ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Η ιστορική ερμιονίτικη οικογένεια των Μερκούρηδων

Γεώργιος Μερκούρης

Από τις πιο παλιές και ένδοξες οικογένειες της Ερμιόνης που έδρασαν προεπαναστατικά, στη διάρκεια της επανάστασης αλλά και στους μετέπειτα χρόνους μέχρι τις ημέρες μας, είναι και η οικογένεια των Μερκούρηδων.

Γενάρχης της φέρεται να είναι ο Γεώργιος Μερκούρης, ο οποίος έζησε στην Ερμιόνη στα μέσα του 18^ου αιώνα. Ο Γεώργιος Π. Παρασκευόπουλος αναφέρει ότι η οικογένεια αριθμούσε 14 αδέλφια, 11 αγόρια και 3 κορίτσια. Υποθέτουμε ότι ο ανωτέρω άντλησε αυτή την πληροφορία από τον Σπύρο Γ. Μερκούρη, τον Δήμαρχο Αθηναίων και δισέγγονο του Γεωργίου Μερκούρη, όταν ο Γ. Π. Παρασκευόπουλος υπηρετούσε ως Γενικός Γραμματέας στον Δήμο και είχε συνδεθεί μαζί του με αδελφική φιλία.

Σπύρος Γεωργ. Μερκούρης

Γιος του Γεωργίου Μερκούρη, ένας από τους ηρωικότερους άνδρες του Κάτω Ναχαγιέ της Επανάστασης του 1821. Με την έναρξη του αγώνα οι δημογέροντες και οι κάτοικοι της Ερμιόνης τον διόρισαν αρχηγό του εκστρατευτικού σώματος του χωριού.

Αφού ορκίστηκε με τους άλλους αγωνιστές στο «Γκούρι Βιτόρεσε» έλαβε μέρος στην πολιορκία του Ναυπλίου, όπου ο καπετάν Σπύρος Μερκούρης επέδειξε ιδιαίτερη ανδρεία μαχόμενος με τους άνδρες του υπό τις διαταγές του Παπαρσένη. Με στρατιωτικό σώμα αποτελούμενο από 50 – 100 παλληκάρια συμμετείχε στις μάχες του Άργους, των Δερβενακίων και των Μύλων.

Το 1821 και το 1826 διατέλεσε πρόκριτος της Ερμιόνης, ενώ το 1822 ήταν έφορος του τόπου. Στις 29 Μαρτίου 1823 συμμετέχει, ως εκλεγμένος πληρεξούσιος της επαρχίας Ερμιονίδος, στη Β΄ Εθνική Συνέλευση, που έγινε στο Άστρος Κυνουρίας.

Ο Νικήτας Σταματόπουλος (Νικηταράς) αναγνωρίζοντας τη γενναιότητά του τον επαινεί με έγγραφό του στις 13 Μαΐου 1823. Στις 10 Ιουνίου 1823 ονομάζεται χιλίαρχος του ελληνικού στρατού. Δύο μήνες αργότερα, στις 13 Αυγούστου, ο Μινίστρος του Πολέμου Ιωάννης Κωλέττης του χορηγεί πιστοποιητικό αναγνώρισης των υπηρεσιών του για την ελευθερία της πατρίδας.

Το 1829 στη Μονή της Κοιλάδας εκλέχθηκε πάλι πληρεξούσιος της επαρχίας Κάτω Ναχαγιέ για την Δ΄ Εθνοσυνέλευση του Άργους (11 Ιουλίου – 6 Αυγούστου 1829). Μετά την εκλογή του έλαβε την εντολή να ακολουθήσει τον Καποδίστρια, όπως και έπραξε.  Λέγεται, ακόμη, ότι όταν του πρότειναν να ζητήσει αποζημίωση από το Κράτος για τις υπηρεσίες του στον αγώνα, απάντησε «δεν θέλω τίποτε».

Η μεγάλη προσφορά, όμως, του καπετάν Σπύρου Μερκούρη στην ιδιαίτερη πατρίδα του, την Ερμιόνη, ήταν η κατάθεση του από 5 Αυγούστου 1829 εγγράφου, στη διάρκεια της Δ΄ Εθνοσυνέλευσης, με το οποίο αιτείται προς το Σώμα τη σύσταση σχολείου «ίνα και η πατρίς ημών ισοτίμως με την πόλιν του Άργους και των άλλων πόλεων εγκαυχάται, έχουσα αυτό τούτο ως εν μνημείον της περί ημάς φιλανθρωπίας αιώνιον». Στη συνέχεια κατέθεσε 60 γρόσια ως συνεισφορά για τη σύσταση της σχολής, όπως αποδεικνύεται από τον σχετικό κατάλογο της 19^ης Δεκεμβρίου 1829.

