ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Ιωάννης Καποδίστριας: Διεθνείς Θεσμικές και Πολιτικές Προσεγγίσεις (1800-1831)

Το Ίδρυμα Διεθνών Νομικών Μελετών, Καθηγητού Ηλία Κρίσπη και Δρ Αναστασίας Σαμαρά – Κρίσπη, στο πλαίσιο του Επετειακού Εορτασμού των Διακοσίων Ετών από τον χρόνο ενάρξεως του Αγώνα της Εθνικής Παλιγγενεσίας το 1821, εξέδωσε Πανηγυρικό Συλλογικό Τόμο, με τίτλο «Ιωάννης Καποδίστριας – Διεθνείς Θεσμικές και Πολιτικές Προσεγγίσεις (1800-1831)». Η έκδοση πραγματοποιήθηκε από τον εκδοτικό οίκο «Κασταλία», του κυρίου Σεραφείμ Μηχιώτη.

Με τον τόμο αυτό επιχειρείται, υπό την επιμέλεια των Δρ. Αναστασίας Σαμαρά – Κρίσπη, Δρ. Σοφίας Μωραϊτη και Δρ. Στέλιου Αλειφαντή, μία πολυδιάστατη προσέγγιση στην προσωπικότητα και την δράση του Κυβερνήτη, Ιωάννη Καποδίστρια, με συνεισφορές γνωστών συγγραφέων, που καλύπτουν, πολιτικές, διεθνείς και θεσμικές πτυχές του πολύπλευρου έργου του, επιχειρώντας να διερευνήσουν, ανεξιχνίαστες πλευρές και να συμβάλλουν στον επιστημονικό και δημόσιο διάλογο.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε κορυφαία πολιτική προσωπικότητα στην ελληνική ιστορία και στις διεθνείς σχέσεις της εποχής του. Η δράση του αποτέλεσε μια από τις πλέον σημαντικές διαστάσεις της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και της ίδρυσης του Ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους, κι όμως πολλές κρίσιμες πτυχές της συνιστούν ακόμη αντικείμενο έρευνας. Εύστοχα ο Κωνσταντίνος Τσάτσος υπογράμμισε «ότι ο Καποδίστριας εξακολουθεί ακόμη τώρα να αναδύεται από το σκοτάδι, μέσα από τα αδημοσίευτα αρχεία των υπουργείων των Μεγάλων Δυνάμεων της Εποχής του, μέσα από την αλληλογραφία του και τα δημόσια έγγραφα, πολλά των οποίων δεν φέρουν την υπογραφή του, αλλά που είναι φανερό πως αυτός τα είχε συντάξει». 

Ιωάννης Καποδίστριας: Διεθνείς Θεσμικές και Πολιτικές Προσεγγίσεις (1800-1831)

Ο επετειακός αυτός συλλογικός τόμος του Ιδρύματος Διεθνών Νομικών Μελετών Καθηγητού Ηλία Κρίσπη – Αναστασίας Σαμαρά-Κρίσπη για τα 200 έτη από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, επιμέλειας των Αναστασίας Σαμαρά-Κρίσπη, Σοφίας Κ. Μωραϊτη και Στέλιου Αλειφαντή που μόλις κυκλοφόρησε σε συνεργασία με τις Εκδόσεις «ΚΑΣΤΑΛΙΑ» επιχειρεί μια πολυδιάστατη προσέγγιση στην προσωπικότητα και την δράση του Ιωάννη Καποδίστρια με συνεισφορές συγγραφέων που καλύπτουν πολιτικές, διεθνείς και θεσμικές πτυχές του έργου του, αναδεικνύουν νέες πηγές επιχειρώντας να διερευνήσουν ανεξιχνίαστες πλευρές και συνιστούν μια ουσιαστική συμβολή στον επιστημονικό και δημόσιο διάλογο. Μια πλειάδα εξαίρετων επιστημόνων και ερευνητών καλύπτει ένα μοναδικό εύρος θεμάτων της ιστορικής διαδρομής του Ιωάννη Καποδίστρια, που υπήρξε θεμελιωμένη στην πατριωτική πεποίθησή του ότι «η αναγέννησις και η αληθής ανεξαρτησία ενός λαού δεν δύναται να είναι, ειμή και μόνον ίδιον έργον».

