ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Ιστορικές στιγμές του Νοσοκομείου στο Άργος (μέρος I) – Παναγιώτης Ν. Τσελφές, Αναισθησιολόγος Γενικού Νοσοκομείου Άργους

Πρόλογος

Η πρώτη προσπάθεια συγγραφής της «Ιστορίας του Νοσοκομείου στο Άργος» ολοκληρώθηκε από τον υπογράφοντα το 1999. Αποσπάσματα από αυτή δημοσιεύτηκαν στην επετειακή έκδοση του Νοσοκομείου «Νομαρχιακό Γενικό Νοσοκομείο Άργους: 1997-2001. Η ιστορική διαδρομή – η νέα προοπτική».

Ξαναγράφτηκε το 2003, όταν δημοσιεύτηκε Προσχέδιο του Επιχειρησιακού Σχεδίου του ΠεΣΥΠ Πελοποννήσου. Παρά τους κακούς σχεδιασμούς για τη μελλοντική εξέλιξη που προέβλεπε, αναδείκνυε το Νοσοκομείο Άργους, ως το πιο παραγωγικό νοσοκομείο της Περιφέρειας Πελοποννήσου, σε όλες τις μετρούμενες παραμέτρους αλλά και το νοσοκομείο με την μεγαλύτερη αξιοποίηση της νοσοκομειακής υποδομής. Ταυτόχρονα, το 2003, ολοκληρώθηκε η κτιριακή υποδομή, ο εξοπλισμός και ξεκίνησε η χρήση του νέου κτιρίου μονάδων υποστήριξης (εξωτερικών ιατρείων, εργαστηρίων, χειρουργείων, κ.λ.π.) και της πτέρυγας «Πυρλή».

Μικρές προσθήκες και αλλαγές έγιναν τον Ιανουάριο 2013, όταν το νοσοκομείο στο Άργος έπαψε να φέρει το όνομα της πόλης και μετονομάστηκε σε «Γενικό Νοσοκομείο Αργολίδας». Αυτό έγινε, γιατί με Υπουργική Απόφαση των Χ. Σταϊκούρα, Α. Μανιτάκη και Α. Λυκουρέντζου, τα νοσοκομεία Άργους και Ναυπλίου, που ήδη είχαν ενιαία διοίκηση, ενοποιήθηκαν κάτω από το αναφερόμενο όνομα. Πέρα από την τυπική, η ουσιαστική (λειτουργική) ενοποίηση, αναμένεται με μεγάλο ενδιαφέρον.

Στιγμιότυπο από τα επίσημα εγκαίνια του Νοσοκομείου Άργους, Σάββατο 21η Ιουλίου 1973.

Η ψύχραιμη και «αντικειμενική ιστορία» του Νοσοκομείου Άργους μπορεί να γραφτεί από τον ειδικό ιστορικό του μέλλοντος. Το πόνημα που έχετε στα χέρια σας περιέχει μόνο κάποιες «ιστορικές στιγμές» με την ανάλογη τεκμηρίωση, ώστε η μελλοντική συγγραφή της ιστορίας να είναι ευχερέστερη.

Ο υπογράφων δεν μπορεί και δεν επιτρέπεται να γράψει την ιστορία, τόσο γιατί δεν κατέχει την ανάλογη επιστήμη, όσο και γιατί δεν έχει «αποβάλει το σεβασμό» στα πρόσωπα, στα πράγματα και στην κοινωνία της εποχής του, όπως απαιτείται από τον ιστορικό. Ο υπογράφων έζησε από κοντά τις περισσότερες από τις εξελίξεις που περιγράφονται. Σαν γιατρός του νοσοκομείου για 32 χρόνια, παρακολούθησε ένα μεγάλο μέρος τους. Σαν μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του νοσοκομείου και του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιατρικού Συλλόγου Αργολίδας, πήρε μέρος στη λήψη σημαντικών αποφάσεων που διαμόρφωσαν εξελίξεις και γεγονότα. Από αυτή την άποψη ένα μεγάλο μέρος των πληροφοριών που δημοσιεύονται έχουν το χαρακτήρα της «κατάθεσης αυτόπτη μάρτυρα».

Εισαγωγή

Α.  Ιστορία και Ιστορικές Στιγμές

Τι είναι Ιστορία; Τον 19^ο αιώνα, που άνθησε η ιστοριογραφία, οι ιστορικοί συμφώνησαν πως η ιστορία αναζητά «τα γεγονότα».[1] Ο διάσημος Γερμανός ιστορικός Leopold von Ranke (Λέοπολντ φον Ράνκε 1795-1886), αντιδρώντας στην μέχρι τότε ηθικοπλαστικού χαρακτήρα ιστορία, καθόρισε ότι στόχος του ιστορικού είναι να δείξει απλώς «πώς ακριβώς έγιναν τα πράγματα» (“wie es eigentlich gewesen”). Τρεις τουλάχιστον γενεές Ευρωπαίων ιστορικών, διεκδικώντας με πάθος την «αντικειμενικότητα» των γεγονότων, «ρίχτηκαν στη μάχη» επαναλαμβάνοντας την επωδό «wie es eigentlich gewesen» που ήταν άλλωστε αρκετά βολική, αφού τους απάλλασσε από την κουραστική υποχρέωση να σκεφτούν μόνοι τους.

Το Hotel Dieux των Παρισίων.

Ο 20^ος αιώνας αποδέχτηκε πως η απόλυτη «αντικειμενικότητα» είναι αδύνατη. Ο Edward Hallet Carr (1892-1982), ένας από τους πιο σημαντικούς ιστορικούς της εποχής μας, έδειξε πως «γεγονότα» είναι μόνο εκείνα που ο ιστορικός επιλέγει να μελετήσει και να ερμηνεύσει. Εδώ βρίσκεται και η γοητεία του ρόλου του ιστορικού.

Οι «ιστορικές στιγμές» δεν είναι απλά γεγονότα. Τα γεγονότα έχουν εξωτερική προέλευση, ανεξάρτητη από τη συνείδηση του παρατηρούντος υποκειμένου. Η διαδικασία της πρόσληψης είναι παθητική. Γι’ αυτό το «γεγονός» ορίζεται «ως εμπειρικό δεδομένο, ανεξάρτητο από τα συμπεράσματα».

Η ιστορία βεβαίως αποτελείται από σώμα βεβαιωμένων γεγονότων. Τα γεγονότα είναι στη διάθεση του ιστορικού, όπως τα ψάρια στον πάγκο του ψαρά. Ο ιστορικός διαλέγει και στη συνέχεια «τα μαγειρεύει και τα σερβίρει» με όποιο τρόπο προτιμά. Ο Acton π.χ. προτιμούσε να τα σερβίρει «σκέτα».[2]

Όταν τα γεγονότα δεν παρουσιάζονται σκέτα, μπορούμε να πούμε πως έχουμε «ιστορικές στιγμές». Είναι τα γεγονότα των οποίων ο σκληρός πυρήνας περιβάλλεται από σάρκα (αμφισβητούμενης) ερμηνείας και συναισθήματος του παρουσιαστή. Έπειτα δεν είναι αληθές πως «τα γεγονότα μιλούν από μόνα τους». Τα γεγονότα μιλούν μόνο όταν κάποιος τα επικαλεστεί. Αυτός που αποφασίζει να επιλέξει ποια γεγονότα θα φέρει στο προσκήνιο. Έτσι, ακόμη και η σκέτη παράθεση γεγονότων είναι κατά ένα τρόπο ιστορία. Όχι πλήρης αφού λείπει η ανάλυση και η ερμηνεία, αλλά δεν είναι απλά γεγονότα. Είναι «ιστορικές στιγμές».

Β.  Περί Νοσοκομείων

3. Ασκληπιεία. Τα πρώτα νοσοκομεία με τη σημερινή έννοια, υπήρξαν τα Ασκληπιεία.[3] Ήσαν νοσηλευτικά ιδρύματα[4] στα οποία ο ασθενής παρέμενε, μακριά από την κατοικία του, κάτω από την επίβλεψη ειδικευμένου προσωπικού, για να θεραπευτεί με συγκεκριμένη φροντίδα και να αποχωρίσει υγιής. Ο χαρακτήρας αυτός των νοσοκομείων επανεμφανίζεται μετά το 1450 μ.Χ. Ο Ασκληπιός έζησε τον 13^ο π.Χ. αιώνα. Το παλαιότερο Ασκληπιείο (αναφέρεται και στην Ιλιάδα) πιστεύεται πως είναι στην Τρίκκα της Θεσσαλίας. Σ’ αυτό εργάστηκαν οι Ασκληπιάδες ιατροί Μαχάονας (χειρουργός) και Ποδαλείριος (θεραπευτής εσωτερικών νόσων). Το σπουδαιότερο[5] όμως ήταν στην Επίδαυρο[6], ενώ στο Άργος ο Παυσανίας βρήκε τουλάχιστον τρία Ασκληπιεία.
4. Στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία τα νοσοκομεία είναι νοσηλευτικά ιδρύματα μόνο για τους τραυματίες στρατιώτες και για τους δούλους. Οι ελεύθεροι Ρωμαίοι πολίτες νοσηλεύονταν στα σπίτια τους.[7] 
5. Τα Πτωχοκομεία. Στα χρόνια του μεσαίωνα η φροντίδα των πτωχών πέρασε στην Εκκλησία. Η περίθαλψή τους οργανώθηκε σε ιδρύματα που ονομάστηκαν Πτωχοκομεία. Ο Μέγας Βασίλειος αναφέρεται πως ίδρυσε το 372 νοσοκομείο με χαρακτήρα φιλανθρωπικού ιδρύματος και κοινωνικής πρόνοιας. Ανάλογου φιλανθρωπικού ιδρύματος για τη νοσηλεία των πτωχών αναφέρεται ιδρυτής η Αγία Ελένη, μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου. Ο Αυτοκράτορας του Βυζαντίου Αλέξιος Α’ ίδρυσε το πρώτο Ορφανοτροφείο με δυναμικότητα 10 000 ατόμων. Στην Ευρώπη ο θεσμός άνθισε από τον 6^ο αιώνα και το πιο γνωστό πτωχοκομείο ήταν το «Hotel Dieux» που ιδρύθηκε το 542 από τον επίσκοπο των Παρισίων.
6. Τα «λεπροκομεία» που εμφανίστηκαν τον 11^ο αιώνα, είναι τα πρώτα ειδικά νοσοκομεία στην ιστορία, αφού προσέφεραν νοσηλεία και κατάλυμα σε ειδική κατηγορία ασθενών. Μόνο από τον 13^ο αιώνα τα «νοσοκομεία» άρχισαν να περνούν από τον έλεγχο της εκκλησίας στον έλεγχο της πολιτικής εξουσίας. Παρέμειναν όμως κυρίως άσυλα για πτωχούς, υπερήλικες, φυγάδες και κατατρεγμένους, μέχρι το 19^ο αιώνα.
7. Στρατιωτικά νοσοκομεία. Η στρατιωτική εξουσία ανέλαβε υγειονομική δραστηριότητα όταν στη Βενετία εμφανίστηκε λοιμός πανώλους, προερχόμενος από την Τουρκία. Το 1374 η φρουρά της Βενετίας έδιωξε έξω από τα λιμάνια όλα τα πλοία που ήσαν ύποπτα για μόλυνση με πανώλη και εφάρμοσε για πρώτη φορά τη λεγόμενη «καραντίνα» (Quarantina) Όλοι οι ταξιδιώτες που έρχονταν από τη Μικρά Ασία απομονώνονταν για 40 (Quaranta) ημέρες σε «νοσοκομείο» ή σε πλοίο μακριά από την πόλη. Ο όρος και η απομόνωση των 40 ημερών, παραμένουν αναλλοίωτοι μέχρι σήμερα.[8]

Γ.  Σκοπός λειτουργίας των νοσοκομείων

Στο προηγούμενο κεφάλαιο αναφέρονται με σαφήνεια οι στόχοι και οι λόγοι ύπαρξης των διαφόρων τύπων νοσηλευτικών ιδρυμάτων, πριν από τη διαμόρφωση των σύγχρονων νοσοκομείων. Έχει μεγάλο ενδιαφέρον να εξεταστεί πώς βλέπει η σύγχρονη Ελληνική πολιτεία το ρόλο και το λόγο ύπαρξης ενός νοσοκομείου και ειδικότερα ενός νοσοκομείου σε μια μικρή επαρχιακή πόλη, όπως το Άργος.

Όσο κι αν φαίνεται απίστευτο, η επίσημη πολιτεία κατά καιρούς άλλαζε το σκοπό λειτουργίας του νοσοκομείου. Έτσι:

1. Στον ιδρυτικό Οργανισμό του Νοσοκομείου Άργους, στο Κανονιστικό Διάταγμα του Γ. Τσολάκογλου το 1942, αναφέρεται: «Σκοπός του Νοσηλευτικού τούτου ιδρύματος είναι η εν αυτώ νοσηλεία των εκ κοινών νοσημάτων πασχόντων». Η διατύπωση περιλαμβάνει δύο περιορισμούς. Πρώτα περιορίζει την αντιμετώπιση των ασθενών στη νοσηλεία. Αποκλείει ή τουλάχιστον δεν την περιλαμβάνει στο ρόλο του νοσοκομείου, την ιατρική διάγνωση και θεραπεία(!). Ο δεύτερος περιορισμός αναφέρεται στο είδος και έμμεσα στη βαρύτητα των νοσημάτων. Η νοσηλεία περιορίζεται σ’ αυτούς που πάσχουν «εκ κοινών νοσημάτων». Εννοεί σαφώς πως οι πάσχοντες από βαριά και λιγότερο συνηθισμένα νοσήματα, πρέπει να απευθύνονται αλλού, ακόμη και για τη νοσηλεία τους.

2. Στον Οργανισμό του 1961, Βασιλικό διάταγμα του Β. Παύλου, ο σκοπός ύπαρξης του νοσοκομείου επεκτείνεται: «Σκοπός του Νοσοκομείου τούτου είναι, η εν αυτώ παροχή ιατρικής και νοσηλευτικής περιθάλψεως εις τους εκ κοινών νοσημάτων πάσχοντας ασθενείς αποκλειομένης της εν τω Νοσοκομείω τούτω περιθάλψεως των πασχόντων εκ χρονίων ή και ανιάτων νοσημάτων». Ενώ παραμένει δηλαδή ο περιορισμός στο είδος και τη βαρύτητα (κοινά νοσήματα), επεκτείνεται – επιτέλους – η νοσηλεία και στην ιατρική περίθαλψη. Προστίθεται όμως ο περιορισμός – απαγόρευση της νοσηλείας χρονίων και ανιάτων νοσημάτων. Η απαγόρευση αυτή έχει πολύ μεγάλη, πολιτική κυρίως σημασία, για την τύχη του Κληροδοτήματος Δεσμίνη – Καλλιοντζή. Το υπό ανέγερση κτίριο του Κληροδοτήματος, ανάμεσα στα χρόνια 1960 και 1973 κινδύνεψε να αλλάξει προορισμό και να στεγάσει Άσυλο Ανιάτων.

3. Στον Οργανισμό του 1975, Προεδρικό Διάταγμα του Κωνσταντίνου Τσάτσου, οι σκοποί λειτουργίας πολλαπλασιάζονται: «Σκοπός του Γενικού Νοσοκομείου Άργους είναι α) η εν αυτώ παροχή ιατρικής και νοσηλευτικής περιθάλψεως εις τους υπό κοινών νόσων πάσχοντας και δεομένους τοιαύτης. β) η ειδίκευσις των Ιατρών κατ’ εφαρμογήν των διατάξεων του ΝΔ 3366/1955, γ) η πρακτική και θεωρητική εκπαίδευσις των αδελφών νοσοκόμων και Μαιών». Παραμένει δηλαδή η ιατρική και νοσηλευτική περίθαλψη και προστίθενται η παροχή ιατρικής ειδικότητας και η εκπαίδευση των νοσηλευτών και μαιών.

4. Στον Οργανισμό του 1986, απόφαση του Γ. Γενηματά, συντελείται μια ριζική ανατροπή. Το νοσοκομείο παύει να παρέχει νοσηλεία και παρέχει αποκλειστικά ιατρικές υπηρεσίες. «Σκοπός του Νοσοκομείου είναι: α) Η παροχή, στο πλαίσιο και στην έκταση της διάρθρωσης της Ιατρικής Υπηρεσίας, πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας περίθαλψης, …. σύμφωνα με τους κανόνες του Εθνικού Συστήματος Υγείας. β) Η ανάπτυξη και προαγωγή της ιατρικής έρευνας και γ) Η εφαρμογή προγραμμάτων ειδίκευσης, συνεχούς εκπαίδευσης γιατρών καθώς και εκπαίδευσης και επιμόρφωσης λειτουργών άλλων κλάδων υγείας».

Είναι απόλυτα σαφές πως οι υπηρεσίες του νοσοκομείου, περιορίζονται μέσα στο πλαίσιο και υποχρεωτικά στην έκταση της Ιατρικής Υπηρεσίας. Δικαιώνει έτσι όσους από πάντα ισχυρίζονται πως το νοσοκομείο παρέχει ιατρική φροντίδα και πως η Νοσηλευτική και Διοικητική Υπηρεσία δρουν μόνο συμπληρωματικά και υποβοηθητικά της Ιατρικής.

Ο δεύτερος σκοπός που τίθεται, υλοποιήθηκε πολύ περιορισμένα στο Νοσοκομείο Άργους. Έρευνα διεξήχθη μόνο στο «Πειραματικό Εργαστήριο Κ. ΜΠΟΥΚΟΥΡΑΣ» και εκεί περιορισμένα, στα ασφυκτικά πλαίσια της ελλιπέστατης χρηματοδότησης και των κοντόφθαλμων γραφειοκρατικών εμποδίων που έβαλαν τα πανεπιστημιακά ιδρύματα που δήθεν συνεργάστηκαν μαζί μας.

Ο τρίτος σκοπός που τέθηκε, η ειδίκευση δηλαδή των γιατρών και η εκπαίδευση του υγειονομικού προσωπικού, υλοποιήθηκε και συνεχίζει να υλοποιείται σε πολύ μεγάλη έκταση και πολύ υψηλή ποιότητα.

5. Οργανισμός του 2013. Ο Οργανισμός του Γενηματά παρέμεινε από το 1986 μέχρι το 2013. Δεν ανανεώθηκε ούτε όταν έγινε η μεγάλη επέκταση, τα χρόνια 1997-2003, αν και πολλές φορές αναγνωρίστηκε η ανάγκη για αναμόρφωσή του και πολλές προτάσεις έγιναν. Στις 10 Δεκεμβρίου 2012 δημοσιεύτηκε νέος Οργανισμός, με ελάχιστες αλλαγές από αυτόν του 1986, ανεξάρτητος από τον Οργανισμό του Ν. Ναυπλίου, αν και λίγες ημέρες μετά (31-12-2012), τα δύο νοσοκομεία τυπικά ενοποιήθηκαν. Ο «σκοπός» λειτουργίας του διευρύνθηκε (η παροχή περίθαλψης έγινε παροχή Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας υγείας) και απαλείφτηκε ο περιορισμός «στο πλαίσιο και στην έκταση της Ιατρικής Υπηρεσίας».

Κεφάλαιο 1^ο

Τα Ασκληπιεία του Άργους

Παρατίθενται εδώ ελάχιστες πληροφορίες για τα Ασκληπιεία του Αρχαίου Άργους, γιατί όπως αναφέρθηκε, τα Ασκληπιεία υπήρξαν τα πρώτα νοσοκομεία με τη σημερινή έννοια.  Ήσαν νοσηλευτικά ιδρύματα στα οποία ο ασθενής παρέμενε, μακριά από την κατοικία του, κάτω από την επίβλεψη ειδικευμένου προσωπικού, για να θεραπευτεί με συγκεκριμένη φροντίδα και να αποχωρίσει υγιής.

Όταν ο Παυσανίας επισκέφθηκε το Άργος βρήκε[9] πάμπολλα λατρευτικά ιερά θεοτήτων της ιατρικής. Μεταξύ αυτών τρία Ασκληπιεία, ιερά του Αμφιάραου, του Μελάμποδα, του Επιμενίδη, του Έλενου, του Απόλλωνα, της Λητούς, της Ειλείθυιας κ.ά.

Το πρώτο Ασκληπιείο το συναντά καθώς μπαίνει στο Άργος (Κορινθιακά 21,1) προερχόμενος από τις Μυκήνες: «Από όλους τους ναούς του Άργους ο αξιολογότερος είναι του Λυκείου Απόλλωνα με ενδιαφέρουσα μυθολογική παράδοση, λαμπρή διακόσμηση, πολλά ωραία αγάλματα και εικόνες θεών και βασιλέων… Προχωρώντας και μετά το θέατρο και το ιερό της Αφροδίτης κοντά στην αγορά του Άργους συναντά τον τάφο της συζύγου του Φορωνέα Κερδούς καθώς και ναό του Ασκληπιού». Δεν κάνει όμως καμιά λεπτομερέστερη περιγραφή.

