ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Ασκληπιεία

       Οι Πανελλήνιοι Αγώνες στην Αρχαιότητα – Ασκληπιεία Επιδαύρου

Ανάγλυφο του Ασκληπιού από την Επίδαυρο, 4ος αιώνας π.χ. Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

Στην ιερή και πετρώδη Επίδαυρο βρίσκεται το ιερό του Ασκληπι­ού, χώρος λατρείας του ήρωα – ιατρού, θεραπευτή και σωτήρα, επήκοου και αλεξίπονου, που ανακούφιζε τους ανθρώπους από τον πόνο. Εικο­νίζεται στα αγάλματα όρθιος ή καθιστός, με ιμάτιο, να στηρίζεται στη δε­ξιά πλευρά με τη ράβδο (παλιό όπλο της θεότητας) γύρω από την οποία τυλίγεται το ιερό του σύμβολο, το φίδι, που είναι καθιερωμένο πλέον σύμβο­λο της ιατρικής. Η αρχική κοιτίδα της λατρείας του Ασκληπιού ξεκίνησε από την αρχαία Τρίκκη (Τρίκαλα) της Θεσσαλίας και είναι πολύ παλιά, ενώ οι δυο γιοι του, οι θεραπευτές γιατροί Μαχάων και Ποδαλείριος λέγεται ότι είχαν ακολουθήσει τους Έλληνες στον Τρωικό πόλεμο.

Από την αρχαϊκή εποχή, η λατρεία του Ασκληπιού διαδόθηκε ευρύτατα στον αρχαιοελληνικό κόσμο και στην Επίδαυρο, όπου αρχικά λατρεύτηκε στο ιερό του πατέρα του, Απόλλωνα Μαλεάτα, στον λόφο του Κυνόρτιου όρους, ανατολικά του γνωστού σ’ εμάς σήμερα ιερού του Ασκληπιού. Από την ύστερη αρχαϊκή- πρώιμη κλασική εποχή, η λατρεία του Ασκληπιού ξαπλώθηκε στην ευρύχωρη κοιλάδα, που περιβάλλεται από τις θεϊκές βουνοκορφές, του Κυνόρτιου, του Κόρυφου, του Τίτθιου όρους (θεόκαυστα), χώρου ανατροφής του, ενώ στο βάθος ξεπροβάλλει αγέρωχη η θεϊκή πανύ­ψηλη κορυφή του Αραχναίου, όπου υπήρχε βωμός του Υέτιου Δία (θεού της βροχής) και της Ήρας.

Η αλματώδης εξάπλωση της λατρείας του ήρωα- θεραπευτή ιατρού με το μειλί­χιο πρόσωπο, συνέβαλε στο να συρρέ­ουν στο ιερό του πλήθη για να θερα­πευτούν, με αποτέλεσμα- σύμφωνα με μυθολογική παράδοση- να τον κε­ραυνοβολήσει ο Δίας και να τον σκο­τώσει, διότι ανέτρεψε την καθιερωμέ­νη ανθρώπινη τάξη. Αυτό είχε ως φυ­σικό αποτέλεσμα τον 4ο π.Χ. αι., ο ήρωας Ασκληπιός να λατρεύεται πλέ­ον ως θεός, μαζί με την Υγεία, την Ηπιόνη, τον Μαχάονα, την Πανάκεια και τον Τελέσφορο.

Η οικονομική ευρωστία του ιερού από τις προσφορές του πλήθους των προσκυνητών, συνέβαλε επίσης στην πλήρη αναμόρφωση του ιερού, στη βάση ενός μεγάλου οικοδομικού προγράμματος με σπουδαία μνημεία, τον ναό του Ασκληπιού με το χρυσελεφά­ντινο άγαλμα που εικονίζεται στα νο­μίσματα της Επιδαύρου, τον ναό της Άρτεμης.

Ανασκαφές στην Επίδαυρο σε επιστολικό δελτάριο, 1909.

Μεταξύ τους υπήρχε το Άβατον, όπου γίνονταν οι εγκοιμήσεις των ασθενών, το καταγώγιο (ο μεγαλύτερος ξενώνας του αρχαίου κόσμου) και η Θόλος ή Θυμέλη, το σημαντικότερο  μαρμάρινο κυκλικό κτίριο της αρχαιό­τητας όπου τελούσαν τη χθόνια λα­τρεία. Εκεί βρισκόταν και ο τάφος του ήρωα Ασκληπιού καθώς και το μονα­δικό αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, έργα του Αργείου αρχιτέκτονα Πολύ­κλειτου του νεότερου, το αρχαίο στά­διο, το γυμνάσιο, τα λουτρά, οι στοές και άλλα σημαντικά κτίρια και λατρείες. (Η Θόλος έχει μερικώς αναστηλω­θεί στο Μουσείο της Επιδαύρου μαζί με άλλα αρχαία κτίρια από τον Π. Καβ­βαδία, η οποία, όμως, διαλύθηκε στο μεγαλύτερο τμήμα της και έπειτα από γνωμο­δότηση του ΚΑΣ πριν από μια δεκαετία, η αί­θουσα δεν είναι πλέον επισκέψιμη).

Ο ιερός αυτός χώρος σύμφωνα με τις επιγραφές ονομαζόταν «Ιερόν του Απόλλωνα Μαλεάτου και του Ασκληπι­ού», «άλσος», συνήθως, «Ιερόν Ασκλη­πιού» και «Ιερόν», αυτό το οποίο μέχρι πρόσφατα ονομαζόταν με τη συνεχή προφορική παράδοση από τους κατοί­κους της περιοχής ως «Γερό»(=Ιερό), αλλά ποτέ δεν ονομαζόταν Ασκληπι­είο. Ο Ασκληπιός στο μεγάλο αυτό ιε­ρό συλλατρευόταν με τον Απόλλωνα Μαλεάτα. Το ιερό αυτό ήταν η Μητρό­πολη από την οποία ιδρύθηκαν όλα τα ασκληπιεία του αρχαίου κόσμου, με την καθιερωμένη μεταφορά του ιερού φιδιού, τα οποία υπολογίζονται περισ­σότερα από εκατόν πενήντα, μεταξύ των οποίων των Αθηνών, της Περγά­μου, της Ρώμης κ.λπ.

Αγώνες, αθλητές και …. πρόστιμα

Οι αγώνες που τελούνταν στο ιερό του Ασκληπιού ήδη από τις αρχές του 5ου π.Χ. αι., ονομάζονταν Ασκληπιεία και σχετιζόταν προφανώς με την ηρω­ική λατρεία του Ασκληπιού. Τα Ασκλη­πιεία εορτάζονταν κάθε τέσσερα χρό­νια, εννέα ημέρες μετά τα Ίσθμια, την περίοδο του θέρους (Ιούνιο- Ιούλιο). Στη ρωμαϊκή εποχή ονομάζονταν με­γάλα Ασκληπιεία για λόγους διάκρισης από άλλη ετήσια εορτή, τα Απολλώνεια, που είχε καθιερωθεί κατά την ίδια εποχή. Αψευδή μάρτυρα των αγώνων του 5ου π.Χ. αι., αποτελεί το χάλκινο αγαλματίδιο νέου αθλητή- νικητή, προφανώς στους αγώνες των ασκλη­πιείων από το γειτο­νικό Λιγουριό, στο Μουσείο του Βερο­λίνου, που χρονολο­γείται στα 450 π.Χ. και αποτελεί χαρα­κτηριστικό δείγμα της πρωτοπόρος  αργειακής, πολυκλείτειας πλαστικής.

Χάλκινο αγαλματίδιο αθλητή – νικητή που κρατάει τη σφαίρα, από το Λιγουριό, 450 π.Χ. Μουσείο Βερολίνου.