Στις 9 Ιουνίου 1865 οι γιοι του Σπύρου Μερκούρη, Γεώργιος, Ιωάννης και Χριστόφιλος αξιώνουν με αίτησή τους που υπέβαλαν στο Υπουργείο των Οικονομικών την προβλεπόμενη από τον νόμο ενίσχυση προικοδότησης του πατέρα τους, για την προσφορά του στην Εθνεγερσία. Το σχετικό έγγραφο που πιστοποιείται από τον Ταγματάρχη Σταμάτη Μήτσα, έχει δε ως εξής:

«Επί τη από τον ποινικόν Νόμον οριζομένην ποινήν και επί τη υποχρεώσει της ανηκούσης πολιτικής αποζημιώσεως πιστοποιώ ο υποφαινόμενος ότι ο εξ Ερμιόνης καπετάν Σπύρος Μερκούρης, μεμυημένος ων το μυστήριον του υπέρ ανεξαρτησίας της πατρίδος Ιερού Αγώνος, άμα έφθασεν η προσδιορισμένη δια την έναρξιν τούτου ημέρα ώπλισε και έλαβε μεθ’ εαυτού πλείστους όσους στρατιώτας εκ των συμπολιτών του και έδραμεν εν πρώτοις εις την πολιορκίαν Ναυπλίου μαχόμενος ανδρειότατα μετά των υπό την οδηγίαν του στρατιωτών εκεί, εις πάσαν περίστασιν υπό τον αρχηγόν Αρσένιον Κρέσταν.

Παρευρέθη δ’ επίσης ως καπετάνιος πότε με 50, πότε δε με 60 και πότε με 100 στρατιώτας και εις τας εφεξής περιστάσεις. Εις την εν Άργει μάχην κατά του Κεχαγιάμπεη, υπό τον ίδιον αρχηγόν εις την εις Μεγάλα Δερβένια μάχην, υπό τον αρχηγόν Νικήτα Σταματελόπουλον. Εις την δευτέραν πολιορκίαν της Κορίνθου, μέχρις ου παρεδόθη το εκεί φρούριον εις τους Έλληνας υπό τον Αβδελάμπεην υπό τας διαταγάς του Αρχηγού Στάικου Σταϊκόπουλου. Εις όλας τας κατά του Ιμπραήμ συγκροτηθείσας μάχας, υπό τους κατά πάσας ταύτας Αρχηγούς. Ενί λόγω, απ’ αρχής μέχρι τέλους του Ιερού Αγώνος δεν έλειψεν εξ αυτού ως τούτο γνωρίζουν κάλλιστα και δεν δύνανται ίνα επιβεβαιώσουν και οι διάσημοι αρχηγοί Ιωάννης Θ. Κολοκοτρώνης και Δημήτριος Τσώκρης. Κατ’ αίτησιν δε των υιών και κληρονόμων του εν λόγω Σπύρου Μερκούρη, Ιωάννου, Γεωργίου και Χριστοφίλου εφοδιάζω αυτούς με το παρόν πιστοποιητικόν.

Εν Αθήναις τη 9 Ιουνίου 1865

Ο Ταγματάρχης

Σταμάτιος Μήτσας

Επικυρούται η γνησιότης της υπογραφής του Ταγματάρχου Σταμάτη Μήτσα.

Αθήναι την 9 Ιουνίου 1965

ο Δήμαρχος (ανυπόγραφον)

Δήμαρχος Ερμιόνης ήταν τότε ο Ιωάννης Γ. Οικονόμου.

Το ιδιαίτερο καλογραμμένο κείμενο φαίνεται πως γράφτηκε από άνθρωπο που γνώριζε αρκετά καλά την ελληνική γλώσσα. Ταυτόχρονα, όμως, μαρτυρεί και αναδεικνύει τη μεγάλη προσφορά του Σπύρου Μερκούρη στον μεγάλο ξεσηκωμό του Γένους. Έτσι το όνομά του δικαιολογημένα αναγράφεται στο «Ηρώον» του Κρανιδίου.

Κατά τους προεπαναστατικούς και επαναστατικούς χρόνους η οικογένεια των Μερκούρηδων ήταν, καθώς λέγεται, η πρώτη στην Ερμιόνη. Στην «καταγραφή των κατοίκων της κοινότητος του Καστρίου» με ημερομηνία 20 Μαρτίου 1822 ο Σπύρος Μερκούρης αναφέρεται μαζί με τα έξι άτομα (ψυχαίς) της οικογενείας του.