Το αναφερόμενο Ασκληπιείο φαίνεται πως είναι εκεί που σήμερα βρίσκονται τα ερείπια των ρωμαϊκών λουτρών. Αυτό συμπεραίνεται γιατί:

1. Βρίσκεται ανάμεσα στο θέατρο, στο ιερό της Αφροδίτης και στην αγορά.
2. Στις ανασκαφές της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής βρέθηκαν τρία αγάλματα του Ασκληπιού.
3. Ο χώρος έχει όλα τα στοιχεία που θεωρούνταν απαραίτητα για τη λειτουργία Ασκληπιείου, όπως λουτρά, θέατρο, ωδείο, κλπ.

Το περιβάλλον των Λουτρών του Ασκληπιείου Άργους.

Κατά τον καθηγητή αρχαιολογίας Β. Κ. Λαμπρινουδάκη[10] «…η βαθειά αυλή, οι υπερυψωμένες στοές και το σχήμα των χώρων της δυτικής πλευράς, κα­θώς και πρώιμα στοιχεία αιγυπτιακής τεχνικής στο κτήριο κάνουν ίσως πιθανό­τερη την ταύτιση με ένα Σεραπείο-Ασκληπιείο, στην αυλή του οποίου η εγκατά­σταση των θερμών φαίνεται φυσιολογική».

Τα ερείπια των εγκαταστάσεων στις οποίες κατά σειρά λειτούργησαν, Ασκληπιείο, Σεραπείο και Ρωμαϊκά Λουτρά.

Τα ερείπια των εγκαταστάσεων στις οποίες κατά σειρά λειτούργησαν, Ασκληπιείο, Σεραπείο και Ρωμαϊκά Λουτρά.

Τα ερείπια των εγκαταστάσεων στις οποίες κατά σειρά λειτούργησαν, Ασκληπιείο, Σεραπείο και Ρωμαϊκά Λουτρά.

Τα ερείπια των εγκαταστάσεων στις οποίες κατά σειρά λειτούργησαν, Ασκληπιείο, Σεραπείο και Ρωμαϊκά Λουτρά.

Ο θεός Σέραπις σε χριστιανική αγιογραφία (4ος μ.Χ. αιώνας;).

Ο Σέραπις είναι αρχαία ελληνοαιγυπτιακή θεότητα[11], η λατρεία της οποίας εγκαθιδρύθηκε κατά τους ελλη­νιστικούς χρόνους από τον Πτολεμαίο Α’ τον Σωτήρα (4ος αι. π.Χ.)· αναφέρεται επίσης ως Σάραπις. Ο σπουδαίος πολιτικός ηγέτης Πτολεμαίος Α’ κατασκεύασε μια θεότητα, που προήλθε από τον συνδυασμό της λατρείας του Όσιρη-Άπη (Οσίραπις) με στοιχεία χθόνιων ελληνι­κών λατρειών, με κυρίαρχη αυτή του Πλούτωνα. Η λατρεία του Όσιρη ήταν η σημαντικότερη στη Μέση και Κάτω Αίγυπτο, ενώ ο ταυρόμορφος Άπις θεω­ρείτο ενσάρκωση του Όσιρη.

Μέσω της εισαγωγής της λατρείας του Σέραπη επεδίωξε να εξυπη­ρετήσει τα πολιτικά του συμφέροντα. Ο Πτολεμαίος, όντας ξένος ηγεμόνας της Αιγύπτου, προσπάθησε να εδραιώσει την εξουσία του ακολουθώντας το παρά­δειγμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, δηλαδή ενστερνιζόμενος τα τοπικά έθιμα, επεδίωξε να αφομοιώσει τους γηγενείς με τους ελληνικούς πληθυσμούς. Σε αυτό το πλαίσιο τοποθετείται και η δημιουργία της νέας λατρείας, η οποία συνδυάζοντας στοιχεία και από τις δύο λατρευτικές κουλτούρες (την αιγυπτι­ακή και την ελληνική) είχε στόχο να ανταποκριθεί στις θρησκευτικές απαιτήσεις και των δύο εθνικών στοιχείων του πληθυσμού τα οποία επιθυμούσε να ενοποιήσει. Κατά κάποιον τρόπο, η λατρεία του Σέραπη ήταν ένα πνευματικό όργανο επιβολής της πολιτικής εξουσίας της πτολεμαϊκής δυναστείας, που είχε σκοπό να ενοποιήσει πολιτιστικά ένα νέο, φυλε­τικά και πολιτιστικά σύμμεικτο κρατικό μόρφωμα.

Το τέχνασμα που χρησιμοποίησε ο Πτολεμαίος για την επιβολή της νέας θεότητας είναι πασίγνωστο και έχει εφαρμοστεί με μεγάλη επιτυχία στη σύγχρονη Ελλάδα: είδε (δήθεν) στον ύπνο του να εμφανίζεται ένας γενειοφόρος θεός, ο οποίος τον διέταξε να τον μεταφέρει στην Αλεξάνδρεια. Ταυτόχρονα παράγγειλε και το κατάλληλο άγαλμα στην Αντιόχεια (ή στη Σελεύκεια).

Ωστόσο, η λατρεία του Σέραπη δεν έγινε ποτέ μέρος του αιγυπτιακού πάνθεου, καθώς οι αιγυπτιακοί πληθυ­σμοί, βαθιά συνδεδεμένοι με τους αρχαίους θεούς τους, φάνηκαν διστακτικοί στην υιοθέτηση του. Αντίθετα, διαδόθηκε ευρύτατα στον δυτικό κόσμο, όπου σταδιακά απέκτησε στοιχεία της λατρείας του Ήλιου, του Δία και του Ασκληπιού, θεού του Κάτω Κόσμου και της γονιμότητας, προστάτου της ιατρικής και θεού-σωτήρος. Στην Αλεξάνδρεια λατρευόταν το κολοσσιαίο ομοί­ωμα του που βρίσκονταν στο Σεράπειον της Αλεξάν­δρειας, έργο του Αθηναίου Βρύαξη (4ος αι. π.Χ.) το οποίο αποτέλεσε και το πρότυπο για τη δημιουργία της λατρευτικής εικονογραφίας του Σέραπη. Έτσι, ο θεός απεικονιζόταν συνήθως ένθρονος, ενώ στο κεφάλι του – εμπνευσμένο από τον τύπο του γενειοφόρου Δία, αν και με αυστηρότερη έκφραση-έφερε ένα μόδιον (καλάθι) ως σύμβολο αφθονίας και πλούτου· σε πολλές απεικονίσεις του υπήρχαν στοιχεία που παρέπεμπαν σε διάφορες θεότητες, όπως το κέρας της Αμάλθειας (Άμμων-Δίας), ο Κέρβερος (Δίας) το οφιούχο σκήπτρο (Ασκληπιός), η τρίαινα (Ποσει­δών) κ.ά.

Η λατρεία του Σέραπη μπορεί να θεωρηθεί από τις σημαντικότερες και χαρακτηριστικότερες της ελληνιστικής εποχής, καθώς πέρα από την ευρύ­τατη διάδοση της αποτυπώνεται με ιδανικό τρόπο ο συγκερασμός των ποικίλων πνευματικών επιρροών τόσο της Δύσης όσο και της Ανατολής σε ένα ιδιό­τυπο πολιτιστικό μείγμα που αποτελεί ίσως και το τυπικότερο στοιχείο της περιόδου αυτής. Η λατρεία του Σέραπη σταδιακά παραμερίστηκε από τον μονοθεϊσμό, για να εκλείψει οριστικά κατά την περίοδο των διωγμών των εθνικών επί Μεγάλου Θεοδοσίου. Διασώθηκαν πάντως απεικονίσεις του και σε νεώτερες χριστιανικές αγιογραφίες.

Το δεύτερο Ασκληπιείο ο Παυσανίας, το συναντά στη διαδρομή του ερχόμενος από την Τίρυνθα (Κορινθιακά 23,4). Σε κάποιο σημείο της περιγραφής του λέει:

«Το λαμπρότερο και επιφανέστερο από τα ασκληπιεία των Αργείων είναι εκείνο που έχει σήμερα ως λατρευτικό άγαλμα έναν Ασκληπιό από λευκό μάρμαρο καθιστόν, ενώ κοντά του υπάρχει άγαλμα της Υγείας όρθιας. Υπάρχουν και γλυπτικές εικόνες καθιστές του Ξενόφιλου και του Στράτωνα, οι οποίοι έκαμαν τα αγάλματα. Ιδρυτής του ιερού ήταν ο Σφύρος, γιος του Μαχάονα και αδελφός του Αλεξάνορα, ο οποίος τιμάται από τους Σικυώνιους στην Τιτάνη».

Το τρίτο Ασκληπιείο (Κορινθιακά 23,2) το συναντά ακολουθώντας τη λεγόμενη Κοίλη οδό, «όπου έχει δεξιά ένα ναό του Διόνυσου, του οποίου το λατρευτικό άγαλμα λένε πως είναι από την Εύβοια… Πολύ κοντά στο ναό του Διόνυσου είναι το σπίτι του Αδράστου και πιο πέρα το ιερό του Αμφιάραου, απέναντι στο οποίο βρίσκεται ο τάφος της Εριφύλης. Κατόπιν είναι ένα τέμενος του Ασκληπιού και έπειτα ιερό του Βάτωνα».

Ο Αμφιάραος έχει στενή σχέση με τον Ασκληπιό και τα Ασκληπιεία. Γιος του Οϊκλέως ή του Απόλλωνα και της Υπερμήστρας, γεννήθηκε στο Άργος. Ήταν χθόνιος θεός και είχε και αυτός μαντικές και θεραπευτικές ικανότητες και δυνάμεις, όπως και ο Μελάμπους του οποίου ο Αμφιάραος ήταν απόγονος. Πήρε μέρος στο κυνήγι του Καλυδώνιου κάπρου και στην Αργοναυτική εκστρατεία. Συμβασίλευσε στο Άργος με το συγγενή του Άδραστο, τον οποίο καταδίωξε από το Άργος στη Σικυώνα. Συμφιλιωθείς όμως πάλι μαζί του πήρε σύζυγο του την αδελφή του Αδράστου Εριφύλη, με την οποία απέκτησε δυο γιους, τον Αλκμέωνα και τον Αμφιλόχιο. Πήρε μέρος και στην εκστρατεία των επτά επί Θήβας, φεύγοντας δε προτροπάδην, μετά την ήττα που υπέστησαν οι Αργείοι μπρος στα τείχη των Θηβών, σχίστηκε η γη κοντά στον Ωρωπό της Βοιωτίας και το βάραθρο που άνοιξε κατάπιε και εξαφανίστηκαν μέσα σ’ αυτό ο Αμφιάραος, ο ηνίοχος του Βάτων μαζί με το τέθριππο άρμα του. Έκτοτε αποδίδονταν στον Αμφιάραο τιμές θεού και οικοδομήθηκε προς τιμήν του ιερό στον Ωρωπό, το Αμφιάρειο (ή Αμφιαράειο), επίσημο μαντείο του θεού και θεραπευτήριο με πολλές ομοιότητες προς τα ασκληπιεία.

Κεφάλαιο 2

Το στρατιωτικό νοσοκομείο

Το πρώτο νοσοκομείο στο Άργος ιδρύθηκε από τους Βενετσιάνους, ήταν στρατιωτικό[12]  και λειτούργησε στους γνωστούς «Στρατώνες του Καποδίστρια» από το 1700 μέχρι το 1715. Υπάρχει η άποψη πως είχε και τη μορφή του φιλανθρωπικού ιδρύματος περίθαλψης[13]  και το διηύθυναν οι «Αδελφοί του Ελέους».

Πανοραμική άποψη των Στρατώνων Καποδίστρια. Φωτογραφία: Σαράντος Καχριμανης.

Οι στρατώνες χτίστηκαν γύρω στο 1700 όταν το Άργος ήταν υπό Ενετική κατοχή (1686-1715). Κατά την περίοδο της Β’ Τουρκοκρατίας (1715-1821) μετετράπησαν σε αγορά (μπεζεστένι) και ταχυδρομείο (μετζίλ-χανέ).

Σαν νοσοκομείο λειτούργησαν επίσης για ένα μικρό χρονικό διάστημα γύρω στα 1828. Σε δύο αναφορές του Χάϊντεκ, Βαυαρού φρούραρχου του Ναυπλίου (1828-1829) αναφέρεται πως «….συνεστήθη νοσοκομείο…. και στο Άργος…» Στα «Απομνημονεύματα» του ίδιου που δημοσιεύτηκαν το 1901 σε Ελληνική μετάφραση, αναφέρεται επίσης πως «…το ιππικόν είχε μικρόν νοσοκομείον εν Άργει».

Ο μελετητής της ιστορίας του Άργους Ι. Ε. Ζεγκίνης, γράφει ότι «ο Καποδίστριας κατασκεύασε στο Άργος οίκημα προοριζόμενον δια στρατιωτικόν νοσοκομείον» και το τοποθετεί στην οικία Καλλέργη (τωρινό αρχαιολογικό Μουσείο), ενώ πιθανότατα πρόκειται για τους Ενετικούς στρατώνες που συνέχισαν να λειτουργούν σαν στρατιωτικό νοσοκομείο[14].

Στην πρόκληση σύγχυσης ενέχεται και αχρονολόγητο έγγραφο (πιθανά ανάμεσα 1828 και 1829) που σώζεται στο «Αργολικό Ιστορικό Αρχείο» (έκδοση Συλλόγου Αργείων «Ο ΔΑΝΑΟΣ») στις «Δέσμες του Δαναού» με αύξ. αριθμό 595. Το έγγραφο αναφέρεται σε έρανο που διενεργήθηκε με σκοπό την κατασκευή νοσοκομείου και σχολείου στο Άργος. Αναλυτικότερα:

Έγγραφο 595

Καταγραφή των συνδρομητών οίτινες συνεισφέρουσιν αυτοπροαιρέτως δια την κατασκευήν μιας οικίας εις το Άργος δια να χρησιμεύσει ως νοσοκομείον και ετέρας οικίας εις την οποίαν έχει να συστηθεί έν σχολείον πλησίον εις τον ήδη ανεγειρόμενον ναόν του Αγίου Σπυρίδωνος. Τα χρήματα εκάστης συνεισφοράς τα συνάζει ο κύριος Κόμης Πάνιν και εις αυτόν θέλουσι πληρώσει οι συνδρομηταί.

Ο Κόμης Ιωάννης Α. Καποδίστριας γρόσια δύο χιλιάδας  2.000

Ο Κόμης Βούλγαρης δια γρόσια χίλια  . . . . . . . . .  1.000

Ο Κόμης Πάνιν δια γρόσια χίλια πεντακόσια   . . . 1.500

Ο Ναύαρχος της Ρωσίας Κόμης Έιδεν . . . . . . . . .     500

Γ. Κ.     . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .   150

Ο Δάσκοφ   . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .     100

Ο Συνταγματάρχης Πίζας    . . . . . . . . . . . . . . . . . .     100

Η τύχη των χρημάτων που συγκεντρώθηκαν από τον έρανο είναι άγνωστη. Είναι πιθανό να χρησιμοποιήθηκαν για το χτίσιμο του σχολείου[15] που είναι το σημερινό διδακτήριο του 1^ου Δημοτικού Σχολείου, αλλά στην περιοχή του ναού του Άγιου Σπυρίδωνα που ήταν γνωστή και σαν «Σπιτάλια» (από το hospital = νοσοκομείο) δεν είναι καθόλου βέβαιο πως κτίστηκε νοσοκομείο γιατί το τοπωνύμιο «Σπιτάλια» είναι μάλλον παλαιότερο.

Τα «Σπιτάλια».

Στις αρχές του 2001 κάποιες πληροφορίες με οδήγησαν στις παλαιές κατοικίες που φαίνονται στις φωτογραφίες. Τις επισκέφτηκα μαζί με τον Φώτη Γαλάνη, δάσκαλο και συγγραφέα, με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το νοσοκομείο του Άργους. Οι σημερινοί ιδιοκτήτες (;) αρνήθηκαν ν’ απαντήσουν στις απορίες μας και μας απέπεμψαν με όχι ευγενικό τρόπο. Θεωρήσαμε τη συμπεριφορά τους δικαιολογημένη, αφού φοβούνται τη σύνδεση της περιουσίας τους με ιστορικά κτίρια της πόλης. Τα συγκεκριμένα σπίτια, λίγο καιρό μετά, γκρεμίστηκαν και στη θέση τους ανεγείρονται πολυκατοικίες.

Η ιστορία των στρατώνων είναι μακριά και θλιβερή. Ο Ιωάννης Καποδίστριας εγκατέστησε εδώ τάγματα ιππικού που παρέμειναν με άλλοτε άλλη σύνθεση, μέχρι το 1927. Τότε αποχώρησε και το τελευταίο στρατιωτικό τμήμα, το Ε’ σύνταγμα ιππικού, το οποίο συγχωνεύτηκε με άλλα συντάγματα. Εγκαταστάθηκε τότε η Σχολή Εφίππου Χωροφυλακής, η οποία απεχώρησε το 1932. Από τότε οι στρατώνες παρέμειναν κενοί.

Αεροφωτογραφία των Στρατώνων Καποδίστρια. Φωτογραφία: Σαράντος Καχριμανης.

Αφού κατεδαφίστηκε (1936) το πιο σημαντικό τμήμα τους, η βορινή πτέρυγα, κινδύνεψαν με πλήρη κατεδάφιση (απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Άργους 48/1977) και σώθηκαν χάρη στις προσπάθειες της Εφορίας Αρχαιοτήτων Ναυπλίου και του Πολιτιστικού Ομίλου Άργους, όταν κηρύχτηκαν διατηρητέοι (ΦΕΚ 69 Β/1978), από τον τότε Υπουργό Πολιτισμού Γ. Πλυτά.

Τώρα ανακατασκευάζονται για να χρησιμοποιηθούν σαν Βυζαντινό Μουσείο και στέγη των Νομικών Προσώπων του Δήμου Άργους. [Σήμερα το Βυζαντινό Μουσείο Αργολίδας στεγάζεται στη δυτική και νοτιοδυτική πτέρυγα των Στρατώνων Καποδίστρια].

Ένα λαμπρό διάλειμμα στη ζωή των στρατώνων. Στα χρόνια 1994-1997 χρησιμοποιήθηκαν σαν χώρος λειτουργίας του Φεστιβάλ Άργους. Τότε αυτό σήμαινε παγκόσμια μοναδικές εκδηλώσεις που είχαν παραγγελθεί για πρώτη παρουσίαση στο Άργος. Με την καλλιτεχνική διεύθυνση της Ελένης Βαροπούλου, υλοποιήθηκε για 4 χρόνια το όραμα του Χρήστου Λαμπράκη, που φρόντισε και για τη χρηματοδότηση.

Κεφάλαιο 3

«Νοσοκομείον Άγιος Κωνσταντίνος»

Ιερός Ναός Αγίου Κωνσταντίνου

Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας η υγειονομική περίθαλψη ήταν άθλια και η κατάσταση της ιατρικής αξιοθρήνητη. Βέβαια οι πασάδες είχαν κοντά τους γιατρούς, που πλήρωναν πλουσιοπάροχα. Πολλές πληροφορίες για τα προβλήματα υγείας του χριστιανικού πληθυσμού και την αντιμετώπισή τους, όπως το θεσμό του «κοινού ιατρού», υπάρχουν στο λεγόμενο «Αρχείο Περούκα» και έχουν δημοσιευτεί στο περιοδικό του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Άργους «Αργειακή Γη»[16].

Το 1828 φαίνεται πως, στο τζαμί του Άργους, ξεκίνησε και η λειτουργία νοσοκομείου. Αυτό το συμπέρασμα βγαίνει από τη μελέτη δύο σχεδίων της πόλης του Άργους. Το πρώτο συντάχθηκε από τον Ντεβώ (Απρίλιος 1829), βρίσκεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και το τζαμί αναφέρεται σαν «Eglise St Constantin» και το δεύτερο σχεδιάστηκε από τον Ρούντολφ ντε Μποροτσύν (Μάρτιος 1831), βρίσκεται στο Δημαρχείο του Άργους και το τζαμί αναφέρεται σαν «Hopital».[17]

Τμήματα του χάρτη Μποροτσύν.

Την άνοιξη του 1828 επιδημία πανούκλας μάστισε την περιοχή της Αργολίδας. Ο τότε «έφορος Υγείας» Δημ. Περούκας, σε έγγραφό του προς την κεντρική διοίκηση (15-6-1828) αναφέρεται επανειλημμένα στο νοσοκομείο της πόλης, ρητά με το όνομα «Νοσοκομείον Άγιος Κωνσταντίνος». Το διαχωρίζει μάλιστα από τον «Στρατώνα του Ιππικού» (Στρατώνες Καποδίστρια), γράφοντας πως «οι ασθενείς μεταφέρονται εις το Νοσοκομείον και οι μολυσμένοι εις το Καθαρτήριον», που από άλλο έγγραφό του μαθαίνουμε πως ήταν το «μπεζεστένιον», δηλαδή το κτίριο που οι Τούρκοι είχαν μετατρέψει σε αγορά (τους Στρατώνες Καποδίστρια).