Ο τόμος αρχίζει και τελειώνει με κείμενα των πρώην Προέδρων της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου και Κωνσταντίνου Τσάτσου. Παρατίθενται κείμενα των Κωστή Ι. Αιλιανού, Στέλιου Αλειφαντή, Σέργιου Ζαμπούρα, Στέργιου Π. Ζυγούρα, Γιώργου Καλπαδάκη, Χάρη Καραμπαρμπούνη, Νικόλαου Καν. Κλαμαρή, Αντώνη Κλάψη, Νικολάου Κ. Κουρκουμέλη, Παναγιώτη Κουφάκη, Αναστασίας Σαμαρά-Κρίσπη, Χαράλαμπου Αθ. Μηνάογλου, Χαράλαμπου Μπαμπούνη και Χρήστου Δεληγιάννη, Κωνσταντίνας Ε. Μπότσιου, Αντώνη Μπρεδήμα, Σοφίας Κ. Μωραϊτη, Πέτρου Παπαπολυβίου, Ευάγγελου Χρ. Παπούλια, Στυλιανού Πολίτη, Γεωργίου Δ. Πουκαμισά, Λάζαρου Κ. Ριζόπουλου, Ελένης Ε. Κούκκου και Αυγούστας-Μαρίας Καλούδη.

Στον πρόλογο του βιβλίου διαβάζουμε:

[…] Στον προκείμενο Τόμο, η έρευνα, η μελέτη, η ερμηνεία και κυρίως η επίγνωση του ιστορικού παρελθόντος, από τους μετέχοντες, αξιότιμους κ.κ. Συγγραφείς, αποτελούν την βάση του ιστορισμού και, προκειμένου για το ιδικό μας εθνικό παρελθόν, αποτελούν το βασικό μέσο που θεωρούμε ότι φωτίζει την εθνική μας συνείδηση και τονώνει την ιστορική εθνική μας ενότητα.

Τα ελληνικά γεγονότα παρουσιάζονται από τους κ.κ. συγγραφείς μέσα στα διεθνή πλαίσια και τις εξελίξεις της εποχής τους, με αντικειμενικότητα και αμεροληψία. Θε­ωρούμε ότι οι συμβολές τους απαντούν σε καίρια ερωτήματα της ιστορίας μας κατά την εξεταζόμενη περίοδο, βάσει εξαντλητικής χρησιμοποιήσεως των πηγών, καθώς και βάσει επιλογών, ολίγων γνωστών ή και ανέκδοτων κειμένων.

Η συγγραφική προσπάθεια που επιχειρείται αποτελεί έργο δυσχερές να προσφερθεί με εύγλωττο και ακριβή τρόπο, επιστημονικά και ιστορικά εξακριβωμένο, και να καταδειχθεί αντικειμενικά η ιστορία του ελληνικού λαού, κατά την σκοπούμενη προεπα­ναστατική και μετεπαναστατική περίοδο, ο οποίος, μετά από μακραίωνη δουλεία, κα­τέστη δυνατόν να κερδίσει την ελευθερία του, στηριζόμενος στις ιδικές του δυνάμεις και να δημιουργήσει ένα νέο κράτος, σύμφωνα με τα ευρωπαϊκά πρότυπα του 19ου αιώνα, εποχή δημιουργίας της Νεότερης Ελλάδας.

Ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας, οικουμενικός άνθρωπος, εμβληματικό υπόδειγ­μα πνεύματος διεθνούς εμβέλειας, είχε την ικανότητα να αξιολογεί ορθά το Διεθνές Πε­ριβάλλον, μέσα στο οποίο εκδηλώθηκε η Ελληνική Επανάσταση, μέσα από πολλαπλές πολιτικές παθογένειες και επέλεξε με αριστοτεχνικό τρόπο την πολιτική και τους όρους διεθνοποίησης του ελληνικού ζητήματος. Καταπολεμώντας το κατεστημένο των ελλη­νικών φατριών, με βαθύτατη αίσθηση χριστιανικής επιείκειας έναντι των πολιτικών του αντιπάλων, πέτυχε να περιορίσει, με μαζική κλιμάκωση του εθνικού απελευθερωτικού αγώνα, την οθωμανική επέκταση και να δημιουργήσει ισχυρή κεντρική εξουσία και δη­μοκρατικό εκσυγχρονισμό στο νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος, που δημιουργήθηκε από τον Αγώνα του 1821-1827, ο οποίος διεξήχθη σε ιδεολογικό και σε διπλωματικό επίπεδο, προσδίδοντας οριστική κατεύθυνση προς την Δύση και τους θεσμούς της, την οποία το Ελληνικό Κράτος έκτοτε ακολουθεί.

