Feeds:
Δημοσιεύσεις
Σχόλια

Posts Tagged ‘Ποίηση’

Καζαντζάκης Νίκος (18 Φεβρουαρίου 1883 – 26 Οκτωβρίου 1957)


 

 Ο δημιουργός παλεύει με ουσία σκληρή, αόρατη, ανώτερη του, κι ο πιο μεγάλος νικητής βγαίνει νικημένος. Για πάντα το πιο βαθύ μας μυστικό, το μόνο που άξιζε να ειπωθεί, μένει ανείπωτο. Δεν υποτάσσεται ποτέ αυτό στο υλικό περίγραμμα της τέχνης. Πλαντούμε στην κάθε λέξη, βλέπουμε ένα δέντρο ανθισμένο, έναν ήρωα, μια γυναίκα, το άστρο της αυγής και φωνάζουμε: Αχ! και τίποτ’ άλλο δεν μπορεί να χωρέσει τη χαρά μας. Όταν το Αχ! αυτό θελήσουμε, αναλύοντάς το να το μεταδώσουμε στους ανθρώπους, να το σώσουμε από την ίδια μας τη φθορά, πως εξευτελίζεται σε λόγια αδιάντροπα, βαμμένα γεμάτα αέρα και φαντασία!… (Αναφορά στον Γκρέκο)

 

Νίκος Καζαντζάκης

Πεζογράφος, θεατρικός συγγραφέας και ποιητής, από τις πνευματικές φυσιογνωμίες με τη μεγαλύτερη απήχηση στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης (η οποία αποτελούσε ακόμη μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας), από το Μιχάλη Καζαντζάκη και τη Μαρία Χριστοδουλάκη. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές στη γενέτειρά του και ενδιαμέσως στο κολλέγιο Φραγκισκανών Μοναχών της Νάξου (1897-99), όπου έμαθε γαλλικά και ιταλικά, σπούδασε νομικά στην Αθήνα και στο Παρίσι.

Στο Παρίσι ο νεαρός σπουδαστής Νίκος Καζαντζάκης γνώρισε τα νέα φιλοσοφικά ρεύματα και είχε την ευκαιρία να παρακολουθήσει τα μαθήματα του φιλοσόφου Henri Bergson, ο οποίος υποστήριζε ότι η ζωή είναι διαρκής δημιουργία, μία γιγάντια προσπάθεια ν’ ανασηκωθεί η ύλη. Ο Καζαντζάκης συνέλαβε την εικόνα του αγωνιζόμενου ανθρώπου που αγωνίζεται σ’ έναν ανήφορο χωρίς τέλος για μια «Οδύσσεια» χωρίς «Ιθάκη».

Ο Νίκος Καζαντζάκης, φοιτητής στην Αθήνα, 1904. Αρχείο: Εκδόσεις Καζαντζάκη.

Ο Νίκος Καζαντζάκης, φοιτητής στην Αθήνα, 1904. Αρχείο: Εκδόσεις Καζαντζάκη.

Επιστρέφοντας τύπωσε στο Ηράκλειο τη διατριβή του επί υφηγεσία «Ο Φρειδερίκος Νίτσε εν τη φιλοσοφία του δικαίου» (1909). Κατά τους βαλκανικούς πολέμους κατατάχθηκε εθελοντής στο στρατό και υπηρέτησε στο ιδιαίτερο γραφείο του Πρωθυπουργού. Αργότερα (1919) διορίστηκε Γενικός Διευθυντής στο νεοσύστατο Υπουργείο Περιθάλψεως και από τη θέση αυτή καταρτίζει σχέδιο για την επιστροφή των Ελλήνων του Καυκάσου, όπου πήγε ο ίδιος για την περίθαλψη των ομοεθνών. Όσοι επέστρεψαν (150.000 περ. πρόσφυγες) εγκαταστάθηκαν στη Δ. Μακεδονία και Θεσσαλία. Από τη θέση αυτή αποχώρησε μετά την ήττα του Ελ. Βενιζέλου στις εκλογές του Νοεμβρίου 1920.

Τα χρόνια της κατοχής τα πέρασε στην Αίγινα, όπου και άλλοτε βρέθηκε μελετώντας και γράφοντας απομονωμένος σαν ερημίτης. Μετά την απελευθέρωση ήρθε στην Αθήνα. Θέλησε να γίνει ακαδημαϊκός, αλλά η αίτησή του απορρίφθηκε. Διορίστηκε Υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου στην κυβέρνηση Σοφούλη, αλλά μετά από δύο μήνες παραιτήθηκε.

 

Νίκος Καζαντζάκης

 

Ο Νίκος Καζαντζάκης έφυγε από την Ελλάδα τον Ιούνιο 1946 για ένα σύντομο ταξίδι στην Αγγλία, αλλά δεν επέστρεψε ποτέ πια. Από το Λονδίνο βρέθηκε στο Παρίσι, καλεσμένος από τη Γαλλική κυβέρνηση· και για ένα μικρό διάστημα ήταν σύμβουλος για τη λογοτεχνία στην UNESCO. Παραιτήθηκε και από τη θέση αυτή, για ν’ ασχοληθεί αποκλειστικά και μόνο με την ιδιότητα του συγγραφέα.

Ο Καζαντζάκης παντρεύτηκε το 1911 τη συγγραφέα Γαλάτεια Αλεξίου, αλλά δεν μπόρεσαν να συμβιώσουν. Ήταν χαρακτήρας εντελώς διαφορετικός. Μόνος του ή μαζί με τη Γαλάτεια γράφει πέντε αναγνωστικά για το δημοτικό σχολείο για βιοποριστικούς λόγους και εγκρίνονται όλα από το Υπουργείο Παιδείας (1914). Τα υπέγραφε όλα η γυναίκα του. Για οικονομικούς λόγους, επίσης, έκανε κατά καιρούς πολλές μεταφράσεις. Ο γάμος με τη Γαλάτεια διαλύθηκε οριστικά το 1926. Είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό το μυθιστόρημα της Γαλάτειας Καζαντζάκη «Άνθρωποι και υπεράνθρωποι» με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία και με πολλές αναφορές στην προσωπικότητα του Καζαντζάκη και στη συμβίωσή τους. Το 1945 παντρεύτηκε την Ελένη Σαμίου, ύστερα από μακρότατο δεσμό, η οποία στάθηκε δίπλα του μέχρι τέλους.

Ο Νίκος Καζαντζάκης έκανε πολλά ταξίδια στην Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία, καταγράφοντας τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις σε βιβλία. Επίσης, το 1914 γνώρισε τον Άγγελο Σικελιανό και μαζί επισκέφθηκαν το Άγιο Όρος και την επόμενη χρονιά πολλά μέρη της Ελλάδας, αναζητώντας «τη συνείδηση της φυλής τους», όπως έλεγαν, παρά το γεγονός ότι οι δύο άνδρες ήταν δύο εντελώς διαφορετικοί χαρακτήρες.

 

Στο βιβλίο του με τίτλο «Ταξιδεύοντας» είναι συγκεντρωμένα ταξιδιωτικά κείμενα του Νίκου Καζαντζάκη, που αναφέρονται στην Ιταλία, την Αίγυπτο, το Σινά, την Ιερουσαλήμ, την Κύπρο και το Μοριά. Τα κείμενα για το Μοριά είναι γραμμένα σε μορφή δημοσιογραφικών ανταποκρίσεων και χρονολογικά τοποθετούνται στη δεκαετία του 1930.Το ταξίδι του Καζαντζάκη στο Μοριά κλείνει με την επίσκεψη του στο Άργος και στις Μυκήνες. Ο συγγραφέας επιστρέφει στο Σιδηροδρομικό Σταθμό του Άργους, όπου, περιμένοντας κάτω από τις λεύκες την άφιξη του τρένου για την Αθήνα, γράφει ένα από τα ωραιότερα κομμάτια του σχετικά με την ταυτότητα του Νέου Ελληνισμού. Προσπαθεί να τοποθετήσει το νεοέλληνα ανάμεσα σ’ Ανατολή και Δύση, να του δώσει ένα καθήκον. «Δεν μπορούμε», γράφει, «ν’ αρνηθούμε μήτε την Ανατολή μήτε τη Δύση… Είμαστε υποχρεωμένοι ή να φτάσουμε στο λαμπικάρισμα της Ανατολής σε Δύση, να πετύχουμε δηλαδή μια δυσκολότατη σύνθεση, ή να χαροπαλεύουμε δούλοι…»

 

Ο Νίκος Καζαντζάκης, αν και ήταν ήδη πολύ γνωστός, από τότε που εγκαθίσταται στην Αντίμπ της Γαλλίας (1948) η φήμη του μεγαλώνει και τα έργα του μεταφράζονται σε πολλές γλώσσες. Τιμήθηκε πολλές φορές, αλλά στερήθηκε το βραβείο Νόμπελ – αν και είχε προταθεί επανειλημμένως – για τις τολμηρές του θέσεις, που κινητοποιούν την ορθόδοξη και καθολική εκκλησία να μην τύχει αυτής της ύψιστης τιμής.