Το αγαλματίδιο απεικονίζει νέο αθλητή που πατάει στέρεα στο έδαφος με κινούμενο σώ­μα. Με το αριστερό χέρι ο αθλητής κρατάει τη σφαίρα με την οποίαν οι νέοι, όπως και στην εποχή μας, έπαι­ζαν διάφορα παιχνίδια και αγωνίζο­νταν σε αθλήματα, ενώ με το δεξιό χέ­ρι κρατούσε την καμπύλη ράβδο στο άκρο (κέρας) με την οποία παιζόταν και ένα παιχνίδι- άθλημα ανάλογο με το σημερινό χόκεϊ. Αλλά η τέλεση των αγώνων, ραψωδιών και μουσικής κα­τά τον 5ο π.Χ. αι., πιστοποιείται και από τον διάλογο του Πλάτωνα, «Ίων» που γράφτηκε στις αρχές του 4ου π.Χ. αι., όπου ο Σωκράτης συνομιλεί με τον Αθηναίο ραψωδό Ίωνα που έχει επιστρέψει από τα Ασκληπιεία της Επιδαύρου και είχε πάρει το πρώτο βραβείο.

Στα Ασκληπιεία ετελούντο γυμνικοί αγώνες δρόμου, στάδιο, δίαυλος, ίππιος (δρόμος τεσσάρων σταδίων), οπλίτης δρόμος, αλλά και άλμα, δί­σκος, ακόντιο, πυγμή και παγκράτιο. Επίσης, ιππικοί αγώνες, αρματοδρο­μίες και τέλος μουσικοί, ωδικοί και δραματικοί αγώνες. Η εορτή άρχιζε με πομπή που ξεκι­νούσε από την πόλη της Επιδαύρου, που την αποτελούσαν οι εκλεγμένοι πολίτες κατά φυλές, στεφανωμένοι με στεφάνια ελιάς προς τιμήν του Απόλ­λωνα και στεφάνια ελιάς προς τιμήν του Ασκληπιού, οι άρχοντες, οι ιερείς, οι θεωροί απεσταλμένοι από διάφορες πόλεις του αρχαίου κόσμου. Μόλις έφταναν στο ιερό του Ασκληπιού τελείτο η θυσία στον Ασκληπιό και τον Απόλλωνα, και ακολουθούσε το συ­μπόσιο, η συμμετοχή των πιστών στην εορτή. Την επομένη άρχιζαν οι αγώνες.

Το στάδιο που κατασκευάστηκε ήδη από τις αρχές του 4ου αι., μέσα σε κοίτη χειμάρρου μήκους 181, 18 μ., ήταν κατασκευασμένο από «γης χώ­μα» όπως αναφέρει ο Παυσανίας, διατηρείται σε καλή κατάσταση και είχε ίδιο μήκος με το νεότερο στάδιο της Ίσθμιας. Κατά την ελληνιστική εποχή κατασκευάστηκαν στο στάδιο και λί­θινα ενεπίγραφα έδρανα που φέρουν επιγραφές των δωρητών. Στο μέσον της βόρειας πλευράς υπάρχει υπόγεια κτιστή καμαρωτή δίοδος η «Κρύπτη», για την είσοδο των αθλητών, του αγωνοθέτη, των Ελλανοδικών, των κηρύ­κων και των Αρχών της πόλης.

Πριν από την κατασκευή του σταδίου αυ­τού, τον 5ο αι. π.Χ. οι αγώνες φαίνεται ότι γίνονταν από μιαν άλλη θέση, χω­ρίς πλήρη διαμόρφωση. Στην ανατολική πλευρά του Σταδί­ου, εκτός από τη λίθινη αφετηρία, τη βαλβίδα, σώζονται αποσπασματικά και πέντε ιωνικοί ημικίονες ελληνιστι­κής εποχής, από τον μηχανισμό της ταυτόχρονης εκκίνησης των αθλητών, της ύσπληγος, που μελέτησε διεξοδι­κά και αποκατέστησε σε πρόσφατη μελέτη ο καθηγητής Πάνος Βαλαβάνης. Σύμφωνα με την επιγραφή, ο ερ­γολάβος (εργώνας) Φίλων ο Κορίνθιος είχε αναλάβει κατά την ελληνιστική εποχή την κατασκευή της ύσπληγος του σταδίου, αλλά λόγω μη τήρησης των συμφωνηθέντων καταδικάστηκε από τον αγωνοθέτη Τρίτυλλο και τους Ελλανοδίκες σε πεντακόσιες αλεξαν­δρινές δραχμές.

Αθλητές και… πρόστιμα

Το Στάδιο μετά την αποκατάσταση του στίβου και της νότιας πλευράς του (2005). Φωτογραφία: Επιτροπή Συντήρησης Μνημείων Επιδαύρου.

Οι ιππικοί αγώνες και οι αρματοδρο­μίες ετελούντο στον ιππόδρομο, όπως προκύπτει από επιγραφή των αρχών του 4ου π.Χ. αι., δυστυχώς χαμένη σή­μερα, με την αναγραφή: «Όρος Ιππο­δρόμους». Ο ιππόδρομος, χωρίς ιδιαί­τερες διαμορφώσεις, βρισκόταν στα ΝΔ του ιερού, το πιθανότερο κατά μή­κος της κοίτης του χειμάρρου. Ο Πίν­δαρος στους επινίκιους αναφέρεται σε αθλητές που νίκησαν σε πανελλή­νιους αγώνες και στην Επίδαυρο, όπως ο Παγκρατιστής Κλέανδρος Αι­γινήτης, που νίκησε σε νεαρή ηλικία «Εν Επιδαύρω» (Ισμιόνικος Η, 75). Και ο Θεμίστιος Αιγινήτης που νίκησε δι­πλή νίκη στην πυγμή και το παγκρά­τιο στην Επίδαυρο (Νεμεονίκιο Ε, 50).

Ο Επιδαύριος Σωκράτης Σωκράτους τον 2ο αιώνα π. Χ., νίκησε σε πολλούς αγώνες δρόμου και στον ίππιο αγώνα (δρόμο ημιαντοχής τεσσάρων στα­δίων) στα Ασκληπιεία· προς τιμήν του οι Επιδαύριοι έστησαν ανδριάντα στο ιερό του Ασκληπιού. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι οι αθλητές Ταυρίδης Τελεσίου Σολεύς σταδιοδρόμος, ο Φίλιστος Καλλισθένους Αργείος στο πένταθλο και ο παγκρατιστής Σίμακος Φιλακτίωνας Ηπειρώτης, καταδικάστηκαν τον 2ο αι. π. Χ., σε χίλιους στατήτες έκαστος «δια το φθείρειν τον αγώνα», ενώ κα­τά τον 2ον αιώνα μ, Χ. ο κωμωδός Διό­νυσος Διονυσίου Ρόδιος, καταδικάστηκε με πρόστιμο τεσσάρων μνων.

Στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου εκτός από τους δραματικούς αγώνες διδάσκονταν προφανώς και οι τραγω­δίες των μεγάλων τραγικών ποιητών, του Αισχύλου, Σοφοκλή, Ευριπίδη και οι κωμωδίες του Αριστοφάνη για να διδάξουν και ψυχαγωγήσουν τα πλή­θη των προσκυνητών που συνέρρεαν στην Επίδαυρο ως την ύστερη αρχαι­ότητα.