Μια διαφορετική απεικόνιση του Ιωάννη Καποδίστρια. Από τις σπάνιες φορές που εικονίζεται ολόσωμος. Δημοσιεύεται στο έντυπο της έκθεσης της Βουλής των Ελλήνων, με τίτλο «Ιωάννης Καποδίστριας, η πορεία του στο χρόνο», 2016.

Η κατάσταση της Ελλάδας, όταν ο Ιωάννης Καποδίστριας ανέλαβε την διακυβέρνηση της χώρας, ήταν πολύ δυσμενέστερη των πληροφοριών τις οποίες είχε συγκεντρώσει πριν από την κάθοδό του στην Ελλάδα. Η κατάσταση αποτυπώνεται στην ρήση του: «Χώρα ερημώσεως και εν μέσω ερειπίων, αθλιότητος πληθυσμού, πενομένων και ανέ­στιων». Αλλά από τον χρόνο ανάληψης του αξιώματος του Κυβερνήτη στο υπόδουλο ελ­ληνικό κρατίδιο, κατόρθωσε να επιτύχει συστηματικά την άμβλυνση των τοπικών εξε­γέρσεων και την μετατροπή τους σε Εθνική Επανάσταση, αποσκοπώντας κατά κύριο λόγο στην επίτευξη της Εθνικής Ανεξαρτησίας του υπό οθωμανικό ζυγό υποκείμενου Έθνους.

Η Εθνική Ελληνική Επανάσταση αποτέλεσε ένα πολύπλευρο και δυσχερές εγχείρημα μιας δομικά περίπλοκης κοινωνίας. Η Ελληνική Διανόηση της Διασποράς, η οποία, αν και αμφισβητούσε την ωρίμανση πολιτικών και κοινωνικών συνθηκών για την έναρξη της Επαναστάσεως στον υπόδουλο ελλαδικό χώρο, που δεν διαπνεόταν από ενιαία εθνική συνείδηση, συνέβαλε στην προσπάθεια για εξέγερση, περιορίζοντας σημαντικά τις έξω­θεν αντίθετες ευρωπαϊκές επιρροές, οι οποίες δεν επιθυμούσαν την πλήρη κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Γεγονός αποτελεί, παρ’ όλες τις υφιστάμενες διαφορετικές ιστορικές εκδοχές και αξιολογήσεις, ότι την εποχή αναλήψεως της διακυβερνήσεως του ελληνικού έθνους από τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, οι συνθήκες της Επαναστάσεως ήταν πλέον ώριμες και κάθε περαιτέρω καθυστέρηση θα δυσχέραινε σημαντικά τον Ελληνικό Αγώνα.

Η ελληνική επανάσταση δεν θα ήταν δυνατόν να ξεκινήσει υπό δυσμενέστερους διε­θνείς οιωνούς. Οι λαϊκές εξεγέρσεις στην Ιταλία, Ισπανία, Νότιο Αμερική αλλά και ο εσωτερικός αναβρασμός στον γερμανικό χώρο, ακόμα και στην Γαλλία, είχαν προβλη­ματίσει τις Μεγάλες Δυνάμεις, αφού, μετά από πολλές προσπάθειες, είχαν αποκαταστήσει, το 1815, την «νόμιμο τάξη» στην Ευρώπη. Αποτέλεσε σημαντικό επίτευγμα του Ιωάννη Καποδίστρια και αποτέλεσμα αθέατης διπλωματικής προσπάθειάς του, ότι η Διάσκεψη των Μεγάλων Δυνάμεων στο Leybach – Λάιμπαχ (26/1-12/5/1821) διακήρυξε, μεταξύ άλλων, την ουδετερότητα των Μεγάλων Δυνάμεων, αποτρέποντας κάθε επέμβα­ση στον ελλαδικό χώρο.