Ο Νίκος Καζαντζάκης στο Άργος, το 1927. Φωτογραφία «Επτά Ημέρες Καθημερινή», Κυριακή 2 Νοεμβρίου 1997. Αρχείο: Ελένη Καζαντζάκη.

Ο Πάπας είχε αναγράψει στον κατάλογο απαγορευμένων βιβλίων το μυθιστόρημα «Ο τελευταίος πειρασμός». Το τελευταίο μακρινό του ταξίδι το έκανε στην Κίνα, όπου προσεβλήθη από ασιατική γρίππη και επιστρέφοντας πέθανε στο Φράιμπουργκ της Γερμανίας. Κηδεύτηκε στο λόφο Μαρτινέγκο στο Ηράκλειο. Στον τάφο του είναι χαραγμένη η επιγραφή: «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβάμαι τίποτα, είμαι λεύτερος».

Το συγγραφικό έργο του Καζαντζάκη είναι τεράστιο. Έγραψε ποίηση, θέατρο, μυθιστορήματα και ταξιδιωτικές εντυπώσεις, δημοσίευσε άρθρα και μελέτες σε εφημερίδες και περιοδικά και έκανε πολλές μεταφράσεις.

Ποίηση:

Οδύσσεια (1938), μια τεράστια επική σύνθεση (στίχοι 33.333), που αναφέρεται στις περιπέτειες του ομηρικού Οδυσσέα μετά την άφιξή του στην Ιθάκη. Στο πρόσωπο του Οδυσσέα, ο οποίος πεθαίνει στο Νότιο Πόλο γενναίος πάντα και ελεύθερος, ενσαρκώνεται η κοσμοθεωρία του ποιητή και η αγωνία του για τη ζωή.

Τερτσίνες (1939) άσματα σε ιαμβικό εντεκασύλλαβο με δαντική ομοιοκαταληξία.

Θέατρο:

Έμμετρες τραγωδίες σε τρεις τόμους· α) με αρχαία θέματα (Προμηθέας 1949, Κούρος 1949, Οδυσσέας 1928, Μέλισσα 1937, β) με βυζαντινά θέματα (Χριστός 1915, Ιουλιανός ο Παραβάτης 1945, Νικηφόρος Φωκάς 1927, Κων/νος Παλαιολόγος 1949 και γ) με διάφορα άλλα θέματα (Καποδίστριας 1946, Χριστόφορος Κολόμβος 1949, Σόδομα και Γόμορα 1948, Βούδας 1928).

Πεζογραφία:

Εκτός από το έργο «Όφις και κρίνο» (1906), εκείνο το βιβλίο που σηματοδοτεί το ιδεολογικό και φιλοσοφικό πιστεύω του Ν. Καζαντζάκη είναι η Ασκητική (1927), γραμμένη λίγο νωρίτερα και δημοσιευμένη αρχικά με τον τίτλο Salvatores Dei (Σωτήρες του Θεού).

Είναι έργο με μεταφυσικό περιεχόμενο, επηρεασμένο από τη φιλοσοφία του Νίτσε και του Μπέρκσον και από την πολιτική δράση του Λένιν. Η Ασκητική, η Οδύσσεια και η Αναφορά στον Γκρέκο αποτελούν τον καταστατικό χάρτη των ιδεών του Ν. Καζαντζάκη.

Σημειώνουμε επίσης δύο έργα γραμμένα στα γαλλικά: Τόντα Ράμπα 1934 (μτφρ. Γιάννη Μαγκλή) και Βραχόκηπος 1936 (μτφρ. Παντ. Πρεβελάκη).

Τα βιβλία, όμως, που αγαπήθηκαν πολύ από το ευρύ κοινό είναι τα μυθιστορήματά του Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά (1946), όπου προβάλλεται ο άνθρωπος της δράσης και της φυσικής ζωής, ο Καπετάν Μιχάλης (1953), που αναφέρεται στην κρητική επανάσταση 1897, Ο τελευταίος πειρασμός (1955), που αναφέρεται στις τελευταίες στιγμές του Θεανθρώπου, Ο Χριστός ξανασταυρώνεται (1955), όπου προβάλλονται οι αρετές και τα ανθρώπινα πάθη, Ο φτωχούλης του Θεού (1956), που αναφέρεται στην ιστορία του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, Ο βραχόκηπος (1960)  και τέλος η Αναφορά στον Γκρέκο (1961, μεταθανάτια έκδοση), μία μυθιστορηματική αυτοβιογραφία, όπου διαγράφεται ο αγώνας του ανθρώπου ν’ ανέβει τον ανήφορό του και να κάμει την ύλη πνεύμα.

Ταξιδιωτικά:

Ο Νίκος Καζαντζάκης ήταν πολυταξιδεμένος και μας άφησε τις ταξιδιωτικές του εντυπώσεις στα βιβλία του με το γενικό τίτλο Ταξιδεύοντας. Στα βιβλία αυτά παρακολουθούμε παράλληλα με τις γεωγραφικές περιηγήσεις – τις ιδεολογικές και φιλοσοφικές θέσεις του συγγραφέα, καθώς ταξιδεύει όπου γης, από την Αγγλία, Ρωσία και Ελλάδα μέχρι το Σινά, την Κίνα και την Ιαπωνία.

Μεταφράσεις:

Τέλος, το μεταφραστικό του έργο είναι επίσης πολύ μεγάλο. Ο Καζαντζάκης, εκτός από τα Αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά, γνώριζε άλλες επτά γλώσσες. Μετέφρασε Νίτσε (Η γέννηση της τραγωδίας, Τάδε έφη Ζαρατούστρας), Ουίλιαμ Τζέιμς (Η θεωρία της συγκινήσεως), Δαρβίνο (Περί της γενέσεως των ειδών), Χένρυ Μπέρκσον (Το γέλιο), Δάντη (Θεία Κωμωδία), Ανθολογία Ισπανών Ποιητών, Γκαίτε (Φάουστ), Μακιαβέλι (Ηγεμών), Γιόργκενσεν (Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης) κ.ά. Μετέφρασε, επίσης, πλατωνικούς διαλόγους και τα ομηρικά έπη σε συνεργασία με τον Ι. Θ. Κακριδή.

Κινηματογραφικές και τηλεοπτικές μεταφορές

Βασισμένες σε έργα του Νίκου Καζαντζάκη είναι οι ταινίες:

Αλέξης Ζορμπάς 

Ο τελευταίος πειρασμός

Μια ακόμα ταινία γυρίστηκε το 1956 βασισμένη στο μυθιστόρημα του Καζαντζάκη, Ο Χριστός ξανασταυρώνεται. Ο τίτλος της ταινίας που τη σκηνοθέτησε ο Ζιλ Ντασέν, είναι, «Εκείνος που έπρεπε να πεθάνει». Ο Χριστός ξανασταυρώνεται προβλήθηκε σαν σειρά από την ΕΡΤ την περίοδο 1975-1976. Οι ταινίες του προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις από φανατικά στοιχεία αλλά και εισαγγελικές παρεμβάσεις και μηνύσεις.

  

Πηγές


  • Οδυσσέας Κουμαδωράκης, « Άργος το πολυδίψιον » Εκδόσεις Εκ Προοιμίου, Άργος, 2007.
  • Το Δέντρο, «Νίκος Καζαντζάκης / Καταφάσεις και Αμφιθυμίες», τεύχος 155-156, Μάιος 2007.

Σχετικά θέματα:

Καζαντζάκης Νίκος ”Ταξιδεύοντας”, Άργος – Μυκήνες  

Read Full Post »

Καραργύρης Γιάννης (ΟΡΝΕΑΤΗΣ) – (1935 – 1999)


 

Γιάννης Β. Καραργύρης

Ο Γιάννης Β. Καραργύρης γεννήθηκε το 1935 στο Γυμνό Αργολίδας. Τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο της γενέτειράς του, το οχτατάξιο Γυμνάσιο Νεμέας και φοίτησε στη Μαράσλειο Παιδαγωγική Ακαδημία Αθηνών. Μετά το διορισμό του στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση, εξασφάλισε διετή υποτροφία στο Διδασκαλείο Δημοτικής Εκπαίδευσης, όπου παρακολούθησε μαθήματα Ψυχολογίας, Κοινωνιολογίας, Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής, Διδακτικής κ.ά. Υπηρέτησε επί σειρά ετών ως διευθυντής στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση, ενώ χρημάτισε μέλος επιτροπής κρίσεως των διδακτικών βιβλίων του Δημοτικού Σχολείου στο Υπουργείο Παιδείας.

Με τη λογοτεχνία ασχολήθηκε από τα εφηβικά του χρόνια. Συνεργάστηκε με πολλές εφημερίδες και περιοδικά και ασχολήθηκε συστηματικά με την κριτική βιβλίων και τη διάσωση του λαϊκού πολιτισμού. Έργα του έχουν περιληφθεί σε πολλές ανθολογίες, όπως «Μεγάλη Πελοποννησιακή Λογοτεχνία», «Σύγχρονοι Έλληνες Λογοτέχνες», «Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας» κ.ά. Έχει τιμηθεί με σαράντα δύο λογοτεχνικά βραβεία ποίησης και πεζογραφίας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Διετέλεσε για πολλά χρόνια πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Λογοτεχνών, μόνιμο μέλος της Αεροπορικής Ακαδημίας Ελλάδος, τακτικό μέλος της Academie Internationale De Lutece Paris και αρχισυντάκτης και συνεργάτης του περιοδικού «Λογοτεχνική Δημιουργία». Πέθανε το 1999 στην Αθήνα.