Ασκληπιός και Χριστός

Η λατρεία του Ασκληπιού συνεχίστη­κε στο ιερό του και μετά την κατάργη­ση της αρχαίας θρησκείας με τα γνω­στά αυτοκρατορικά διδάγματα και τον αναγκαστικό εκχριστιανισμό του πληθυσμού. Στον ιερό αυτό χώρο συνυ­πήρξαν αρμονικά για μεγάλο χρονικό διάστημα μέχρι τον 5ο μ. Χ. αι., η λα­τρεία του σωτήρα Ασκληπιού με το μειλίχιο πρόσωπο και η νέα θρησκεία του σωτήρα Χριστού. Ο ευεργέτης, επήκοος και αλεξίπονος ιατρός και θεός Ασκληπιός, ανακούφιζε την ανθρωπότητα από τον πόνο. Δεν ήταν λοιπόν δυνατόν να αφανιστεί τόσο άδικα από τις καρδιές των ανθρώπων, με άνωθεν δογματι­κές επιταγές και ταυτίστηκε με τον Χριστό, στον οποίο δάνεισε τη γλυκιά και μειλίχια ανθρώπινη μορφή του με την οποία απεικονίστηκε ο Χριστός στα πρώτα βήματα της νέας θρησκεί­ας, και λατρεύτηκε προφανώς με τον τρόπο λατρείας του Ασκληπιού που διατηρείται προφανώς και σήμερα στο χριστιανικά τυπικό.

Ο αρχαίος τρόπος λατρείας και αντίληψης για τη θεότητα διατηρήθηκε ως την εποχή μας. Και σήμερα είναι αδιανόητο στον Έλληνα να πάει σε θρησκευτική πανή­γυρη χωρίς να τραγουδήσει και να χο­ρέψει, όσο κι αν καταδικάζεται ως αμαρτία (!) από τους εκπροσώπους της εκκλησίας. Στην ιερή Επίδαυρο μετά την απο­κάλυψη των σημαντικών μνημείων από τον Π. Καββαδία, μεταξύ των οποίων η Θόλος και το θέατρο, (το κο­χύλι της Επιδαύρου με την ακουστική του), συρρέουν και σήμερα πλήθη επι­σκεπτών. Στην Επίδαυρο μπορεί να μην γίνονται αθλητικοί αγώνες, όμως, κάθε καλοκαίρι γίνονται οι «δραματικοί αγώνες» των Επιδαυρίων, που αναβίωσε το 1938 ο πρωτοπόρος νεοέλληνας εργάτης του Διονύσου, ο Δημήτρης Ροντήρης, με την περίφημη «Ηλέκτρα» του.

Χρήστος Πιτερός

Αρχαιολόγος

Βιβλιογραφία

• Π. Καββαδία, «Το ιερόν του Ασκλη­πιού εν Επιδαύρω», 1900.
• D. Rommano, «The Stadia of Che Peloponnesos», 1981.
• P. Valavanis, HYSPLEX, «The starting Mechanism in ancient Stadia». Classical Studies , 36, 1999.

Πηγή

• Καθημερινή, Επτά Ημέρες, «Οι Πανελλήνιοι Αγώνες στην Αρχαιότητα», Κυριακή 9 Σεπτεμβρίου 2001.

Σχετικά θέματα:

• Νέμεα ή Νέμεια
• Θεαίος ή Θειαίος (5ος αιώνας π.Χ.)
• Πίνδαρος (518/522 – 438 π.Χ.)
• Ασκληπιείο της Επιδαύρου
• Τα θεραπευτικά όνειρα της Επιδαύρου

Read Full Post »

Δήμαινα Αργολίδας

Χωριό του Δήμου Επιδαύρου του Νομού Αργολίδος, με 600 κατοίκους (σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2001). Είναι χτισμένο σε πεδινό μέρος και περιβάλλεται από τα βουνά: Αραχναίο, Σολυγείας, Κολόνι και Άκρος. Η έκταση του πεδινού τμήματος είναι 8.000 στρέμματα και του ορεινού άλλα τόσα περίπου. Οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία, επειδή η γη είναι πολύ εύφορη (καλλιεργούνται ελιές, βερικοκιές, αχλαδιές, εσπεριδοειδή, λίγα σιτηρά και καπνά), και δευτερευόντως με την κτηνοτροφία. Το μορφωτικό επίπεδο, αν και αρβανιτοχώρι, είναι αρκετά ικανοποιητικό.

Δήμαινα

Για την ονομασία του χωριού Δήμαινα υπάρχουν οι εξής δύο παραδόσεις:  Επειδή στο χωριό από πολύ παλαιά καλλιεργούσαν σιτάρι «δίμηνο», από παραφθορά η λέξη σιγά σιγά έγινε «δίμηνα» και κατέληξε «Δήμαινα». Τη δεύτερη την αποδίδουν στην αρχοντική οικογένεια του Δήμου που ζούσε εδώ στο μικρό αυτό οικισμό μαζί με 5-10 οικογένειες. Όταν αυτός πέθανε και έμεινε η γυναίκα του, η Δήμαινα, αυτή ανέλαβε ως υπεύθυνη του οικισμού και απέδιδε τους φόρους στους Τούρκους. Επίσης, διαβάζουμε στο κτηματολόγιο της Μονής Ταξιαρχών ότι τα σύνορα των κτημάτων της Μονής φτάνουν μέχρι την περιφέρεια της Δήμαινας. (Αυτή η πληροφορία καταγράφεται το 1750 μ.Χ.)

Χάρτης

Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους κατέβηκαν από το ορεινό χωριό Αγγελόκαστρο Κορινθίας περί τις 25 οικογένειες. Αυτές είχαν εδώ κάποιες μικρές άγριες εκτάσεις ιδιοκτησίες. Επειδή όμως ο τόπος είχε το καλοκαίρι μεγάλη ελονοσία, οι κάτοικοι ανέβαιναν στο Αγγελόκαστρο και επέστρεφαν το Σεπτέμβριο. Αυτοί εγκαταστάθηκαν στα βόρεια και ανατολικά του χωριού. Σιγά σιγά οι οικογένειες αυτές αγόρασαν και άλλα κτήματα, πρώτον από τη Μονή Ταξιαρχών και δεύτερον από ορισμένες οικογένειες, που τα είχαν πάρει από το κράτος, δωρεά ως «καπετανάτα», όπως Καλούδης, Μάτζαρης, τρεις Κρητικοί, Σκαλτσάς, Φορμόλας, Ρολιανός, Τσολάκης, Λύρας, Σκουλίτσης, Φρέγκαινα, Καθολική (από έναν Καθολικό στο θρήσκευμα) κτλ.

Παράλληλα με τους εξ Αγγελοκάστρου έρχονται στη Δήμαινα και εξ Αραχναίου, κτηνοτρόφοι και όχι μόνο, που εγκαθίστανται στα «ριζώ­ματα» στα δυτικά και νότια του χωριού. Επίθετα τέτοιων οικογενειών έχουμε: Κόλλιας, Σχίζας, Άσπρος κτλ., ενώ εξ Αγγελοκάστρου έχουμε: Οικονόμου, Μποζίκης, Μπινιάρης (Καβουρίνος), Καραμπέτσος κτλ. Το 1852, σύμφωνα με την επιγραφή που βλέπουμε, κτίζεται η εκκλησία «Άγιος Κωνσταντίνος και Ελένη», καθώς και το νεκροταφείο.

Το 1885 παρουσιάζεται ο Άγιος Γεώργιος δια ονείρου και οράματος σε έναν κάτοικο του χωριού που λεγόταν Παπαγεωργίου Γεώργιος (Ραμαντάνης), του υποδεικνύει την τοποθεσία όπου υπήρχε η εικόνα του και τον προτρέπει να τη βρουν και να χτίσουν εκκλησία. Αυτός τότε τα διηγείται όλα αυτά στους συγχωριανούς του, αλλά εκείνοι δεν τον πιστεύουν. Πάλι εκ δευτέρου αποκαλύπτεται ο Άγιος στον ίδιο, ο οποίος συγκλονισμένος τότε γυρίζει από σπίτι σε σπίτι και τους αναγγέλλει το όραμα και έτσι πείστηκαν, έσκαψαν, βρήκαν την εικόνα και έχτισαν την εκκλησία.

