαθαρσία εις απίστευτον βαθμόν… Τόσον κατηραμένον είναι το σπίτι αυτό, ώστε να καταντήσει εις τοιούτον σημείον;

 Αν. Τσακόπουλος, Η οικία Καλλέργη

εφ. «Ασπίς» φ. 497/27-8-1950

• Οδυσσέα Κουμαδωράκη, « Άργος το πολυδίψιον » Εκδόσεις Εκ Προοιμίου, Άργος 2007.