Τα ποιήματά του εντάσσονται στο χώρο της παραδοσιακής ποίησης, ενώ η διηγηματογραφία του είναι ηθογραφική. Έργα του που έχουν δημοσιευτεί είναι:

Ποιητικές Συλλογές: «Στ’ αγνάντεμα της χαραυγής» (1991), «Στα σύννεφα του χρόνου» (1992), «Από τον Ευαγγελισμό στην Ανάσταση – Πορεία θριάμβου» (Ορατόριο, 1993), «Στου ήλιου την απλοχωριά» (1995).

Διηγήματα: «Στης ζωής τα κύματα» (1992), «Καράβια αταξίδευτα» (1997).

Μυθιστόρημα: «Παπα – Οικονόμος και Κιαμήλ – Μπέης» (1977).

Ιστορικές Μελέτες: «Φλόγες και αίμα στα Καλάβρυτα» (1993), «Το μοναστήρι της Παναγίας του Φαρμακά – Ο Φαρμακάς ως ιστορικός χώρος» (1995), «Ταξιδεύοντας στο παρελθόν» (1999).

Δοκίμια: «Πνευματική οδοιπορία» (1998).

Σχολικά: «Οι εκθέσεις μου» (1976), «Αριθμητική πρώτης δημοτικού» (1979).

Read Full Post »

Αφιέρωμα στο Νίκο Καρούζο – Λογοτεχνικό περιοδικό “Το Δέντρο”


 

Νίκος Καρούζος

Ο Νίκος Καρούζος του Δημήτρη και της Κωνσταντίνας, το γένος Πιτσάκη, γεννήθηκε στο Ναύπλιο. Ο πατέρας του ήταν δάσκαλος στρατευμένος στο Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, διώχτηκε κατά τη διάρκεια του εμφυλίου και εξορίστηκε μετά τη συνθηκολόγηση της Βάρκιζας. Η μητέρα του ήταν κόρη ιερωμένου και δασκάλου. Ο Νίκος Καρούζος γεννήθηκε το 1926 στο Ναύπλιο και πέθανε το 1990 στην Αθήνα, σε ηλικία 65 ετών. Ξεκίνησε σπουδές νομικών και πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, τις οποίες όμως δεν ολοκλήρωσε, καθώς τον κέρδισε τελικά η ποίηση. Το  λογοτεχνικό περιοδικό “Το Δέντρο”, τεύχος 177-178 που κυκλοφορεί,  είναι  αφιερωμένο στο μεγαλύτερο μέρος του  στον ποιητή  Νίκο  Καρούζο.

Έγραψα ποίηση· μ’ άλλα λόγια συνεργάστηκα με το μηδέν.

Ο αφιερωματικός λόγος του εισαγωγικού εκδοτικού σημειώματος μας προετοιμάζει ως αρκεί: στην περίπτωση του Νίκου Καρούζου (1926-1990) ο αναγνώστης εισέρχεται σε μια μεγάλη αναγνωστική περιπέτεια, προσκαλούμενος στην εμπειρία μιας παράδοξης ανάφλεξης· στο κέντρο ενός λόγου σχεδόν εκστατικού, λίγο πριν από τη σιωπή. Το παρόν του Καρούζου είναι φτιαγμένο σύμφωνα με μια πολύ εκλεπτυσμένη τεχνολογία θανάτου, που αυτόματα καταργεί και παρελθόν και μέλλον και τα μετατρέπει όλα σε απόλυτο παρόν. Είναι το παρόν που είναι δυναστικό, όχι ο χρόνος, γράφει η εκ των δικαίων συνδαιτυμόνων του Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ και ακόμα αιωρούνται τα δικά του λόγια: Αυτό που ονομάζουμε “χρόνο” είναι μια ανάγκη της σκέψης για να επιβάλει στα φαινόμενα μια οργάνωση. Είναι ένα μέσο. Τίποτ’ άλλο.

Το μέλλον είναι μια μορφή ταλαιπωρίας του παρόντος.

Ο Μάνος Στεφανίδης τον θυμάται συνεχώς αγχωμένο – αγχωτικό, να μασουλάει μια περίεργη λέξη στο στόμα, σαν συμβολικό πασατέμπο (ψυχόλεθρος, λυπομανία, εαροκρατία…), έναν έμφοβο της ύπαρξης, εντέλει συμφιλιωμένο με το κενό και με το τίποτα, που γνώριζε πως η ποίηση ορίζεται σαν το διάκενο ανάμεσα στον στοχασμό και την παράνοια.

(Σ’) ένα έπος χωρίς ήρωες, με τον ποιητή σπαρασσόμενο και κατακαιόμενο όχι όπως ο Μαλόι αλλά σαν ένας Μωυσής ξεχασμένος στην πλατεία Μαβίλη, που του δόθηκαν μεν οι εντολές αλλά εκείνος τα έχασε (Ή, τις πετάξει στα σκουπίδια, οι βιογράφοι διίστανται).

Αφιέρωμα στο Νίκο Καρούζο - “Το Δέντρο”

Ο Γ. Ι. Μπαμπασάκης ομολογεί την αρχική του λαχτάρα να βρει στο πρόσωπο του Καρούζου έναν Έλληνα μπητνίκο, έναν Γκίνσμπεργκ, έναν Κέρουακ – έστω μια εικόνα και ομοίωση των φαντασμάτων που τους στοίχειωναν στα κοινά τους μπαρ – ποτοσχολαστήρια (όπως τα έλεγε). Αργότερα, καθώς εκείνος ο Τελετάρχης των Αντοχών βεβαίωνε με γέλια ομηρικά πως το χιούμορ του είναι φερμένο από την τραγωδία και γύρευε την δέουσα λέξη, αληθινός ακροβάτης στο σχοινί πάνω απ’ την άβυσσο του χρόνου, είδε την διαφορά. «Η διαλεκτική του…μια σχεδόν ολέθρια ένταση για το τι μας περιμένει και πώς θα μπορούσαμε να το αντιμετωπίσουμε, να εναλλάσσεται με μια πολύτιμη, λυτρωτική αταραξία, αποκτημένη ύστερα από διαλεχτά διαβάσματα και στοχασμούς σχετικά με το πώς θανατώνεις, νυχθημερόν, το θάνατο» .

Καταλήγω πως η μια αλήθεια είναι το χιούμορ της άλλης. Αυτό το χιούμορ στην ποίησή του σκιτσάρει ο Χαράλαμπος Γιαννακόπουλος, εκείνη την συνειδητή του προσπάθεια να την αποφορτίσει από την απόγνωση που γεννάει η ύπαρξη. Πόσο μάλλον όταν Όλα είναι τραγικά πλην του τράγου, πόσο μάλλον όταν Είμαστε ακόμη στην προϊστορία του χιούμορ.

Αναπάντεχο κομμάτι, μια εκτενής συζήτηση μεταξύ του ποιητή και του τουμπίστα και πεζογράφου Γ. Ζουγανέλη το 1986 (κάποια στιγμή ο ποιητής, μανιώδης των δώρων, του χαρίζει την Ιστορία της Τζαζ, του Τζον Τσίλτον) ενώ νωρίτερα μας έχει κάπως ησυχάσει: Η αλαζονεία ενός καλλιτέχνη θα βγει στο έργο, θα τιμωρηθεί μέσα στο έργο. Μαρία Αρμύρα, Ανδρέας Βεργιόπουλος, Τάσος Γουδέλης, Γιάννης Ευσταθιάδης, Νίκος Κουφάκης, Μαίρη Μεϊμαράκη, Νίκος Αλ. Μηλιώνης, Σάββας Μιχαήλ, Εύα Μπέη, Αθηνά Παπαδάκη, Μανόλης Πρατικάκης, Πάνος Σταθογιάννης, Σταύρος Στρατηγάκος, Κώστας Δ. Υφαντής, Θέμος Χαραμής, Κώστας Χατζηαντωνίου και Βαγγέλης Χατζηβασιλείου οι έτεροι αφιερωτές.

Read Full Post »

Λιαλιάτσης Πάνος (1936-2025)


 

Πάνος Λιαλιάτσης

Πάνος Λιαλιάτσης

Ο Πάνος Λιαλιάτσης γεννήθηκε στην Ασίνη το 1936. Περάτωσε το γυμνάσιο Ναυπλίου το 1955 και πέτυχε στη Θεολογική και Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Γράφτηκε στην πρώτη, την οποία περάτωσε το 1961 ως υπότροφος του Ι.Κ.Υ. Παράλληλα, παρακολου­θούσε τα μαθήματα της Φιλοσοφικής. Πέτυχε στις εξετάσεις του Υπουργείου Δικαιοσύνης το 1962 και εργάστηκε ως επιμελητής ανηλίκων στο Πρωτοδικείο Ναυπλίου από το 1962 μέχρι το 1972, που προσλήφθηκε στην επαγγελματι­κή εκπαίδευση (Δημόσια κατωτέρα τεχνική σχολή Άργους και τεχνικό και επαγγελματικό λύκειο Ναυπλίου). Το 1992 συνταξιοδοτήθηκε από τη μέση Εκπαίδευση. Το 1963 πήρε υποτροφία της Καθολικής Εκ­κλησίας και παρακολούθησε μαθήματα Βυζα­ντινής Φιλολογίας στο Καθολικό Ινστιτούτο, στο Παρίσι και στη Σορβόννη, τα οποία διέκοψε λόγω ασθενείας.