Από την προσπάθεια των Φιλικών, οι οποίοι, μετά από επίμονες προσπάθειες, πέτυχαν για το εγχείρημα του Αγώνα την σύγκλιση πολιτικών αντιλήψεων και φιλοδοξιών μεταξύ Φαναριωτών, αστών, εμπόρων, πλοιοκτητών και οπλαρχηγών, λίγα χρόνια πριν από τον Αγώνα, προέκυψε επίσης η πολιτική βούληση για την δημιουργία ενός νέου ανεξάρτητου κράτους. Κατά τον χρόνο έναρξης του Αγώνα, ιστορικά παρατηρείται μία ευρύτερη συ­ναίνεση για εθνική εξέγερση του Ελληνισμού και συγκεκριμένα μεταξύ των συντηρητικών τάξεων, των δημοκρατικών και φιλελεύθερων κοινωνικών ομάδων και των αγροτών, οι οποίοι τελούσαν υπό την τουρκική φορολογική και οικονομική εκμετάλλευση.

Πορτρέτο του Ιωάννη Καποδίστρια. Διαστ: 1,15×1,37μ. Μουσείο Καποδίστρια. Έργο φλαμανδού ζωγράφου που φιλοτεχνήθηκε στην Ελβετία περί τα 1814. Ο Καποδίστριας το έστειλε δώρο στον πατέρα του, Αντώνιο-Μαρία Καποδίστρια, στην Κέρκυρα.
Στο πορτρέτο ο Ιωάννης Καποδίστριας απεικονίζεται με επίσημη διπλωματική ενδυμασία, φέροντας στο δεξί πέτο το παράσημο του Μεγαλόσταυρου της Αγίας Άννης, στην ταινία που φέρει από τον αριστερό ώμο διαγώνια και καταλήγει δεξιά. Στον λαιμό του φέρει τον Σταυρό Β΄ τάξης του Τάγματος του Αγίου Βλαδιμήρου που του απονεμήθηκε από τον Αλέξανδρο Α΄ τον Ιούνιο του 1814, για την επιτυχία της διπλωματικής αποστολής του στην Ελβετία.

Τα δύο πρώτα χρόνια της Επαναστάσεως χαρακτηρίζονται από στρατιωτικές επι­τυχίες των Ελλήνων, επιτυχίες που υπερέβησαν τα όρια μιας τοπικής εξεγέρσεως, δημι­ουργώντας μια νέα πολιτική πραγματικότητα, η οποία δεν ήταν δυνατόν να αγνοηθεί από τον Διεθνή Παράγοντα. Με την πάροδο του χρόνου, όταν οι πολεμικές εξελίξεις του Αγώνα κατέστησαν δυσμενέστερες, η συνέχιση του Αγώνα μετά την Έξοδο του Μεσο­λογγίου και μέχρι το 1829, συναντούσε έντονο το ενδιαφέρον των Μεγάλων Δυνάμεων και ανέκυψε το έκδηλο πλέον φαινόμενο της συλλογικής επεμβάσεως των Δυνάμεων αυ­τών στο εσωτερικό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η διπλωματική ανάμιξη των τριών Μεγάλων Δυνάμεων και η ένοπλη παρέμβασή τους με την Ναυμαχία του Ναυαρίνου, την γαλλική εκστρατεία του Μοριά και τον ρωσοτουρκικό πόλεμο, συνέβαλαν στην επιτυχή έκβαση του Ελληνικού Αγώνα, αναγκάζοντας τους Οθωμανούς να αποχωρήσουν, αρχικά από την Πελοπόννησο και μετέπειτα από την Στε­ρεά Ελλάδα.

Η εθνική εξέγερση των Ελλήνων για την ανεξαρτησία και την δημιουργία ενός ενιαίου, ανεξάρτητου κράτους, εισήγαγε στην οθωμανική πολιτική ζωή εθνικισμό δυτικού τύπου, σύζευξη Διαφώτισης και Ρομαντισμού, που άσκησε βαθμηδόν καταλυτική επίδραση στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και που εναυσματοδότησε την ξένη επέμβαση, απειλώντας την εθνική υπόσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Όσον αφορά στην εξωτερική πολιτική του Κυβερνήτη, σε εποχή κατά την οποία η πολιτική της Ευρώπης, σαφέστατα επηρεασμένη από την Ιερά Συμμαχία, ήταν συντηρητική και αντιδραστική, ο Καποδίστριας οραματίστηκε και κατόρθωσε να επιτευχθεί «ενο­ποίηση» της Ευρώπης, με τα μέτρα της εποχής, σε βαθμό υψηλό και ρυθμό ταχύ.

