ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Ημερίδα – «Φιλελληνισμός και Ελληνική Επανάσταση του 1821: νέες έρευνες και ερωτήματα»

Η Βρετανική Σχολή Αθηνών και ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Αργολίδας, με την υποστήριξη του Δήμου Ναυπλιέων και του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών Ελλάδος του Πανεπιστημίου Harvard, διοργανώνουν ημερίδα το Σάββατο 10 Φεβρουαρίου (10πμ-630μμ), στο κτήριο του Βουλευτικού στο Ναύπλιο. Στόχος της είναι να αναδείξει νέες μελέτες για τη σχέση του Φιλελληνισμού και της Ελληνικής Επανάστασης του 1821.

Φιλελληνισμός και Ελληνική Επανάσταση του 1821

Ο Σύνδεσμος Φιλολόγων Αργολίδας γιορτάζει το 2024 τα 40 χρόνια δημιουργικής παρουσίας. Έχοντας καταξιωθεί εντός και εκτός νομού ως ένας βασικός πόλος γνώσης και πολιτισμού, τιμά αφενός τα 200 χρόνια από τον θάνατο του Λόρδου Βύρωνα και στρέφει τη ματιά προς τους νέους ανθρώπους επιθυμώντας να συμβάλλει στην αγάπη προς την Ιστορία και τον Ανθρωπισμό, αξίες που ενέπνευσαν και συνεχίζουν να εμπνέουν τους Φιλέλληνες, όπου Γης. Για αυτούς τους λόγους είναι εκ των διοργανωτών της Ημερίδας.

Βρυζάκης, Θεόδωρος – Η υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα στο Μεσολόγγι, 1861. Λάδι σε μουσαμά, 155 x 213 εκ. Εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη – Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου.

Από την πλευρά της Βρετανικής Σχολής Αθηνών η ημερίδα διοργανώνεται στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος “Unpublished archives of British Philhellenism during the Greek Revolution of 1821”, το οποίο υλοποιείται στη Βρετανική Σχολή Αθηνών σε συνεργασία με την Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος (ΕΒΕ) και χάρη στη γενναιόδωρη υποστήριξη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ).

Άστιγξ Αμπνεϊ Φραγκίσκος

Έχοντας έναν χρονικό ορίζοντα τριών ετών (2021-24), το πρόγραμμα έχει δύο στόχους: ο ένας είναι η δημιουργία ενός ψηφιακού αρχείου (The George Finlay Papers) που περιλαμβάνει πρωτότυπα τεκμήρια από τα έγγραφα του Σκωτσέζου εθελοντή και ιστορικού George Finlay (1799-1875) και του Άγγλου πλοιάρχου Frank Abney Hastings (1794-1828) και που αποτελούν μέρος της συλλογής George Finlay της Βρετανικής Σχολής Αθηνών.

Ο δεύτερος είναι να ρίξει νέο φως στη σχέση μεταξύ του Φιλελληνισμού και της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 μέσω μιας σειράς επιστημονικών δραστηριοτήτων όπως επιστημονικά συνέδρια, αναρτήσεις σε ιστολόγια, ομιλίες, εργαστήρια, καθώς και έκδοση μελετών για το θέμα, συμπεριλαμβανομένου ενός συλλογικού τόμου που θα κυκλοφορήσει στη σειρά Modern Greek and Byzantine Studies της ΒΣΑ από τον οίκο Routledge.

Πρόγραμμα και περιλήψεις ομιλιών της επιστημονικής ημερίδας

• 1η Συνεδρία: Πολιτικές διαστάσεις, 10:30–12:30

Συντονισμός: Μιχάλης Σωτηρόπουλος

1. Χρήστος Αληπράvτης, Αναπληρωτής Καθηγητής Κοινωνικών Επιστημών, Αμερικανικό Κολλέγιο Θεσσαλονίκης, Υπότροφος Ερευνητής στον Φιλελληνισμό 2022-23, Κέντρο Ελληνικών Σπουδών Πανεπιστημίου Harvard.

«Αστυνόμευση και Φιλελληνισμός στην Εποχή των Επαναστάσεων: Μια Διεθνική Προσέγγιση»

Η παρούσα εισήγηση προσεγγίζει το φαινόμενο του Φιλελληνισμού στη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης μέσα από τις κρατικές προσπάθειες ελέγχου και αστυνόμευσής του.

Μέσω του Φιλελληνισμού, η εισήγηση επαναπροσεγγίζει την αφήγηση περί καταστολής στην Ευρώπη της εποχής των επαναστάσεων. Σε αντίθεση με παλαιότερες προσεγγίσεις που έβλεπαν αρνητικά τους μηχανισμούς διατήρησης της ασφάλειας και τάξης στη μετά Ναπολεόντεια εποχή, η ανά χείρας μελέτη αξιοποιεί άγνωστο αρχειακό υλικό από μια σειρά κρατών (Αυστρία, Πρωσία, Γαλλία, ιταλικά κράτη, Ρωσία) για να μελετήσει τις δυναμικές της κρατικής αστυνόμευσης του 19ου αιώνα.

Εστιάζει στις πρακτικές ελέγχου και περιορισμού της κινητικότητας δυνητικά επικίνδυνων ατόμων και ομάδων όπως οι Φιλέλληνες (διαβατήρια, συνοριακοί έλεγχοι), και ενσκήπτει στις μεθόδους παραγωγής αστυνομικής γνώσης (Τύπος της εποχής, πληροφοριοδότες).