Ως μαθητής γυμνασίου δημοσίευσε ποιήμα­τα (1952-1955) στην εφημερίδα του Ναυπλίου «Σύνταγμα» και σε άλλες εφημερίδες του Ναυ­πλίου και του Άργους. Τα πρωτόλεια του Πάνου Λιαλιάτση δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό «Σπίτι του παιδιού» που διηύθυνε ο δημοσιογράφος Άγγελος Μεταξάς την περίοδο εκείνη. Ως φοιτητής δημοσίευσε ποιήματα στη «Φι­λολογική Βραδυνή» που διηύθυνε ο Μπάμπης Κλάρας.

Εμφανίστηκε επίσημα στα Γράμματα το 1965 με την ποιητική συλλογή «Ο Φράχτης» που απέσπασε ενθαρρυντικές κριτικές. Το 1985 δημοσίευσε τον «Κύ­κλο της αγρύπνιας» και το 1991 τη «Χαρμολύπη», που απέσπασε το βραβείο ποίησης της Ελληνι­κής Εταιρείας Χριστιανικών Γραμμάτων. Τέλος, το 1995 δημοσίευσε την ολιγοσέλιδη συλλογή «Της Ογδόης ημέρας» με ποιήματα φιλοκαλικά.

Δοκίμια του Πάνου Λιαλιάτση δημοσιεύθηκαν στον τοπικό Τύπο (1962-2014) στην εφημερίδα «Η Καθημερινή», στη «Νέα Εστία», στην «Επο­πτεία», στη «Σύναξη» και σε άλλα λογοτεχνικά φύλλα. Ο Πάνος Λιαλιάτσης εξέδωσε το 1972 τον «Πιπιά» του Αντ. Λεκόπουλου – Αναπλιώτη, την «Αργολική Λογοτεχνία 1830 – 1993» (1994) και άλλες ελάσσονες μελέτες: Το κάψιμο του Ιού­δα, Η Ασίνη ως ποιητικό σύμβολο

Άλλα έργα του είναι η «Ναυπλιακή Ανθολογία» (1969), το «Ναύπλιο» (τουριστικός οδηγός), κ.ά. Μετέφρασε από τα Γαλλικά το βιβλίο του Et. Trocmé «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ, όπως τον είδαν όσοι τον γνώρισαν» και του Jean Danielou «Αγία Γραφή και Λειτουργία» και άλλα δοκίμια.

Το 2002 εκδόθηκαν από τις εκδόσεις «Ελλέβορος», «Τα Ποιήματα 1965- 1995», τα οποία το 2014 επανεκδόθηκαν με την προσθήκη δύο ποιημάτων και με τον νέο τίτλο «Λυρικό Ημερολόγιο» από τις εκδόσεις της «Αργολικής Αρχειακής Βιβλιοθήκης Ιστορίας και Πολιτισμού».

Ο Πάνος Λιαλιάτσης πέρασε στο επέκεινα πλήρης ημερών, λόγων, έργων, ιδεών την 25η Απριλίου 2025. Η εξόδιος ακολουθία ετελέσθη το Σάββατο 26 Απριλίου, στις 11 το πρωί, στον Ιερό Ναό της Αγίας Τριάδας, Πρόνοιας, Ναυπλίου. Η ταφή έγινε στη γενέτειρά του, την Ασίνη.

 

H ποίηση και ο μυστικισμός


 

Το άρθρο που παραθέτουμε γράφτηκε από τον Henri Tonnet, διδάκτορα της Κλασικής Φιλολογίας  και Nέας Ελληνικής Φιλολογίας, στη Σχολή Ανατολικών Γλωσσών του Παρισιού. Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ στις 3/6/2003.

 

Πάνος Λιαλιάτσης: «Τα ποιήματα 1965-1995», Εκδόσεις «Ελλέβορος», Άργος, 2002.

 

Με τη συλλογή «Tα ποιήματα» που συγκεντρώνει τις ποιητικές συλλογές που δημοσίευσε από το 1965, ο Πάνος Λιαλιάτσης μάς δίνει την ευκαιρία να ακολουθήσουμε την πνευματική και ποιητική του πορεία επί 30 χρόνια και να αξιολογήσουμε συνοπτικά την πρωτοτυπία της προσφοράς του στα ελληνικά γράμματα.

Επειδή τα ποιήματα αυτά αποτελούν το έργο μιας ολόκληρης ζωής, ο αναγνώστης αναρωτιέται αν υπήρξε σημαντική η εξέλιξη της θεματικής και της τεχνοτροπίας του ποιητή κατά το χρονικό διάστημα αυτό. Για να απαντήσουμε πρέπει να κάνουμε μια πρώτη επισήμανση. Όταν ο Λιαλιάτσης δημοσιεύει την πρώτη συλλογή του είναι 29 χρόνων. Προφανώς είχε ήδη φτάσει στην ποιητική του ωριμότητα. Ως προς την ενδεχόμενη εξέλιξή του θα έλεγα πως δεν φαίνεται πουθενά καμία ριζική αλλαγή στη θεματική ή στην τεχνοτροπία.

Διακρίνουμε όμως στο έργο δυο τάσεις που δεν ολοκληρώνονται ποτέ πλήρως. H πρώτη είναι μια τάση σε μια όλο και μεγαλύτερη συντομία και η δεύτερη, η οποία φαίνεται καθαρά στις τελευταίες συλλογές των «Ποιημάτων», στο «Bραχύ Mοναχολόγιο» και στη «Xαρμολύπη», είναι μια αφηγηματική τάση που εκδηλώνεται σε ανέκδοτα για φανταστικές φυσιογνωμίες κληρικών.

 

Επίδραση δύο μεγάλων

 

Ίσως κάνω λάθος, αλλά αυτές οι δύο τάσεις μπορούν να οφείλονται εν μέρει στην επίδραση δυο μεγάλων ποιητών των νεοελληνικών γραμμάτων, του Σεφέρη και του Καβάφη. Βέβαια ο ποιητής, που γεννήθηκε στην Ασίνη, δείχνει περισσότερο επηρεασμένος, στη μορφή των ποιημάτων του, από τον ποιητή του «Βασιλιά της Ασίνης».

Στον Σεφέρη, ο Λιαλιάτσης μου φαίνεται να οφείλει την καθαρή –μερικές φορές κρυστάλλινη– ποίηση που διαποτίζει τα έργα του και την προτίμηση για τη συντομία· αυτή η τάση φτάνει στο αποκορύφωμά της στα ολιγόστιχα ποιήματα του «Λογισμοί λανθάνοντες και δάκνοντες».

Aυτό δεν σημαίνει βέβαια πως ο Λιαλιάτσης θεωρεί τον εαυτό του μαθητή του Σεφέρη· στους «Ανωνύμους της Ασίνης» αφήνει να διαφαίνεται μάλιστα κάποια ενόχληση μπροστά στις βεβαιότητες του Σεφέρη. Αντίθετα η ειρωνική αφήγηση ανεκδότων για μοναχούς ή ιεράρχες, όποια και να είναι η πραγματική προέλευση αυτής της διάθεσης, μου θυμίζει τον τόνο ορισμένων ποιημάτων του Αλεξανδρινού ποιητή.

Kατά τη γνώμη μου, μια μορφή καβαφισμού είναι αισθητή στη δομή του ποιήματος «Eλένη». Παρ’ όλες τις ενδεχόμενες επιδράσεις που δέχτηκε, η ποιητική φωνή του Π. Λιαλιάτση είναι απόλυτα ειλικρινής και πρωτότυπη, αναλλοίωτη από τον «Φράχτη» ως την «Όγδοη ημέρα».

Σε τι συνίσταται η πρωτοτυπία αυτής της φωνής; Θα ήταν ριψοκίνδυνο να προτείνω εδώ μια οριστική απάντηση. Είναι φανερό πως ο συγγραφέας αντλεί πολλά θεματικά και μορφικά στοιχεία από την Iερά Γραφή, τους Πατέρες της Ανατολικής Εκκλησίας και τη «Φιλοκαλία». O ικανός αναγνώστης, για να διατυπώσει μια εμπεριστατωμένη γνώμη, θα έπρεπε να ξέρει καλά αυτά τα έργα. Αφού αποκλείεται να επιδοθώ σε μια έστω και πρόχειρη «διακειμενική» ανάγνωση του έργου του Π. Λιαλιάτση, θα περιοριστώ στην υποκειμενική και αναγκαστικά επιφανειακή προσέγγιση ενός απλού αναγνώστη.