Το τζαμί του Άργους είναι από τα παλαιότερα Μουσουλμανικά τεμένη στην Ελλάδα. Χτίστηκε στα 1570-1580.[18] Είναι θεμελιωμένο πάνω σε αρχαιότητες της Ελληνικής κλασσικής περιόδου και υπολείμματα φαίνονται στον ανατολικό περίβολο και στον δυτικό τοίχο του τζαμιού. Το 1871 μετατράπηκε σε Χριστιανική εκκλησία από τον Υπολοχαγό του πεζικού Ιωάννη Γ. Ζώη, αφιερωμένη στους Άγιους Κωνσταντίνο και Ελένη.[19]

Το τζαμί – εκκλησία Άγιος Κωνσταντίνος. (Φωτ. Ρ. Ανδρεάδη, 1972. Μουσείο Μπενάκη).

Κατά την Καποδιστριακή περίοδο πολλά τζαμιά χρησιμοποιήθηκαν σαν νοσοκομεία ή σχολεία. Συνέβη το ίδιο με το τζαμί του Ναυπλίου που είναι γνωστό σαν «Βουλευτήριο», γιατί στεγάστηκε σ’ αυτό η πρώτη Βουλή των Ελλήνων. Στην κοινή γνώμη όμως του Άργους φαίνεται πως είχε καθιερωθεί σαν ναός. Έτσι μετά την αποδρομή της επιδημίας της πανούκλας, οι δημογέροντες του Άργους ζητούσαν  από τον Έκτακτο Επίτροπο Αργολίδος, να πάψει η χρήση του ως νοσοκομείου.

Το «Νοσοκομείον Άγιος Κωνσταντίνος» συνέχισε να λειτουργεί για πολλά χρόνια κυρίως σαν στρατιωτικό, και πολλές είναι οι αναφορές σ’ αυτό (1831, 1833, 1834 και 1852).[20] Σε έγγραφο του 1833 μάλιστα, επί βασιλείας Όθωνος, αναφέρεται και σαν «Βασιλικόν Νοσοκομείον εις Άργος». Ταυτόχρονα γίνονται προσπάθειες είτε για τον εκσυγχρονισμό του Αγίου Κωνσταντίνου, για κατασκευή άλλου είτε για χρησιμοποίηση υπαρχόντων κτιρίων που κρίνονται σαν πλέον κατάλληλα.

Ο Ναός του Αγίου Κωνσταντίνου, μετά από προσπάθειες του τότε εφόρου αρχαιοτήτων Μιχάλη Πιτίδη, πατέρα του αρχιτέκτονα του σύγχρονου Νοσοκομείου Άργους Νίκου Πιτίδη, ανακηρύχτηκε ιστορικό διατηρητέο μνημείο με Βασιλικό Διάταγμα που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Φ. 30/20-1-38/Τεύχος Α’.

Κεφάλαιο 4

1869 –1940: Το Άργος χωρίς νοσοκομείο

Από τη μελέτη των εφημερίδων ΑΡΓΟΛΙΣ (από 4/9/1869 έως 27/11/1893), ΔΑΝΑΟΣ (από 7/4/1883 έως 4/4/1885), ΑΡΓΟΣ (από 24/5/1885 έως 1/1/1889) και του περιοδικού του Συλλόγου «ο ΔΑΝΑΟΣ» ΔΑΝΑΟΣ (25/12/1895 έως 12/5/1906 ) που βρίσκονται στο αρχείο του Συλλόγου Αργείων «Ο Δαναός», προκύπτει ότι στην περιοχή του Άργους ολόκληρη την παραπάνω περίοδο (1869 -1906) δεν λειτουργούσε νοσοκομείο ούτε σε υποτυπώδη μορφή. Αντίθετα στο Ναύπλιο μετά από προσπάθειες που ξεκίνησαν το 1823, λειτούργησε «Πολιτικόν Νοσοκομείον» από το 1824.

Αλλά και οι αναφερόμενοι στον τύπο ιδιώτες ιατροί της πόλης του Άργους φαίνεται πως ήσαν πολύ λίγοι. Μνημονεύονται οι Λ. Ζωγράφος και Π. Καλμούχος. Ο τελευταίος μάλιστα διετέλεσε ιατρός στο Άργος επί 55 συναπτά έτη και πέθανε το 1870.

Είναι χαρακτηριστικό πως στον τοπικό τύπο των ετών 1933-1937,[21] υπάρχουν καταχωρήσεις «επισκεπτών» ιατρών που έχουν την έδρα τους στην Αθήνα και δέχονται τους Αργείους ασθενείς τους, μια μέρα την εβδομάδα, ακόμη και Κυριακή, σε φαρμακεία του Άργους, σε σπίτια, ή στη λεγόμενη Χειρουργική Κλινική Κεραμίδα, η οποία δεν είναι σαφές αν λειτουργεί, αφού στο ίδιο φύλλο της εφημερίδας, αναφέρεται ως «πρώην κλινική Κεραμίδα». Στον τύπο υπάρχουν και καταχωρήσεις διπλωματούχων μαιών, οι οποίες δέχονται τις ασθενείς τους στα ιατρεία τους.

Καταχωρήσεις στον τύπο των ετών 1933-1937 «επισκεπτών» ιατρών που έχουν την έδρα τους στην Αθήνα και δέχονται τους Αργείους ασθενείς.

Τα συχνότερα νοσήματα που αντιμετωπίζει ο πληθυσμός είναι η ελονοσία, τα αφροδίσια και τα τραχώματα.[22]

Μεγάλο πρόβλημα υγείας φαίνεται πως είναι αυτό της ελονοσίας. Το 1933 έγινε ιατρικό συνέδριο στον «Δαναό» με αυτό το θέμα. Μεταξύ των συνέδρων αναφέρονται ο Νομίατρος κ. Καλογερόπουλος, ο Πρόεδρος του Ιατρικού Συλλόγου κ. Ε. Παπαγεωργίου και ο κ. Ι. Ψωμαδάκης. Σημειώνεται με καυστικό τρόπο η συμπεριφορά των ιατρών της Κορίνθου, οι οποίοι, «αν και προσεκλήθησαν ουδείς προσήλθε». Μεταξύ όσων αποφασίστηκαν, ενδιαφέρον έχει η έκκληση των συνέδρων προς τον «πληρεξούσιο της επαρχίας» κ. Παραβάντη, όπως εξαντλήσει κάθε μέτρο πίεσης προς την κυβέρνηση, να χορηγείται κινίνη στους ιατρούς που θα τη διανέμουν δωρεάν στους απόρους και να διανέμεται μεγάλη ποσότητα κινίνης σε πολύ χαμηλή τιμή, ώστε να την προμηθεύεται ο κόσμος απ’ ευθείας από τα ταμεία.

Ο πόλεμος της κινίνης αναδεικνύεται και από διάφορες καταγγελίες πολιτών, σύμφωνα με τις οποίες, οι πρόεδροι των κοινοτήτων του νομού, παραλαμβάνουν την κινίνη και την διανέμουν στους συγγενείς και τους φίλους τους, αγνοώντας απόρους και θύματα πολέμου.

Οι ανάπηροι και τα θύματα πολέμου παρουσιάζονται το 1932, θύματα περικοπών των κρατικών δαπανών. Συγκεκριμένα τον Νοέμβριο του 1932 διαμαρτύρονται για την περικοπή των συντάξεών τους, για τη μη πληρωμή του ιατρού τους, κου Ι. Ψωμαδάκη και τη μη πληρωμή του Φαρμακοποιού τους, με αποτέλεσμα να στερούνται ιατροφαρμακευτικής περιθάλψεως.

Σε ανακοίνωση του Ιατρικού Συλλόγου Άργους της 22ας Αυγούστου 1937,[23] φαίνεται ότι:

Α. Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός απόρων στο Άργος.

Β. Την ιατρική περίθαλψη των απόρων στο σπίτι τους οφείλουν να προσφέρουν οι ιατροί του Δήμου. Αυτό σημαίνει πως το Άργος διέθετε μισθοδοτούμενη από το Δήμο ιατρική υπηρεσία.

Γ. Την ιατρική περίθαλψη των απόρων που είναι περιπατητικοί προσφέρουν δωρεάν όλοι οι ιατροί του Συλλόγου Άργους.

Δ. Όταν χρειάζονται εργαστηριακές εξετάσεις, οι άποροι πρέπει να προμηθεύονται παραπεμπτικό από τον ιατρό του Δήμου.

Ε. Ο Δήμος οφείλει να ενημερώνει τον Ιατρικό Σύλλογο με αποστολή καταλόγων των πραγματικών απόρων και των μελών των οικογενειών τους.

ΣΤ. Φαίνεται πως ο Δήμος διέθετε στον προϋπολογισμό του ειδικό κονδύλι, τόσο για την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των απόρων, όσο και για τη διαβίωση των ίδιων και των οικογενειών τους στις περιόδους ανάρρωσης και αδυναμίας εργασίας. Σε ανακοίνωση του Δήμου Άργους φαίνεται πως αυτός ετησίως διέθετε:

23.000 δρχ για ιατρική περίθαλψη απόρων

12.000 δρχ για φαρμακευτική περίθαλψη απόρων

63.000 δρχ «διά την θεραπείαν λυσσοδήκτων, πασχουσών κοινών γυναικών, αποστολή απόρων εις νοσοκομεία και βοηθήματα απόρων κατά τας μεγάλας εορτάς».

Από το 1935 μέχρι το 1939 γίνεται ένας έντονος δημόσιος διάλογος που αφορά στην αναγκαιότητα και στην επιλογή τοποθεσίας ανέγερσης Νοσοκομείου και Σανατορίου στο Άργος[24] [25] [26]. Στο νομό Αργολιδοκορινθίας δεν λειτουργούσε κανένα νοσοκομείο. Η κεντρική εξουσία μιλούσε για «νοσοκομείο πλησίον της θαλάσσης» υπονοώντας το Ναύπλιο. Ο Δήμαρχος Κ. Μπόμπος αγωνίζεται να προκριθεί το Άργος, κυρίως λόγω γεωγραφικής θέσεως και συγκοινωνιακού κόμβου, μεταξύ Κορίνθου – Ναυπλίου – Κυνουρίας.

Καταχωρήσεις ιατρών στον τύπο των ετών 1933-1937.

Για το Σανατόριο, για το οποίο είχαν εξασφαλισθεί και τα απαραίτητα κονδύλια, είχε οριστικοποιηθεί η θέση του στη «Φανερωμένη» Χιλιομοδίου, παρά τις προσπάθειες πολλών επιφανών Αργείων, για εγκατάστασή του στο Φαρμακά. Τελικά Σανατόριο δεν έγινε ούτε στη Φανερωμένη.

Για το νοσοκομείο εκτός από τη σημερινή του θέση, προτάθηκαν ένα οικόπεδο στον Ξηριά,  αλλά και η παραλιακή ζώνη της Δαλαμανάρας, μεταξύ Άργους και Ναυπλίου. Τόσο ο Ξηριάς όσο και η Δαλαμανάρα θεωρήθηκαν ακατάλληλοι από υγιεινής απόψεως, με τη μέγιστη αντίθεση να την εκφράζει ο ιατρός Πεβερέτος.

Αντίθετα το Υπουργείο Υγείας δεχόταν την ανέγερση ενός μόνο νοσοκομείου 100-150 κλινών για το Άργος και το Ναύπλιο, που το τοποθετούσε σε ίση απόσταση μεταξύ των δύο πόλεων, από τις οποίες απαιτούσε συνεννόηση και ομοφωνία ως προς την θέση ανέγερσης.[27]

Το πρώτο νοσοκομείο Άργους ιδρύθηκε το 1940 για τις ανάγκες του πολέμου και λειτούργησε στο μέγαρο του Δαναού. Μέχρι τότε νοσοκομειακή μονάδα δεν υπήρξε στο Άργος, με μικρό διάλειμμα από το 1918 μέχρι το 1920, όταν εγκαταστάθηκε πάλι στο μέγαρο του Δαναού το «Έμπεδον Πεζικού της IV Μεραρχίας» και οργάνωσε στρατιωτικό αναρρωτήριο.

Κεφάλαιο 5

1933-1937: Το «Λαϊκόν  Ιατρείον»  του Άργους

Στα μεγάλα χρονικά διαστήματα που δεν υπήρχε νοσοκομείο, την περίθαλψη των πολιτών ανελάμβαναν «κατ’ οίκον» οι γιατροί της πόλης ή οι ασθενείς μετέβαιναν στην Αθήνα και στο Ναύπλιο για την νοσηλεία τους. Χαρακτηριστική εικόνα της αντιμετώπισης των επιδημιών χωρίς νοσοκομειακή υποστήριξη, δίνουν δημοσιεύματα στις τοπικές εφημερίδες:

«Η επάρατος νόσος ευλογία ελυμαίνετο τα πλείστα των προαστείων της πόλεως του Άργους…

… Τον εμβολιασμόν ολοκλήρου της Επαρχίας Άργους ανέλαβαν οι ιατροί της πόλεως μας κ,κ. Αριστ. Παιδάκης, Ελευθέριος Παπαντωνόπουλος και Δημ. Κούζης, οίτινες μετά μεγίστου ζήλου εξεπλήρωσαν την ανατεθείσαν αυτοίς εντολήν, μη φεισθέντες μηδενός κόπου και άνευ της ελαχίστης αποζημιώσεως, δι ό είναι άξιοι συγχαρητήριων».[28]

«Τρία κρούσματα μηνιγγίτιδος εγένοντο εν τη ημέτερα πόλη, και οι τρεις προσβληθέντες εκ της βροτολοιγού νόσου ανεχώρησαν να επισκεφθώσι τα Βασίλεια του Πλούτωνος…».[29]

Καταχωρήσεις στον τύπο του Λαϊκού Ιατρείου.

Η φιλανθρωπία έπαιξε σημαντικό ρόλο σ’ αυτή την περίοδο. Η μέγιστη προσπάθεια της οργανωμένης φιλανθρωπίας του Άργους, να συμβάλει στην ανακούφιση των απόρων ασθενών της πόλης, που υπέφεραν από την έλλειψη παροχής δημόσιων υπηρεσιών υγείας υπήρξε η ίδρυση το 1933 και η λειτουργία μέχρι το 1937 ενός ιδιότυπου πολυϊατρείου και ίσως νοσηλευτηρίου, που ονομάστηκε «Λαϊκόν Ιατρείον».

Δωρεές υπέρ του Λαϊκού Ιατρείου.

Η ιδέα και η πρωτοβουλία ανήκει στους γιατρούς Παπαδημητρίου και Δρούγκα, οι οποίοι στα τέλη του 1932 προσφέρθηκαν[30] να περιθάλψουν τους άπορους ασθενείς με καθημερινή εθελοντική δωρεάν εργασία. Η υλοποίηση της ιδέας των γιατρών ανήκει στην «Φιλάνθρωπο Αδελφότητα Κυριών Άργους» που στις 11 Ιανουαρίου του 1933, τροποποίησε το καταστατικό της[31] [32] ενώπιον του Πρωτοδικείου Ναυπλίου, με σκοπό την ίδρυση και εποπτεία από αυτή του Λαϊκού Ιατρείου. Σκοπός του ήταν η ιατρική περίθαλψη και ανακούφιση των πολλών δυστυχούντων απόρων της πόλης.

Καταχωρήσεις στον τύπο του Λαϊκού Ιατρείου.

Το «Λαϊκόν Ιατρείον» εγκαταστάθηκε στην κατοικία του Αναστάσιου Στεργίου, στην πλατεία του Άγιου Πέτρου, η οποία παραχωρήθηκε δωρεάν από τον ιδιοκτήτη της. Εγκαινιάστηκε[33] στις 19 Φεβρουαρίου 1933 και με Διευθυντή το γιατρό Ν. Παπαδημητρίου έδειξε αξιοζήλευτη δράση στην καταπολέμηση του τυφοειδούς πυρετού, της επιδημίας ιλαράς, της διφθερίτιδας, της ευλογιάς, των αφροδίσιων και άλλων νοσημάτων που μάστιζαν την περιοχή.

Ο Νικόλαος Παπαδημητρίου,[34] Αρχίατρος εν αποστρατεία, αφιερώθηκε ολοκληρωτικά στη λειτουργία του Λαϊκού Ιατρείου, όπου προσέφερε τις υπηρεσίες του απολύτως δωρεάν για όλο το χρονικό διάστημα που το ιατρείο λειτούργησε. Για την απερίσπαστη ενασχόλησή του σ’ αυτό, παραιτήθηκε και από τη θέση του Νομάρχου την οποία κατείχε.

Αναστάσιος Στεργίου

Ο Αναστάσιος Στεργίου (1871-1941), αν και έμπορος, αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής του στη φροντίδα της υγείας των συμπολιτών του. Εκτός από τη δωρεάν παραχώρηση της κατοικίας του στην πλατεία του Άγιου Πέτρου, για να εγκατασταθεί το «Λαϊκόν Ιατρείον», συνεισέφερε γενναιόδωρα για τη συντήρησή του.  Η εκτίμηση και η ευγνωμοσύνη των συμπολιτών του, εξαιρετικά μεγάλη, φαίνεται στα πάμπολλα δημοσιεύματα του τοπικού τύπου.[35] Ο Αργειακός λαός είχε συνδέσει το Λαϊκό Ιατρείο με το πρόσωπό του, έτσι ώστε να το αναφέρει[36] σαν «κλινική του Τασσιού».

Μεταφέρονται εδώ χαρακτηριστικές φράσεις από άρθρο[37] της εφημερίδας «ΑΣΠΙΣ», που υπογράφει ο Σ. Πέτροβιτς:  «…και όχι μόνον το οίκημα προσέφερε δωρεάν, αλλά και πολλάς άλλας δωρεάς αθορύβως έκαμε, όπως αθορύβως έζη και ζη βοηθών τους δυστυχείς και απόρους.»  «…ο ευγενικός αυτός άνθρωπος συνέδεσε την ζωήν του με την καλλιτέραν πράξιν εις την ιστορίαν αυτού του τόπου». Άφησε το σύνολο της περιουσίας του στο Ίδρυμα «Δημοτικόν Νοσοκομείον Δεσμίνη – Καλλιοντζή».

Τα έξοδα λειτουργίας αλλά και τα χορηγούμενα φάρμακα ήσαν προσφορά των μελών της «Φιλανθρώπου Αδελφότητος» αλλά και πολλών πολιτών του Άργους. Αναφέρονται[38] τα ονόματα: Αναστάσιος Στεργίου, Αθανάσιος Ζωγράφος, Ευθύμιος Κουτσόπουλος, Σταύρος Λάπατας, Ανδρέας Ρόκας, Αδελφοί Βασιλείου, Ηρακλής Μενάγιας και ο Εμποροβιομηχανικός Σύλλογος Άργους.

Τα περισσότερο διαδεδομένα νοσήματα που απασχόλησαν το Λαϊκόν Ιατρείον, σύμφωνα με δημοσιευμένη[39] συνέντευξη  του κ. Παπαδημητρίου ήσαν κατά σειρά: ελονοσία, αφροδίσια και τραχώματα.

Ενημερωτικές ανακοινώσεις στον τύπο που αφορούσαν κανόνες υγιεινής και πρόληψης των ασθενειών.

Δεν είναι απολύτως σαφές, αν το «Λαϊκό Ιατρείο» προσέφερε μόνο υπηρεσίες εξωτερικών ιατρείων ή είχε δυνατότητα νοσηλείας κάποιων ασθενών. Η δημοσιευμένη προς τους φιλανθρώπους έκκληση για βοήθεια, που αναφέρει πως «περιθάλπει χήραν στερουμένη των πάντων» δεν υπονοεί πως η φυματική ασθενής νοσηλεύεται σε χώρους του ιατρείου.

Ενημερωτικές ανακοινώσεις στον τύπο που αφορούσαν κανόνες υγιεινής και πρόληψης των ασθενειών.

Σύντομη περιγραφή των εγκαταστάσεων[40] του Λαϊκού Ιατρείου γίνεται από τον δημοσιογράφο των «Αργειακών Νέων» Κ. Καλαϊτζή, ο οποίος με θαυμασμό αναφέρει τη λειτουργία, σε «πρακτικούς και απέριττους» χώρους, ενός Παθολογικού – Παιδιατρικού και ενός Τμήματος Αφροδισίων Νοσημάτων. Ιδιαίτερο γραφείο διέθετε ο Διευθυντής Ν. Παπαδημητρίου.

Ο Ανθυπίατρος Ν. Μπεκιάρης διηύθυνε το αντιαφροδισιακό τμήμα του Λαϊκού Ιατρείου, που ξεκίνησε την λειτουργία του τον Ιούνιο του 1933,[41] ενώ μία ημέρα της εβδομάδας λειτουργούσε δωρεάν οφθαλμολογικό ιατρείο[42] με τον οφθαλμίατρο Κολιόπουλο.

Εντύπωση προκαλεί η άσκηση κοινωνικής ιατρικής από τη διεύθυνση του Λαϊκού Ιατρείου με ενημερωτικές ανακοινώσεις στον τύπο[43] [44] [45] που αφορούσαν κανόνες υγιεινής και πρόληψης των ασθενειών.

Δημοσίευσε επίσης στον τοπικό τύπο ενημερωτικά ιατρικά άρθρα, που υπέγραφαν καθηγητές της ιατρικής, όπως ο Κ. Λογοθετόπουλος[46] και ειδικοί γιατροί όπως ο Ν. Δρακουλίδης.[47]

Κοινωνική Υγιεινή.