Μέχρι και Αιγινίτες πήραν μέρος, οι οποίοι, εκτός από πολλές δωρεές στο ναό, έφεραν σχεδόν όλα τα υλικά από την Αίγινα στην παραλία της Νέας Επιδαύρου και από εκεί με τα ζώα ή και στην πλάτη τα μετέφεραν στην εκκλησία. Το 1895 έγιναν τα εγκαίνια του ναού του Αγίου Γεωργίου. Πολύς κόσμος κάθε χρόνο μαζευόταν στη γιορτή του, με περιφορά της εικόνας στον κάμπο και γινόταν μεγάλο πανηγύρι. Δεν απουσίαζαν βεβαίως οι Αιγινίτες. Το 1963 έγινε, ανακαίνιση, διότι ο Ναός ήταν ετοιμόρροπος λόγω των παλαιών υλικών.

Το 1860 πρέπει να λειτούργησε το πρώτο Δημοτικό Σχολείο στο σπίτι του Αντωνίου Οικονόμου, μετά στου Πρωτόπαππα, μετά στου Διδασκάλου Ανδρέα, και από το 1957 στη θέση που είναι σήμερα. Το έκτισαν οι κάτοικοι με προσωπική εργασία.

Οι μαθητές του σχολείου που στεγαζόταν στου Πρωτόπαπα (παπά – Αναστάση), 1932.

Μέχρι το 1914 το χωριό υπαγόταν στο Δήμο της Νέας Επιδαύρου και εκκλησιαστικώς στην Ιερά Μητρόπολη Αργολίδας. Όταν όμως καταργήθηκαν οι μικροί Δήμοι μετά το 1909, τότε το χωριό έγινε «κοινότητα Δημαίνης» το 1914, με πρώτο Πρόεδρο τον Ιωάννη Λογοθέτη. Τότε καθορίζονται και τα όρια της περιφέρειας Δημαίνης που ισχύουν μέχρι και σήμερα. Το 1936 χαράσσεται ο δημόσιος δρόμος που συνδέει τη Δήμαινα με το δρόμο της Νέας Επιδαύρου, δίπλα στη Μονή Ταξιαρχών.

Οι αρχές του τόπου φωτογραφίζονται με τους μαθητές κατά την Εθνική εορτή της 25ης Μαρτίου 1958.

Επίσης κατά το ίδιο έτος ο Πρόεδρος της Κοινότητας Αναστ. Σταμούλης ύδρευσε το χωριό από την πηγή «Καμάρι», με υπόγειο υδραγωγείο και δεξαμενή στο άνω άκρο του χωριού. Από το 1946 σταμάτησαν οι κάτοικοι να φεύγουν τα καλοκαίρια για το Αγγελόκαστρο και από τότε άρχισαν να ανοίγουν πηγάδια, να αρδεύουν τον κάμπο και να καλλιεργούν καλοκαιρινά προϊόντα (βαμβάκια, καπνά, ντομάτες κ.ά.), πράγμα που οδήγησε σε αλματώδη οικονομική πρόοδο μέχρι και σήμερα.

Νεαροί φωτογραφίζονται στο ποταμάκι του χωριού, που κατέβαινε απ’ το Καμάρι.

Το 1964 στις 4 του Οκτώβρη ηλεκτροδοτείται το χωριό και όλες οι αντλητικές εγκαταστάσεις πηγαδιών και γεωτρήσεων. Με το νόμο του «Καποδίστρια» καταργείται η Κοινότης Δημαίνης και γίνεται Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Επιδαύρου. [ Κατά την εφαρμογή του «Καλλικράτειου» νόμου, καμιά αλλαγή δεν επήλθε στην Διοικητική Δομή της Δήμαινας ]. Από αρχαιολογικής απόψεως φαίνεται ότι από αρχαιοτάτων χρόνων όλος σχεδόν ο τόπος κατοικείτο, γιατί στις διάφορες καλλιέργειες του κάμπου βρίσκουμε κτίρια και τάφους.

Αλλά επίσης έχουμε παρατηρήσει ότι διάφοροι αρχαιολόγοι λόρδοι (Εγγλέζοι) κατά καιρούς επισκέπτονταν την τοποθεσία «Πηγαδάκι», όπου, όπως λέει η παράδοση, υπήρχε το παλάτι της Βασίλισσας. Επίσης σε σημείο του κάμπου, όπου έγινε ο αναδασμός, υπήρχε άλλο παλάτι. Αυτό αποδεικνύεται από τους λαξευμένους ογκόλιθους που βρέθηκαν εκεί.

Πολύ κοντά στη Δήμαινα βρίσκεται η γυναικεία μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών του 15ου αι. Στη Δήμαινα υπάρχει μια ομάδα από οχτώ ελιές που έχουν αναγνωριστεί ως διατηρητέο μνημείο της φύσης. Έχουν θρησκευτική αξία και συνδέονται με ιστορικά γεγονότα του τόπου. Στη τουρκοκρατία είχαν αναγνωριστεί με φιρμάνι ως ιερό δάσος.

Από το πανηγύρι του χωριού.

Στην περιοχή της Δήμαινας υπάρχουν οι εκκλησίες, του Αγίου Κωνσταντίνου, όπου στις 21 Μάιου γίνεται παραδοσιακό πανηγύρι,  της Υπαπαντής του Χριστού, που εορτάζετε με μικρό πανηγύρι στις 2 Φεβρουαρίου, του Αγίου Γεωργίου και πολλά άλλα εκκλησάκια. Στη Δήμαινα οι λάτρεις της περιπέτειας στη φύση μπορούν να εξασκηθούν στη πεζοπορία στο βουνό ή με το κυνήγι τις επιτρεπόμενες περιόδους. Τις ορεινές περιοχές της Δήμαινας διαλέγουν κάποιοι ιδιοκτήτες 4×4 για εκτός δρόμου διαδρομές.

Πηγές

• π. Μιχαήλ Μπινιάρης , Γεωργία Σάκκουλη – Μαγγέλη, «Δήμαινα – Για να μην  ξεχαστούν οι ρίζες μας», Κέντρο Νεότητας Δήμαινας, Δήμαινα, 2004.
• Δήμος Επιδαύρου.

Read Full Post »

Η διάδοση των Ρωμαϊκών Ονομάτων στην Αργολίδα (1ος  αι. π.Χ. – 3ος αι. μ.Χ.)

 Από τις 250 επιγραφές της Αργολίδας, στις οποίες μαρτυρούνται περίπου 200 πρόσωπα, που απόκτησαν το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη από το τέλος του 1ου αι. π.Χ. μέχρι το 212 μ.Χ., παρακολουθείται η σταδιακή διείσδυση των ρωμαϊκών ανθρωπωνυμίων στις τέσσερεις αρχαίες πόλεις του νομού, σύμφωνα με την σύγχρονη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας, στο Άργος, την Επίδαυρο, την Ερμιόνη και την Τροιζήνα.

Τα λιγοστά ρωμαϊκά ονόματα που εμφανίζονται στις επιγραφές που χρονολογούνται στην περίοδο μεταξύ του τελευταίου τετάρτου του 1ου αι. π.Χ. ως την πρώτη τριακονταετία του 1ου μεταχριστιανικού αιώνα θα πολλαπλασιαστούν προϊόντος του αιώνα, για να αυξηθούν ακόμα περισσότερο στον 2ο αι. Στην ουσία η αύξηση αυτή αφορά κυρίως στα gentilicia και όχι στα cognomina, τα οποία στη συντριπτική τους πλειοψηφία παραμένουν ελληνικά.