Tο πρώτο που μου κάνει εντύπωση είναι η συνύπαρξη στο έργο του Λιαλιάτση φαινομενικά αντιφατικών στοιχείων. O ποιητής παραδέχεται και χρησιμοποιεί αριστοτεχνικά τη γοητεία της ελληνικής γλώσσας και συγχρόνως ελέγχει αυστηρά τη λεκτική πλημμύρα που απειλεί τους λάτρεις αυτής της καθαυτού ποιητικής γλώσσας. Eλευθερώνει τον στίχο από τη ρίμα και τα παραδοσιακά μέτρα, αλλά δίνει σε κάθε ποίημα τον δικό του ρυθμό. Εστιάζει την προσοχή του σε συγκεκριμένες στιγμές (στιγμιότυπα) της πνευματικής ζωής και ταυτόχρονα διηγείται μικρές ιστορίες, που αν τις διαβάσουμε στη συνέχεια, αποτελούν το «μυθιστόρημα μιας ψυχής»(βλ. το ποίημα «Εωσφόρος» και άλλα).

Όλες αυτές οι φαινομενικές αντιφάσεις προέρχονται, νομίζω, από τη φύση της χριστιανικής ποίησης που καλλιεργείται από τον Λιαλιάτση. Πολιτισμικά ο χριστιανισμός βρίσκεται στο σταυροδρόμι διάφορων γλωσσών και παραδόσεων. Αυτό φαίνεται στην ποιητική γλώσσα που χρησιμοποιείται από τον Λιαλιάτση. Βέβαια η ελληνική παράδοση υπερισχύει παντού, όχι μόνο ως κληρονομιά του εξελληνισμένου πρώτου χριστιανισμού, αλλά και ως συνδυασμός χριστιανισμού και ειδωλολατρίας. Mερικές φορές, στο λεξιλόγιο της Παλαιάς Διαθήκης που χρησιμοποιείται συχνά, ακούγονται και μακρινοί απόηχοι της σημιτικής γλώσσας που μιλούσε ο Iησούς. Oι υπερευαίσθητες κεραίες του ποιητή πιάνουν και την ειδική γοητεία λέξεων όπως Xερουβείμ, Pαάβ, Iεριχώ, Xαναάν, Ραβουνί. O Λιαλιάτσης μιμείται με ευχαρίστηση το βιβλικό ύφος και υιοθετεί την εβραϊκή σύνταξη των O΄: «Kαι εγένετο πάλι χάος/επί του προσώπου της γης».

Ένας χριστιανός ποιητής μπορεί να μας παρουσιάσει τις δυσκολίες της καθημερινής ζωής και της συνοδοιπορίας μας με τον Εσταυρωμένο ή τις πολύπλευρες κοινωνικές και πολιτικές εφαρμογές του ευαγγελικού μηνύματος κοκ. O Λιαλιάτσης είναι μόνο ο ποιητής του μυστικισμού. Aυτή είναι η μεγαλύτερη πρωτοτυπία και η μοναδική αξία του. Δεν ικανοποιείται με τις κοσμικές πλευρές του χριστιανισμού. Πάει αμέσως στην ουσία –και στα πιο δύσκολα και τα πιο απαιτητικά στοιχεία της χριστιανικής ζωής– στην προσωπική «ερωτική» σχέση του πιστού με τον Θεό του. Με αυτήν την προοπτική τίθεται πρώτα πρώτα το πρόβλημα της νομιμότητας της ποίησης ως μέσου επικοινωνίας με τον Θεό.

Oι απαντήσεις του ποιητή σ’ αυτό το ερώτημα ποικίλλουν. Mια φορά, απαντώντας στην ειρωνική παρατήρηση ενός μοναχού, ο ποιητής ισχυρίζεται πως η ποίηση «είναι η μονακριβή του Θεού». Aλλού, όμως, διαπιστώνει την κατωτερότητα του ποιητικού λόγου μπροστά στην άμεση μυστική επαφή με τον Θεό. H ποίηση γεννιέται από την αποτυχία του μυστικού εγχειρήματος. «H σιωπή μου σ’ έστεψε ποιητή», λέει ο Θεός. Αντίθετα, όταν επιτέλους επιτευχθεί η μυστική έκσταση, η ποίηση με τις απλές ανθρώπινες λέξεις της δεν χρησιμεύει πια σε τίποτα: «Tώρα βουλιάζουν οι λέξεις (…) βλέπω εσένα». Ίσως θα μπορούσαμε να πούμε πως η ποίηση είναι μια εκλεπτυσμένη μορφή προσευχής· αλλά αυτή η εντρύφηση στις λέξεις έχει κάτι φιλάρεσκο και κοσμικό, που μπορεί να δυσαρεστήσει τον Θεό: «O Iησούς δεν διαβάζει τους στίχους μου», παραπονιέται ο ποιητής.

 

Eσωτερικό δράμα

 

Aυτές οι πρώτες παρατηρήσεις μας επιτρέπουν, νομίζω, να καταλάβουμε το εσωτερικό δράμα που είναι το κύριο θέμα της ποίησης του Λιαλιάτση. H ποίησή του κινείται στον ενδιάμεσο χώρο, ανάμεσα στην απιστία και τη χαρούμενη και ανείπωτη συνάντηση με τον Θεό. Aκόμη και η αμφιβολία επιτρέπει κάποια επαφή με το θείον ή με την Aγάπη. Έτσι κάθε ποίημα είναι και μια καινούργια περιπέτεια της ψυχής στην αναζήτηση του Θεού. O ποιητής δεν παρουσιάζει αφηρημένα ή φιλοσοφικά τα εμπόδια που εμφανίζονται στον δρόμο του προς τον Θεό.

Γι’ αυτόν αυτά τα εμπόδια αποτελούν κάτι συγκεκριμένο, τον Φράχτη – που δίνει τον τίτλο στην πρώτη συλλογή του βιβλίου. H ανθρώπινη φύση δεν επιτρέπει την υπέρβαση αυτού του εμποδίου. Yπάρχει όμως μια ανθρώπινη εμπειρία που δίνει την εντύπωση –την ψευδαίσθηση;– μιας απόλυτης ένωσης με τον Άλλο, ο Έρωτας. Έτσι στη διαλεκτική της ποίησης του Π.Λ., δίπλα στην Aγάπη και τη Σιωπή, υπάρχει και η Γυναίκα. Σ’ αυτή τη μυστική οικονομία η Γυναίκα είναι μια αμφίσημη έννοια. Aνάλογα με τις περιστάσεις, μπορεί να μας βοηθάει να πλησιάσουμε τον Θεό ή, σαν μια σαγηνεύτρια Eλένη, να μας απομακρύνει απ’ Aυτόν.

 

Πόρτες στην ομορφιά

 

Aλλ’ ίσως δεν είναι απαραίτητο να έχουμε εμβαθύνει στην ποιητική θεολογία ή τη θεολογική ποίηση του Λιαλιάτση για να απολαμβάνουμε τα ποιήματά του. Aρκεί να μας αρέσουν οι ωραίοι στίχοι. Διαβάζοντας τον ποιητή μπορούμε να κάνουμε μια πλούσια συγκομιδή αρμονικών στίχων που θέλγουν τα αυτιά μας και μας ανοίγουν τις πόρτες ενός άλλου κόσμου, του κόσμου της ομορφιάς.

Read Full Post »

Νανοπούλου Ελένη


 

Ελένη Νανοπούλου

Σκηνογράφος – ενδυματολόγος και ποιήτρια, η Ελένη Νανοπούλου γεννήθηκε στο Άργος. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών της στο Τμήμα Οπτικής, σπούδασε Σκηνογραφία – Ενδυματολογία στη Σχολή του Λυκ. Σταυράκου και εργάζεται στο θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Στην επαγγελματική της διαδρομή έχει συμμετοχές ως σκηνογράφος – ενδυματολόγος σε κινηματογραφικές ταινίες, τηλεοπτικές σειρές και θεατρικές παραστάσεις.

Είχε επίσης τη σκηνική επιμέλεια θεατρικής παιδικής σκηνής και σκηνικών σε θεατρικά έργα, τηλεοπτικές ενημερωτικές και πολιτιστικές εκπομπές, παράλληλα και διαφημιστικών εταιρειών, καθώς και την ενδυματολογική επιμέλεια σε γνωστές τηλεοπτικές παραγωγές. Έχει κάνει κουστούμια για το θέατρο και την τηλεόραση.

Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές:

  • «Ολόγραμμα» (Δρόμων, 2009).
  • «Η μνήμη των γυμνών λέξεων» (Δρόμων, 2011).
  • «Ποιήματα», Δίγλωσση έκδοση, Ελληνικά – Ισπανικά (Ενδυμίων, 2012).
  • «Ενδεχόμενα απογεύματος», (Ενδυμίων, 2014).
  • «Πιπέρι ή έστω κάτι να καίει», (Ενδυμίων, 2017).
  • «55 Τετραγωνικά ενήλικης ζωής», (Ενδυμίων 2018).
  • Συμμετοχή σε συλλογικά έργα: «Ανθολογία ποιητών 2015-2017», (24 γράμματα 2018).