Το έργο της «Φιλανθρώπου Αδελφότητος Κυριών Άργους» ήταν σημαντικό για την εποχή και για της συνθήκες που αναπτύχθηκε. Οι έρανοι και οι κοινωνικές εκδηλώσεις που είχαν στόχο τη συγκέντρωση χρημάτων, ήταν ένα μέρος μόνο από τις δραστηριότητες που διασώθηκε από τις δημοσιεύσεις στον τύπο.[48] [49] Μερικά από τα ονόματα των κυριών που εμφανίζονται σαν μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου είναι:

Κατ. Ν. Μπόμπου, Κατ. Β. Ταρλή, Ελ. Νικήτα, Αμ Παρασκευά, Ελ. Νώτη, Βασ. Παπαδιαμαντοπούλου, Μαρ. Στυμφαλιάδου, Μαρ. Ι. Κολιαλέξη, Κατ. Π. Μπόμπου, Μαρ. Ευ. Μπόμπου, Ματ. Στάμου, Κ. Παπαβασιλείου, Σοφ. Παπαδημητρίου, Καλ. Δρούγκα, Κούλα Κολιαλέξη, Ελ. Διαμαντοπούλου, Ευαγ. Ζαμπέλη, Μπέση Σχοινά, Κούλα Ψωμαδάκη, Αγγ. Βασιλοπούλου. Τα ονόματα αντιγράφονται όπως ακριβώς αναφέρονται στη σχετική δημοσίευση.[50]

Το «Λαϊκόν Ιατρείον» σταμάτησε τη λειτουργία του στα μέσα του 1937 από έλλειψη οικονομικής στήριξης. Διαβάζουμε[51] πως ο Σύλλογος Ιδιωτικών Υπαλλήλων ζήτησε το Δεκέμβριο του 1937, «την επανίδρυσιν του Λαϊκού Ιατρείου, υπό την μέριμναν του Δήμου Άργους». Πουθενά όμως δεν φαίνεται πως το αίτημα αυτό υλοποιήθηκε.

Δήλωση

Ο Δήμος Άργους στον προϋπολογισμό του 1937 αναφέρει[52] πως δαπανά ετησίως 100 περίπου χιλιάδες δραχμές «για έξοδα των απόρων ασθενών». Αναλυτικότερα ξοδεύει 25.000 για φαρμακευτική και 12.000 δραχμές για ιατρική περίθαλψη. Τα υπόλοιπα αφορούν στη θεραπεία «λυσσοδήκτων, πασχουσών κοινών γυναικών, αποστολής απόρων εις νοσοκομεία και βοηθήματα κατά τας μεγάλας εορτάς».

Η έλλειψη νοσοκομειακών κλινών για την περίθαλψη τουλάχιστον των απόρων, οδήγησε και και τον εν Πειραιεί δρώντα Σύλλογο των Αργείων «Ο Δαναός», στην απόφαση[53] να ιδρύσει στο Ζάννειο Νοσοκομείο, την αποκαλούμενη «Κλίνη του Δαναού». Στο νοσοκομειακό αυτό κρεβάτι μπορούσαν να νοσηλεύονται με έξοδα του Συλλόγου, άποροι ασθενείς με χειρουργικές ή παθολογικές παθήσεις και Αργειακή καταγωγή.

Στον κατάλογο με τα μέλη του Συλλόγου που συνεισέφεραν για τη συντήρηση της «Κλίνης του Δαναού» αναφέρονται[54] οι:  Θεόδωρος Ψυχογυιός (γιατρός και πρόεδρος του Συλλόγου), Νικ. Π. Ζωγράφος, Ανδρέας Μακρής, Ευάγ. Διαμαντόπουλος, Αλκιβιάδης Ζωγράφος, Δημοσθ. Μπούκης, Αικατερ Π. Ζωγράφου, Ι. Κανελλόπουλος, Δ/νίς Κ. Λαγού, Ν. Πλατής, Κα Πλατή, Θεόδ. Μώρος και Εις μνήμην Α. Αντωνίου. Τα ονόματα αντιγράφονται όπως ακριβώς αναφέρονται στη δημοσίευση.

Οργανωμένη φιλανθρωπική δραστηριότητα ανέπτυξε και ο Ιατρικός Σύλλογος Άργους. Τον Αύγουστο του 1937 δημοσίευσε[55] στον τοπικό τύπο ανακοίνωση, με την οποία γνωστοποιεί πως για τους άπορους ασθενείς της πόλης «την ιατρικήν περίθαλψιν θέλουσιν παρέχει απολύτως δωρεάν οι ιατροί μέλη του Ιατρικού Συλλόγου ημέρας τε και νυκτός, εφ όσον ήθελον προσέλθει τοιούτοι ασθενείς εν τοις ιατρείοις των».

Πέρα από την οργανωμένη, αναφέρονται εδώ και ατομικές εκδηλώσεις φιλανθρωπίας ιατρών και μαιών, που ανιχνεύτηκαν στον τύπο της εποχής.

Κεφάλαιο 6

1940: «Πρόχειρον Νοσοκομείον Άργους» (Δαναός)

Στο ιδρυτικό καταστατικό του «Συλλόγου Αργείων ο Δαναός» (16-10-1894), η ίδρυση νοσοκομείου με τη μορφή φιλανθρωπικού νοσηλευτηρίου, αναφέρεται σαν ένας από τους στόχους του: «Σκοπός … όπως παρέχονται βοηθήματα εις δυστυχούντες Αργείους» και αλλού «όπως περιθάλπωνται οι δυστυχούντες».

Η ίδρυση κάποιας μορφής νοσοκομείου ήταν και προσωπικό όνειρο του πρωτεργάτη της ιδρύσεως του συλλόγου, του Χρήστου Παπαοικονόμου. Σαφέστατη αναφορά στην πρόθεση του συλλόγου να ιδρύσει νοσοκομείο γίνεται στο κύριο άρθρο της εφημερίδας του συλλόγου (αρ. φύλ. 2 της 1^ης Ιανουαρίου 1896), που υπογράφει ο τότε αντιπρόεδρος Δ. Κ. Βαρδουνιώτης. Στα μελλοντικά σχέδια του συλλόγου ανέφερε πως: «… θα πλουτίση την βιβλιοθήκη του, ης έθετο ήδη τον πυρήνα. Θα συστήση νοσοκομείον διά τους πτωχούς και ασθενείς του τόπου…». Ταυτόχρονα τα αρχιτεκτονικά σχέδια  του κτιρίου προέβλεπαν μία μεγάλη πτέρυγα για το σκοπό αυτό. Τα σχέδια αυτά ουδέποτε υλοποιήθηκαν αν και οι ανάγκες του πολέμου συνετέλεσαν, ώστε, το πρώτο νοσοκομείο του Άργους να λειτουργήσει στο κτίριο του «Δαναού».

Το μέγαρο του «Δαναού» στις αρχές του 20ου αιώνα.

O «Σύλλογος Αργείων ο Δαναός» ιδρύθηκε το 1894 και στέγασε τις δραστηριότητές του αρχικά στο Α΄ Δημοτικό Σχολείο, κατόπιν στο Θέατρο Μαραγκού και από το 1900 εγκαταστάθηκε στο ιδιόκτητο μέγαρό του. Το μέγαρο ξεκίνησε να χτίζεται στις 16-6-1896 σε οικόπεδο που δώρισε ο έμπορος Γεώργιος Λυκούριζας και εγκαινιάστηκε στις 3-5-1900. Τον Ιανουάριο του 1917, η Γενική Εφορία Πολέμου κατέλαβε το μέγαρο και το χρησιμοποίησε σαν γραφείο και αποθήκη υλικού πολέμου.

Από τις 18-10-1918 εγκαταστάθηκε το «Έμπεδον Πεζικού της IV Μεραρχίας» και χρησιμοποιήθηκε σαν στρατιωτικό αναρρωτήριο μέχρι το 1920.

Το 1923 έγινε κατάληψη από κομματικές οργανώσεις και μετά την απομάκρυνσή τους λειτούργησε για μικρά χρονικά διαστήματα σαν Εμπορική Σχολή και σαν Εθνικό Αγροτικό Ορφανοτροφείο. Το 1935 ανακαινίστηκε και αποδόθηκε πάλι στο Σύλλογο «ο Δαναός».

Από το 1939, η ανάγκη για ύπαρξη νοσηλευτικής μονάδας στο Άργος έγινε επιτακτική, λόγω της ορατής απειλής του επερχομένου πολέμου.  Όλοι οι αρμόδιοι σκέφτηκαν, πως το πιο κατάλληλο κτίριο για τη στέγασή της, ήταν το κτίριο του Συλλόγου «Ο Δαναός». Έτσι, από την 1η Νοεμβρίου του 1940 οργανώθηκε και λειτούργησε στο ισόγειο η πρώτη υποτυπώδης νοσηλευτική μονάδα με την επωνυμία «Πρόχειρον Νοσοκομείον Άργους». Όπως φαίνεται από το σχετικό πρακτικό της συνεδριάσεως του Διοικητικού Συμβουλίου του Συλλόγου, στο ισόγειο λειτουργούσε μέχρι τότε «Νυχτερινή Σχολή Απόρων Παίδων».

Μέγαρο Δαναού.

Οι πρώτες παράγραφοι του πρακτικού παραχώρησης του κτιρίου του «Δαναού», για την ανάπτυξη νοσοκομείου, «δια την περίθαλψιν και νοσηλείαν των θυμάτων εκ του τυχόν βομβαρδισμού υπό της εχθρικής αεροπορίας»…. «καθόσον καταλληλότερον οίκημα δεν ευρίσκεται». Αναγράφονται όλα τα παρόντα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου.

Εδώ αναφέρεται πως το ισόγειο του μεγάρου παραχωρείται δωρεάν «δια την στέγασιν Προχείρου νοσοκομείου της πόλεώς μας κατά την διάρκειαν του πολέμου». Επίσης το συμβούλιο αποφασίζει να διατηρηθεί στην υπηρεσία ο κλητήρας Παν. Καραντζάς και να μισθοδοτείται από το ταμείο του συλλόγου, «ίνα προσφέρη τας υπηρεσίας του εις το Νοσοκομείον». Έτσι ο Παν. Καραντζάς γίνεται ο πρώτος αμειβόμενος υπάλληλος του Νοσοκομείου Άργους.

Στο πρακτικό διακρίνονται ευκρινώς οι υπογραφές του προέδρου Μιχ. Στάμου, του αντιπροέδρου Δημ. Τσαπραλή, του γραμματέα Ανδ. Κιντή και του μέλους Σ. Σακελλαρόπουλου. Τα υπόλοιπα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου που αναφέρονται στο πρακτικό της ιστορικής απόφασης είναι: Ιωάννης Χαχάγιας ταμίας και οι Π. Ράπτης, Ε. Κωτσόπουλος, Δ. Αστερίου και Κ. Μαρούσης.  (Τα αντίγραφα των πρακτικών που δημοσιεύονται είναι ευγενική προσφορά του Πρωτοπρεσβύτερου Ευάγγελου Στασινόπουλου, 1996).

Κεφάλαιο 7

1941: «Νοσοκομείον Πολιτικής Επιστρατεύσεως»

Από την 6η Μαρτίου 1941, το νοσοκομείο επεκτάθηκε[56] και στα υπόλοιπα τμήματα του κτιρίου του «Δαναού», πρώτο όροφο, υπόγειο, βοηθητικούς χώρους προαυλίου και πήρε την ονομασία: «Νοσοκομείον Πολιτικής Επιστρατεύσεως». Τμήμα του σχετικού πρακτικού (με αριθμό 39), της αποφάσεως του Διοικητικού Συμβουλίου, φαίνεται πιο κάτω.

Συνεδρίαση, Μάρτιος 1941.

Καθήκοντα διοικητικού διευθυντή άσκησε ο ιατρός Ε. Παπαγεωργίου, ο οποίος είχε και την διεύθυνση του «Προχείρου Νοσοκομείου» της πόλης του Άργους και ο οποίος, όπως συμπεραίνεται από το πρακτικό, λάμβανε διαταγές απ’ ευθείας από τις αρχές, τις οποίες μεταβίβαζε στο ΔΣ του συλλόγου.

Νοσοκομεία Πολιτικής Επιστρατεύσεως εντός του Νομού Αργολιδοκορινθίας, αναπτύχθηκαν επίσης στο Ναύπλιο, την Κόρινθο και το Κρανίδι. Εκτός από τη νοσηλεία «των σοβαρώς πασχόντων», διενεργούντο «επείγουσες χειρουργικές επεμβάσεις» και λειτουργούσαν Εξωτερικά Ιατρεία, στα οποία προσέρχονταν «οι εν γένει άποροι προς εξέτασιν και παροχήν φαρμάκων δωρεάν».

Ιδρύθηκαν[57] και 7 «Ιατρεία ανοικτής Ιατρικής Περιθάλψεως» με έδρες την Πρόνοια Ναυπλίου, το Μέρμπακα, το Λυγουριό, τη Λυρκεία, την Αλέα, το Κουτσοπόδι, και την Πυργέλα. Για την ιατρική περίθαλψη στα ιατρεία των κοινοτήτων και τη λειτουργία των εξωτερικών ιατρείων των νοσοκομείων επιστρατεύτηκαν ιδιώτες ιατροί, οι οποίοι δεν αμείβοντο, σε αντίθεση με τους μόνιμους ιατρούς του Νοσοκομείου «οι οποίοι μισθοδοτούνται υπό του κράτους». Η ιατρική περίθαλψη σ’ όλες τις περιπτώσεις προσφέρθηκε δωρεάν. Οι επιστρατευμένοι ιατροί μάλιστα, ήταν υποχρεωμένοι να επισκέπτονται στα σπίτια τους, τις οικογένειες και τους συγγενείς των πολιτών που σαν έφεδροι πολεμούσαν στο μέτωπο, «ώστε ούτοι απερίσπαστοι από τοιαύτας φροντίδας να επιτελούν ήσυχοι το προς την πατρίδα καθήκον».

Ο τοπικός τύπος είναι γεμάτος με βιογραφικά σημειώματα «ηρωικώς πεσόντων» Αργείων, απονομές ηθικών αμοιβών και «πατριωτικές πράξεις εθελοντών αδελφών του ελέους» και της «Φανέλλας του Στρατιώτου». Μεταξύ αυτών  δημοσιεύονται τα στατιστικά στοιχεία του Νοσοκομείου Επιστρατεύσεως Άργους των μηνών Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου 1941, τα οποία δίνουν σαφή εικόνα της λειτουργίας του:

Παθολογικό Τμήμα: Εξωτερικοί Ασθενείς 201

Χειρουργικό Τμήμα: Εξωτερικοί Ασθενείς 117, χειρουργικές επεμβάσεις: 2

Γυναικολογικό Τμήμα: Εξωτερικοί Ασθενείς 18, Τοκετοί «οίκοι» 3

Το Νοσοκομείο Πολιτικής Επιστρατεύσεως προσέφερε δωρεάν και Οδοντιατρική περίθαλψη, στο ιδιωτικό ιατρείο του οδοντιάτρου κ. Ζαμπέλη, ο οποίος είχε επιστρατευτεί γι’ αυτό το σκοπό.

Τυπικό έγγραφο «Πολιτικής Επιστρατεύσεως». Αυτό αφορά στον διαχειριστή του Νοσοκομείου Παναγιώτη Νικ. Κρητικό και εκδόθηκε από τον Νομάρχη Αργολιδοκορινθίας Α. Λεμπέση. Ο Π. Κρητικός που γεννήθηκε στο Άργος το 1985, επιστρατεύτηκε στις 15-3-1941 και από τις 29-12-1942 διορίστηκε στην ίδια θέση από το ΔΣ του Νοσοκομείου. Υπηρέτησε μέχρι την 1η Ιουλίου 1958, όταν απολύθηκε λόγω ορίου ηλικίας.

Ο Δαναός περιέθαλψε μεγάλο αριθμό ασθενών και τραυματιών του πολέμου, καθώς και τους τραυματίες από το φοβερό βομβαρδισμό της πόλης του Άργους στις 14 Οκτωβρίου 1943.[58] Στα δημοσιευόμενα πρακτικά της 1ης Νοεμβρίου 1940 και της 6ης Μαρτίου 1941, προβλέπεται η περίθαλψη αμάχων, θυμάτων βομβαρδισμών, «υπό της εχθρικής αεροπορίας». Αυτό που δεν μπορούσε να προβλεφθεί είναι πως το Άργος θα βομβάρδιζαν οι Σύμμαχοι Αγγλο-Αμερικανοί. Τα καταγεγραμμένα θύματα στα αρχεία του Δήμου, συμπληρωμένα με σχετικές δηλώσεις δημοτών, μετά από έκκληση του Δήμου Άργους το 2007, είναι 98. Ο αριθμός των τραυματιών είναι άγνωστος.

Έγγραφο των πρώτων ημερών της Γερμανικής Κατοχής, το οποίο, «κατόπιν διαταγής περί περιορισμού κατά το μάλλον δυνατόν του αριθμού του προσωπικού», ορίζει «…την σύνθεσιν και λειτουργίαν του εν Άργει Νοσοκομείου Πολιτικής Επιστρατεύσεως..».

Μετά την απομάκρυνση του νοσοκομείου από το κτίριο του «Δαναού» το 1944, εγκαταστάθηκαν εκεί διάφορες εργατικές οργανώσεις. Το 1945 στεγάστηκε ο Αγγλικός Στρατός, το 1946 μονάδες Μ.Ε.Α., το 1947 μονάδες Μηχανικού, το 1949 μονάδες Μ.Ε.Α. και το 1950 μονάδες Τ.Ε.Α. Στη συνέχεια επισκευάστηκε και αποδόθηκε πάλι στο «Δαναό». Κηρύχτηκε διατηρητέο το 1982 (ΦΕΚ 401 Δ/1982).

Κεφάλαιο 8

1942: «Γενικόν Κρατικόν Νοσοκομείον Άργους»

Στις 23 Δεκεμβρίου 1941 εκδόθηκε διάταγμα Περί ιδρύσεως δημοσίου νοσηλευτικού ιδρύματος εν τη πόλει Άργους υπό την επωνυμίαν «Γενικόν Κρατικόν Νοσοκομείον Άργους». Ακολούθησε πράξις του Γνωμοδοτικού Συμβουλίου Νοσηλευτικών Ιδρυμάτων (25-6-1942) και σύμφωνος απόφαση (232/42) του Συμβουλίου Επικρατείας.

Το Νοέμβριο του 1942 δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (Φύλλο 299/26-11-42) το «Κανονιστικό Διάταγμα» του Γ. Τσολάκογλου (Υπουργός Εθνικής Πρόνοιας είναι ο Κ. Λογοθετόπουλος), με το οποίο ορίζεται σαν νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, το αποκαλούμενο «Γενικόν Κρατικόν Νοσοκομείον Άργους» με ανάπτυξη «μέχρι 50 κλινών», και σε 32 άρθρα νομοθετείται ο Οργανισμός του ιδρύματος.

Προβλέπεται η λειτουργία τριών κλινικών, Παθολογικής, Χειρουργικής και Μαιευτικής – Γυναικολογικής, με ένα γιατρό – Διευθυντή κάθε μία. Προβλέπονται ακόμη ένας γιατρός – Βοηθός Νοσοκομείου, για όλες τις κλινικές, «ειδικώτερον όμως θα βοηθή τον χειρουργόν εις το έργον του».  Προβλέπονται 6 αδελφές νοσοκόμοι και μία μαία. Στις νοσοκόμους περιλαμβάνονται: μία γενική προϊσταμένη αδελφή, μέχρι δύο νοσοκόμοι Α΄ τάξεως (πτυχιούχοι τριετούς φοιτήσεως) και μέχρι τρεις νοσοκόμοι Β΄ τάξεως (πτυχιούχοι μονοετούς φοιτήσεως). Στην περίπτωση που λείπουν υποψήφιοι πτυχιούχοι, «δύνανται να προσλαμβάνονται προσωρινώς ως έκτακτοι, με αποδοχάς κατωτέρας των προβλεπομένων δια τας μονίμους, με ανάλογον προϋπηρεσίαν εις την νοσηλευτικήν τέχνην και απολυτήριον τουλάχιστον δημοτικού σχολείου».

Το διάταγμα επί πλέον περιγράφει τα καθήκοντα ενός εκάστου των στελεχών του Νοσοκομείου. Χαρακτηριστικά προβλέπει «ο Μαιευτήρ – Γυναικολόγος υποχρεούται εις επείγουσας περιπτώσεις να μεταβαίνει και κατ’ οίκον προκειμένου περί απόρων επιτόκων της πόλεως του Άργους και να παρέχει την ιατρικήν συνδρομήν του βοηθούμενος υπό της μαίας του νοσοκομείου».