Συνέβαλε στην επίτευξη ενότητας, κατοχύρωσης της ανεξαρτησίας, ακεραιότητας και ουδετερότητας της Ελβετίας, θεμελιώσεως του ομοσπονδιακού συστήματος, ως βάση, έκτοτε, του ελβετικού πολιτεύματος, στην σωτηρία της ηττημένης Γαλλίας και στην επα­ναφορά της στην Ευρωπαϊκή Συμμαχία της εποχής, επιδείξας όπως ορθώς τονίζεται από τον Σπηλιάδη, «άκάματον καρτερίαν καί σπανίαν περίνοιαν», στην πραγματοποίηση της (ιδικής του, εν πολλοίς) ιδέας της Γερμανικής Ομοσπονδίας (διαιρεμένης τότε, σε 41 κρατίδια), μαζί με άλλες πολιτικής υφής συμβολές αυτού, στην Ισπανία, την Ιταλία, την Πολωνία (κράτη τότε «ταραγμένα»), την Νότιο Αμερική, και βέβαια στο Επτανησιακό (Βιέννη 1814-1815, Παρίσι 1815).

Κατ’ εξοχήν ενοποιητικές, σε εθνικό επίπεδο, είναι και οι συμβολές του Κυβερνήτη σε καί­ριους τομείς, δημιουργώντας ενιαίο, συγκροτημένο, εργονομικά λειτουργό Κράτος, αλλά και Κράτος Πρόνοιας, Δικαιοσύνης, Παιδείας και Ισονομίας, επιταχύνοντας, μέσα σε δυσχερέστατη εμπόλεμη κατάσταση και δεινή απορία του ελληνικού πληθυσμού, τον περιορισμό και τον έλεγχο των εξοπλισμών, την αναδιοργάνωση των ενόπλων δυνάμεων, την πρόληψη και την καταστολή της πειρατείας και εν γένει του εγκλήματος, την διεύρυνση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (τότε δουλεία, αποικιοκρατία), την πρόληψη και διευθέτηση διεθνών διαφορών με ειρηνικά μέσα (διαιτησία, σήμερα άρθρο 33 του Χάρτη ΟΗΕ).

Ιωάννης Καποδίστριας, Χαλκογραφία, Καλλιτέχνες: Α. Brullof – Fr.Jent. Αποτελεί τύπωμα του ζωγραφικού πίνακα του Α. P. Brulloff (1798-1877). Από όλες τις προσωπογραφίες του Καποδίστρια όσο ζούσε, τη μεγαλύτερη δημοσιότητα και διάδοση γνώρισαν οι λιθογραφίες από αυτόν τον πίνακα. Η τεχνοτροπία είναι ιταλική. Ο Α. P. Brulloff σ’ ένα σημείωμά του γράφει: «Είδα τον διάσημο κόμη Καποδίστρια στη Γενεύη και μου έκανε εξαιρετική εντύπωση». Επομένως ο ζωγράφος συνάντησε και ζωγράφισε τον Καποδίστρια μεταξύ του 1826-1827 ή στη Γενεύη ή στο Παρίσι. Αυτός ο πίνακας-προσωπογραφία του Καποδίστρια βρισκόταν μέχρι το 1914 στην κατοχή της οικογένειας του ζωγράφου. Σήμερα βρίσκεται στο Μουσείο Πούσκιν, στην Πετρούπολη.

Στο πλαίσιο του προλόγου αυτού, το Ίδρυμα Διεθνών Νομικών Μελετών Καθηγητού Ηλία Κρίσπη, επιθυμεί να εξάρει ιδιαίτερα την βαθύτατη πίστη του Κυβερνήτη στην δύ­ναμη της Εκπαιδεύσεως.

Η εκπαιδευτική πολιτική του Κυβερνήτη ανακοινώθηκε σε διάγγελμα, που ο Κυβερνή­της απηύθυνε στην Δ’ Εθνική Συνέλευση, στις 30 Ιουλίου 1829, όντας αποφασισμένος, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε στον φιλέλληνα Ευνάρδο, «… να στηρίξει την επανόρθωσιν της Ελλάδος εις δύο μεγάλας βάσεις, την Εργασίαν και την στοιχειώδη Εκπαίδευσιν».