 

«Ολόγραμμα»

¨κάθε βράδυ γυρίζοντας
θ’ ανοίγω τις παλιές φθαρμένες ιστορίες
να μην κλαίν
που κάθομαι εγώ αντίκρυ σου
και πίνω αθανασία την ανταύγεια σου¨

  

Στην πρώτη της συλλογή, η Ελένη Νανοπούλου επιδίδεται σ’ ένα διαρκές παιχνίδι με το παρόν και το καλά κρυμμένο παρελθόν για ν’ αποδείξει στην ίδια και στον αναγνώστη πως, όταν το μυθικό εμπλέκεται με την τρέχουσα πραγματικότητα, οι λέξεις έρχονται να υπερασπιστούν τις επιλογές που υιοθετεί ο άνθρωπος. Με έναν διάχυτο ερωτισμό που περιβάλλεται από ένα πανταχού παρόν Εσύ, η Νανοπούλου ανατρέχει στη μνήμη για να εξηγήσει το τρέχον. Κι όλα αυτά, έχοντας διαρκώς κατά νου πως το ποιητικό Εγώ δεν μπορεί να υπάρξει μόνο του, αφού συνεχώς αναδημιουργείται από ένα Άλλο.

Με μια δομή που παλεύει ανάμεσα στην αυτονομία και την αναντίρρητη σύζευξη των ποιημάτων, η Νανοπούλου ταλαντεύεται μεταξύ φυσικού και υπερφυσικού, ίσως και μεταφυσικού, οδηγώντας μας σ’ έναν δρόμο παράδοξο όπου το τέλος του δεν έρχεται με τον έμμονο, θα ’λεγε κανείς, λυρισμό και την επίμονη καλλιέπεια, αλλά με μιαν εικονοποιία που προσπαθεί να επιβληθεί σαν προσευχή ή σαν ικεσία προς ένα Εσύ που άλλοτε παρουσιάζεται ως δυνάστης και άλλοτε ως απελευθερωτής απ’ τους δύσκολους καιρούς.

Αν πολλές φορές ο υπερβολικός τόνος που επικρατεί σε σημεία στη συλλογή δημιουργεί μιαν αντιληπτική σύγχυση, είναι γιατί η ποιήτρια επέλεξε ένα ποιητικό ιδίωμα που θέλει να χαρακτηριστεί από μιαν ορμή. Το αποτέλεσμα αυτής της ορμής μένει να φανεί πώς θα διατηρηθεί. Και βέβαια, μένει να φανεί πώς η ποιήτρια θα συναγωνιστεί με το ίδιο της το έργο στο μέλλον. (Αναδημοσίευση από το περιοδικό «Εντευκτήριο», τ. 87, Οκτώβρης-Δεκέμβρης 2009). 

 

«Η μνήμη των γυμνών λέξεων»

 

Να ξεδιψάσω
ένα φθινόπωρο
χωρίς σώμα
χωρίς διάλειμμα

ετσι ν’ ακούς τις επιθυμίες
θα σε κοιτάζουν σπάζοντας
που κάποτε αγάπησες

                                                                                                    

 

η μνήμη των γυμνών λέξεων

Η δεύτερη ποιητική της συλλογή με τίτλο «Η μνήμη των γυμνών λέξεων» κυκλοφορεί το 2011 από τις εκδόσεις «Δρόμων». Ασπάζεται τις ιδέες του Πυθαγόρα για τα τρία επίπεδα της ανθρώπινης γλώσσας, ο οποίος θεωρεί σαν πρώτο επίπεδο την ομιλία, στη συνέχεια τη σύνδεση που έχει η λέξη με την έννοια που εσωκλείει μέσα της και σαν τρίτο επίπεδο τον ισχυρισμό ότι κάθε γράμμα έχει μια αριθμητική αξία και ένα μουσικό τόνο. Με αυτό τον τρόπο συνειδητοποιεί ότι την ποίηση δεν την «αγγίζουμε» μόνο με το νου μας.

Αν κλείσουμε τα μάτια και αφεθούμε στο άκουσμα των λέξεων που μιλούν με νότες θα κάνουμε κάθε φορά διαφορετικό ταξίδι. Άλλωστε για την ποιήτρια η Μνήμη είναι ένα ταξίδι στους τόπους, στις εποχές, στα πρόσωπα και στις δράσεις. Αν κάποιος χάσει τη Μνήμη είναι ένα σώμα χωρίς ιστορία. Το ίδιο συμβαίνει και με τη Μνήμη των λέξεων. Εξάλλου τι είναι μια λέξη χωρίς μνήμη; Η Μνήμη ξέρει να ξυπνά τις αισθήσεις, έχει αλήθειες αλλά θέλει κουράγιο και προσοχή.

Και οι λέξεις από την μεριά τους «συλλέγουν τα χρώματα της γλώσσας» και «αντέχουν τη σιωπή μέσα τους». Κάποιες λέξεις χάνονται, άλλες μας ξυπνούν και μας φωτίζουν «μα όλες είναι εδώ και ζουν σαν από αιώνες». Μόνο λοιπόν αν γνωρίσουμε τη δύναμη των λέξεων μπορούμε να δούμε ότι κάθε λέξη κρύβει έναν ήχο και ένα νόημα.

 

«Ποιήματα»

 

Το 2012 η συλλογή της με τίτλο «Ποιήματα/Poemas» κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Ενδυμίων». Πρόκειται για μια δίγλωσση ποιητική συλλογή στα Ελληνικά και στα Ισπανικά, σε μετάφραση του Mario Dominguez Parra, η οποία περιλαμβάνει ποιήματα και από τις δύο συλλογές «Ολόγραμμα» και «Μνήμη των γυμνών λέξεων».

 

«Ενδεχόμενα απογεύματος»

 

Η ποιητική της συλλογή «Ενδεχόμενα απογεύματος» κυκλοφόρησε το 2014 από τις εκδόσεις «Ενδυμίων». Στα ποιήματά της μιλάει για τις ανθρώπινες σχέσεις που μερικές φορές περιέχουν μία μουσικότητα και άλλες πάλι μία τραγικότητα. Το ζήτημα είναι κατά πόσο αντέχουμε.

Σημασία έχει να είμαστε αληθινοί στους εαυτούς μας, να αφηνόμαστε και να βιώνουμε όλα τα συναισθήματα. Αναφέρεται στο συναίσθημα του φόβου «να μη φοβάσαι, να μη φοβάσαι πολλαπλά, όταν φοβάσαι δυναμώνει ο φόβος, τίποτα να μη φοβάσαι κι ας λείπουν όλα και όλοι» γιατί όλα είναι μέσα μας, είναι γύρω μας, είναι παντού. Καθώς και στο συναίσθημα του πόνου «ο πόνος όμως είναι λύτρωση, γιατί μόνο μετά τη βίωση του πόνου έρχεται η βίωση της ευχαρίστησης».

 

Ενδεχόμενα απογεύματος

 

Μέσα από τους στίχους της η Ελένη Νανοπούλου μας ταξιδεύει στην ιστορία, στο πόσο σημαντικό είναι να τη βλέπουμε καθαρά για να μη κάνουμε τα ίδια λάθη. Να ξέρουμε τί δεν μας κάνει περήφανους, «να μπορούμε να ξεχωρίζουμε τους νεκρούς από τους δήμιους και να μη σκύβουμε στην εξουσία». Γιατί μόνο έτσι μπορούμε να είμαστε αλληλέγγυοι και να αγωνιζόμαστε για την ελευθερία μας και τα ανθρώπινα δικαιώματά μας.

 

«Πιπέρι ή έστω κάτι να καίει»

 

Πιπέρι ή έστω κάτι να καίει

Η Ελένη Νανοπούλου προσέρχεται στη γραφή με λεκτικό χάρισμα και αποχρώντα λόγο. Ενώ στις προηγούμενες συλλογές της άφηνε τις λέξεις στη μυστικότητα των πολλαπλών σημασιών τους για να ψαρέψουν βιώματα του αναγνώστη, εδώ, αναλαμβάνει στοιχεία του βίου της με τρόπο εξομολογητικό. Αποφάσισε πως ο βίος της μπορεί να μιληθεί κάνοντας το προσωπικό περιστατικό δυνατότητα κοινωνίας.

Σπάνια έχουμε την ευκαιρία να μπορούμε να πούμε ότι μια γραφή ωριμάζει. Αυτό συμβαίνει εδώ. Η Ελένη Νανοπούλου βάζει προϋποθέσεις για να γίνει μια από τις πιο ευδιάκριτες γραφές της γυναικείας ποίησης του καιρού μας. Τολμάει. και καθένας που τολμάει μας προσκαλεί σε κάτι ενδιαφέρον.

 

 

«55 Τετραγωνικά ενήλικης ζωής»

 

55 Τετραγωνικά ενήλικης ζωής

 

 «Τελευταία βουίζει το κεφάλι μου, μουδιάζουν τα δάκτυλα μου, όλο και κάποιο ισχίο πονάει, ο λαιμός ξεραίνεται, οι ρίζες ασπρίζουν, ακούω ζαμπόν αντί για Ξενοφών, κλαίω σε όλες τις κηδείες κι ας μην ξέρω τους συγχωρεμένους, επίσης σε όλες σχεδόν τις ταινίες, θυμάμαι τις μυρωδιές του πατρικού κι αρχίζω να φτιάχνω όλα τα γλυκά του κουταλιού της κάθε εποχής κι ας μην τα τρώω, έχω γίνει σαν την μάνα μου που φώναζε κλείσε την πόρτα μπαίνουν μύγες, αρχίζω να γράφω σημειώσεις όπως 12:00 μαγείρεμα 13:30 να μην ξεχάσω-μαγείρεψα! 18:00 καφέ-τάβλι με τον Νίκο 20:30 να πάρω τον Δημήτρη και τον Ορέστη από το αεροδρόμιο…»

 

Read Full Post »

Από την Ναυπλιακή ποίηση: Ποιήματα των Τάσου Βυζαντίου, Κατερίνας Γαρδικίωτη – Κοΐνη, Νίκου Καραγιάννη, Χρήστου Κατσιγιάννη, Θεοδόση Κωστούρου, Πάνου Λιαλιάτση, Νίκου Πρασσά, Μανώλη Τερζάκη, Γιάννη Φίλη, παπα – Ηλία Ψαρρολόγου.    

Ναυπλιακά Ανάλεκτα ΙV (2000). Έκδοση Δήμου Ναυπλιέων.   

Αποθήκευση Έγγραφου: Από την Ναυπλιακή ποίηση

Read Full Post »

Η Λένα Πλάτωνος μελοποιεί Κωνσταντίνο Καβάφη – 9 & 10 Ιουλίου 2010, 21:30 / Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου


Καβάφης

Ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη μελοποιεί η Λένα Πλάτωνος στις δύο συναυλίες της στο Μικρό Θέατρο της Επιδαύρου, στις 9 και 10 Ιουλίου. Τι κι αν είχε δηλώσει παλαιότερα ότι ο Κωνσταντίνος Καβάφης δεν μελοποιείται; Η ιδέα αυτή καρφώθηκε στο μυαλό της και αποφάσισε να την παρουσιάσει για πρώτη φορά αποκλειστικά για το Ελληνικό Φεστιβάλ στο μικρό θέατρο της Επιδαύρου.

Η συναυλία της Πλάτωνος στην Επίδαυρο χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο θα ερμηνεύσει επιλεγμένα κομμάτια από την προσωπική της δισκογραφία ενώ στο δεύτερο θα ακουστούν μελοποιημένα ποιήματα του αλεξανδρινού ποιητή.

Τα κομμάτια ερμηνεύουν η Σαβίνα Γιαννάτου και ο Γιάννης Παλαμίδας ενώ την ενορχήστρωση έχει αναλάβει η ίδια η Λένα Πλάτωνος με τον Στέργιο Τσιρλιάγκο.

Λένα Πλάτωνος

Η Λένα Πλάτωνος γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης. Με πατέρα πιανίστα, καθηγητή του Ελληνικού Ωδείου και συνθέτη (Γιώργος Πλάτων) ήταν λογικό να ακολουθήσει κι εκείνη τον ίδιο δρόμο. Σπούδασε με υποτροφία στο Ωδείο Αθηνών, πήρε δίπλωμα πιάνου και το Α΄ βραβείο το 1970, όταν έγραψε και τα πρώτα ανέκδοτα τραγούδια της σε αγγλικούς στίχους.

Συνέχισε τις σπουδές της στη Βιέννη και το Βερολίνο. Έδωσε ρεσιτάλ πιάνου, έπαιξε με ορχήστρες και το 1979 συνεργάστηκε ως συνθέτρια και πιανίστα στο Γ΄ Πρόγραμμα του Μάνου Χατζιδάκι. Εκεί συνέθεσε για το παιδικό πρόγραμμα «Εδώ Λιλιπούπολη», μελοποίησε μεγάλους Έλληνες ποιητές στην εκπομπή «Πεντάλεπτα της ποίησης» και έδωσε πολλά ρεσιτάλ. Το 1980 διακρίθηκε από τον Μάνο Χατζιδάκι και την ίδια χρονιά ξεκίνησε να συνθέτει με ηλεκτρονικούς ήχους, τους οποίους εισήγαγε σταδιακά στο έργο της.

Η δισκογραφική της καριέρα αρχίζει το 1980 με συμμετοχή στο δίσκο «Εδώ Λιλιπούπολη», υπό τη διεύθυνση του Χατζιδάκι και ακολουθούν πολλοί ακόμα δίσκοι τα επόμενα χρόνια.

 

Read Full Post »

Τερζάκης  Δημ. Εμμανουήλ (1908-1984)Από τη Ναυπλιακή ποίηση


  

Ο Μανώλης Τερζάκης ή, όπως συνηθέστερα τον έλεγαν οι γνωστοί και οι φίλοι του, « ο Μανωλάκης», ήταν το πρώτο από τα τρία παιδιά (την Ελέ­νη και το Θάνο) του Δημήτρη Τερζάκη. Γεννήθηκε στο Ναύπλιο το 1908 με προγονική καταγωγή τον Άγιο Πέτρο Κυνουρίας και απεβίωσε την 24 Ια­νουαρίου 1984.

Ο προγονός του ήρθε και εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο μετά την ατυχή επανάσταση του Ορλώφ, στην οποία έλαβε μέρος. Τότε και άλλοι επανα­στατημένοι Έλληνες, που είχαν εκτεθεί, δεν επέστρεψαν στις πατρίδες τους, φοβούμενοι τα αντίποινα των Τούρκων κατακτητών, αλλά διασκορπίστηκαν σε διάφορες πόλεις. Απόγονοι του αγωνιστή Τερζάκη, από τον Άγιο Πέτρο Κυνουρίας, ήταν οι γνωστές πρώτες οικογένειες των Τερζάκηδων, που δια­κρίθηκαν ως γερουσιαστές, δικηγόροι, δήμαρχοι, λογοτέχνες κλπ.

Ο Μανώλης Τερζάκης σπούδασε Νομικά και πήρε άδεια δικηγόρου, αλ­λά δεν ασχολήθηκε με τη δικηγορία. Το 1934 προσελήφθη από το δήμαρχο Γεώργιο Μηναίο ως Ειδικός Γενικός Γραμματέας του Δήμου Ναυπλιέων, ό­που υπηρέτησε μέχρι το 1967, οπότε συνταξιοδοτήθηκε. Μιλούσε άνετα Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά και Ιταλικά. Αυτή η γλωσσομάθεια του τον διευκόλυνε στην άνετη επικοινωνία του με τους ξένους επισκέπτες της πόλε­ως και των γύρω αρχαιολογικών χώρων.

Το 1940 ο Μανώλης Τερζάκης επιστρατεύθηκε ως απλός στρατιώτης και υπηρέτησε στο απόρθητο οχυρό του Ρούπελ των ελληνοβουλγαρικών συ­νόρων. Μετά την επικράτηση των Γερμανών, ο διοικητής τους, παρέταξε τους επικεφαλής των αντιπάλων δυνάμεων ενώπιον του, και συνεχάρη τον Έλληνα Διοικητή και τους γενναίους αξιωματικούς και στρατιώτες. Σε αυ­τόν τον ανηλεή βομβαρδισμό ο Μανώλης Τερζάκης απέδιδε την αποκόλλη­ση του ματιού του, από την οποία δυσκολευόταν στη μετέπειτα ζωή του. Ο Μανώλης Τερζάκης τιμήθηκε από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας με έπαινο και Χαλκούν Μετάλλειον Ανδρείας.

Το 1945 νυμφεύθηκε την εκλεκτή της καρδιάς του, την Λώρα, κόρη του ευπατρίδη δικηγόρου Κωνσταντίνου Καράπαυλου, δισέγγονη του δημάρχου Βασ. Κόκκινου και αδερφή του δημάρχου Νίκου Καράπαυλου. Το ζεύγος α­πέκτησε δύο υπέροχα παιδιά: Το Δημήτρη, επιχειρηματία, και την Ελένη, αρ­χαιολόγο, που συνεχίζουν την οικογενειακή τους παράδοση στο Ναύπλιο.

Ο Μανώλης Τερζάκης ήταν λάτρης του Ναυπλίου και γνώριζε καλά την ιστορία της πόλεως. Στο Ναύπλιο αναφέρονται τα ποιήματα του, γι’ αυ­τό τη συλλογή που ετοίμαζε, ονόμαζε «Ναυπλίας», της οποίας δεν έχου­με παρά μόνο δύο δείγματα, όπως τα βρήκαμε δημοσιευμένα στην τοπική ε­φημερίδα «ΣΥΝΤΑΓΜΑ» του 1947, που εξέδιδαν οι αδελφοί Κωστόπουλοι, με διευθυντή τον αξέχαστο φιλόλογο Θάνο Αναγνωστόπουλο ή Σαλαβίστρα, φίλο του Μανώλη Τερζάκη.

 

 Αλή – Αζήμ Πέρσης

 

-Θυμάμαι τώρα τον Αλή

στον πεύκο του αποκάτου,

τον Αλή τον μερακλή

με τα χρυσαφικά του!