Αξιοσημείωτο είναι πως το άρθρο 33 του διατάγματος υποχρεώνει το Νοσοκομείο στην «παροχή τροφής και κατοικίας» σ’ ολόκληρο το νοσηλευτικό προσωπικό, στον κλητήρα, στον θυρωρό και στον αποθηκάριο. Τροφή και μάλιστα «Α΄ κατηγορίας» εδικαιούντο οι γιατροί, η προϊσταμένη αδελφή, ο λογιστής και ο διαχειριστής. Οι κοιτώνες των νοσηλευτριών λειτούργησαν και στο κτίριο «Πιτίδη» μέχρι το 1982, όταν μετατράπηκαν σε θαλάμους νοσηλείας ασθενών.

Σύμφωνα με τον Οργανισμό «Το Ίδρυμα διοικείται από Διοικητικό Συμβούλιο». Το ΔΣ όμως αναθέτει τη Διεύθυνση του Ιδρύματος σε έναν από τους ιατρούς διευθυντές των κλινικών, «όστις αποτελεί το όργανον εκτελέσεως των αποφάσεων του Συμβουλίου, ασκών την αρμοδιότητά του δια διαταγών εγγράφων και προφορικών, αναλόγως της σπουδαιότητος των ζητημάτων». Στις 9 παραγράφους που ακολουθούν, περιγράφονται λεπτομερώς οι αρμοδιότητες του Διευθυντού του Νοσοκομείου, ο οποίος στην πραγματικότητα αναδεικνύεται ο απόλυτος άρχων του ιδρύματος. Σημειώνεται με έμφαση πως ο Διευθυντής του Νοσοκομείου παραμένει ιατρός, όπως ήταν άτυπα, από την ίδρυση του Νοσοκομείου Πολιτικής Επιστρατεύσεως το 1941. Ο Διευθυντής του Νοσοκομείου, αν και παρέμεινε  ο απόλυτος άρχων του ιδρύματος, έπαψε οριστικά να είναι ιατρός, μετά τη δημοσίευση του Οργανισμού του 1961.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η σύνθεση προσωπικού του Φαρμακείου, όπου δεν προβλέπεται πτυχιούχος φαρμακοποιός. Ειδικότερα, το άρθρο 22 προβλέπει: «Παρά τω φαρμακείω υπηρετεί εις φαρμακοτρίβης διοριζόμενος επί βαθμώ και μισθώ γραφέως α΄ τάξεως προαγόμενος μετά τριετή ευδόκιμον υπηρεσίαν εις τον βαθμόν του ακολούθου. Ούτος εκτελεί τας συνταγάς υπό την προσωπικήν επίβλεψιν και ευθύνην ενός εκ των εν τω Νοσοκομείω υπηρετούντων διευθυντών ιατρών».

Οι γιατροί που υπηρέτησαν στο «Δαναό» ήσαν:[59]

Κωνσταντίνος Κεραμίδας, Χειρουργός

Κωνσταντίνος Παπαγεωργίου, Παθολόγος

Κωνσταντίνος Κανακάρης, Οφθαλμίατρος και

Χρήστος Γιαχουντής, Μαιευτήρας – Γυναικολόγος.

Σφραγίδα με την επωνυμία Χειρουργική Κλινική «Άγιος Πέτρος» Άργους, από επιστολόχαρτο της Κλινικής Κεραμίδα.

Ο Κωνσταντίνος Δημ. Κεραμίδας είναι από τους πρώτους γιατρούς του νοσοκομείου, αφού, «επιστρατευθείς πολιτικώς δυνάμει Νόμου 1894/39» υπηρέτησε από 31-10-1940 έως 31-12-1942. Στη συνέχεια με διάφορες προσωρινές προσλήψεις υπηρέτησε μέχρι τις 30-9-1945. Από όλη αυτή την υπηρεσία, όπως πιστοποιεί ο Δ/ντής του Νοσοκομείου Ι. Πεβερέτος, μόνο το διάστημα των 9 μηνών, 1-1-45 έως 30-9-45 υπήρξε έμμισθος. Ο κος Κεραμίδας άσκησε και καθήκοντα Δ/ντή του Νοσοκομείου, από 1-1-43 έως 31-8-45. Διατηρούσε χειρουργική κλινική στο Άργος με την επωνυμία «Άγιος Πέτρος».

Ο Χρήστος Γιαχουντής του Παναγιώτη και της Μαρίας, ξεκίνησε την υπηρεσία του την 1^η Ιανουαρίου του 1943. Κάλυψε μεγάλο μέρος από τη δύσκολη περίοδο του πολέμου και απολύθηκε από τη θέση του στις 31-12-1946. Η μέχρι τότε θητεία των τεσσάρων χρόνων θεωρήθηκε από το ΔΣ (πρόεδρος Ιωαν. Καραμαλίκης) προσωρινή και διορίστηκε στη θέση του Διευθυντή της Μαιευτικής – Γυναικολογικής κλινικής ο Ανδρέας Λεούσης. Ο κος Γιαχουντής, γεννήθηκε το 1908 στο Άργος. Έλαβε το πτυχίο της Ιατρικής από το Πανεπιστήμιο της Αθήνας στις 10 Νοεμβρίου 1930 και άσκησε την ειδικότητα του Μαιευτήρος – Γυναικολόγου από το 1933, αφού ειδικεύτηκε στο Δημοτικό Νοσοκομείο «Ελπίς» και στο Δημόσιο Μαιευτήριο Αθηνών. Τυπικά όμως, του απονεμήθηκε ο Τίτλος Ειδικότητος του Μαιευτήρος – Γυναικολόγου το 1950 (απόφαση 640/28-2-1950). Στις 31-12-1951, το Γ. Κ. Ν. Άργους διά του Δ. Λίτσα, απένειμε στο Χρήστο Γιαχουντή εύφημο μνεία, «διότι εξύψωσε το γόητρο του τμήματός του και απέκτησε την εμπιστοσύνην του κοινού».

Χρήστος Γιαχουντής.

Στις 16 Αυγούστου 1943 έγινε Δημόσια Διακήρυξη για την πλήρωση των θέσεων του ιατρικού προσωπικού. Υποβλήθηκαν αιτήσεις από τέσσερις Παθολόγους (Κων/νο Παπακωνσταντίνου, Αθανάσιο Ευσταθίου, Δημήτριο Παπαδιαμαντόπουλο και Ευστάθιο Μαρίνο). Επίσης από δύο Μαιευτήρες – Γυναικολόγους (Χρήστο Γιαχουντή και Βικτωρία Μαρίνου) και από τον ήδη υπηρετούντα χειρουργό Κων/νο Κεραμίδα.

Το ΔΣ αποτελούμενο από τους Μιχαήλ Στάμο Πρόεδρο και Ιωάν. Πεβερέτο, Γ. Λογοθέτη, Ιωάν. Λαλουκιώτη και Αθ. Τσάτλα ως μέλη, πρότεινε στο Υπουργείο Εθνικής Προνοίας τις ακόλουθες προσλήψεις:

Α. Να προσληφθούν όλοι οι Διευθυντές των κλινικών που ήδη υπηρετούν, δηλ. Κεραμίδας, Παπακωνσταντίνου και Γιαχουντής.

Β. Να προσληφθεί σε θέση βοηθού «οριστικώς» στη θέση που υπηρετεί από 1^ης Ιανουαρίου 1943, ο Δημ. Παπαδιαμαντόπουλος που αν και παθολόγος είναι ο μόνος που ζήτησε τη θέση του βοηθού. Το σκεπτικό είναι ύμνος για τον κο Παπαδιαμαντόπουλο: «Το Συμβούλιον λαμβάνον υπ’ όψιν τα προσόντα του νεαρού τούτου επιστήμονος, την ικανότητά του περί τον χειρισμόν του μικροσκοπίου και την εκτέλεσιν μικροβιολογικών εργασιών, πιστοποιουμένας επισήμως, τον ζήλον εις την μέχρι τούδε εν τω νοσοκομείω μας υπηρεσίαν του, την αφοσίωσίν του εις το καθήκον και την βεβαιουμένη ικανότητά του…..».

Ο Δημήτριος Νικ. Παπαδιαμαντόπουλος γεννήθηκε στο Άργος το 1919, αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών στις 20-1-1934 και πήρε άδεια ασκήσεως του ιατρικού επαγγέλματος στις 24-10-1941. Στο Ν. Άργους προσλήφθηκε αρχικά ως εσωτερικός βοηθός, την 1-1-1943. Σ’ αυτή τη θέση παρέμεινε μέχρι την 10^η Απριλίου 1945, όταν στρατεύτηκε. Την 1-12-1951 επανήλθε σαν Δ/ντής της Παθολογικής Κλινικής, την οποία διηύθυνε μέχρι 30-4-1955. Από την επομένη, 1-5-1955, έχοντας ήδη την ειδικότητα του Μικροβιολόγου, ανέλαβε το Εργαστήριο του Ν. Ναυπλίου. Από εκεί, στις 17-5-1962 μετατάχτηκε στο Μικροβιολογικό Εργαστήριο του Ν. Άργους. Τέλος, στις 7-11-1972 παραιτήθηκε από τη θέση του για λόγους υγείας. Ο κος Παπαδιαμαντόπουλος τιμήθηκε πολλές φορές από τις διοικήσεις των νοσοκομείων που θήτευσε. Του απονεμήθηκε «Έπαινος δι’ εξαιρετικάς πράξεις» από το Ν. Ναυπλίου (ΦΕΚ 181/30-7-1963), «εύφημος μνεία δι εξαιρετικάς υπηρεσίας» από το Ν. Άργους (Απόφαση ΔΣ109/5-10-1966) και «ηθική αμοιβή ευαρέσκειας» από το Ν. Άργους (Απόφαση ΔΣ 4/26-2-1973).

Δημήτριος Νικ. Παπαδιαμαντόπουλος στην ηλικία των 30 και 52 ετών

Κεφάλαιο 9

1944:  Το «Κωνσταντοπούλειον»

Μέγαρο Κωνσταντόπουλου.

Τον Οκτώβριο του 1944 το νοσοκομείο μεταφέρθηκε στο «Μέγαρο Κωνσταντόπουλου» επί της οδού Δαναού, για μεγαλύτερη άνεση χώρου. Ο Ηλίας Κωνσταντόπουλος, συνιδιοκτήτης με τα αδέλφια του της εταιρείας «Δωρικός», διατηρούσε εισαγωγικό – εξαγωγικό εμπόριο με τη Ρωσία. Το αρχοντικό του χτίστηκε το 1912, σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλλερ. Η εξαιρετική διακόσμηση των τοίχων και της οροφής είναι έργο Ιταλών καλλιτεχνών που είχαν κληθεί ειδικά γι’ αυτό το σκοπό, μετά την οικοδόμησή του.

Στη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πόλεμου χρησιμοποιήθηκε ως διοικητήριο από τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής. Σαν νοσοκομείο λειτούργησε από τον Οκτώβριο του 1944 μέχρι το 1966. Κατόπιν, και για μικρό χρονικό διάστημα, στέγασε το Γυμνάσιο Θηλέων Άργους. Στη διάρκεια της ανακατασκευής του (1995-1998) χρησιμοποιήθηκε για εκδηλώσεις του «Φεστιβάλ Άργους» ενώ πρόσφατα στέγασε εκδηλώσεις της Δημοτικής Επιχείρησης Πολιτισμού Άργους.

Στο μέγαρο έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής της η μεγάλη ηθοποιός Κατίνα Κωνσταντοπούλου – Παξινού, στενή συγγενής της οικογένειας, που γεννήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 1900 στον Πειραιά (Ιωάννης Παξινός ήταν ο πρώτος της σύζυγος, με τον οποίο απέκτησε δύο παιδιά).

Η μεγάλη ηθοποιός Κατίνα Κωνσταντοπούλου – Παξινού.

Στις 21 Αυγούστου 1945, το ΔΣ του Γεν. Κρατικού Νοσοκομείου Άργους, με την πράξη 76 (πρόεδρος Μιχαήλ Στάμος), επαναπροσέλαβε το προσωπικό που με την Συντακτική Πράξη 59/1945 απολύθηκε «αυτοδικαίως, ως διορισθέν επί κατοχής». Το προσωπικό αυτό αποτελείται από τρεις ιατρούς (Γιαχουντή, Κεραμίδα και Πεβερέτο), την Γενική Προϊσταμένη Αδελφή Αγλαΐα Διαμαντοπούλου, τις Αδελφές Νοσοκόμους Φανουρία Λίτσα και Ασπασία Σχινά, τον Κων/νο Σαραββάκο «Φαρμακοτίβην», τον Παναγιώτη Κρητικό Διαχειριστή-Γραμματέα, τον Γεώργιο Στασινόπουλο Αποθηκάριο, τον Σταύρο Μπαλωμένο κλητήρα, τον Βασίλειο Σχινά Θυρωρό, την Σταυρούλα Γιαννάκου Πλύντρια, τις καθαρίστριες Μαρία Βλαχούτση και Πηνελόπη Μαλίκη, και τη Μαρία Ντουγιωτάκη μαγείρισσα.

Αντώνιος Επαμειν. Κατσαρός.

Τη θέση του Ιατρού – Βοηθού Νοσοκομείου, για όλες τις κλινικές, ενός ιατρού δηλαδή για όλες τις δουλειές, που προέβλεπε το «Κανονιστικό Διάταγμα» (1942) του Γ. Τσολάκογλου, κράτησε για 13 χρόνια, από τις 14 Ιουνίου 1948 μέχρι τις 15 Ιουλίου 1961, ο Αντώνιος Επαμειν. Κατσαρός. Γεννήθηκε το 1905 στην Λυρκεία και έλαβε το πτυχίο της Ιατρικής στις 15-6-1934. Εργάστηκε με συνέπεια στο Νοσοκομείο και τιμήθηκε με την ευαρέσκεια του Νομιάτρου Αργολίδος, για «την υπηρεσίαν περιστολής της νόσου (επιδημία τυφοειδούς πυρετού) ήν προσεφέρατε αόκνως και προθύμως…».

Ο Γεώργιος Ιωάν. Μαρούτσος γραφέας – λογιστής υπηρέτησε από 1-9-1945 έως και 31-12-1977, όταν απολύθηκε λόγω συμπληρώσεως του ορίου ηλικίας. Γεννήθηκε στον Αχλαδόκαμπο το 1912 και αποφοίτησε από το γυμνάσιο του Άργους το 1938. Τον ίδιο χρόνο υπηρέτησε για 8 μήνες ως αγροφύλακας. Στις 20-6-1967 το ΔΣ απένειμε στον Γ. Μαρούτσο και στον Γεώργιο Κυρ. Δημητράκη (αποθηκάριο) εύφημο μνεία «διότι κατά την μεταφοράν του υλικού του ιδρύματος εις το νέον μισθωθέν οίκημα (Χατζάρα), επέδειξαν υπερμέτρον ζήλον και φιλοτιμίαν». Στις φωτογραφίες ο Γ. Μαρούτσος σε ηλικίες 26 και 38 ετών.

Γεώργιος Ιωάν. Μαρούτσος.

Φωτογραφία χειρουργικής επέμβασης στο Κωνσταντοπούλειο. Χειρουργεί ο Δ. Λίτσας και παρακολουθούν οι Κ. Σαραββάκος (φαρμακοτρίβης) αριστερά και Γ. Μαρούτσος (λογιστής) δεξιά. Φωτογραφίες από το αρχείο της Αντωνίας Μαρούτσου, συζύγου του Γ. Μαρούτσου (γένος Βασ. Γεωργακοπούλου) η οποία υπηρέτησε ως σιδηρώτρια και πρακτική νοσηλεύτρια στο Κωνσταντοπούλειο (16-11-1945 έως 22-6-1948 και 1-1-1959 έως 21-12-1977). Ο Κ. Σαραββάκος υπηρέτησε ως «φαρμακοτρίβης», χωρίς κάποιο πτυχίο, από 24-6-1942 μέχρι 16-3-1948, όταν επιστρατεύτηκε.

Ιωάννης Παναγ. Πεβερέτος.

Από 1-9-1945 την Παθολογική ανέλαβε ο Ιωάννης Παναγ. Πεβερέτος. Ταυτόχρονα ανέλαβε και τη Διοικητική Διεύθυνση του Νοσοκομείου, την οποία διατήρησε μέχρι το τέλος του Ιουλίου 1948. Την διοίκηση άσκησε πάλι από 21-5-1956 έως 1-10-1962. Την 1-1-1970 συμπλήρωσε το όριο ηλικίας των 65 χρόνων και απολύθηκε. Για το σύνολο των υπηρεσιών που προσέφερε στο Νοσοκομείο του απονεμήθηκε (25-2-1970) η «ηθική αμοιβή της ευαρεσκείας».

Ο Ιωάννης Πεβερέτος γεννήθηκε στη Δαλαμανάρα το 1904 και έλαβε το πτυχίο της Ιατρικής από το Πανεπιστήμιο Αθηνών τον Οκτώβριο του 1928. Κατά περίεργο τρόπο φέρεται εγγεγραμμένος στον Ιατρικό Σύλλογο Άργους, με αύξοντα αριθμό 12, με την ειδικότητα του Παθολόγου, από το έτος 1928. Τη βεβαίωση εγγραφής στον Ιατρικό Σύλλογο υπογράφει ο ίδιος ο Ι. Πεβερέτος, σαν Πρόεδρος του Συλλόγου.

Η κίνηση ασθενών του νοσοκομείου των ετών 1945 έως 1950, όπως την καταγράφει ο Ι. Πεβερέτος:

Νοσηλευθέντες  1755

Ημέρες νοσηλείας  18090

Χειρουργ. Επεμβάσεις  3304

Εξωτ. Ιατρεία  12673

Ο ίδιος καταθέτει την κίνηση των ετών 1955 έως 1960

Νοσηλευθέντες  1560

Ημέρες νοσηλείας  22489

Εξωτ. Ιατρεία  7773

Εξαιρετικά σπάνιο πτυχίο Ιατρικής, χειρόγραφο, σε «κόλλα αναφοράς». Το υπογράφουν οι θρυλικοί καθηγητές του Πανεπιστημίου Νικόλαος Ι. Εξαρχόπουλος (1974-1960, καθηγητής Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής 1912-1948) και Γεώργιος Ν. Μακκάς (1877-1946, καθηγητής Ιατρικής 1929-1946).

Το 1947 τη Χειρουργική κλινική ανέλαβε ο χειρουργός Δημήτριος Λίτσας, συνεργάτης αργότερα του Εμ. Μπιτζή στην ιδιωτική κλινική «Άγιοι Ανάργυροι».

Χρέη διοικητικού διευθυντή έκανε ο ιατρός Ιωάννης Πεβερέτος μέχρι το 1948, όταν ανέλαβε ο απόστρατος αξιωματικός Θεόδωρος Πολυχρονόπουλος. Το 1949 διευθυντής φαίνεται ο Ανδρέας Λεούσης και το 1950 ο χειρουργός Δημήτριος Λίτσας. Ο Χρήστος Γιαχουντής διαδέχτηκε τον Δ. Λίτσα και διετέλεσε Διοικητικός Διευθυντής του νοσοκομείου, από 25-8-1953 μέχρι και 20-5-1956, όταν παραιτήθηκε και ανέλαβε πάλι ο Ι. Πεβερέτος.

Ανδρέας Λεούσης

Ο Ανδρέας Λεούσης γεννήθηκε το 1899 στην Καρυά και φοίτησε στις ιατρικές σχολές των Πανεπιστημίων του Βερολίνου και της Λειψίας. Το 1930 του απενεμήθη ο τίτλος του διδάκτορος της ιατρικής από το Πανεπιστήμιο της Χάγης – Γερμανίας. Στο τέλος του Φεβρουαρίου 1941 εγκαταστάθηκε στο Άργος όπου άσκησε την Μαιευτική – Γυναικολογία. Εργάστηκε στο Αγροτικό Ιατρείο Καρυάς, αλλά και σαν Δντής της Μαιευτικής – Γυναικολογικής κλινικής του Νοσοκομείου Άργους από 1-1-1947, διαδεχθείς για άγνωστο χρονικό διάστημα τον Χρήστο Γιαχουντή.  Ο Ανδρέας Λεούσης από το 1949 άσκησε τα καθήκοντα του Διοικητικού Διευθυντή του Νοσοκομείου. Απεβίωσε το 1965. Στη μνήμη του, με χορηγία του γιου του Γεωργίου Λεούση, καθιερώθηκαν από το 2010 τα «βραβεία Ανδρέα Λεούση». Είναι χρηματικά βραβεία για τους πρώτους κατά σειρά βαθμολογίας εισαχθέντες στις Ιατρικές Σχολές των Ελληνικών Πανεπιστημίων από τα σχολεία του Άργους.

Το 1946, σε έγγραφο του Υπουργείου Υγιεινής (47056/11-9-46) που υπογράφει ο υπουργός Α. Καλατζάκος, φαίνεται πως «εις το Γενικόν Κρατικόν Νοσοκομείον Άργους», εκτός των ιατρών, υπηρετούν οι:

Η Παναγιώτα σύζυγος Αντωνίου Παπαδημητρίου γεννήθηκε το 1900 στο Άργος και κατά διαστήματα από 1946 μέχρι το τέλος του 1950 εργάστηκε ως καθαρίστρια.