Η προσέγγιση του επιγραφικού υλικού από την Αργολίδα αφορά κυρίως στην μελέτη των επιγραφών που προέρχονται από τις τέσσερεις πόλεις – κράτη της αρχαιότητος, του Άργους, της Επιδαύρου, της Ερμιόνης και της Τροιζήνας, που γεωγραφικά περιλαμβάνονται στον νομό Αργολίδας, στην βορειοανατολική Πελοπόννησο, σύμφωνα με την σύγχρονη διοικητική διαίρεση της Ελλάδας.[1]

Στις τετρακόσιες περίπου επιγραφές που χρονολογούνται από τον 2ο π.Χ. αιώνα μέχρι και τον 4ο μεταχριστιανικό, αν και το διαθέσιμο υλικό από τα μέσα του 3ου αι. και μετά είναι ελάχιστο, μαρτυρούνται 272 πρόσωπα που φέρουν ρωμαϊκά ονόματα. Από τα πρόσωπα αυτά τα 78 ταυτίζονται είτε με γνωστούς Ρωμαίους, υπηρέτες της κεντρικής διοίκησης στην επαρχία της Αχαΐας – δεν συμπεριλαμβάνονται οι αυτοκράτορες και τα μέλη των αυτοκρατορικών οικογενειών – είτε με Έλληνες μη καταγόμενους από την Αργολίδα. Στα 272 πρόσωπα που αναφέρθηκαν θα πρέπει να προστεθούν και οι αντίστοιχοι Αργείοι, Επιδαύριοι, Τροιζήνιοι και Ερμιονείς, που έχουν ρωμαϊκά ονόματα και μαρτυρούνται σε επιγραφές προερχόμενες από άλλες ελληνικές πόλεις.

Στον 1ο αι. π.Χ. σε επιτύμβιες επιγραφές από το Άργος απαντούν πρόσωπα με ονόματα όπως Γάϊος, Λεύκιος[2], Αύλος[3] η Πρείμα[4], χωρίς gentilicium ή cognomen, ενώ τα πατρώνυμα όλων, καθώς και τα ονόματα των αδελφών ενός Αύλου και της Πρείμας είναι ονόματα ελληνικά.

Παρά τις επιφυλάξεις ορισμένων ερευνητών για το κατά πόσον τα αρσενικά τουλάχιστον ονόματα που προαναφέρθηκαν είναι πράγματι λατινικής προελεύσεως ή ελληνικής, θα πρέπει για την συγκεκριμένη χρονική περίοδο να θεωρηθεί ότι οφείλονται σε ρωμαϊκή επίδραση.[5]

Σε δύο τιμητικές επιγραφές από το Άργος, μία λατινική για τον Καικίλιο Μέτελλο, που χρονολογείται το 69/68 π.Χ.[6] και μία δίγλωσση για τον γαμβρό του Μάρκιο Ρήγα του 67/ 66 π.Χ.,[7] αναφέρονται Ιταλοί negotiatores εγκατεστημένοι στην πόλη, Italici quei Argeis negotiantur. Επομένως τουλάχιστον στο α’ μισό του 1ου αι. π.Χ. στο Άργος υπήρχε μία κοινότητα Ιταλών.[8]

Η εποχή της εγκατάστασης των Ιταλών negotiatores στο Άργος ίσως να πρέπει να συνδυαστεί με την καταστροφή του λιμανιού του Πειραιά από τον Σύλλα το 86 π.Χ. και την παρακμή των μεγάλων εμπορικών κέντρων με τις εξαιρετικά ανθηρές κοινότητες των Ιταλών και των Ρωμαίων εμπορευομένων, όπως η περίπτωση της Δήλου.

Ασφαλώς το Άργος, χωρίς να προσφέρει τα πλεονεκτήματα της Δήλου ή της Ρόδου, διέθετε ορισμένα πολύ θετικά στοιχεία που ευνοούσαν την εγκατάσταση των Ιταλών negotiatores.[9] Η πόλη διέθετε ένα πολύ καλό λιμάνι, πάνω στο δρόμο επικοινωνίας του Αιγαίου και της Ασίας με την Ιταλία και την Δύση. Η καταστροφή της Κορίνθου λειτουργεί απόλυτα θετικά στην εξέλιξη του Άργους σε κέντρο εμπορίου. Και το κυριότερο ίσως, η πόλη διέθετε πλούσια γη για καλλιέργεια και νομές.[10]

Είναι πολύ πιθανό μετά την παρακμή της Δήλου ένα μέρος των εκεί εμπορευομένων να εγκαταστάθηκε στο Άργος μεταθέτοντας εκεί τις δραστηριότητες και τα συμφέροντα τους. Κατά μίαν άποψη η συνέχεια αυτή δικαιολογεί και τη χρήση του όρου Ιταλοί / Italici, στις προαναφερθείσες αργολικές επιγραφές, σε εποχή μετά τον Συμμαχικό πόλεμο, που θεωρητικά τουλάχιστον όλοι οι κάτοικοι της Ιταλικής χερσονήσου είχαν αποκτήσει το δικαίωμα του Ρωμαίου πολίτη. Οι έμποροι που εγκαταστάθηκαν στο Άργος θέλησαν να περιβάλουν τη νέα τους έδρα με την δύναμη και το κύρος που είχε αποκτήσει η συντεχνία τους στη Δήλο.[11]

Άργος, Ρωμαϊκά Λουτρά – The Roman Baths

 

Αυτό που φαίνεται να προκύπτει από την μελέτη του δημοσιευμένου τουλάχιστον ανθρωπωνυμικού υλικού του Άργους είναι ότι η κοινότητα των negotiatores θα πρέπει να ανέπτυξε δραστηριότητες περιορισμένης εμβέλειας και διαφορετικής ενδεχομένως φύσεως. Η σύγκριση των προσωπογραφικών και ανθρωπωνυμικών δεδομένων της Δήλου[12], αλλά και της Ρόδου[13], με αυτά του Άργους παρέχει σαφείς ενδείξεις.

Τέσσερα μόνο πρόσωπα στις επιγραφές του Άργους, που χρονολογούνται στο τελευταίο τρίτο του 1ου αι. π.Χ. ή στις αρχές του 1^ου μεταχριστιανικού αιώνα, είναι φορείς των tria nomina[14]. Το παλαιότερο και μοναδικό για τα συγκεκριμένα χρονικά πλαίσια λατινικό cognomen είναι το Ινγένουος[15] και φέρεται από τον Λεύκιο Κορνήλιο Ινγένουο ή Ίνγενο, σε διαφορετική απόδοση, πρόσωπο γνωστό από δύο τιμητικές επιγραφές[16].

[ Σημείωση Βιβλιοθήκης. Τria nomina: Χαρακτηριστικά τρία ονόματα που συμπλήρωναν την ονοματοδοσία των Ρωμαίων πολιτών. Αποτελούνταν από το praenomen (το μικρό όνομα), το nomen gentilicium (το όνομα της οικογένειας ή της φυλής στην οποία ανήκε) και το cognomen (το όνομα του συγκεκριμένου κλάδου της οικογένειάς του) ή το agnomen (ένα χαρακτηριστικό προσωπικό όνομα που οφειλόταν σε κάποια ιδιότητα, ένα είδος παρωνυμίου δηλαδή).]

Είναι πιθανό ο Ινγένουος, ο οποίος τιμάται από την συντεχνία των Λεειτών, ενδεχομένως των λιθοξόων (από το λείος, λειαίνω)[17] να ανήκε ή να προερχόταν από τον κύκλο των Ιταλών. Το βέβαιο όμως είναι ότι είχε πολιτογραφηθεί και Αργείος, αφού στην δεύτερη επιγραφή που τιμάται από τον δήμο των Αργείων αναφέρεται ότι είχε διατελέσει γυμνασίαρχος, αγορανόμος, γραμματεύς, ταμίας και αγωνοθέτης[18].

Εξ ίσου πιθανή βέβαια είναι και η περίπτωση να πρόκειται για ντόπιο που οφείλει ενδεχομένως την πολιτεία στον Πόπλιο Κορνήλιο Σκιπίωνα, ταμία και αντιστράτηγο στην Αχαΐα το 25 π.Χ. περίπου,[19] και ο οποίος, αν και σε πρώιμους σχετικά χρόνους, υιοθέτησε το λατινικό cognomen. Ίσως μάλιστα η ίδια η σημασία, η ελληνική ερμηνεία, του cognomen να αποτελεί ένδειξη για την καταγωγή του.

Σε δίγλωσση επιτύμβια επιγραφή μαρτυρείται το όνομα του Μάρκου Περπέρνα Ύμνου[20], ενδεχομένως απελεύθερου[21], ο οποίος θα μπορούσε να είναι και αυτός μέλος της κοινότητας των εμπορευομένων. To gentilicium Περπέρνας, όχι συχνό στον ελλαδικό χώρο, είναι κοινό στο ονοματολόγιο των Ετρούσκων[22]. Αντίθετα το cognomen υποδηλώνει ελληνική προέλευση. Απαντάται σε κείμενα πολλών ελληνικών πόλεων ως απλό όνομα[23].

Ο ρήτορας και φίλος του Μάρκου Αντώνιου, Μάρκος Αντώνιος Αριστοκράτης, υιός Αναξίωνος[24], θα πρέπει να αναγνωριστεί σε τιμητική επίσης επιγραφή του β’ μισού του 1ου αι. π.Χ.[25]. Δεν είναι βέβαιο αν είναι Αργείος ή Αθηναίος, καθώς εκτός από την συντεχνία των Αργείων σπατοληαστών, των βυρσοδεψών (από το σπάτος), τιμάται και από τον δήμο των Αθηναίων[26]. Το βέβαιο πάντως είναι ότι υπεύθυνος για την πολιτεία του είναι ο ίδιος ο Μάρκος Αντώνιος.

Ο αριθμός των ρωμαϊκών ονομάτων στο Άργος αυξάνεται προϊόντος του 1ου αι. μ.Χ., για να γίνει ακόμα μεγαλύτερος τον 2ο αι. Τον 3ο αι. παρατηρείται μία σημαντική μείωση, άλλωστε και γενικά οι επιγραφικές μαρτυρίες ελαχιστοποιούνται, για να καταλήξουμε τελικά σε μόνο ένα όνομα στον 4ο αι. Στις επιγραφές μαρτυρούνται 15 gentilicia Αργείων, εκ των οποίων τα 6 είναι αυτοκρατορικά και φέρονται από 25 πρόσωπα. 19 ακόμα Αργείοι ανήκουν σε διαφορετικές οικογένειες.

Οι περισσότεροι από τους Αργείους που έχουν την πολιτεία ανήκουν στο γένος των Κλαυδίων. Από τους πρώτους Κλαυδίους του Άργους φαίνεται ότι ήταν ο Τιβέριος Κλαύδιος, υιός Διοδότου, Διόδοτος, αγορανόμος, γραμματέας, ιερέας και αγωνοθέτης των Νεμείων και των πρώτων Σεβαστείων σε αντικατάσταση των μέχρι τότε τελουμένων Καισαρείων[27], τον οποίον τιμούν οι Ρωμαίοι οι εν Άργει κατοικούντες.[28]

Στο ίδιο αυτό γένος ανήκουν και οι δύο από τις τρεις σημαντικές οικογένειες Αργείων των δύο πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων του Τιβερίου Κλαυδίου Αντιγόνου, γερουσιαστή και αγωνοθέτη Νεμείων και Σεβαστείων, ο οποίος αποκτά την πολιτεία μεταξύ 49 και 54[29], και του Τιβερίου Κλαυδίου Τυχικού[30]. Η τρίτη οικογένεια είναι αυτή του Γναίου Πομπηίου Κλεοσθένη, επίσης γερουσιαστή και αγωνοθέτη[31]. Ο 2ος αι. αποτελεί περίοδο ακμής για το Άργος μετά την ευεργετική πολιτική του Αδριανού προς την πόλη και την συμμετοχή του στο Πανελλήνιο[32].

Σε αντίθεση με τις οικογένειες των Αργείων, για τις οποίες οι σωζόμενες μαρτυρίες δεν αφορούν περισσότερες από τρεις γενεές, οι μεγάλες οικογένειες της γειτονικής Επιδαύρου, τα μέλη των οποίων αρκετά νωρίς αποκτούν την ρωμαϊκή πολιτεία, έχουν μία μακρά παράδοση που ανάγεται τουλάχιστον στο α’ μισό του 3ου αι. π.Χ., και παρακολουθείται αδιάσπαστα μέχρι το τελευταίο τέταρτο του 2ου μεταχριστιανικού αιώνα[33].

Βεβαίως είναι πολύ πιθανόν αυτή η αδιατάρακτη διαδοχή των γενεών να οφείλεται στην ίδια την φύση των επιγραφών, στο σύνολο τους σχεδόν αναθηματικές και τιμητικές. Το μέγιστο μέρος του δημοσιευμένου τουλάχιστον υλικού προέρχεται από το ιερό του Ασκληπιού και ένα μικρότερο ποσοστό από το ιερό του Απόλλωνα Μαλεάτα, ένα χώρο με πανελλήνια ακτινοβολία από τον 4ο αι. π.Χ. Όπως είναι φυσικό σε τέτοιου είδους κείμενα σώζονται μαρτυρίες για πρόσωπα προερχόμενα από μία συγκεκριμένη τάξη, από ένα περιορισμένο σχετικά κύκλο, που η κοινωνική τους θέση επιτρέπει την ανάληψη του κόστους ενός αναθήματος ή ενός τιμητικού ανδριάντα και την συναναστροφή τους άμεσα ή έμμεσα με τους εκάστοτε κρατούντες. Όντας μέλη της ηγετικής τάξης της πόλης, μπορούσαν ευκολότερα να συνδεθούν με τους φορείς της ρωμαϊκής εξουσίας.

Τα στέμματα των μεγάλων οικογενειών της Επιδαύρου έχουν αποκατασταθεί από τον Fraenkel και τον Hiller von Gaertringen στους τόμους των Inscriptiones Graecae IV και IV Ι2 αντίστοιχα, ενώ ειδικά για την οικογένεια των Στατειλίων υπάρχει η πρόσφατη διεξοδική μελέτη του Α. Spawforth[34]. Στην οικογένεια των Κλαυδίων είναι πιθανή η προσθήκη της οικογένειας του Τιβερίου Κλαυδίου Πολυκράτη[35], πατέρα της Κλαυδίας Δαμαρούς[36], συζύγου του Τιβερίου Κλαυδίου Ξενοκλή[37], συγγενούς των Στατειλίων, η οποία επιτρέπει την παρακολούθηση ενός ακόμα κλάδου των Κλαυδίων μέχρι το τελευταίο τέταρτο του 2ου αι.

Πολυκράτης Ευάνθους

Χ

Τιβ. Κλαύδιος Πολυκράτης                      Τιβ. Κλαύδιος

                                                                              Φαιδρίας

Κλαύδια Δαμαρώ                                          Τιβ. Κλαύδιος

                                                                             Ξενοκλης

Τιβ. Κλαύδιος Φαιδρίας[38]                   Τιβ. Κλαύδιος

                                                                           Παύλος

Στο δεύτερο μισό του 2ου αι. τα μέλη των μεγάλων οικογενειών παύουν να κατέχουν τα αξιώματα της πόλης και εμφανίζονται νέα πρόσωπα. Με την παρακμή των παλαιών αριστοκρατικών γενών, φαινόμενο γενικότερο της εποχής, ίσως να μπορεί να συνδυαστεί και η παρακμή του ιερού, που προκειμένου να συντηρηθεί και να επισκευαστεί απαιτήθηκαν τα χρήματα του Ρωμαίου συγκλητικού Σέξτου Ιουλίου Μαΐωρος Αντωνίνου Πυθοδώρου Νυσαέως [39].

Ο πρώτος Επιδαύριος ο οποίος παίρνει την ρωμαϊκή πολιτεία θα πρέπει να είναι ο Νικάτας Σωδάμου, για να ονομαστεί Γναίος Κορνήλιος Νικάτας, ενδεχομένως στις δύο τελευταίες δεκαετίες του 1ου αι. π.Χ. Ίσως και αυτός να οφείλει την πολιτεία του στον ταμία και αντιστράτηγο της Αχαΐας Πόπλιο Κορνήλιο Σκιπίωνα. Οι Κορνήλιοι φαίνεται ότι ήταν βασικοί υποστηρικτές της αυτοκρατορικής λατρείας στην Επίδαυρο.

Ο Γναίος Κορνήλιος Νικάτας στα χρόνια του Αυγούστου θέσπισε για πρώτη φορά τα Καισάρεια και καθιέρωσε να συνεορτάζονται με τα Απολλωνιεία και τα Ασκληπιεία, αγωνοθετήσαντα πρώτον τα Απολλωνίεια και Ασκληπίεια κτίσαντά τε ταν Καισαρείων πανάγυριν και αγώνας και πρώτον αγωνοθετήσαντα, και διετέλεσε δύο φορές ιερέας της αυτοκρατορικής λατρείας. Όταν αργότερα τα Καισαρεία έγιναν Σεβάστεια, από τους τελευταίους αγωνοθέτες στην Επίδαυρο είναι ο δισέγγονος του Γναίος Κορνήλιος Φαβία Πούλχερ, ο γνωστός από επιγραφές της Κορίνθου, της Τροιζήνας, του Άργους, της Αθήνας, αρχιερέας της αυτοκρατορικής λατρείας, ελλαδάρχης και γραμματέας του Κοινού των Αχαιών[40]».

Ο γιος του Νικάτα, Γναίος Κορνήλιος Πούλχερ, είναι ο πρώτος Επιδαύριος με λατινικό cognomen, σε εποχή αρκετά πρώιμη, τουλάχιστον στην πρώτη δεκαπενταετία του 1ου αι. μ.Χ., σαφέστατη ένδειξη του εκρωμαϊσμού της οικογένειας του. Ο Πούλχερ ήταν νικητής εν κέλητι τελείω και συνωρίδί τελεία σε αγώνες του 32 / 33[41], αγωνοθέτης των Ισθμίων και των αυτοκρατορικών αγώνων του 43, ενώ τιμάται από την πόλη των Επιδαυρίων ετών οντά τεσσάρων και αγορανομήσαντα και γυμνασιαρχήσαντα εν ταις πανυγήρεσιν, αρετάς ένεκεν και ευνοία, ένδειξη της εξέχουσας θέσης της οικογένειας του και της μεγάλης επιρροής της στα κοινά.

Στην ίδια οικογένεια με τον Νικάτα ανήκει και ο Νικοτέλης Ευνόμου, αγωνοθέτης των Ασκληπιείων και των αυτοκρατορικών αγώνων του, ο οποίος είναι και ο πρώτος από τον κλάδο των Κλαυδίων που αποκτά την ρωμαϊκή πολιτεία μεταξύ 49 και 54. Στο Ασκληπιείο σώζεται η βάση των ανδριάντων που ο Τιβέριος Κλαύδιος Ευνόμου υιός Νικοτέλης ίδρυσε προς τιμή του Κλαυδίου και της Αγριππίνας.

Στην περίοδο της αρχής του Πόπλιου Μέμμιου Ρέγουλου, ανάμεσα 35 και 44, αποκτά την πολιτεία ο Τίτος Στατείλιος Τιμοκράτης, ο πρώτος από την τρίτη μεγάλη οικογένεια της Επιδαύρου, τα μέλη της οποίας διαδραματίζουν βασικό ρόλο στα κοινά μέχρι το τέλος σχεδόν του 2ου αι.

Όπως είναι φανερό ήδη από τα στέμματα του Hiller von Gaertringen οι τρεις οικογένειες των Κορνηλίων, των Στατειλίων και των Κλαυδίων αποτελούν στην ουσία τρία παρακλάδια του ίδιου βασικού κορμού. Στην πραγματικότητα είναι μία κλειστή κοινότητα στα μέλη της οποίας εναλλάσσονται τα αξιώματα της πόλης, του ιερού και όχι μόνο. Διατηρούν στενές σχέσεις με το Άργος, που στον 1ο αιώνα είναι η έδρα του συνεδρίου των Αχαιών, αξιώματα του οποίου καταλαμβάνουν, την Κόρινθο, την Σπάρτη, την Αθήνα, που ασφαλώς έχουν να τους προσφέρουν περισσότερες δυνατότητες πλουτισμού και κοινωνικής ανόδου απ’ ότι η ίδια η πόλη τους, η οικονομία της οποίας θα πρέπει και στην αυτοκρατορική περίοδο, όπως και στα κλασικά χρόνια, να ήταν κατά βάση γεωργική, ενώ μερικά από τα μέλη τους φτάνουν στο να αποκτούν αξιώματα της κεντρικής εξουσίας. Η βασική αντίληψη των αρχαίων ελλήνων, ότι κανείς μπορούσε να είναι πολίτης μίας μόνο πόλης, ως γνωστό, στους αυτοκρατορικούς χρόνους περιήλθε σε αχρηστία και η ρωμαϊκή πολιτεία κατέστη συμβατή με την πολιτεία μιας ή και περισσότερων πόλεων. Και η παλαιά αριστοκρατία της Επιδαύρου δεν θα ξέφευγε από τον κανόνα.

Λίγα είναι τα διαθέσιμα στοιχεία για τις δύο μικρότερες πόλεις της Αργολίδας, την Ερμιόνη και Τροιζήνα. Εδώ όμως το διαθέσιμο υλικό είναι πολύ μικρότερο. Οι Ερμιονείς φορείς της ρωμαϊκής πολιτείας που μπορούν να χρονολογηθούν δεν είναι παλαιότεροι από τον 2ο μεταχριστιανικό αιώνα. Από τα 20 χρονολογημένα πρόσωπα τα 18 ανήκουν στο γένος των Αυρηλίων, 1 στους Ιουλίους και 1 στους Καικιλίους.

Τέσσερα ονόματα γένους μαρτυρούνται στις επιγραφές για τους πολίτες της Τροιζήνας και συμπεριλαμβάνουν μόλις 7 πρόσωπα. Όπως και στο Άργος, παρατηρείται μία υπεροχή των Κλαυδίων, αν και με τόσο λίγο υλικό οποιαδήποτε σύγκριση είναι κάθε άλλο παρά ασφαλής. 