Έχουμε ήδη κάνει λόγο για τα τρία παιδιά του Σπύρου Γ. Μερκούρη, Γεώργιο, Ιωάννη και Χριστόφιλο. Τους δύο πρώτους τους εντοπίσαμε στον εκλογικό κατάλογο του Δήμου Ερμιόνης του έτους 1853. Ο Γεώργιος είναι γραμμένος με α/α 22, ετών 32, ναυτικός και ο Ιωάννης με α/α 211, ετών 31, ναύτης. Τα τρία αδέλφια σημειώνονται και στον βουλευτικό κατάλογο του Δήμου Ερμιόνης τους έτους 1867 ως εξής:

α/α 110 Γεώργιος Σπ. Μερκούρης, ετών 40, κυβερνήτης

α/α 279 Ιωάννης Σπ. Μερκούρης, ετών 45, ναυτικός

α/α 459 Χριστόφιλος Σπ. Μερκούρης, ετών 34, κυβερνήτης

Οι δύο πρώτοι είναι εγγεγραμμένοι και στους αντίστοιχους εκλογικούς κατάλογους του έτους 1876.

Κλείνοντας να επισημάνουμε ότι η ηλικία των ανωτέρω είναι πολύ πιθανόν να μην είναι η ακριβής.

Γεώργιος Σπ. Μερκούρης

Ο πρωτότοκος γιος του Σπύρου Μερκούρη γεννημένος στην Ερμιόνη το 1826, στα χρόνια της Επανάστασης, συνέχισε ουσιαστικά την παράδοση της ιστορικής οικογένειας. Ήταν ναυτικός, κυβερνήτης ιστιοφόρου (λαδάδικου) με δικό του κεφάλαιο (σερμαγιά). Επειδή το καΐκι του ήταν μικρό του είχαν «κολλήσει» το παρατσούκλι «καρλάκι», που θα πει καϊκάκι.

Γεώργιος Σπ. Μερκούρης (1826-1900)

Θεοδότα Μήτσα (1839-1917).

Παντρεύτηκε τη Θεοδότα Μήτσα, κόρη του καπετάν Σταμάτη Μήτσα και έτσι οι δύο οικογένειες, που βρίσκονταν σε διαρκή αντιπαλότητα, συμπεθέριασαν και συμφιλιώθηκαν. Απόκτησαν δύο παιδιά, τη Σοφία και τον Σπύρο, μετέπειτα Δήμαρχο Αθηναίων.

Ο Σπύρος Γεωργίου Μερκούρης (1856 – 1939) είναι εγγεγραμμένος στους εκλογικούς καταλόγους του έτους 1876 του Δήμου Ερμιόνης με α/α 511, ετών 24 και επάγγελμα μαθητής. Σπούδασε ιατρική, παντρεύτηκε την Αμαλία Ιωάν. Κάσκα (1858 – 1931) και απόκτησαν δύο παιδιά, τον Γιώργο (1886 – 1943) και τον Σταμάτη (1897 – 1967). Κόρη του Σταμάτη ήταν η ηθοποιός και Υπουργός Πολιτισμού, Μελίνα Μερκούρη (1924 – 1994).

Ο Σπύρος Μερκούρης, Έλληνας πολιτικός που διατέλεσε βουλευτής, δήμαρχος της Αθήνας επί σειρά ετών και παππούς της Μελίνας Μερκούρη, γεννήθηκε το 1856 στην Ερμιόνη και πέθανε στις 3 Απριλίου 1939 στην Αθήνα.

Το σπίτι που διέμενε η οικογένεια, όταν εκείνη εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, το αγόρασε κάποιος Σακαρέλος, ο οποίος στη συνέχεια το πούλησε στον Θεοδόση Γκάτσο, πατέρα του αείμνηστου Προέδρου του Ερμιονικού Συνδέσμου Απόστολου Γκάτσου.

Ο Σπύρος Μερκούρης με την εγγονή του Μελίνα Μερκούρη.

Ο Γεώργιος Σπ. Μερκούρης πέθανε το 1900 σε ηλικία 74 ετών, ενώ η γυναίκα του Θεοδότα το 1917, σε ηλικία 78 ετών. Και οι δύο είναι θαμμένοι στον οικογενειακό τάφο των Μερκούρηδων στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών.

Γιάννης Μ. Σπετσιώτης – Τζένη Δ. Ντεστάκου

Πρόσωπα και γεγονότα στην Εθνανάσταση του 1821 στον Κάτω Ναχαγιέ (Ερμιονίδα)  Τεύχος  Β’ – Γιάννης Μ. Σπετσιώτης – Τζένη Δ. Ντεστάκου, Αθήνα 2021.

Διαβάστε ακόμη:

• Μήτσας ή Μήτζας Γιάννης (1794 ή 1795-1827)
• Μήτσας Ι. Αδριανός – Ο Γενάρχης της ένδοξης οικογένειας των Μητσαίων
• Η μάχη στο Άργος (24 Απριλίου 1821) με τον Κεχαγιάμπεη, η εμπλοκή στη Μονή Κατακεκρυμμένης και ο Παπαρσένης Κρέστας
• Το ξεκίνημα της Επανάστασης του ’21 στην Ερμιονίδα