Σταματίνα Λαμπροδήμου, νοσοκόμος Β’  Θεοδώρα Τσαγγάνη, νοσοκόμος Β’  Νότα Καραμήτσου, νοσοκόμος Β’   Κων/νος Αντωνόπουλος, αποθηκάριος, ο οποίος αντικατέστησε από 21-12-1945 τον Γεώργιο Στασινόπουλο,  Γεωργία Δουλτσίνου, μαγείρισσα, η οποία αντικατέστησε από 21-12-1945 την Μαρία Μπουγιωτάκη.   Βικτωρία Θαλασσινού, νοσοκόμος Β΄   Μαρίνα Παπαδοπούλου, καθαρίστρια, η οποία αντικατέστησε από 20-12-1945 την Μ. Βλαχούτση, «εγκαταλειψάσης αυθεραίτως την υπηρεσίαν»,  Χριστίνα Σωτηροπούλου, καθαρίστρια, Μαρία Σαραντινού, καθαρίστρια.   Ασπασία Σχοινά, νοσοκόμος Β’, η οποία αντικατέστησε από 16-4-1946 την Νότα Καραμήτσου,  Παναγιώτα Παπαδημητρίου, καθαρίστρια, η οποία αντικατέστησε από 11-6-1946 την Μαρία Ξυνογαλά.

Η Δασκαλάκη ή Μαστρογιάννη Μαρία του Αποστόλου, πρόσφυγας από τη Μικρά Ασία, όπου γεννήθηκε κατά δήλωσή της το 1912, κάτοικος Νέας Κίου, διορίστηκε ως αδελφή νοσοκόμος την 1η Νοεμβρίου 1946, σε αντικατάσταση της Ασπασίας Σχοινά. Η κα Δασκαλάκη υπηρέτησε με κάποια διαλείμματα μέχρι τη συνταξιοδότησή της, την 1η Ιανουαρίου 1965.

Η Μαρία Γεωργ. Τσουμάνη πρακτική νοσοκόμος, που γεννήθηκε το 1921 στο Χιλιομόδι Κορινθίας, υπηρέτησε από 8-9-1948 μέχρι 1-10-1950, όταν παραιτήθηκε για να πάει στο εξωτερικό. Επέστρεψε και ανέλαβε εκ νέου υπηρεσία την 15-5-1952 και παρέμεινε μέχρι τέλους του 1966.

Η νοσηλεύτρια Αγλαΐα Νικ. Καρρά υπηρέτησε με καθήκοντα προϊσταμένης, συνεχώς από 1-11-1949 έως 15-11-1954.

Έγγραφο του Υπουργείου Υγιεινής του 1947, που υπογράφει ο Δ/ντής Α. Παγώνης, ζητάει τη δωρεάν εξέταση, νοσηλεία και χορήγηση φαρμάκων «εις τας κοινάς γυναίκας», χωρίς να απαιτείται πιστοποιητικό απορίας, αφού «… εισάγωνται υποχρεωτικώς…», κάτι που η στενοκεφαλιά των υπαλλήλων του Νοσοκομείου αδυνατούσε να κατανοήσει.

Η Άννα Φραγκίσκου Ζυγάκη από την Ιεράπετρα της Κρήτης (1925), «κατόπιν ειδικών θεωρητικών σπουδών και πρακτικής εξασκήσεως», έλαβε «πιστοποιητικόν Σπουδών Σαμαρείτου του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού» (2-4-1950). Υπηρέτησε στο Νοσοκομείο Άργους από 10-11-1950 έως 1-2-1951.

Από τον Νοέμβριο του 1950 και μέχρι και τον Μάιο του 1951, υπηρετεί ως καθαρίστρια και η Αλεξάνδρα χήρα Θεοδ. Γιαννίκου, από την Ανδρίτσα Άργους (1903).

Οι προκηρύξεις θέσεων για το Νοσοκομείο ήταν χειρόγραφες (1947) και δεν δημοσιεύονταν στον τύπο. Έπρεπε να τοιχοκολληθούν.

Την τοιχοκόλληση έκανε ο κλητήρας του ιδρύματος, ο οποίος με δύο μάρτυρες βεβαίωνε ότι «… ετοιχοκόλλησα εις τα κεντρικώτερα μέρη της πόλεως και εις την εξώθυραν του καταστήματος του Νοσοκομείου».

Η τοιχοκόλληση γινόταν και στο Δημαρχείο της πόλης, με παράκληση του Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου του Νοσοκομείου και μέριμνα του Δημάρχου.

Χειρόγραφο Πρωτόκολλο Ορκομωσίας (17-6-1948) της Μαίας Ελένης Αντωνακοπούλου.

Τα τρόφιμα μοιράζονταν με το «δελτίον τροφής». Όταν κάποιος υπηρετούσε στο (κρατικό) νοσοκομείο, το δελτίο τροφής του το παρακρατούσε το «Κέντρον Διανομών», αφού ο υπάλληλος σιτιζόταν στο ίδρυμα.

Τον Φεβρουάριο 1950 διορίστηκε βοηθός μαγείρου σε ηλικία 55 ετών, η Σοφία Ντανουκάρα από τη Νεστάνη.

Προσωπικό του νοσοκομείου.

Το 1950 και για άγνωστο χρονικό διάστημα, φαίνεται να υπηρετεί ως καθαρίστρια η Χρυσούλα, σύζυγος Ηλία Γιαννόπουλου, γεννημένη το 1908 στο Άργος.

Μέρος από το προσωπικό του νοσοκομείου, φωτογραφίζεται στην είσοδο του μεγάρου.

Το 1949, με απόφαση του Υπουργού Υγιεινής Κ. Γ. Ροδόπουλου (71181/23-9-49), ο Δντής του Ακτινολογικού Εργαστηρίου του Ν. Ναυπλίου Ιωάννης Κυριακόπουλος, ανέλαβε τη Δνση και του Ακτινολογικού Εργαστηρίου του Ν. Άργους, με πρόσθετη αμοιβή 300.000 δραχμών το μήνα. Η πρόσθετη αμοιβή έπρεπε να καταβάλλεται από το Νοσοκομείο Άργους «εις βάρος των εισπρατομένων υπό αυτού νοσηλείων». Δύο σχεδόν χρόνια μετά (27-8-1951), το Υπουργείο ανακάλυψε πως δεν μπορούσε να καταβάλλει την πρόσθετη αμοιβή από τα νοσήλεια και πρότεινε στο ΔΣ του Νοσοκομείου να τα πληρώνει σαν έξοδα κινήσεως. Έτσι κι έγινε.

Ο Χρήστος Γιαχουντής από 1-12-1950 συνέχισε τη λειτουργία της Μαιευτικής – Γυναικολογικής κλινικής, μέχρι και 17 Νοεμβρίου 1957. Τον αντικατέστησε ο Μαιευτήρας Σαράντος Δουρόπουλος.

Ο Σαράντος Ιωάν. Δουρόπουλος γεννήθηκε στα Δολιανά της Κυνουρίας το 1913. Αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών στις 15-6-1937 και έλαβε τον τίτλο ειδικότητος Μαιευτήρος – Γυναικολόγου στις 7-12-1951, αφού ασκήθηκε με δάσκαλο τον Ν. Λούρο στο Μαιευτήριο Μαρίκα Ηλιάδη και στο Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο Πειραιώς. Στο Νοσοκομείο του Άργους υπηρέτησε για 20 σχεδόν χρόνια, από 18-11-1957 μέχρι τις 8-7-1977. Συνιδιοκτήτης (με το χειρουργό Εμ. Μπιτζή) της ιδιωτικής κλινικής «Άγιοι Ανάργυροι», άσκησε την ιατρική μέχρι το θάνατό του. Με ιδιόρρυθμο, ευέξαπτο χαρακτήρα και βίαιη συμπεριφορά, με τελεσίδικη καταδίκη (38787/1936) «επί αδίκω επιθέσει», κηρύχτηκε τρεις φορές «ανυπότακτος» στο στρατό, 1935, 1936 και 1940, αν και πολέμησε στον Ελληνο-Αλβανικό πόλεμο.  Μη συνεννοήσιμος συνάδελφος και πολύ δύσκολος συνεργάτης (από προσωπική εμπειρία).

Σαράντος Ιωάν. Δουρόπουλος.

Νικόλαος Ιωάν. Παπαδημητρίου.

Ο Νικόλαος Ιωάν. Παπαδημητρίου γεννήθηκε στο Άργος το 1915 και αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1941.  Το 1951 (Πράξη ΔΣ 90/17-4-51), διορίστηκε διευθυντής της Παθολογικής κλινικής. Γύρω από αυτό το διορισμό εκτυλίχτηκε μια απίστευτη ιστορία γραφειοκρατικής τρέλας, που συνοπτικά εκτίθεται εδώ.

Ο κος Παπαδημητρίου κρίθηκε από το λεγόμενο Επιστημονικό Συμβούλιο του Υπουργείου Κοινωνικής Πρόνοιας και Υγιεινής (πράξις V/31-3-1951), ως «ο μόνος ικανός και κατάλληλος διά την κατάληψιν της θέσεως του Δ/ντού της Παθολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου Άργους». Οι υπόλοιποι υποψήφιοι ήσαν οι: Ιωάννης Πεβερέτος, Αντώνιος Κατσαρός και Δημήτριος Παπαδιαμαντόπουλος. Ο τελευταίος αποκλείστηκε από την κρίση, γιατί θεωρήθηκε ότι υπέβαλε τα χαρτιά του εκπρόθεσμα.

Τα μέλη της επιτροπής έφεραν τους ανώτατους δυνατούς τίτλους, δυσανάλογους με την ανευθυνότητα που επέδειξαν: Καθηγητής Σπ. Λιβιεράτος, Καθηγητής Αρ. Γούτας, Καθηγητής Δημήτριος Κομνηνός, έκτακτος Καθηγητής Α. Πράτσικας και ο Δντής της Παθολ. Κλινικής του Γεν. Κρατ. Νοσοκ. Αθηνών Κ. Περράκης.

Η απόφαση του Επιστημονικού Συμβουλίου προκάλεσε την εντολή του Υπουργού Φ. Ζαΐμη (31236/2-4-1951) προς το ΔΣ του νοσοκομείου να διορίσει τον κο Παπαδημητρίου με 4ετή θητεία. Το ΔΣ κατά πλειοψηφία αποφάσισε ανάλογα, αν και ο Δ. Παπαδιαμαντόπουλος προσπάθησε να εμποδίσει τη λήψη αποφάσεως. Ο Υπουργός Οικονομικών Κων. Μητσοτάκης (185566/23-6-1951) ενέκρινε τον διορισμό, ο οποίος δημοσιεύτηκε (ΑΦ 76/23-7-1951) και στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Στις 29-11-1951 το ΔΣ αναγκάστηκε ν’ απολύσει τον κο Παπαδημητρίου, αφού το Συμβούλιο Επικρατείας ακύρωσε το διορισμό (απόφαση 1677/1951). Αιτία; ο κος Παπαδημητρίου δεν είχε τίτλο ειδικότητας Παθολογίας(!). Για την ηθική του αποζημίωση, ο Δντής του Νοσοκομείου Δ. Λίτσας, εξέδωσε Ημερήσια Διαταγή, με την οποία του απονέμει Εύφημο Μνεία, για την επιστημονική του κατάρτιση, την αγάπη προς τους ασθενείς και την προσήνεια προς το νοσηλευτικό προσωπικό.

Ο Δημήτριος Νικ. Παπαδιαμαντόπουλος ο οποίος αποκλείστηκε ως εκπρόθεσμος από την πιο πάνω αναφερόμενη κρίση, ήταν κάτοχος δύο τίτλων ειδικότητας: της Παθολογίας (κτίση τίτλου 5-6-1943) και της Μικροβιολογίας (κτίση τίτλου 16-5-1951).  Η επιτροπή που τον απέκλεισε «προέβη αυτεπαγγέλτως εις την εξέτασιν των επιστημονικών τίτλων αυτού και απεφάνθη ότι ούτος είναι ικανότερος του κατά την συνεδρίασιν της 31-3-1951 προκριθέντος» (!!!) Η εξέλιξη περιγράφεται πιο πάνω.

Το 1951 στο Νοσοκομείο δεν υπηρετούσε καμία διπλωματούχος αδελφή, που να μπορεί να ασκεί τα καθήκοντα της προϊσταμένης. Η διοίκηση απευθύνθηκε στη Σχολή Αδελφών του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού και ζήτησε σχετική βοήθεια. Απάντησε η Διευθύνουσα της σχολής, η περίφημη Α. Ι. Μεσολωρά, η οποία υπέδειξε την 22άχρονη Βασιλική Σταθακοπούλου, «… αύτη ευρίσκεται νυν παρά τη οικογένειά της εν Ξυλοκάστρω… Δυνάμεθα να σας διαβεβαιώσωμεν ότι θα εξυπηρετηθήτε παρ’ αυτής πλήρως, εχούσης όλα τα ηθικά και επαγγελματικά προσόντα δια την αποστολήν της».

Βασιλική Σταθακοπούλου.

Αντιγράφω εδώ κι ένα ενδιαφέρον απόσπασμα του πτυχίου της νοσηλεύτριας, που υπογράφει ο Πρόεδρος του ΕΕ Σταυρού, Κ. Γεωργακόπουλος «…απονέμεται το δίπλωμα τούτο μετά της αδείας όπως φέρη εν υπηρεσία την στολήν και τα διάσημα της διπλωματούχου αδελφής του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού…». Με τη στολή και τα διάσημα εμφανίζεται στη δημοσιευόμενη φωτογραφία ταυτότητας.

Οι αδελφές νοσοκόμοι έμεναν συνεχώς μέσα στο νοσοκομείο και είχαν δικαίωμα εξόδου μόνο μία φορά κάθε 5 ημέρες. Χαρακτηριστική είναι η Ημερησία Διαταγή (28-7-1949) του Διευθυντή, που τιμωρεί την αδελφή «δια στερήσεως εξόδου εκ του Ιδρύματος ανά 5ήμερον, ήτοι ημέρας 15… διότι εξήλθεν άνευ αδείας…» Είναι η πιο συχνή αιτία τιμωρίας, που φαίνεται δεν απέφυγε καμία από τις νοσοκόμους.

Οι αδελφές νοσοκόμοι έμεναν συνεχώς μέσα στο νοσοκομείο και είχαν δικαίωμα εξόδου μόνο μία φορά κάθε 5 ημέρες. Χαρακτηριστική είναι η Ημερησία Διαταγή (28-7-1949) του Διευθυντή, που τιμωρεί την αδελφή «δια στερήσεως εξόδου εκ του Ιδρύματος ανά 5ήμερον, ήτοι ημέρας 15… διότι εξήλθεν άνευ αδείας…» Είναι η πιο συχνή αιτία τιμωρίας, που φαίνεται δεν απέφυγε καμία από τις νοσοκόμους.

Οι αδελφές νοσοκόμοι για τη διαμονή τους διέθεταν ατομικά δωμάτια, που μάλιστα είχαν εξώστες προς το προαύλιο. Έτσι τουλάχιστον φαίνεται από την κλήση σε απολογία μιας εκ των αδελφών το 1947.

Οι κλήσεις σε απολογία και οι ποινές στο προσωπικό είχαν αφορμές λιγότερο θλιβερές ή σοβαρές. Το παράπτωμα εδώ περιγράφεται: «διατί δεν ηλάξατε τα ρούχα (χωριάτικην περιβολήν) εις την επίτοκον …. δια νυκτικών ….».  Στην απολογία της αδελφής φαίνεται πως η επίτοκος ήταν αθιγγανίς: «… μου διέφυγεν η περίπτωσις της αλλαγής των ρούχων της, δια Μπαλαμών του Νοσοκομείου.»

Εδώ περιγράφεται ένα θλιβερό περιστατικό, άξιο κοινωνιολογικής ανάλυσης, που πιθανότατα χαρακτηρίζει μια ολόκληρη εποχή πείνας και ανέχειας.

Κλήθηκε από τον Διευθυντή σε απολογία «προς γνώσιν και συμμόρφωσιν», υπάλληλος του Νοσοκομείου, «διότι παρά την απαγορευτική διαταγήν μου, εξερχομένη του ιδρύματος έφερεν μεθ’ εαυτής άρτον περισσότερον της μερίδος της». Έχουν απαλειφθεί όνομα υπαλλήλου, ιδιότητα, βαθμός καθώς και όλες οι ημερομηνίες.

Η υπάλληλος απολογήθηκε. Παρατίθεται απόσπασμα από την απολογίας της: «… περί την μεσημβρίαν, ενώ η αδελφή νοσοκόμος εφλύτρενεν εις τον θάλαμον ιατρού κου …….. η ασθενής …… μοι είπεν πάρτε αυτό το ψωμί από το κονοδίνο διότι έτσι θα χαθεί εγώ δεν το τρώγω …… Ούτως ώστε εγώ το επήρα και το εσπέρας με το ήμισυ ιδικόν μου έφυγα και το πάω στο σπίτι μου. Ούτε το αφαίρεσα λάθρα κανενός ούτε και σκοπίμως…..  Υπόσχομαι ότι θέλω συμμορφωθή….».

Τρεις μήνες μετά την απολογία, η υπάλληλος πλήρωσε 24000 δραχμές ως «τέλη σημάνσεως πειθαρχικών αποφάσεων». Η δικαιοσύνη αποδόθηκε. Ένας ακόμη Γιάννης Αγιάννης συνεμορφώθη.

Άλλη αδελφή καλείται ν’ απολογηθεί «διά τίνα λόγον παρέλειψε να κάμη ποδόλουτρον ο ασθενής ….». Το περιεχόμενο της απολογίας αγνοείται.

Δεν υπάρχει φάκελος εργαζομένου αυτής της περιόδου, που να μην περιέχει κλήσεις σε απολογία, απολογίες και ποινές. «Την 14-8-48 δεν εσκούπισεν τα εργαλεία μετά τον τοκετόν … και οξυδόθησαν». Διατυπώνονται ακόμη και ασαφείς κατηγορίες, όπως αυτή για την οποία, ο ίδιος ο Υπουργός Κοινωνικής Προνοίας Φ. Ζαΐμης, κάλεσε ν’ απολογηθεί μια νοσηλεύτρια του Ν. Άργους. Κλήθηκε σε απολογία διότι «… άφησε εαυτήν εις την διάθεσιν των προσωπικών της ελαττωμάτων, με αποτέλεσμα την χαλάρωσιν της κανονικής λειτουργίας του Νοσοκομείου». Εύλογα στην απολογία της η νοσηλεύτρια έγραψε: «Κατηγορούμαι ότι μετέφερον εν τη υπηρεσία τα προσωπικά μου ελαττώματα. Το τοιούτον δεν είναι αληθές διότι δεν κέκτημαι τοιαύτα, αλλ’ αντιθέτως προτερήματα άτινα συνετέλεσαν εις την καλήν λειτουργίαν του Νοσοκομείου και την εξύψωσιν τούτου».

Απόσπασμα ημερήσιας Διαταγής, 1949.

Άλλη τέλος νοσηλεύτρια κατηγορείται «δια τον λόγον ότι χθες το εσπέρας απεπειράθητε να εισαγάγητε εις το Νοσοκομείον κρυφίως ποσότητα οίνου, εις δε την σχετικήν έρευναν υπό του θυρωρού εδημιουργήσατε επεισόδιον μετ’ αυτού». Στην απολογία η κατηγορούμενη δικαιολογείται «… ένα μπουκαλάκι 100 δραμίων, να το φέρω στην προϊσταμένη…». Και πολύ σωστά: «…με ρώτησε ο θυρωρός… εγώ όμως δεν του επέτρεψα … του είπα ότι όταν βγαίνουν από το Νοσοκομείο κάνουν έρευνα». Η Διεύθυνση του Νοσοκομείου, παρά το γεγονός πως η σωματική έρευνα γινόταν για να προληφθεί η έξοδος από το ίδρυμα τροφίμων και υλικών, επανήλθε (ως στο έγγραφο) και τελικά τιμώρησε τη νοσηλεύτρια.

Τις ποινές και πρόστιμα δεν απέφυγαν ούτε οι ιατροί διευθυντές του Νοσοκομείου: «Το ΔΣ επιβάλλει την ποινήν του προστίμου εκ δραχμών 100 εις έκαστον των ιατρών Πεβερέτον Ι,  Δουρόπουλον Σ. και Κολιγλιάτην Ε. επί τω λόγω ότι ούτοι τηρώσι πλημμελώς το ωράριον εργασίας» (Απόφαση 1/23-1-1963/ΔΣ).

Στα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου δεν ήταν δυνατόν να διοριστεί κάποιος στο Δημόσιο, αν δεν είχε υπογράψει «Δήλωσιν Νομιμοφροσύνης» και να εκδοθεί «Πιστοποιητικόν Νομιμοφροσύνης» από το αρμόδιο «Συμβούλιον Νομιμοφροσύνης Κρίσεως Υπαλλήλων» της Νομαρχίας. Όπως είναι γνωστό, η περίφημη δήλωση αναφερόταν στην αποκήρυξη των κομουνιστικών ιδεών και δράσεων.

«Καθαρό» Πιστοποιητικό Νομιμοφροσύνης, «τυγχάνει ανεπιλήπτου διαγωγής», του 1948 και το παραπεμπτικό του από το Αστυνομικό Τμήμα Άργους.