Βασικός στόχος της εκπαιδευτικής πολιτικής του Κυβερνήτη υπήρξε η αναμόρφωση της λαϊκής παιδείας, η καλλιέργεια της ανάγνωσης, της γραφής και της πρακτικής αριθ­μητικής, σε ευρείες λαϊκές μάζες, αλλά και η επαγγελματική εκπαίδευση από σχολές, που ο ίδιος ίδρυσε, μέσω της ενισχύσεως των αλληλοδιδακτικών σχολείων. Επίσης, η σύ­σταση «σχολείων τυπικών» (στην Αίγινα ιδρύθηκε το Πρότυπον Σχολείον της Ελλάδος), και παράλληλα η ίδρυση σχολείων ανωτέρας τάξεως, για τους νέους Έλληνες, οι οποίοι θα αφιερώνονταν στα εκκλησιαστικά, αλλά και εκείνους που θα υπηρετούσαν την πα­τρίδα στα πολιτικά.

Η οργάνωση της Εκπαιδεύσεως απασχόλησε τόσο τις Τοπικές, όσο και τις Εθνοσυ­νελεύσεις, με σύζευξη Θρησκείας και Παιδείας, με προσανατολισμό προς την ελληνοχρι­στιανική παράδοση. Αξιόν μνείας είναι ότι, για την πνευματική αναγέννηση της Ελλά­δας, συνεργάσθηκε άμεσα με τον Κυβερνήτη ευρύτατος κύκλος λογίων, όπως ενδεικτικά, οι Γ. Γεννάδιος. Γ. Κωνσταντάς, Ν. Χρυσόγελος, Α. Μουστοξύδης, Ν. Σχινάς, Κ. Κοκκινάκης, ο Dutron (Γάλλος αρχηγός των επιτελών), κ.ά. Όπως χαρακτηριστικά σημει­ώνεται, με την Εκπαίδευση, αναμενόταν «… οι ραγιάδες να γίνουν πολίτες, με την εκ­παίδευση κινητήρια δύναμη» (Δημαράς, 1973).

Ακαταπόνητος και εργώδης ερευνητής των δυνατοτήτων αντιμετωπίσεως κάθε πολι­τειακού προβλήματος με ειρηνευτική κατεύθυνση, εφαρμόζοντας ευέλικτη πολιτική, μι­λούσε για «εσωτερική (των κρατών) ευημερία»!!! Προώθησε στην χώρα πολυδιάστατες μεταρρυθμίσεις, με στόχο την δημιουργία ελεύθερου και δημοκρατικού πολιτειακού μη­χανισμού και την θέσπιση πολιτειακού νομικού πλαισίου, για την επίτευξη ενός κράτους ευνομίας, σε μία εποχή κατά την οποία εμφανίζεται σκληρός ανταγωνισμός και συνεχής παρεμβατικότητα των Ευρωπαίων εταίρων.

Το 1827, ο Καποδίστριας επιχειρεί μία δυσχερή διπλωματική μάχη για το διεθνές κα­θεστώς που θα αναγνωρισθεί στην Ελλάδα, εξασφαλίζοντας αυτονομία στην Γραμμή Παγασητικού-Αμβρακικού. Όσον δε αφορά στα όρια του νέου κράτους, με βασικό στόχο την προσάρτηση κατά το δυνατόν μεγαλύτερου μέρους εδάφους, πέτυχε την ανεξαρ­τησία αρχικά χωρίς την Αιτωλοακαρνανία.

Η εγγύηση που παρασχέθηκε από τις τρεις Μεγάλες Δυνάμεις (Ρωσία, Αγγλία και Γαλλία), στο πλαίσιο του Πρωτοκόλλου του Λονδίνου (3 Φεβρουάριου 1830) και με­ταγενέστερα από την Συνθήκη του Λονδίνου (25 Απριλίου/7 Μαΐου 1832), απέβη κατ’ αρχήν επωφελής για την εθνική συγκρότηση των πρώτων ετών ζωής του ελληνικού κρά­τους, οδήγησε όμως σε πλήρη εξάρτηση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής από τις εγγυήτριες δυνάμεις. Η εξάρτηση αυτή κατέστη εθνική ενδημική κατάσταση και εκ των πραγμάτων αναπόφευκτη, πέραν των εθνικών προβλημάτων και των σε τοπικό επίπεδο συγκρούσεων μεταξύ των διαφόρων φατριών, κυρίως λόγω της ισχνής οικονομικής κα­τάστασης του νέου ελληνικού κρατιδίου, δεδομένου ότι η χώρα, για να επιβιώσει, προσέφευγε κατά κανόνα σε εξωτερικό δανεισμό.

