Το κρασί στους οθωμανικούς χρόνους – Ευαγγελία Μπαλτά | Διευθύντρια Ερευνών, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, ΕΙΕ
Το κρασί στους οθωμανικούς χρόνους αποτελεί ένα προκλητικό αντικείμενο έρευνας και άκρως ενδιαφέρον, καθώς ελάχιστα έχει μελετηθεί. Θα σας παρουσιάσω τον πολιτισμό του κρασιού στην οθωμανική αυτοκρατορία, την πρόσληψή του από δυο κόσμους: τον κόσμο των κατακτητών, τον μουσουλμανικό, και τον κόσμο των κατακτημένων, από τους οποίους θα μας απασχολήσει μόνον ο χριστιανικός.
Εκ προοιμίου υπογραμμίζω ότι δεν υπάρχει στο Κοράνι, όπως συνήθως ακούμε να επαναλαμβάνεται, κάποια ρητή απαγόρευση του κρασιού. Υπάρχουν χωρία όπου ο Προφήτης Μωάμεθ υπόσχεται στους πιστούς του μαζί με άλλες απολαύσεις και ποταμούς εκλεκτού κρασιού, σε άλλα εδάφια όμως τους προτρέπει να μην προσέρχονται στην προσευχή σε κατάσταση μέθης και αλλού πάλι οι πιστοί παρακινούνται να αποφεύγουν το κρασί ως έργο του Σατανά. Γενικώς διίστανται οι γνώμες κατά πόσον το Κοράνι απαγορεύει ή όχι το κρασί και τα λοιπά οινοπνευματώδη ποτά, θεωρείται ότι η απαγόρευση της οινοποσίας συνδέεται κατά κύριο λόγο με την κατοπινή ισλαμική θεολογική παράδοση και τις διάφορες ιερατικές σχολές ερμηνείας του Κορανίου. Τα hadis (παραδόσεις που σχετίζονται με λόγους του Προφήτη) υπαγόρευαν την αποχή από το κρασί, καθώς Hamr (=κρασί) είναι Haram (=απαγορευμένο). Αναφέρω ένα τέτοιο hadis όπως διαμορφώθηκε στα τουρκικά: «Sarhoşluk veren her şey hamr ve sarhoşluk veren her şey haram»: Το κρασί είναι από τα πράγματα που φέρνουν μέθη και καθετί που φέρει μέθη απαγορεύεται από τη θρησκεία.
Αυτές τις υποδείξει ακολούθησε ο μουσουλμανικός κόσμος της οθωμανικής αυτοκρατορίας, όχι βέβαια όλος. Μόνο οι σουνίτες, διότι σιίτες, σουφί, αλεβίδες και λοιπές ισλαμικές σέκτες, από τους Κιζιλμπάσηδες της Ροδόπης ως τους μπεκτασήδες της Ανατολίας και τους εκλεπτυσμένους Πέρσες σουφί, όχι μόνο δεν απέκλεισαν ποτέ την οινοποσία αλλά ύμνησαν το κρασί στην ποίηση τους και το συμπεριέλαβαν στο τυπικό των ιεροτελεστιών τους.
Οι σουνίτες υπήκοοι της οθωμανικής αυτοκρατορίας. δηλαδή π πλειονότης, ήσαν αναγκασμένοι να ζήσουν σε έναν χώρο όπου υπήρχε η οικονομία και ο πολιτισμός του αμπελιού. Ζούσαν σε μια αυτοκρατορία που ξεκίνησε από την Ανατολή, τη γενέτειρα του αμπελιού, και εξαπλώθηκε προς Δυσμάς, στον χώρο της Μεσογείου όπου, από την αρχαιότητα, κυριαρχούσε το σχήμα σιτάρι, αμπέλι, ελιά. Καλλιεργούσαν λοιπόν κι αυτοί αναγκαστικά αμπέλια για να ζήσουν, κατανάλωναν σταφύλια, πεκμέζ (πρόκειται για βρασμένο μούστο, το γνωστό πετιμέζι) σταφίδες, και ορισμένοι, και κρασί παρά τις προσταγές του Ισλάμ.
Εορτασμός νίκης στο στρατόπεδο του Τιμούρ. Ο ίδιος κάθεται σε πρόχειρα φτιαγμένο θρόνο και παρίστανται ευγενείς, σωματοφύλακες, χορεύτριες και μουσικοί. Μικρογραφία από το χφ. Zafernâme του Serefeddin Ali Yezdî 1436. Siraz, Iran, Turk ve Islam Eserlerì Müzesi, Istanbul.
Την οινοποσία μουσουλμάνων μαρτυρούν περιηγητές αλλά και οθωμανικές πηγές, όπως για παράδειγμα κώδικες καδήδων, όταν σ’ αυτούς τους τελευταίους, κατέφευγαν οι μουσουλμάνες με το συχνότατο αίτημα διαζυγίου για την κατ’ εξακολούθηση οινοποσία και μέθη του συζύγου τους. (περισσότερα…)
ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 