«Μη καθαρό» Πιστοποιητικό Νομιμοφροσύνης, όπου αναγράφεται πως ο συγκεκριμένος πολίτης «στερείται ήθους και χαρακτήρος». Με τη φράση αυτή υποδηλώνεται ότι «εμφορείται υπό κομουνιστικών ιδεών» ή ότι απλά δεν είναι «εθνικόφρων», χωρίς απαραίτητα να είναι κομουνιστής. Σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις ο πολίτης έχει υπογράψει τη Δήλωση Νομιμοφροσύνης και η γνωμοδότηση του Συμβουλίου Νομιμοφροσύνης να στηρίζεται στο οικογενειακό ιστορικό του.

Σύμφωνα με τα ψηφίσματα ΘΙ και ΙΗ/1946 της Δ’ Αναθεωρητικής Βουλής, «περί εξυγιάνσεως των δημοσίων υπηρεσιών» έπρεπε να απολυθούν από το δημόσιο, όλοι όσοι «εμφορούνται υπό κομουνιστικών αρχών».  Στο δημοσιευόμενο έγγραφο, ο ίδιος ο Υπουργός ενημερώνει τον υπάλληλο για το δυσμενές γι’ αυτόν περιεχόμενο του φακέλου του.

Ο κανόνας ήταν να ακολουθήσει η απόλυση του υπαλλήλου που είχε χαρακτηριστεί μη νομιμόφρων, ακόμη κι αν είχε πολύχρονη υπηρεσία «και χωρίς ποτέ να δώση αφορμήν ή εκδήλωσιν αναρχισμού..».

Ο κανόνας ήταν να ακολουθήσει η απόλυση του υπαλλήλου που είχε χαρακτηριστεί μη νομιμόφρων, ακόμη κι αν είχε πολύχρονη υπηρεσία «και χωρίς ποτέ να δώση αφορμήν ή εκδήλωσιν αναρχισμού..».

Και ένα πιστοποιημένο γεγονός ήθους, τόλμης και ευθύνης προς τους συνανθρώπους και προς το κοινωνικό σύνολο.

Αναφέρεται εδώ μια ηρωική απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Νοσοκομείου, το οποίο «δεν συνεμορφώθη προς τας υποδείξεις των αστυνομικών και κυβερνητικών αρχών». Με την πράξη 151 της 3^ης Ιουλίου 1948, αρνήθηκε να απολύσει τρεις νοσηλεύτριες οι οποίες δεν είχαν «καθαρά» Πιστοποιητικά Νομιμοφροσύνης και για τις οποίες «εις επίσημον έγγραφον της Αστυνομικής Αρχής αναφέρεται ότι αύται στερούνται ήθους και χαρακτήρος». Ο Διευθυντής του Ιδρύματος Ανδρέας Λεούσης στην εισήγησή του ανέφερε ότι «… και αι τρεις αύται αδελφαί είναι εργατικώταται, νομιμοφρονέσταται και ότι υπηρετούν εις το ίδρυμα πλέον της διετίας και επεδείξαντο διαγωγήν εξαίρετον…». Οι τέσσαρες Σύμβουλοι (ο πρόεδρος Ορέστης Σχινάς και τα μέλη Αθανάσιος Οικονομόπουλος, Δημήτριος Καραμούζος και Ευάγγελος Μουσταΐρας) αποφάσισαν ότι «αναλαμβάνουσιν ομοφώνως και υπό προσωπικήν των ευθύνην την διατήρησήν των….. και ίνα μη διαλυθεί το Νοσοκομείον….  ψηφίζουν κατά την ορθήν εισήγησιν του Διευθυντού …. να διατηρηθούν εις τας θέσεις τους αι τρεις αδελφαί νοσοκόμοι …».

Το 1952, εκτός των ιατρών, φαίνεται πως υπηρετούν οι: Μαρούτσος Ι. Γεώργιος (γραφέας – λογιστής, με βαθμό «ακολούθου»), Μηλώσκης Ι. Άγγελος (γραφεύς Α), Αποστόλου Αγγ. Ιωάννης (γραφεύς Β), Ρηγόπουλος Ρήγα Βασίλειος (κλητήρ Β), Κούβαρη Παν. Ευανθία (Διπλωματούχος Μαία), και οι πρακτικές αδελφές Καρρά Ν. Αγλαϊα, Μηλώσκη Ι. Κοραλία, Καντέλη Δ. Αγγελική, Γουρζέλα Δ. Σωτηρία και Τσάκαλη Γ. Γιαννούλα.

Την 30^η Απριλίου 1952 ανέλαβε υπηρεσία η γραφεύς Αλεξάνδρα Παναγ. Τζαβέλα με πολύ περίεργη ειδικότητα: «Εισπράκτωρ Νοσηλείων». Δεν έγινε δυνατό να βρεθεί το αντικείμενο αυτής της εργασίας, ούτε ο τρόπος είσπραξης των νοσηλείων, ο οποίος οφείλει να είναι τέτοιος, ώστε να δικαιολογεί την πρόσληψη υπαλλήλου με αυτή μόνο την απασχόληση. Στο σκεπτικό της πρόσληψής της, το ΔΣ του νοσοκομείου (Πρόεδρος Ευστάθιος Μαρίνος) σαν μοναδικά προσόντα αναφέρει την γνώση γραφομηχανής και την τριετή προϋπηρεσία στο Δήμο Άργους.

Γιαννούλα Γεωργ. Τσάκαλη.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει η δημοσιο-υπαλληλική σταδιοδρομία της νοσηλεύτριας Γιαννούλας Γεωργ. Τσάκαλη, που γεννήθηκε στο Κοτσαρίδι Μεγαλουπόλεως Αρκαδίας το 1928, διορίστηκε την 1-5-1951 στο Νοσοκομείο «προσωρινώς» με βάση τον Αναγκαστικό Νόμο 329/1945. Ο διορισμός της δεν εγκρίθηκε από το Υπουργείο Κοιν. Προνοίας (Γενικός Διευθυντής Υγιεινής Τ. Τριανταφύλλου) «ως αντικανονικώς γενόμενος… διότι ουδείς διορισμός Δημοσίων Διοικητικών Υπαλλήλων είναι δυνατός άνευ διαγωνισμού, όστις προκηρύσσεται συμφώνως προς τας διατάξεις ….». Το γεγονός δημοσιεύεται για να συγκριθεί με τους σύγχρονους αυθαίρετους διορισμούς, δήθεν επί συμβάσει, χιλιάδων Δημοσίων Υπαλλήλων. Για την ιστορία, η κα Τσάκαλη προσλήφθηκε 6 μήνες αργότερα με σύννομο τρόπο και υπηρέτησε μέχρι την 1^η Ιανουαρίου 1958, όταν μετανάστευσε στην Αυστραλία.

Την διεύθυνση της Χειρουργικής κλινικής ανέλαβε το 1957 ο χειρουργός Εμμανουήλ Μπιτζής. Ο Μπιτζής Εμμανουήλ του Κων/νου και της Αθηνάς, γεννήθηκε στο Κουτσοπόδι Αργολίδος το 1921. Το 1938 μπήκε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.  Διέκοψε τις σπουδές το 1940 λόγω του πολέμου και έλαβε το Πτυχίο της Ιατρικής την 30^η  Μαΐου 1946. Το 1953 εγκαταστάθηκε στο Άργος. Σαν ιδιώτης ίδρυσε τη χειρουργική κλινική «Γαληνός» σε οίκημα ιδιοκτησίας Αργυράκη και εργάστηκε σ’ αυτή μέχρι το 1960, όταν εγκαταστάθηκε στο ιδιόκτητο κτήριο της μικτής Χειρουργικής – Μαιευτικής Γυναικολογικής Κλινικής «Άγιοι Ανάργυροι», μαζί με τον Μαιευτήρα Σαράντο Δουρόπουλο. Από το 1957 μέχρι το 1963 είναι ο μόνος ιατρός της χειρουργικής κλινικής του Νοσοκομείου Άργους.

Εμμανουήλ Μπιτζής.

Το νοσοκομείο διαθέτει ένα μόνο «εσωτερικό βοηθό» ιατρό για όλα τα τμήματα. Χειρουργεί και αντιμετωπίζει μόνος 1733 ασθενείς, 300 περίπου χειρουργικές επεμβάσεις το χρόνο. Όλες αυτές χωρίς παρουσία ειδικού Αναισθησιολόγου. Ταυτόχρονα βλέπει 2000 περίπου ασθενείς κάθε χρόνο στα εξωτερικά ιατρεία, σε 24ωρη βάση λειτουργίας. Την 5^η Μαΐου 1965 του απενεμήθη από το Νοσοκομείο Άργους «εύφημος μνεία λόγω εξαιρετικών προς το ίδρυμα προσφερθεισών υπηρεσιών». Το 1985 ξεκίνησε η εφαρμογή του ΕΣΥ. Στις 31-01-1986 αποχώρησε από την υπηρεσία στο δημόσιο, «απολύθηκε αυτοδίκαια λόγω κατάργησης της θέσης» σύμφωνα με την τότε νομική ορολογία. Συνέχισε να εργάζεται σαν ιδιώτης χειρουργός για μικρό χρονικό διάστημα. (Εκτενέστερο βιογραφικό δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Μελάμπους», Τεύχος 5, σελ 10-15).

Ο Αναγκαστικός Νόμος 1836/51 υποχρέωνε τις Δημόσιες Υπηρεσίες να προσλαμβάνουν άνεργους απολυμένους από το στρατό ή συγγενείς αυτών. Έτσι, όταν τον Απρίλιο του 1954, το Νοσοκομείο χρειάστηκε πλύντρια, απευθύνθηκε στο Τοπικό Συμβούλιο Προστασίας Απολυομένων εκ των Τάξεων του Στρατού Νομού Αργολίδος και ζήτησε να υποδειχθεί ενδιαφερόμενος γι’ αυτή τη θέση. Δημοσιεύεται η απάντηση του Συμβουλίου.

Η βοηθός μαγείρου Σταματίνα σύζυγος Ιωάννη Ζόγκα, που γεννήθηκε στο Άργος το 1910, υπηρέτησε από 27-8-1954 μέχρι 26-10-1955.

Για λίγους μήνες του 1954, υπηρέτησε ως καθαρίστρια η Λεμονιά σύζυγος Παν. Καρατάσσου από το Κεφαλόβρυσο Αργολίδος (1925), σε αντικατάσταση της παραιτηθείσης Χρυσάνθης Γερογιάννη.

Σαν βοηθός μαγείρου προσελήφθηκε την 1-1-1955 και ο Αναστάσιος Δημ. Ασίμης, που γεννήθηκε στο Άργος το 1925. Υπηρέτησε όμως σαν θυρωρός μέχρι την 16-10-1987, όταν και συνταξιοδοτήθηκε.

Η Μαρία Χρήστου Σαββάκη προσλήφτηκε με κατεπείγουσα διαδικασία και ανέλαβε υπηρεσία την 15η Φεβρουαρίου 1955, στη θέση της κενής θέσης που άφησε η Αγγελική Καντέλη. Το ΔΣ επανειλημμένα την έκρινε κατάλληλη για τη θέση, αν και υπήρχε πιστοποιητικό από τον κλινικάρχη Δ. Λίτσα (Κλινική «Ασκληπιός»), που περιέγραφε την παρουσία της στην κλινική του με τα πιο μελανά χρώματα.

Στις 26-9-1956 διορίστηκε προσωρινά για 6 μήνες η πρακτική νοσοκόμος Βασιλική Παν. Παπαδά, η οποία γεννήθηκε το 1938 στα Αθίκια Κορινθίας και διέθετε νοσηλευτική εμπειρία 5 μηνών.

Η «Οικοκυρική Σχολή του Τεγεατικού Συνδέσμου» ιδρύθηκε το 1918 στην Παλαιά Επισκοπή Τεγέας. Σε αυτή φοιτούσαν εσώκλειστες άπορες και ορφανές νεάνιδες. Αποφοιτούσαν με πτυχίο ισότιμο του εξατάξιου Γυμνασίου και με επί πλέον προσόντα ραπτικής, υφαντουργίας και μαγειρικής. Απόφοιτος της σχολής η Ελευθερία Νικ. Ηλία προσλήφθηκε στο ν. Άργους σαν πρακτική Νοσηλεύτρια στις 13-6-1960. Δεν είχε προηγηθεί όμως προκήρυξη της θέσεως και γι αυτό ο Υφυπουργός Υγιεινής ενέκρινε τον διορισμό της για μέγιστο διάστημα έξη μηνών και υπενθύμισε στο ΔΣ του Νοσοκομείου Άργους την «Διαταγήν 110/ΝΙΒ 2258/12-2-1959» με την οποία απαγορευόταν ακόμη και η προσωρινή πρόσληψη χωρίς προηγούμενη προκήρυξη της θέσεως.

Μεταξύ 9 υποψηφίων για μία θέση κλητήρος (δεν απαιτούνταν ιδιαίτερα προσόντα), προσλήφθηκε (11-4-1960) ο Θεοδωρόπουλος Νικ. Τριαντάφυλλος, ως ανάπηρος πολέμου.

Η Παναγιώτα Γεωργίου Μάλλιου, σύζ. Παναγιώτου Διαμαντή, γεννήθηκε το 1926 στο Πλατάνι Αργολίδος. Προσλήφθηκε σε θέση πλύντριας στις 16-6-1954 και υπηρέτησε συνεχώς μέχρι τις 1-6-1987, όταν και συνταξιοδοτήθηκε.

Στις 28-11-1958 το Νοσοκομείο προσέλαβε για 2ωρη εργασία(!) τον ακτινολόγο Ανδρέα Δημ. Οικονόμου. Αυτός παρέμεινε με το καθεστώς της 2ωρης εργασίας για τρεισήμισι χρόνια, μέχρι τις 9-6-1962, όταν κατέλαβε τη θέση του Διευθυντή του Ακτινολογικού Εργαστηρίου. Στη θέση αυτή παρέμεινε μέχρι τις 4-11-1985, όταν συνταξιοδοτήθηκε.

Ο Ανδρέας Δημ. Οικονόμου γεννήθηκε στο Άργος το 1926 και αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο της Αθήνας το 1953. Έλαβε τον τίτλο ειδικότητας Ακτινολόγου την 29 Οκτωβρίου 1956 και από το 1958 εγκαταστάθηκε στο Άργος, όπου ίδρυσε ιδιωτικό Ακτινολογικό Εργαστήριο. Τον Μάιο 1967 το Υπηρεσιακό Συμβούλιο του Νοσοκομείου του απένειμε Εύφημο Μνεία για την προσφορά του στο Νοσοκομείο και στους ασθενείς.

Ανδρέας Δημ. Οικονόμου

Ο Ανδρέας Οικονόμου όταν συνταξιοδοτήθηκε ασχολήθηκε δημιουργικά και με τα πολιτιστικά δρώμενα του Άργους. Έτσι το 1990 πήρε μέρος στη θεατρική παράσταση του Δημοτικού Θεάτρου Άργους «Κατεργαριές του Σκαπίνου», παράσταση που τιμήθηκε με πολλά βραβεία και διακρίσεις.

Κεφάλαιο 10

1961: Νέος Οργανισμός, «Γενικόν Νοσοκομείον Άργους»

Το 1961, με το Βασιλικό Διάταγμα 947/9-12-61 (του Β. Παύλου και του Υφυπουργού Κοινωνικής Πρόνοιας Ι. Ψαρρέα), Φύλλο ΕΚ 236/31-12-61, αναμορφώθηκε ο Οργανισμός του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου Άργους. Μετονομάστηκε σε «Γενικόν Νοσοκομείον Άργους» με αναπτυγμένες 45 κλίνες νοσηλείας (ενώ ο προηγούμενος οργανισμός του 1942 προέβλεπε 50 κλίνες). Η κατανομή τους ήταν: 17 Παθολογικής, 18 Χειρουργικής και 10 Μαιευτικής – Γυναικολογικής Κλινικής. Εκτός από τους τρεις γιατρούς Διευθυντές των τριών κλινικών προέβλεπε και δύο γιατρούς βοηθούς στη Χειρουργική και στην Παθολογική κλινική.

Αναπτύσσονται δύο εργαστήρια, Ακτινολογικό και Μικροβιολογικό, με ένα γιατρό Διευθυντή το καθένα. Για πρώτη φορά προβλέπεται υπεύθυνος Φαρμακοποιός, ο οποίος μάλιστα μπορεί ν’ αρνηθεί την εκτέλεση συνταγής, εφ όσον αυτή δεν είναι σύμφωνος με όσα καθορίζει η Φαρμακολογία. Ο Φαρμακοποιός βοηθείται στο έργο του από βοηθό φαρμακείου. Δεν προβλέπεται Αναισθησιολόγος.

Ο νέος οργανισμός προβλέπει ακόμη 9 αδελφές νοσοκόμους, 2 μαίες και έναν άνδρα νοσοκόμο. Το δικαίωμα τροφής περιορίζεται μόνο στο προσωπικό που εφημερεύει και η στέγη παρέχεται «εφ’ όσον οι χώροι του Νοσοκομείου επιτρέπουσι».

Ο πανίσχυρος Διευθυντής του Νοσοκομείου παύει να είναι ιατρός και αντικαθίσταται από διοικητικό υπάλληλο. Η ουσιαστική αυτή μεταβολή διατηρήθηκε μέχρι σήμερα.

Ευάγγελος Αθαν. Κολιγλιάτης.

Την 1^η Ιουλίου 1961 διορίστηκε βοηθός της Παθολογικής κλινικής, ο Παθολόγος (ειδικότητα από 2-11-1960) Ευάγγελος Αθαν. Κολιγλιάτης, κάτω από την διεύθυνση του Ιωάννη Πεβερέτου. Ο Ε. Κολιγλιάτης γεννήθηκε στην Ήρα Άργους το 1922.  Έχοντας μακρά θητεία σε αγροτικά ιατρεία, 2 χρόνια στις Φιλιάτες Θεσπρωτίας και 3 στους Μύλους Αργολίδας, λειτούργησε με επιτυχία την Παθολογική κλινική, τόσο με τον Ι. Πεβερέτο, όσο και κατά τις μακρόχρονες απουσίες του. Στα 8 πρώτα χρόνια, μέχρι τέλους του 1969, εξέτασε 21.471 και νοσήλευσε 4.868 ασθενείς. Ταυτόχρονα άσκησε καθήκοντα βοηθού της χειρουργικής και της γυναικολογικής κλινικής, λόγω απουσίας βοηθών σ’ αυτές. Την διεύθυνση της Παθολογικής κλινικής ανέλαβε στις 16-4-1970 και στις 31-1-1986, «απολύθηκε αυτοδίκαια της υπηρεσίας, λόγω καταργήσεως της θέσεως», με την πλήρη εφαρμογή του ΕΣΥ.

Εκτός των μονίμων ιατρών, κατά καιρούς εκδηλώθηκε διάθεση προσφοράς υπηρεσιών και από ιδιώτες που δεν είχαν σχέση εργασίας με το νοσοκομείο. Σαν παράδειγμα αναφέρεται ο Υφηγητής της χειρουργικής Νικόλαος Σαλεσιώτης, ο οποίος στα τέλη του ’63 και αρχές του ’64, «μία ημέρα της εβδομάδος, εξέταζε χωρίς προσωπική αμοιβή Αργείους ασθενείς που προσήρχοντο με χειρουργικά προβλήματα».[60]

Ενδιαφέρον έχουν κάποια δημοσιευμένα[61] στατιστικά στοιχεία, με τη νοσηλευτική κίνηση ολόκληρου του νομού Αργολίδος. Είναι ο συνολικός αριθμός των εισαγωγών για νοσηλεία στα Νοσοκομεία και στις ιδιωτικές κλινικές του νομού.

Εισαγωγές μηνός Ιουνίου 1963 – 432 (184 άρρενες και 242 θήλεις).

Εισαγωγές μηνός Ιουλίου 1963 – 314  (124 άρρενες και 190 θήλεις).

Στις 30-3-1964, ένα μήνα πριν λήξει η θητεία του Σ. Δουρόπουλου, προκήρυξε τη θέση του. Στις 15-5-1964 προσέλαβε προσωρινά, για διάστημα 6 μηνών, τον Μαιευτήρα Ανδρέα Πανοσκάλτση. Η πρόσληψη δεν εγκρίθηκε από το Υπουργείο, το οποίο υπέδειξε (5941/22-5-1964) «όπως μέχρι τοποθετήσεως μαιευτήρος, καθήκοντα ασκεί ο τοιούτος του Νοσοκομείου Ναυπλίου». Το Υπουργείο ήδη είχε αποφασίσει (4524/20-4-64) να ανανεώσει τη θητεία του Σ. Δουρόπουλου. Έτσι βρέθηκαν δύο μαιευτήρες να κατέχουν την ίδια θέση. Ο Α. Πανοσκάλτσης απαίτησε να λάβει το σύνολο των αποδοχών του για το 6μηνο για το οποίο προσλήφτηκε, όταν, σύμφωνα με τη διοίκηση του Νοσοκομείου εργάστηκε 2 μόνο ημέρες. Ο ιατρός αρνήθηκε να λάβει αμοιβή δύο ημερών και το Νοσοκομείο την κατέθεσε στο Ταμείο Παρακαταθηκών.