Φιλελεύθερος αξιωματούχος κράτους, υπήρξε θρησκευόμενος Έλληνας Πατριώτης, αλλά όχι εθνικιστής και όπως χαρακτηριστικά ανέφερε σε επιστολή του: «Εννοώ οποία κατάχρηση γίνεται της λέξεως Πατρίς και οποία πρέπει να είναι αΰτη, ίνα απαιτεί παρ’ όλων των τέκνων της, να τρέχουν εις πάντα κίνδυνον υπέρ του κοινού συμφέροντος και να θυσιάζουν υπέρ της Πατρίδος, παν ό,τι η καρδία έχει πολύτιμον και η φύσις συνδέει μεθ’ υμών. Εργάζομαι να σχηματίσω από άθροισμα πολλών ανθρώπων έναν λαόν. Αγω­νίζομαι να συμπήξω Κράτος».

Το πρόωρο τέλος του Ιωάννη Καποδίστρια αποτέλεσε μία από τις πρωτογενείς αι­τίες, που συνετέλεσε στο ότι το αίτημα εθνικής ολοκλήρωσης και πολιτικού εκσυγχρο­νισμού παρέμεινε ανεκπλήρωτο και αδικαίωτο.

Για τον Κυβερνήτη και τους χειρισμούς του στο ελληνικό ζήτημα, υπάρχουν διάφορες, αντιπαρατιθέμενες, αλλά και πολλές συγκλίνουσες απόψεις και ερμηνευτικές αναφορές.

Ειδικότερα όσον αφορά στην εξωτερική πολιτική του Ιωάννη Καποδίστρια, ως Κυ­βερνήτη, έχουν διατυπωθεί αρκετά ενδιαφέρουσες θέσεις και αξιολογήσεις, η παράθεση των οποίων, από ορισμένους συγγραφείς που μετέχουν στον παρόντα τόμο, εναυσματοδοτεί μία επέκεινα διερεύνηση μερικών ειδικότερων θεμάτων, που αφορούν στην ασκηθείσα από τον Κυβερνήτη πολιτική, ίσως υπό το πρίσμα διαφορετικών προϋποθέ­σεων, από τις μέχρι σήμερα γνωστές και δεδομένες.

Στις συμβολές που ακολουθούν, εξετάζονται ενδελεχώς καίρια ζητήματα ευρείας, αλ­λά και εξειδικευμένης εμβέλειας, προ και μετά τον χρόνο της διακυβερνήσεώς του, επο­χής που τον ανέδειξε, «καθ’ ημάς», εμβληματικό και υποδειγματικό Κυβερνήτη της Νε­ότερης Ελλάδας.

Πιστεύεται ότι η προσπάθεια που καταβάλλεται στο πόνημα αυτό θα προκαλέσει αι­σθήματα εθνικής ανάτασης, η οποία προϋποθέτει έναν υψηλό βαθμό εθνικής και πρώ­τιστα ιστορικής αυτογνωσίας.

