ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Το Κρανίδι είναι πρωτεύουσα της επαρχίας Ερμιονίδας. Για πρώτη φορά αναφέρεται το 1530.  Επί Τουρκοκρατίας, ήταν γνωστό ως «Κάτω Ναχαγιέ», που σημαίνει Κάτω Επαρχία. Σύμφωνα με μια εκδοχή το σύγχρονο όνομά του προέρχεται από το κραναός = τραχύς. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή το όνομα οφείλεται σε παραφθορά της λέξης κορωνίδα, το όνομα παραπλήσιας νησίδας απέναντι από το χωριό Κοιλάδα.     

Ψαράδικο καΐκι 1944.

Οι κάτοικοι μέχρι τον πόλεμο του 1940, ήταν γεωργοί, λίγοι κτηνοτρόφοι και πολλοί ναυτικοί. Σήμερα οι γεωργοί έχουν λιγοστέψει πολύ. Άλλοι ασχολούνται με διάφορες βιοτεχνίες, αρκετοί ταξιδεύουν με καράβια, και πολλοί ασχολούνται με τον τουρισμό.  Στο Κρανίδι και στα γύρω χωριά μιλούσαν τα αρβανίτικα, με πολλές ελληνικές λέξεις. Η γλώσσα όμως αυτή σιγά σιγά εγκαταλείφτηκε, σήμερα  την μιλούν μόνο οι γεροντότεροι, ενώ οι νέοι απλώς την καταλαβαίνουν.   Η περιοχή ήταν κατοικημένη από τ’ αρχαία χρόνια. Πόλεις που αναφέρονται στην ιστορία, ήσαν ο Μάσης, η Ερμιόνη και η Αλίκη. Το σπήλαιο Φράχθι, απέναντι από την Κοιλάδα, όπως φάνηκε από ανασκαφές, κατοικήθηκε από την παλαιολιθική ήδη εποχή (30.000 π.χ.)  από ανθρώπους που χρησιμοποιούσαν πέτρινα ή οστέινα εργαλεία, ήταν κυνηγοί, ήξεραν να ψαρεύουν και έθαβαν τους νεκρούς τους. 

«Ο δήμος ούτος κατέχει πάσαν την μεσημβρινοδυτικήν χερσόνησον της Ερμιονίδος, έχων προς Β τον δήμον Διδύμων, προς Δ την θάλασσαν του Αργολικού κόλπου, προς Μ την του Μυρτώου πελάγους και προς Α του Σαρωνικού κόλπου και τον δήμον Ερμιόνης».

Σημειώνει επίσης πως το Κρανίδι ορίστηκε πρωτεύουσα του ομώνυμου δήμου που περιλάβαινε το Χέλι, την Κοιλάδα και τους Φούρνους, στα 1841. Στη συνέχεια προβαίνει στην περιγραφή της πόλης των ημερών του:

« Κρανίδιον, πόλις έχουσα κατοίκους 5.628 και οικίας 1.600. Κείται εν μέσω περίπου της ομωνύμου χερσονήσου, εις ύψος 191 μέ­τρων, έχον ΒΒΑ του υψηλόν βουνόν του Προφήτου Ηλιου, ύψους 340 μέτρων, και προς Μ τον λόφον της Αγίας Άννης, ύψους 209 μέτρων. Αι οικίαι της πόλεως καταλαμβάνουσι τας βορείας κατωφέρειας υπερκειμένου υψώματος εκτεινόμεναι εκατέρωθεν αμφιθεατρικώς. Εν τη θέσει ταύτη της πόλεως υπήρχον, κατά τας παραδόσεις των κατοίκων, χωρίδια ή συνοικίαι κεχωρισμέναι, μη οραταί από θαλάσσης ο Αϊ Γιάννης, η Μιλίνδρα, εξ ης και επώνυμον κρανιδιωτικόν Μιλινδριώται, αι Μπίαι και τα Βίλια, διαχωριζόμενα υπό ρεύματος, του διαχωρίζοντος νυν την πόλιν, καλουμένου Γραμματικού. Όλα δε συν τω χρόνω ηνώθησαν και απετέλεσαν το σημερινόν Κρανίδι».

Το Κρανίδι έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επανάσταση του 1821. Πολλοί Κρανιδιώτες, έλαβαν    μέρος με επικεφαλής τον Παπά Αρσένη Κρέστα. Κατά την περίοδο 1823 – 1824 υπήρξε η έδρα της κυβέρνησης και του εκτελεστικού. Επίσης το Κρανίδι είναι η γενέτειρα του Εμμανουήλ Ρέπουλη, στενού συνεργάτη και αντιπρόεδρου της Κυβέρνησης Βενιζέλου.

Περιφορά της Εικόνας του Αγίου Σπυρίδωνα 1966.

Στο Κρανίδι τα μοναστήρια και εκκλησίες είναι κατάσπαρτες. Το μοναστήρι της Παναγίας της Παντανάσης, το μοναστήρι της Αγίας Άννας, που χρονολογείται στα μέσα του 13 ου αιώνα και είναι χτισμένο σε πευκόφυτο λόφο, το εκκλησάκι της Αγίας Τριάδας με πλούσια αγιογραφία στο εσωτερικό του, ο ναός του Αγίου Γεωργίου και η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου – σημερινή Μητρόπολη του Κρανιδίου. 

Στην  πρωτεύουσα της Ερμιονίδας αξιοσημείωτη είναι και η παραδοσιακή αρχιτεκτονική των σπιτιών.  Οι πελεκητές πέτρες, τα περίτεχνα μπαλκόνια, οι φεγγίτες πάνω από τις πόρτες και τα παράθυρα, οι στέγες του παραδοσιακού βυζαντινού τύπου, τα γωνιασμένα κεραμίδια στο ρόλο των ακροκεράμων και οι μάντρες οι οποίες κυριολεκτικά οχύρωναν το σπίτι, δίνουν ένα υψηλό αισθητικό αποτέλεσμα. Ακόμη λειτουργεί Λαογραφικό Μουσείο το οποίο φιλοξενεί,  σκεύη μαγειρικής, εικόνες, έπιπλα, ρόκες γνεσίματος, αργαλειό, ενδύματα, κεντήματα, υφαντά και άλλα αντικείμενα λαϊκής τέχνης.

• Γιόνα Μικέ Παιδούση – Παπαντωνίου, « Η Ερμιονίδα ανά  τους  Αιώνες », Πελοποννησιακό Λαογραφικό Ίδρυμα, Αθήνα 1996.
• Σοφία Π. Λεπτοπούλου, « Λαογραφικά από το Κρανίδι », Εκδόσεις Δήμου Κρανιδίου, 2001.
• Αντωνίου Μηλιαράκη, «Γεωγραφία Πολιτική Νέα και Αρχαία του Νομού Αργολίδος και Κορινθίας», Εν Αθήναις, 1886.