Η Κανελλοπούλου Αγαθοκλή Ελένη, σύζυγος Παν. Παπαδόπουλου, γεννήθηκε στη Μήλα Μεσσηνίας το 1932 και αποφοίτησε με άριστα από την Σχολή Μαιών του Δημοσίου Μαιευτηρίου Θεσσαλονίκης στις 31 Οκτωβρίου 1957. Της χορηγήθηκε «Άδεια Ασκήσεως του Επαγγέλματος της Μαίας εν Ελλάδι, υπό τον όρον της ασκήσεως κατά τα τρία πρώτα έτη εις τον Υγειονομικόν Σταθμόν Πλάτσης του Νομού Μεσσηνίας» Έτσι, αφού υπηρέτησε για τρία χρόνια (1958-1961) εκεί, προσλήφθηκε (14-6-1961) στο Νοσοκομείο Άργους, όπου και παρέμεινε συνεχώς μέχρι την 15^η Απριλίου 1983, όταν και παραιτήθηκε.

Η Ελένη Δημητρίου Χρόνη γεννήθηκε το 1934 στην κοινότητα Πασά (Ίναχος) Αργολίδος και αποφοίτησε από την Εξατάξιο Δημόσια Εμπορική Σχολή Άργους στις 6-8-1955. Εργάστηκε σαν πρακτική νοσοκόμος στην ιδιωτική κλινική «Γαληνός» (Ντρούλια – Μπιτζή) από 15-3-1958 έως 20-3-1962. Ανέλαβε υπηρεσία στο Νοσοκομείο με την ίδια ειδικότητα στις 1-4-1962. Στις 29-10-1976 μετατάχτηκε από τον κλάδο νοσοκόμων σε κενή θέση του κλάδου διοικητικού, στον οποίο υπηρέτησε μέχρι τις 18-9-1986, όταν και συνταξιοδοτήθηκε.

Ο Αναστάσιος Γεωργίου Σουλιώτης γεννήθηκε στο Άργος το 1926. Με γραμματικές γνώσεις Δημοτικής εκπαίδευσης διορίστηκε στο Νοσοκομείο σαν κλητήρας – θυρωρός – νυχτοφύλακας την 1-9-1963. Συνταξιοδοτήθηκε την 1-9-1987.

Ο Αθανάσιος Ιωάννου Μήτσουλας γεννήθηκε το 1934 στο Κρυονέρι της επαρχίας Άργους και αποφοίτησε στις 6-10-1953 από την Εξατάξιο Εμπορική Σχολή Άργους. Αφού εργάστηκε από το 1959 έως το 1961 στην κεραμοποιεία Μπαβέλα και από το 1961 έως το 1963 σαν βοηθός λογιστού στην Ποτοποιΐα Β. Μαυράκη, διορίστηκε από 15-6-1964 στο Νοσοκομείο σαν προσωρινός βοηθός λογιστού και από 6-6-1968 μονιμοποιήθηκε στην ίδια θέση. Υπηρέτησε σε θέση του κλάδου Διοικητικού – Λογιστικού μέχρι τις 21-1-1992, όταν η υπαλληλική του σχέση «λύθηκε αυτοδίκαια».

Η Μαρία Κων/νου Ριρή, πρακτική νοσηλεύτρια με προϋπηρεσία στην κλινική «Ζωοδόχος Πηγή» των Θηβών, ανέλαβε υπηρεσία στις 31-3-1962. Την 12^η Ιουλίου του ίδιου χρόνου απολύθηκε «λόγω αυθαιρέτου απουσίας εκ των καθηκόντων της».

Η Μαρία Κωνσταντίνου Ριρή, πρακτική νοσηλεύτρια με προϋπηρεσία στην κλινική «Ζωοδόχος Πηγή» των Θηβών, ανέλαβε υπηρεσία στις 31-3-1962. Την 12η Ιουλίου του ίδιου χρόνου απολύθηκε «λόγω αυθαιρέτου απουσίας εκ των καθηκόντων της».

Στις 12-10-1962 προσλήφθηκε η Αικατερίνη σύζυγος Βασιλείου Καπετάνιου από την Χούνη Καρυάς (1911) σαν καθαρίστρια. Με διάφορες ανανεώσεις της θητείας της παρέμεινε στο Νοσοκομείο μέχρι το τέλος του 1964.

Αικατερίνη σύζυγος Βασιλείου Καπετάνιου

Η Αικατερίνη Γεωργ. Παλίλη από το Δάρα Μαντινείας (1916) προσλήφθηκε στις 17-7-1963 ως καθαρίστρια και υπηρέτησε μέχρι τις 31-1-1978.

Αικατερίνη Γεωργ. Παλίλη

Στις 11 Αυγούστου 1964 προσλήφθηκε η αδελφή νοσοκόμος μονοετούς φοιτήσεως Τριπικέλη Σπυρ. Φωτεινή. Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1942 και έκανε θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση στη Σχολή Βοηθών Νοσοκόμων του Γενικού Νοσοκομείου Αθηνών «Βασιλεύς Παύλος».

Τριπικέλη Σπυρ. Φωτεινή

Κεφάλαιο 11

1966: Το οίκημα «Χατζάρα»

Αν και το κληροδότημα «Δεσμίνη – Καλλιοντζή» υπάρχει από το 1936, η έναρξη των εργασιών για την ανέγερση του οικοδομήματος του νοσοκομείου σε σχέδια Πιτίδη, καθυστέρησε 27 ολόκληρα χρόνια. Έγινε μόλις στις 27 Ιανουαρίου 1963. Μέχρι το 1965 είχε παραδοθεί μόνον ο σκελετός και οι εργασίες είχαν σταματήσει από έλλειψη χρημάτων, αφού η εκποίηση της ακίνητης περιουσίας των Δεσμίνη και Καλλιοντζή καρκινοβατούσε. Το Νοσοκομείο Άργους εξακολουθεί να στεγάζεται στο Μέγαρο Κωνσταντόπουλου.

Ο ιδιοκτήτης του Κωνσταντοπούλειου ήδη από τον Απρίλιο του 1963, ζήτησε μεγάλη αύξηση του ενοικίου και η διοίκηση του Νοσοκομείου αποφάσισε να μη περιμένει την αποπεράτωση του οικοδομήματος Πιτίδη, αλλά ν’ αναζητήσει νέα προσωρινή στέγη, πιο φθηνή και με μεγαλύτερη άνεση χώρου. Η μεταφορά, με διάφορες προκηρύξεις διαγωνισμών και χρονοβόρες διαδικασίες, αναβλήθηκε για τρία περίπου χρόνια.

Στις 5 Δεκεμβρίου 1965, η Νομαρχία Αργολίδος και η διοίκηση του Νοσοκομείου αποφάσισαν τη μεταφορά στο υπό ανέγερση οικοδόμημα ιδιοκτησίας Ι. Χατζάρα. Το οίκημα  «Χατζάρα» είναι μια κλασσική πολυκατοικία επί της οδού Καραολή και Δημητρίου στο Άργος, που διέθετε 35 δωμάτια κατανεμημένα σε τρεις ορόφους. Η μεταφορά έγινε το 1966 και το νοσοκομείο στεγάστηκε εκεί μέχρι το 1973. Μόνο τότε έγινε εφικτή η μεταφορά στο σημερινό κτίριο.

Το οίκημα «Χατζάρα».

Το 1966, όπως φαίνεται στην απόφαση 2/26-1-1966/ΔΣ, στο Νοσοκομείο εκτός των ιατρών, υπηρετούν οι:

Πολυχρονόπουλος Θεόδωρος, Διοικητικός Διευθυντής.  Κατσούλης Π. Δημήτριος, Γραμματέας. Μαρούτσος Γεώργιος, λογιστής. Βλαχιώτου Π. Μαρία, γραφέας. Μήτσουλας Ι. Αθανάσιος, βοηθός λογιστή. Δημητράκης Κυρ. Γεώργιος, Αποθηκάριος. Καλλιάνου Ι. Σωτηρία, βοηθός φαρμακείου. Κούσουλας Ι. Παναγιώτης, εμφανιστής Ακτινολογικού. Ανδριοπούλου Κ. Βασιλική, Προϊσταμένη νοσοκόμος. Κούβαρη Π. Ευανθία και Κανελλοπούλου Αγ. Ελένη, μαίες. Γεωργακοπούλου – Μαρούτσου Β. Αντωνία, Τσουμάνη Γ. Μαρία, Αποστόλου Α. Βασιλική, Χρόνη Δ. Ελένη, Ανδριανού Π. Σταυρούλα, πρακτικές νοσοκόμοι. Μαστιχίδου – Σταύρου Δ. Αναστασία, Γαλλιάκη Εμμ. Ιωάννα, νοσοκόμοι μονοετούς φοιτήσεως.

Η Μαρία Κων/νου Γεωργιάδου γεννήθηκε στον Άγιο Νικόλαο Λασιθίου το 1921 και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας, απ’ όπου απεφοίτησε το 1964. Για 4 σχεδόν χρόνια, από 22-2-1965 μέχρι και 22-12-1968, «δια συνεχών ανανεουμένων εξαμήνων» υπηρέτησε ως βοηθός της Χειρουργικής Κλινικής, καλύπτοντας συγχρόνως όσες ανάγκες προέκυπταν στις θέσεις βοηθών της Παθολογικής και της Γυναικολογικής κλινικής.

Μαρία Κων/νου Γεωργιάδου

Την 1^η Ιουλίου 1969 διορίστηκε η νοσηλεύτρια μονοετούς φοιτήσεως Μαρία Αθαν. Γκούβα. Γεννήθηκε στο Βούζιον Φθιώτιδος το 1946 και έλαβε το Πτυχίο Της Σχολής Βοηθών Νοσοκόμων «Βασιλεύς Παύλος». Το 1985 εκπαιδεύτηκε για ένα μήνα σε θέματα νοσηλευτικής χειρουργικής στο Πανεπιστημιακό χειρουργείο του Ιπποκράτειου Νοσοκομείου. το Συνταξιοδοτήθηκε την 1^η Σεπτεμβρίου 1989.

Μαρία Αθαν. Γκούβα

Η Ζερβογιάννη Παναγ. Σοφία, σύζυγος Γεωργ. Γεωργαλά που γεννήθηκε στην Αθήνα (1943) και αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών (1968) υπηρέτησε για ένα χρόνο (4-8-69 έως 3-8-70), σε θέση βοηθού της Χειρουργικής Κλινικής, σαν υποχρέωση Υπηρεσίας Υπαίθρου.

Ζερβογιάννη Παναγ. Σοφία

Την υποχρέωση Υπηρεσίας Υπαίθρου εκπλήρωσε (25-10-1969 έως και 24-10-1970) η Δωροβίνη Κων. Αικατερίνη, που γεννήθηκε στο Άργος (1945) και αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών (Ιούνιος 1969) με άριστα.

Δωροβίνη Κων. Αικατερίνη

Υποχρέωση Υπηρεσίας Υπαίθρου οφείλουν να εκπληρώσουν και οι Διπλωματούχες Μαίες. Η απόφοιτος (15-1-69) της Σχολής Μαιών «Βασίλισσα Φρειδερίκη» του Μαιευτηρίου «Αλεξάνδρα», Μαρία Θεοδ. Κίτσου, από τα Σπαναίικα Πετρίνας Μεγαλοπόλεως (1946), υπηρέτησε από 14-5-1970 μέχρι και 13-5-1971.

Μαρία Θεοδ. Κίτσου

Η Αικατερίνη Μιχαήλ Παρασκευοπούλου από την Καλλιθέα του Δήμου Αθηναίων (1945), πτυχιούχος του Πανεπιστημίου Αθηνών (1970), ασκήθηκε στην Παθολογία από 8-3-71 έως 17-1-1972. Παρά τη σύντομη υπηρεσία στο Νοσοκομείο, ο Δ/ντής της Κλινικής Ευάγ. Κολιγλιάτης συνέταξε ολοσέλιδη έκθεση προσόντων, με εξαιρετικούς χαρακτηρισμούς, όπως «ευφυΐα, δύναμις θελήσεως, εχεμύθεια, αξιοπρέπεια, δεοντολογία, πειθαρχικότις» κ.α. πολλά.

Αικατερίνη Μιχαήλ Παρασκευοπούλου

Για την αναπλήρωση της δακτυλογράφου Μαρίας Βλαχιώτου, που απουσίασε με άδεια τοκετού, προσλήφτηκε για μικρό χρονικό διάστημα το 1971, η Αγγελική Ρούσσου.

Αγγελική Ρούσσου

Ο Σπυρίδων Γεωργ. Κουρούκλης γεννήθηκε στις 31-10-1948 στο Τζιμπουτί της τότε Γαλλικής Σομαλίας, αλλά γράφτηκε στα μητρώα αρρένων του Δήμου Ληξουρίου Κεφαλληνίας. Πτυχιούχος του Πανεπιστημίου Αθηνών (14-12-1971), έκανε το αγροτικό του στη Χειρουργική Κλινική από 22-2-1972 έως 21-2-1972.

Σπυρίδων Γεωργ. Κουρούκλης

Το νοσοκομείο στεγάστηκε στο οίκημα «Χατζάρα» μέχρι το 1973. Μόνο τότε έγινε εφικτή η μεταφορά στο σημερινό κτίριο. Τα επίσημα εγκαίνια της λειτουργίας του Νοσοκομείου Άργους στο νέο κτίριο έγιναν το Σάββατο 21η Ιουλίου του 1973.

Υποσημειώσεις

[1] Carr, Edward Hallet: Τι είναι Ιστορία; Μετάφραση Α. Παππά. Εκδόσεις Γνώση, Αθήνα 1999.

[2] Acton, Lectures on Modern History, 1906, pp.318

[3] Τσελφές Π., «Το περιβάλλον των Αρχαίων Ασκληπιείων», Μελάμπους 8:10-17,2006.

[4] Κωτσοβασίλης Κ., «Νοσοκομείο», Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό «Ήλιος» 14:548-50.

[5] Σακελλαρίου Μ., «Φλεγύες». Στην: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Εκδοτική Αθηνών  1970; Α’ 374.

[6] Παπαχατζής Ν., «Οι τοπικές λατρείες στο κέντρο της αρχαίας θρησκευτικής ζωής». Στην: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Εκδοτική Αθηνών 1971; Β:66-70.

[7] Παπαχατζής Ν., «Μαντεία και μέθοδοι μαντικής». Στην: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους. Εκδοτική Αθηνών 1971; Β:91-111.

[8] Schifferes J., Science through the ages: The middle ages (450-1450). The book of popular science. Grolier  Inc 1967; 2:295-314.

[9] Γολεμάτης Β., Ημερίδα με θέμα «Υγεία – Πολιτισμός», Αθήνα, 9  Οκτωβρίου 1997.

[10] Λαμπρινουδάκης Β.Κ., Αργολίδα, Αρχαιολογικοί χώροι και μουσεία Εκδόσεις Απόλλων.

[11] Μαρκέτος Σπ., Εικονογραφημένη ιστορία της Ιατρικής, Εκδ «Ζήτα» Αθήνα 1995.

[12] Δωροβίνης Β.Κ., «Άργος, η Βεργίνα της καποδιστριακής εποχής». Αρχαιολογία 1982; 2:79-87.

[13] Ζεγκίνης Ι.Ε., Το Άργος δια μέσου των αιώνων, Β΄ Έκδοσις 1968, σ.275.

[14] Δωροβίνης Β. Κ., «Συμβολές στην ιστορία της Κτιριοδομίας της Καποδιστριακής εποχής (1828-1833). Νοσοκομείο και σχέδια για άλλες κατασκευές στο Άργος», Αρχαιολογία 1989; 33:80-88.

[15] Ομάδα εργασίας 4^ου Γυμνασίου Άργους. Γνωριμία με το Άργος. Έκδοση: Δήμος Άργους – ΔΕΠΟΑΡ, 1997. Σελ. 25.

[16] Όλγα Καραγεώργου – Κουρτζή, «Πληροφορίες περί ιατρικής από το Αρχείο Περούκα για την περίοδο 1800-1820», τεύχος 2, σελ. 131-143).

[17] Δαναός: 1894-1994: 100 χρόνια πνευματικής προσφοράς του Συλλόγου Αργείων «ο Δαναός», Άργος 1995.

[18] Μιχάλης Πιτίδης, Ασπίς του Άργους, Φ. 285/25-3-38.

[19] Αναστ. Τσακόπουλος, «Ο εν Άργει ναός του Αγίου Κωνσταντίνου»,  Ασπίς του Άργους, Φ. 285/25-3-38.

[20] Δωροβίνης Β. Κ., «Συμβολές στην ιστορία της Κτιριοδομίας της Καποδιστριακής εποχής (1828-1833). Νοσοκομείο και σχέδια για άλλες κατασκευές στο Άργος», Αρχαιολογία 1989; 33:80-88.

[21] Εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» Φ 51, 18-10-33.

[22] Εφημερίδα «ΑΡΓΕΙΑΚΑ ΝΕΑ» Φ31, 15-5-1934.

[23] Εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» Φ 270, 12-12-37.

[24] Εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» Φ 243, 30-5-39.

[25] Εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» Φ 244, 6-6-39.

[26] Εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» Φ 245, 13-6-39.

[27] Εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» Φ 242, 30-5-37.

[28] Εφημερίδα «ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ», αρ. φυλ. 47, 25/6/1892.

[29] Εφημερίδα «ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ», αρ. φυλ. 58, 6/6/1893.

[30] Εφημερίδα «Ασπίς» αρ. φύλ. 10, 25/12/32.

[31] Εφημερίδα «Ασπίς» αρ. φύλ. 11, 1/1/33.

[32] Εφημερίδα «Ασπίς» αρ. φύλ. 13, 15/1/33.

[33] Εφημερίδα «Ασπίς» αρ. φύλ. 19, 26/2/33.

[34] Εφημερίδα «Ασπίς» αρ. φύλ. 211, 1/11/36.

[35] Εφημερίδα «Ασπίς» Φ 37, 2-7-33.

[36] Εφημερίδα «Αργειακά Νέα» Αρ. φύλ. 31, 15-5-34

[37] Εφημερίδα «Ασπίς» Φ 21, 12-3-33.

[38] Εφημερίδα «Ασπίς» Φ 22, 19-3-33.

[39] Εφημερίδα «Ασπίς» Φ 37, 2-7-33.

[40] Εφημερίδα «Αργειακά Νέα» Αρ. φύλ. 31, 15-5-34.

[41] Εφημερίδα «Αργειακά Νέα» Αρ. φύλ.  31, 15-5-34.

[42] Εφημερίδα «Αργειακά Νέα» Αρ. φύλ.  31, 15-5-34.

[43] Εφημερίδα «Ασπίς» Φ 37, 2-7-33.

[44] Εφημερίδα «Ασπίς» Φ 38, 9-7-33.

[45] Εφημερίδα «Ασπίς» Φ 51, 18-10-33.

[46] Εφημερίδα «Ασπίς» Φ 21, 12-3-33.

[47] Εφημερίδα «Ασπίς» Φ 37, 2-7-33.

[48] Εφημερίδα «Ασπίς» Φ 62, 24-12-33.

[49] Εφημερίδα «Ασπίς» Φ 63, 31-12-33.

[50] Εφημερίδα «Ασπίς» αρ. φύλ. 19, 26/2/33.

[51] Εφημερίδα «Ασπίς» Φ 270, 12-12-37.

[52] Εφημερίδα «Ασπίς» Φ 270, 12-12-37.

[53] Εφημερίδα «Ασπίς» Φ 62, 24-12-33.

[54] Εφημερίδα «Ασπίς» Φ 63, 31-12-33.

[55] Εφημερίδα «Ασπίς»  Φ.257, 22-8-37.

[56] Δαναός: 1894-1994: 100 χρόνια πνευματικής προσφοράς του Συλλόγου Αργείων «ο Δαναός», Άργος 1995.

[57] Εφημερίδα «Ασπίς του Άργους» Φ. 438, 16-3-41 και 439, 23-3-41.

[58] Πρωτοπρεσβύτερος Ευάγγελος Στασινόπουλος, θεολόγος, πρόεδρος του Συλλόγου Αργείων «ο Δαναός», από το 1979 μέχρι το 1999. Προφορική επικοινωνία.

[59] Εμμανουήλ Μπιτζής, ιατρός χειρουργός, που από το 1957 μέχρι το 1985 διατέλεσε Διευθυντής της Χειρουργικής κλινικής του νοσοκομείου Άργους. Ανέκδοτες σημειώσεις.

[60] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ 202/8-12-63.

[61] Εφημερίδα «Αργειακόν Βήμα» Φ 207/12-1-64.

Παναγιώτης Ν. Τσελφές

Αναισθησιολόγος Γενικού Νοσοκομείου Άργους  

Ιστορικές στιγμές του Νοσοκομείου στο Άργος, τόμος 1^ος, Άργος, Ιανουάριος 2012.

Σχετικά θέματα:

• Νοσοκομείο Άργους (Ιστορικές στιγμές – Μέρος II)
• Λαϊκόν Ιατρείον Άργους
• Φαρμακοποιία – Ναύπλιο 1828-1832
• Ιατρική στην Αργολίδα 1800-1820