Δρ. Αναστασία Σαμαρά-Κρίσπη

Περιεχόμενα

• Αντί προλόγου
• ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ: Ο ΘΕΜΕΛΙΩΤΗΣ ΤΟΥ ΝΕΟΤΕΡΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ – Προκόπιος Παυλόπουλος.
• Ο ΜΕΤΤΕΡΝΙΧ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΣ ΤΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ 1827-1831 – Κωστής Ι. Αιλιανός.
• Ο ΠΡΟ-ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΟΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ: ΔΙΕΘΝΗΣ ΡΕΥΣΤΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗΣ – Στέλιος Αλειφαντής.
• ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ – Σέργιος Ζαμπούρας.
• «ΙΝΑ ΕΦΟΡΕΥΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΑΤΗ ΕΝ ΠΑΣΙΝ» VS «ΕΛΑΒΕΝ ΔΙΑΤΑΓΗΝ ΝΑ ΚΙΝΗΣΗ ΦΑΝΕΡΑ ΔΙΑ ΤΗΣ ΔΑΚΙΑΣ» – ΠΕΠΟΙΘΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΣΧΕΣΗ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ -ΦΙΛΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ – Στέργιος Ζυγούρας.
• ΘΕΣΜΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ: ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΓΑΙΩΝ (1831) ΚΑΙ ΤΟ ΑΤΕΛΕΣΤΟ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ – Γιώργος Καλπαδάκης.
• ΕΥΡΩΠΑΙΟΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ: Η «ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑ ΣΥΜΜΑΧΙΑ» – Χάρης Καραμπαρμπούνης.
• Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ – Νικόλαος Καν. Κλαμαρής.
• ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΚΑΙ Η ΘΕΜΕΛΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ – Αντώνης Κλάψης.
• Ο ΙΩΑΝΝΗΣ Α.-Μ. ΚΟΜΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ, ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΤΑΓΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ – Νικόλαος Κ. Κουρκουμέλης.
• ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ, Ο ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ ΚΑΙ ΤΟ ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟ ΤΟΥ ΥΠΟΒΑΘΡΟ – Παναγιώτης Κουφάκης.
• ΤΟ ΔΙΚΑΙΟ ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΤΗ ΤΗΣ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑΣ (1821-1829) – Δρ. Αναστασία Σαμαρά-Κρίσπη.
• ΤΟ ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΟ ΒΑΘΟΣ: Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ ΩΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΤΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ – Χαράλαμπος Αθ. Μηνάογλου.
• ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΠΑΙΔΕΙΑ ΣΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ (1828-1831) – Χαράλαμπος Μπαμπούνης, Χρήστος Δεληγιάννης.
• Ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ ΚΑΙ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ – Κωνσταντίνα Ε. Μπότσιου.
• ΑΠΟ ΤΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΑ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΣΤΡΟΥΣ ΣΤΟ ΜΟΝΑΡΧΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ. ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΜΙΑΣ ΜΕΤΑΛΛΑΞΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ – Αντώνης Μπρεδήμας.
• Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ – Σοφία Κ. Μωραΐτη.
• Ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΚΑΙ Η ΚΥΠΡΟΣ: ΟΨΕΙΣ ΜΙΑΣ ΜΑΚΡΑΣ ΠΟΛΥΔΙΑΣΤΑΤΗΣ ΣΧΕΣΗΣ – Πέτρος Παπαπολυβίου.
• ΤΑ ΠΡΩΤΑ ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΟ ΝΕΟΣΥΣΤΑΤΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ. Η ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΟΥ ΚΥΒΕΡΝΉΤΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ «ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ» ΣΤΗΝ ΑΙΓΙΝΑ – Ευάγγελος Χρ. Παπούλιας.
• Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΕΝΟΠΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ – Δρ. Στυλιανός Πολίτης.
• Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ. Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΑΝΔΡΕΑ ΜΟΥΣΤΟΞΥΔΗ – Γεώργιος Δ. Πουκαμισάς.
• ΟΙ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ – Λάζαρος Κ. Ριζόπουλος.
• ΚΡΙΣΕΙΣ ΕΥΡΩΠΑΙΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΣΤΑΔΙΟΔΡΟΜΙΑ ΤΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ – Ελένη Κούκκου.
• ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ: ΔΙΑΚΟΣΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ 1776-1976 – Κωνσταντίνος Τσάτσος.
• ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ
• ΤΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΜΕΤΤΕΡΝΙΧ ΜΕ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟΝ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ «ΜΕΤΤΕΡΝΙΧ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ» – Αυγούστα-Μαρία Καλούδη.
• ΣΥΝΟΨΗ-ABSTRACT

Επιμέλεια: Αναστασία Σαμαρά-Κρίσπη, Σοφία Κ. Μωραίτη, Στέλιος Α. Αλειφαντής.

Ιωάννης Καποδίστριας: Διεθνείς Θεσμικές και Πολιτικές Προσεγγίσεις (1800-1831)

Εκδόσεις «ΚΑΣΤΑΛΙΑ»

Σελίδες: 664

Σχήμα: 21Χ27

isbn:978-618-5279-11-0

 *Οι  επισημάνσεις με έντονα γράμματα και οι εικόνες που παρατίθενται στο κείμενο, οφείλονται στην Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη.