Η εκπαίδευση στο Άργος επί Καποδίστρια (1828-1832)
Παρά το γεγονός ότι στην Πελοπόννησο εξαιτίας του Αγώνα είχαν συμβεί πολλές καταστροφές, κατά την επαναστατική περίοδο σημειώθηκε δραστηριοποίηση υπέρ της εκπαίδευσης, η οποία εντάθηκε κατά την καποδιστριακή εποχή, όπου τέθηκαν οι βάσεις για τη συστηματική οργάνωση της.
Πορτραίτο του Άνθιμου Γαζή.
Το Άργος, το οποίο ανήκε στα παραδοσιακά διοικητικά κέντρα της χώρας, ήταν μία από τις περιοχές όπου παρατηρήθηκε σχετική παιδευτική κινητοποίηση ήδη πριν από την άφιξη του Καποδίστρια. Το 1824 η γνωστή πενταμελής επιτροπή, η οποία με πρόεδρο τον Άνθιμο Γαζή* υπέβαλε σχέδιο οργάνωσης της εκπαίδευσης, πρότεινε μεταξύ άλλων την ίδρυση κεντρικού αλληλοδιδακτικού σχολείου στο Άργος, το οποίο θα χρησίμευε ως πρότυπο Διδασκαλείο για την εκπαίδευση δασκάλων κατά την αλληλοδιδακτική μέθοδο.**
Έφορος του σχολείου αυτού ανέλαβε ο Γρηγόριος Κωνσταντάς. Στις αρχές του 1825, ο τελευταίος ανέφερε στην έκθεση του για τη δημόσια εκπαίδευση, που απηύθυνε προς τον Ιταλό περιηγητή Pecchio, ότι το σχολείο βρισκόταν «εις ανθούσαν κατάστασιν», απ’ όπου άλλωστε αποφοίτησε ορισμένος αριθμός αλληλοδιδασκάλων Παρ’ όλα αυτά όμως από τις υπάρχουσες πηγές δε διαπιστώνεται η εύρυθμη λειτουργία του σχολείου, αφού στις 19 Απριλίου του 1825, οι επιστάτες του σχολείου ιερομόναχος Παρθένιος και Αναγνώστης Ιατρός ανακοίνωναν στη Διοίκηση την παραίτηση τους, μετά το σφετερισμό των εθνικών κτημάτων που είχαν αφιερωθεί τον προηγούμενο χρόνο για την αντιμετώπιση των εξόδων συντήρησης του σχολείου.
Μετά την άφιξη του Κυβερνήτη, τον Ιανουάριο του 1828, έγιναν συντονισμένες προσπάθειες για τη συστηματοποίηση της εκπαίδευσης. Η οργάνωση αλληλοδιδακτικών σχολείων, όπως ονομάζονταν τα σχολεία της στοιχειώδους εκπαίδευσης, ιεραρχήθηκε σε σύγκριση με τα ελληνικά σχολεία, που ανήκαν στη μέση βαθμίδα εκπαίδευσης. Παράλληλα λειτούργησαν κοινά σχολεία, στα οποία δεν εφαρμόσθηκε η αλληλοδιδακτική μέθοδος και όπου διδάσκονταν τα λεγόμενα «κοινά γράμματα»***. Τα σχολεία, τα οποία συντηρούνταν από την κυβέρνηση ή την κοινότητα, χαρακτηρίζονταν ως δημόσια, ενώ ιδιαίτερα ήταν τα σχολεία, των οποίων τα έξοδα καταβάλλονταν από τους γονείς.
Στα πλαίσια της εκπαιδευτικής πολιτικής του Καποδίστρια εντάχθηκε και η καθιέρωση ενιαίας αλληλοδιδακτικής μεθόδου. Επειδή μέχρι τότε στα αλληλοδιδακτικά σχολεία δεν υπήρχε ομοιογενής μέθοδος διδασκαλίας, με το κυβερνητικό διάταγμα 1032 της 12ης Ιουλίου του 1830 έπρεπε να εισαχθεί σε όλα τα σχολεία η μέθοδος του Γάλλου Sarazin μεταφρασμένη από τον I. Κοκκώνη και να σταλεί σε όλα τα σχολεία το εγχειρίδιο «Οδηγός της Αλληλοδιδακτικής Μεθόδου».
Στο Άργος την περίοδο 1828 – 1832 λειτούργησαν τα σχολεία:
Δημόσιο Αλληλοδιδακτικό Σχολείο.
Ιδιαίτερα Σχολεία «των κοινών γραμμάτων».
Την καποδιστριακή περίοδο στο Άργος σημειώθηκαν σημαντικές προσπάθειες στον τομέα της εκπαίδευσης, οι οποίες όμως ανεστάλησαν μετά τη δολοφονία του Κυβερνήτη, στις 27 Σεπτεμβρίου του 1831, εφόσον η λειτουργία των σχολείων επηρεάσθηκε από τα διαδραματιζόμενα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα. Εξαιτίας δε των συγκρούσεων του Δεκεμβρίου του ίδιου χρόνου, που έλαβαν χώρα στο Άργος και μετά την ερήμωση της πόλης, τα σχολεία έπαψαν να λειτουργούν.
Δέκα μήνες αργότερα, οι κάτοικοι έχοντας πλέον επιστρέψει στις εστίες τους έκαναν έκκληση προς την κυβέρνηση για την επαναλειτουργία του αλληλοδιδακτικού σχολείου, την οποία ενίσχυσε και σχετική αναφορά του αλληλοδιδασκάλου Ν. Φανδρίδη προς τη Γραμματεία της Παιδείας στις 19 Οκτωβρίου, ζητώντας οικονομική ενίσχυση για την επιδιόρθωση των ζημιών που είχε υποστεί το διδακτήριο. Το αίτημα βρήκε ανταπόκριση και στις 22 Οκτωβρίου, ο τότε Γραμματεύς της Παιδείας Ιάκωβος Ρίζος ανέφερε προς το Διοικητικό Τοποτηρητή Άργους να φροντίσει για την πληρωμή των μισθών του δασκάλου από τους επιτόπιους πόρους, αλλά να αναλάβουν οι ίδιοι οι κάτοικοι την επισκευή του σχολείου «δια την ενεστώσαν εντελή αμηχανίαν του Ταμείου». Έτσι το αλληλοδιδακτικό σχολείο επαναλειτούργησε και προσωρινά στεγάσθηκε σε οίκημα που παραχώρησαν οι κάτοικοι, μέχρι να επιδιορθωθεί το σχολικό κτήριο. Για την λειτουργία των σχολείων του Άργους την παρούσα περίοδο, θα δανειστούμε σε επόμενα άρθρα μας, την εργασία της κας Αννίτας Κορδατζή – Πρασσά, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό « Ελλέβορος», τεύχος 11, το 1994.
Υποσημειώσεις
* Άνθιμος Γαζής (Μηλιές Πηλίου, 1758 – Σύρος, 1828) ήταν Έλληνας συγγραφέας, χαρτογράφος και από τους σημαντικότερους διαφωτιστές, που αγωνίστηκε για την διάδοση των ευρωπαϊκών ιδεών στην Ελλάδα. Σπούδασε στη γενέτειρά του και στην Κωνσταντινούπολη, όπου και χειροτονήθηκε αρχιμανδρίτης. Το 1796 έγινε εφημέριος του ναού της ελληνικής παροικίας στη Βιέννη της Αυστρίας.
Από το 1799 έως και το 1812 ανέπτυξε ιδιαίτερη συγγραφική και εκδοτική δραστηριότητα, εκδίδοντας έργα Ελλήνων ή ξένων συγγραφέων μεταφρασμένα από τον ίδιο. Από αυτά ξεχωρίζουν τα δικά του έργα, όπως η πεντάτομη Ελληνική Βιβλιοθήκη (1807), η οποία περιλαμβάνει βιογραφίες αρχαίων συγγραφέων, και το τρίτομο Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής (1809–1816). Το 1811, με υπόδειξη του Κοραή εξέδωσε στην Βιέννη το περιοδικό Ερμής ο Λόγιος, το πιο αξιόλογο προεπαναστατικό έντυπο, μέσα από το οποίο σχολιάζει ο ίδιος τα φιλολογικά γεγονότα και την δημιουργία πνευματικών ευρωπαϊκών κινημάτων. Ο ίδιος είχε την επιμέλεια του περιοδικού μέχρι το 1814. Το περιοδικό συνέχισε να κυκλοφορεί μέχρι το 1821. H χαρτογραφική του ενασχόληση ήταν πολύ αξιόλογη. Σημαντικότερο έργο του είναι ο Πίναξ Γεωγραφικός της Ελλάδος τον οποίο εξέδωσε στη Βιέννη το 1800, που θεωρείται μία νέα έκδοση της Χάρτας του Ρήγα. Μικρότερων διαστάσεων από αυτήν (102 Χ 104 εκ.), είναι σήμερα, ένας από τους σπανιότερους ελληνικούς χάρτες, αφού σώζονται μόνο 6 αντίτυπά του στο εξωτερικό. Ένα από αυτά κοσμεί την Κεντρική Εθνική Βιβλιοθήκη της Ιταλίας στη Φλωρεντία. Ένας άλλος εξαιρετικά σπάνιος χάρτης του Γαζή (Άτλας περιέχων καθολικούς γεωγραφικούς πίνακας της υδρογείου σφαίρας) αποκτήθηκε από την Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστραλίας.
Ο Γαζής πίστευε ότι μόνο με την πνευματική αφύπνιση των υποδούλων θα επιτυγχανόταν η Επανάσταση. Όντας άνθρωπος πνευματικής αναζήτησης, ο Γαζής επιθυμούσε να αναπτυχθεί το επίπεδο του εκπαιδευτικού συστήματος στην Ελλάδα. Το 1814, σε συνεργασία με τον Καποδίστρια και άλλους σημαντικούς Έλληνες, ίδρυσε την Φιλόμουσο Εταιρεία, πολιτιστική οργάνωση, η οποία είχε ουσιαστικά πολιτική χροιά. Παράλληλα, ξεκίνησε την ανέγερση στην πατρίδα του προτύπου σχολείου, εστιασμένου στις φυσικές επιστήμες (βλ. Δημόσια Βιβλιοθήκη Μηλεών).
Το 1817 έφτασε μέχρι την Οδησσό, προκειμένου να συλλέξει συνδρομές για την Σχολή. Εκεί τον βρήκε ο Σκουφάς και του προτείνει να γίνει μέλος της Φιλικής Εταιρείας. Ο Γαζής δίστασε και έτσι επέστρεψε στις Μηλιές, όπου, μαζί με τον Γρηγόριο Κωνσταντά, οργάνωσε την Σχολή. Εκεί τον συνάντησε ο Ξάνθος, ο οποίος κατάφερε να τον πείσει να μπει στην Εταιρεία. Ήταν ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες της, καθώς συνέβαλε στη μύηση νέων μελών και συνεννοήθηκε με ντόπιους οπλαρχηγούς, έτσι ώστε να προετοιμάσει την Επανάσταση. Υπήρξε ένα είδος συνδέσμου για τους Φιλικούς που βρίσκονταν στην Ρωσία και στην Μολδοβλαχία και τους μυημένους στην Πελοπόννησο και την Στερεά Ελλάδα.
Την 1η Μαΐου του 1821, ανήμερα του Πάσχα, κήρυξε την επανάσταση στη Θεσσαλία και τη Μαγνησία και έλαβε μέρος σε όλες τις μετέπειτα μάχες στην περιοχή. Μετά την αποτυχία της επανάστασης στην Θεσσαλία, κατέφυγε στον Νότο και διορίσθηκε μέλος του Αρείου Πάγου. Συμμετείχε σε όλες τις εθνοσυνελεύσεις, αλλά ύστερα παραμερίστηκε και έγινε σχολάρχης στην Τήνο και την Σύρο, όπου και πέθανε το 1828. ( Βικιπαίδεια )
** Κατά την μέθοδο αυτή μεγάλος αριθμός μαθητών στο ίδιο σχολείο διδασκόταν από τον ίδιο δάσκαλο «αλληλοδιδακτικός» με τη βοήθεια των καλύτερων μαθητών , που ονομάζονταν «πρωτόσχολοι». Η μέθοδος αυτή συστηματοποιήθηκε στην Αγγλία από τους Α. Bell και J. Lancaster στο τέλος του 18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα και κατόπιν στη Γαλλία. Στην Ελλάδα καθιερώθηκε από τη Β’ Εθνοσυνέλευση του Άστρους το 1823.
*** Αυτά ήταν η γραφή, η ανάγνωση και λίγη αριθμητική που διδάσκοντο από τους γραμματοδιδάσκαλους.
Πηγή
- Περιοδικό Ελλέβορος « Πρώτο Αφιέρωμα στο Άργος», τεύχος 11, 1994.
ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 