-Κάθεται πάνω στο σοφά

και ταΐζει τα πουλιά.

Δίπλα του το Παληό-Τζαμί

κι’ ό τάφος του Υψηλάντη.

-Ανάρριχτη η πατατούκα

κι’ ή γαζέττα με τη χούφτα…

 

-Απ’ τα μάτια του περνά

τ’ Αναπλιού η Ιστορία…

Πόλεμοι, κινήματα,

Στόλοι, μεγαλεία!

-Και η Τύχη του κερνά

απ’ εμπρός του να διαβή

ολόκληρη ή Εθνική

πρώτη Εκατονταετία!

-Στης Κυρά-Καλλιόπης το παλιό

το τρανό τ’ Αρχοντικό

στη μέση στην Πλατεία,

(αυτηνής που γύρισε

πλάτες στην Αμαλία)

-το νου σου να μη πέσης-

ήδη τώρα κάθεται

Αλή-Αζήμ ο Πέρσης!

-Χάρις δε στον Αητό

αν και Πέρσης ό καϋμένος

εις τα Δημοτολόγια

ευρέθηκε γραμμένος!!

 

-Στου Ντάναινα τον καφενέ

πολλά βαρύ μ’ ολίγη.

Στου Κουτσαΐτη στο κοφτό

το πόστο του ξανοίγει.

-Κι’ έτσι στου Φάντε τη φιγούρα

όλο γκίνια και φαγούρα

εσκορπίστηκε μπουχός

ούλο του Αλή το βιός!

 

Πάνος Λιαλιάτσης, «Από τη Ναυπλιακή ποίηση», Ναυπλιακά Ανάλεκτα IV (2000).

Read Full Post »

Καραγιάννης Νίκος – Ο ποιητής της νοσταλγίας (1919-1999)                                                                                                                  


 

Πέθανε γαλήνια το πρωί της Παρασκευής (29.10.99) στο Γηροκομείο του Ναυπλίου ο ποιητής Νίκος Καραγιάννης, σε ηλικία 80 ετών, ένα γερο­ντάκι που έφερνε μαζί του το ήθος του παλαιού Αναπλιού.

Από μικρό παιδί προσελήφθη ως κλητήρας στο Εθνικό Θέατρο, όπου εμυήθη εμπειρικά στην Τέχνη. Δούλεψε εκεί περίπου 40 χρόνια και νωρίς τον κατέκτησε η Ποίηση. Εμιμείτο τους βάρδους τ’ Αναπλιού, ως naif στι­χουργός, τον Αντώνη Λεκόπουλο, τον Αλέκο Μουτζουρίδη, το Θόδωρο Κωστούρο και άλλους Ναυπλιολάτρες. Η ποίηση του στη δεκαετία του 1950-60 ήταν αξιόλογη, αυθόρμητη και νοσταλγική: Θυμόταν τους γονείς του, την παλιά πόλη, τους διευθυντές του Εθνικού Θεάτρου και τους καλλιτέχνες του.

Η θύμηση αυτή, καθώς περνούσε ο καιρός, γινόταν λυρική νοσταλγία που κατέληγε στα δάκρυα. Είχε μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του και ζητούσε επίμονα την επιδοκιμασία. Στο τέλος έφτασε στο παραλήρημα. Υπαγόρευε σε νέους αναμνήσεις και παλιές ιστορίες χωρίς ειρμό.

– Γράφω το κύκνειο άσμα μου, μου είπε προ μηνός.

– Τι ακριβώς, τον ρώτησα, κυρ Νίκο.

– «Το τέλος ενός θρύλου» μου είπε κλαίγοντας.

– Και ποιος είναι ο «θρύλος»;

– «Εγώ», μου απάντησε…

Τα πρώτα του ποιήματα είχαν στοιχεία προσωπικής τεχνικής αλλά η μίμηση τα αδυνάτιζε. Θυμάμαι την αισθαντικότητα στο ποίημα «Τα λιμά­νια» στην «Αμυμώνη» του Θ. Κωστούρου της δεκαετίας του 1950. Ήταν έ­να άρτιο ποίημα.  Τύπος γραφικός, χαρακτήρας αισθαντικός, γενναιόδωρος στην πόλη του, της οποίας δώρησε πολλά κειμήλια καλλιτεχνικά, έφυγε με το παράπονο ότι δεν τον τίμησε το Ναύπλιο, η γενέτειρα του, όσο έπρεπε.

 

Μετά την παράσταση του «Ματωμένου Γάμου»

Στην Κατίνα Παξινού (Νίκος Καραγιάννης)

Δεν είχατε το δικαίωμα, Κυρία,

ν’ αλέσετε -χρυσόσκονη- την καρδιά μας

στο νερόμυλο της μεγάλης Τέχνης σας.

Δεν είχατε δικαίωμα να παραλάβετε,

πριν απ’ την παράσταση, το κορμί μας αρτιμελές

και να το μεταβάλλετε, μετά απ’ αυτήν,

σε μια χούφτα κόκκινο χώμα!

Μαχαίρι ή φωνή σας, ράγιζε βαθειά την πέτρα.

Είστε η μεγάλη μητέρα πλέον.

Οι μητέρες της μέχρι τούδε ζωής μας.

Γιατί, και τη δικιά μου μητέρα, στη μορφή σας είδα

να στέκεται σκυμμένη στο παράθυρο,

τα βράδυα του καλοκαιριού,

να περιμένει, να περιμένει τ’ αδέρφια μου και μένα

να γυρίσουμε στο σπίτι,

κι’ απ’ τα μάτια αναβλύζει μύρο και δάκρυα.

Δεν είχατε νομίζω, Κυρία, το δικαίωμα, βλέποντας

από σήμερα άλλη παράσταση,

να αισθανόμαστε ραγισμένες πέτρες

πού αναβλύζουν δάκρυα και μύρο

και ποτίζουνε το όνομα σας!

Δε είχατε δικαίωμα να μας εμποδίσετε

να σας λούσουμε, Κυρία, με ρίγος

και να συνοδεύουμε στην αιωνιότητα

με δάκρυα και μύρο τον ίσκιο σας!

Σε τι σκληρή μοίρα ταχτήκατε

να εκμηδενίσετε με τη φωνή και τα χέρια σας,

τον οποιονδήποτε τολμήσει να παραβγεί δίπλα σας!

Παραδεχτήτε, δεν είχατε όλο το δικαίωμα, Κυρία,

-κρατώντας αόρατα μαχαίρια- ν’ αφανίζετε το σύμπαν,

προχωρώντας πιο πάνω απ’ την κορφή!

Οι κορυφές είτανε ένα ιδεατό σημείο στη ζωή

μας. Τώρα;

 

Πάνος Λιαλιάτσης, «Από τη Ναυπλιακή ποίηση», Ναυπλιακά Ανάλεκτα IV (2000).

Read Full Post »

Διήμερο εκδηλώσεων αφιερωμένο στην αρχαία ποιήτρια Σαπφώ


 

Διήμερο εκδηλώσεων αφιερωμένο στην αρχαία ποιήτρια Σαπφώ που διοργανώνεται από την Ελληνοαμερικανική Ένωση και το Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Harvard.

Τρίτη 1 Ιουνίου 2010
19:00
– Gregory Nagy, καθηγητής και διευθυντής του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Harvard,
χαιρετισμός και διάλεξη «Sappho the Musical Diva»

20:00
– θεατρική παράσταση «Σαπφώ: Θραύσματα» σε σκηνοθεσία Κορνηλίας Βασιλειάδου και Camila Bauer Bronstrup με τις Ανθή Ευστρατιάδου, Ίριδα Νικολάου και Κλέα Σαμαντά

21:00
– Εγκαίνια της έκθεσης φωτογραφιών Sapphographs του Donovan. O καλλιτέχνης θα παραστεί και θα μιλήσει στα εγκαίνια ενώ θα ερμηνεύσει το τραγούδι του «Be Mine»

Τετάρτη 2 Ιουνίου 2010

19:00
– Timothy Powers, καθηγητής στο Rutgers University, διάλεξη «Sappho and the Citharodes»

20:00
– Olga Broumas, καθηγήτρια, Τμήμα Αγγλικής και Αμερικανικής Λογοτεχνίας, Πανεπιστήμιο Brandeis, Ποιήτρια
Ανάγνωση ποιημάτων «What One Loves»

21:00
– Διάλεξη / Παράσταση με τη συμμετοχή των: John Franklin, καθηγητή στο University of Vermont και Στυλιανού Ψαρουδάκη, καθηγητή στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών με τίτλο «Ancient Music»

Τρίτη 1- Τετάρτη 2 Ιουνίου 2010

Ελληνοαμερικανική Ένωση. Θέατρο και Γκαλερί Ελληνοαμερικανικής Ένωσης
Μασσαλίας 22, Αθήνα.

Πληροφορίες:
Ελληνοαμερικανική Ένωση, Διεύθυνση Πολιτιστικών, Μασσαλίας 22, 10680 Αθήνα.
Τηλ: 210 3680052, 210 3680047, fax: 210 3633174.

Read Full Post »

« Newer Posts - Older Posts »