Σε σχέση με το σύνολο των πολιτών των τεσσάρων πόλεων που προαναφέρθηκαν και μέσα στα υπό εξέταση χρονικά πλαίσια, από τον 2ο αι. π.Χ. ως το 212, το ποσοστό των Αργείων και Επιδαυρίων που φέρουν ρωμαϊκά ονόματα πριν το διάταγμα του Καρακάλλα –συμπεριλαμβάνονται και οι αντίστοιχοι Αργείοι, Επιδαύριοι, Τροιζήνιοι και Ερμιονείς, που έχουν ρωμαϊκά ονόματα και μαρτυρούνται σε επιγραφές προερχόμενες από άλλες πόλεις – δεν ξεπερνά το 25%, ενώ είναι μερικές μονάδες μικρότερο για τους Τροιζηνίους και τους Ερμιονείς.

Τα λιγοστά ρωμαϊκά ονόματα που μαρτυρούνται στις επιγραφές της Αργολίδας μέχρι το α’ τρίτο του 1ου αι.μ.Χ., αυξάνονται σημαντικά κατά την διάρκεια του β ‘ μισού του ίδιου αιώνα, από την εποχή της αρχής του Κλαυδίου. Ο αριθμός αυτός θα αυξηθεί ακόμα περισσότερο τον 2ο αι. Όσον αφορά μάλιστα στα μέλη των παλαιών αριστοκρατικών γενών είναι φανερό ότι μέχρι το τέλος του 2ου αι. είχαν αποκτήσει στο σύνολο τους τον τίτλο του ρωμαίου πολίτη.

Όμως η αύξηση αυτή αφορά κυρίως στα ονόματα γένους. Τα cognomina ακολουθούν την ίδια μεν αύξηση, ο αριθμός τους αυξάνεται παράλληλα με τα gentilicia, αλλά το ποσοστό τους σε σχέση με τα ονόματα γένους είναι εξαιρετικά μικρό. Η προτίμηση στα ελληνικά cognomina είναι αναμφισβήτητη. Αν το λατινικό cognomen θεωρηθεί σαφής ένδειξη εκρωμαϊσμού του φέροντος, τότε ενδεχομένως η εμμονή στα ελληνικά cognomina να αποτελεί ένα επιπλέον στοιχείο για την ύπαρξη της ελληνικής εθνικότητας και της εθνικής συνείδησης.

Λίνα Γ. Μενδώνη

 Κέντρο Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητος

Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Υποσημειώσεις

Σχετικά θέματα:

• Δούλοι και Κύριοι στη Ρωμαιοκρατούμενη Ελληνική Κοινωνία του Άργους

Read Full Post »

Αριστοφάνη, Πλούτος – Πενίας Θρίαμβος – 13 & 14 Αυγούστου 2010, 21:00 / Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου. 

Θέατρο Τέχνης «Κάρολος Κουν» & ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Βόλου – Διαγόρας Χρονόπουλος, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου.

Ο «Πλούτος» είναι το τελευταίο από τα σωζόμενα έργα του Αριστοφάνη που παρουσιάστηκε στο αθηναϊκό κοινό το 388 π.Χ για να διακωμωδήσει και να καταδείξει την άδικη διανομή του πλούτου και τις κοινωνικές ανισότητες, αποτυπώνοντας παράλληλα την έκπτωση των ανθρώπινων αξιών. Ο ποιητής αναδεικνύει την κοινωνία της εποχής του, που στη δίψα της για πλούτο μοιάζει ολότελα με την δική μας. Η Πενία αντιτίθεται σε αυτήν την επιθυμία για κατοχή υλικών αγαθών σε όλους τους πολίτες, ενσαρκώνοντας την ανάγκη που οδηγεί τον άνθρωπο στην καθημερινή σκληρή εργασία, με μοναδικό σκοπό την ίδια την επιβίωση.

Θέλοντας να τονίσει την άκρως επίκαιρη συνθήκη της κρίσης και σεβόμενο απόλυτα το Αριστοφανικό κείμενο, το Θέατρο Τέχνης σκοπεύει να δώσει μεγαλύτερη βαρύτητα με αυτήν την παράσταση στο ρόλο της Πενίας, η οποία με την συνεχή παρουσία της θα τονίζει την παντοτινή ύπαρξή της σ’ όλες τις «πολιτισμένες» κοινωνίες μέσα στον ιστορικό χρόνο.

Ο σκηνοθέτης του έργου, Διαγόρας Χρονόπουλος αναφέρει:

«Καλοκαίρι 2010 μ.Χ. Παρακολουθώντας τη δίνη της οικονομικής κρίσης, τα μέτρα της κυβέρνησης,- αναγκαία, αλλά και άδικα- τη λύπη που μας βαραίνει, το φόβο για το μέλλον, την αγανάκτηση του λαού, αποφάσισα- σε συνεργασία με τον Γιάννη Βαρβέρη- να ανεβάσω τον «Πλούτο-Πενίας Θρίαμβος». Σχολιάζουμε αλλά και παρακολουθούμε τον «Αγώνα» της Πενίας να πείσει τον λαό και τον Χρεμύλο αλλά και τους θεατές, για το πόσο σωστά είναι τα «επιχειρήματά της» όπως τα γράφει κατά λέξη ο Αριστοφάνης. Ελπίζω, ότι η παράστασή μας «Πλούτος-Πενίας Θρίαμβος», σε κάποιο βαθμό τουλάχιστον, προσεγγίζει τους στόχους της, χαρίζοντας όχι μόνο το γέλιο, αλλά και λίγη μελαγχολική γνώση μαζί με αρκετά ερωτηματικά…»

Μετάφραση: Γιάννης Βαρβέρης
Σκηνοθεσία: Διαγόρας Χρονόπουλος
Σκηνικά- Κοστούμια: Πάρις Μέξης
Μουσική: Χρήστος Λεοντής
Χορογραφία: Σοφία Σπυράτου
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Διδασκαλία τραγουδιών: Μαρίνα Χρονοπούλου
Α’ Βοηθός σκηνοθέτη: Θοδωρής Αντωνιάδης
Β’ Βοηθός σκηνοθέτη: Ανζελίκα Καψαμπέλη
Βοηθός σκηνογράφος: Εύη  Καλογηροπούλου
 
Διανομή:
Πενία: Κάτια Γέρου
Πλούτος: Δημήτρης Λιγνάδης
Χρεμύλος: Αλέξανδρος Μυλωνάς
Καρίων: Μάνια Παπαδημητρίου
Δίκαιος: Κωστής Καπελώνης
Βλεψίδημος: Κώστας Βελέντζας
Γυναίκα: Αναστασία Γεωργοπούλου
Συκοφάντης: Λευτέρης Λουκαδής
Γριά: Βασίλης Λέμπερος
Νέος: Αλέξανδρος Πέρρος
Ερμής: Θοδωρής Αντωνιάδης
Ιερέας: Κώστας Βελέντζας

Χορός:
Κώστας Βελέντζας, Θοδωρής Αντωνιάδης, Ηλεάννα Μπάλλα, Μαρία Κόμη-Παπαγιαννάκη, Αναστασία Γεωργοπούλου, Αλέξανδρος Πέρρος, Πανάγος Ιωακείμ, Βένια Σταματιάδη, Νίκος-Ορέστης Χανιωτάκης, Ορφέας Χατζηδημητρίου, Θάλεια Γρίβα, Πάρις Θωμόπουλος, Γεράσιμος Σκαφίδας

Πληροφορίες: Ελληνικό Φεστιβάλ, Χατζηχρήστου 23 και Μακρυγιάννη, Αθήνα, Τηλ.: 210 9282900. Πληροφορίες για τα εισιτήρια – online κρατήσεις, τηλ. 210 3272000.

Read Full Post »