Τέλος, στρέφεται σε αξιωματούχους της αστυνομίας, οι οποίοι παραμένουν πολύ λιγότερο γνωστοί από τους επαναστάτες της εποχής και τους Φιλέλληνες, σε μια προσπάθεια βαθύτερης κατανόησης των αστυνομικών πρακτικών και προσωπικού του 19ου αιώνα. Μέσω της μελέτης των παραπάνω θεματικών σε μια πλειάδα κρατών, η εν λόγω έρευνα επιχειρεί μια διεθνική εξέταση της αστυνόμευσης και της κρατικής συγκρότησης, η οποία συμπληρώνει τη μελέτη του εξίσου διεθνικού κινήματος του Φιλελληνισμού καθαυτού.

2. Αλέξης Ντάσιος, Υποψήφιος διδάκτορας Νεοελληνικής Ιστορίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.

Από τους «γενναίους» ορεσίβιους στους «δόλιους» εμπόρους: Το ζήτημα του «εθνικού χαρακτήρα» στα κείμενα των Βρετανών Φιλελλήνων.

Η έκρηξη της ελληνικής επανάστασης συνεπήρε, πολύ γρήγορα, ένα ετερόκλητο κοινό ανθρώπων, οι οποίοι έσπευσαν ποικιλοτρόπως να την στηρίξουν. Η συμμετοχή τους, άμεση ή έμμεση, αποτυπώθηκε τις περισσότερες φορές σε κείμενα, στα οποία ενσωματωνόταν η εμπειρία τους από την ελληνική περίπτωση. Μέσα από κάθε λογής κείμενα (βιβλία, φυλλάδια, άρθρα κ.α.) προέβαλαν τα δίκαια του ελληνικού αγώνα, τη βάναυση καταπίεση των Οθωμανών, ωραιοποίησαν τις ελληνικές θηριωδίες κ.α.

Ένα δευτερεύον ζήτημα, εκ πρώτης όψεως, αλλά συχνά επανερχόμενο στις αφηγήσεις τους αποτελούσε αυτό του «εθνικού χαρακτήρα». Διάφοροι Ευρωπαίοι προσπάθησαν να ερμηνεύσουν την πορεία του σύγχρονου ελληνισμού αξιοποιώντας το συγκεκριμένο σχήμα και να αποδώσουν στις διάφορες κοινωνικές ομάδες της ελληνικής χερσονήσου συγκεκριμένα χαρακτηρολογικά χαρακτηριστικά. Η βρετανική περίπτωση δεν αποτελεί εξαίρεση, ενώ πολύ συχνά λειτουργεί ως κανόνας. Οι Βρετανοί καταπιάστηκαν με το ζήτημα του «εθνικού χαρακτήρα», αντλώντας στοιχεία από την εμπειρία της συμμετοχής τους στον ελληνικό αγώνα και από θεμελιωμένες απόψεις για την πολιτικοοικονομική επιτυχία των εθνών.

Αντικείμενο της παρούσας ανακοίνωσης είναι η μελέτη και η ανάδειξη του ζητήματος του «εθνικού χαρακτήρα» μέσα στα κείμενα των Βρετανών Φιλελλήνων, η θέση και η σημασία του για τους ίδιους τους Φιλέλληνες, αλλά και η επιρροή που άσκησε στο κοινό τους. Εν τέλει τι πέτυχαν οι Βρετανοί Φιλέλληνες με την επιμονή τους στον «εθνικό χαρακτήρα», την απεικόνιση μίας πτυχής της ελληνικής πραγματικότητας ή την καθιέρωση μιας στερεοτυπικής εικόνας για τους Έλληνες;

3. Αντρέας Τζαναβάρης, Υποψήφιος διδάκτορας, Πάντειον Πανεπιστήμιο.

«Η Ελληνική Επανάσταση και η Μεγάλη Βρετανία: αμφίσημες σχέσεις στο μεταίχμιο ενός νέου κόσμου».

Παρά την μέριμνα του Φιλελληνικού κινήματος για την στοιχειοθέτηση της Ευρωπαϊκής σημασίας της Ελληνικής Επανάστασης, η τελευταία δεν αποτέλεσε ένα πεδίο κοινώς εννοιολογούμενο και κατανοήσιμο. Παράλληλα με τις φωνές που καλούν σε στήριξη στον δίκαιο αγώνα των Ελλήνων και οι οποίες αντιμετωπίζουν τους Έλληνες ως ενεργά πολιτικά υποκείμενα, φορείς μιας νέας συνθήκης, αναπτύσσεται ένας Λόγος ο οποίος στέκεται σκεπτικά ως προς τον χαρακτήρα και το μέλλον της Επανάστασης. Οι συντηρητικές αυτές φωνές δεν θέτουν υπό αίρεση το δίκαιο χαρακτήρα του πολέμου. Η κριτική που ασκούν επικεντρώνεται στο κατά πόσο ένας λαός που τόσο απέχει από τον πολιτισμό μπορεί να διεξάγει μια επιτυχή επανάσταση και να στοιχειοθετήσει μια πολιτική κοινωνία· Πολιτισμός εναντίον πολιτικής λοιπόν.

Είναι ο Κολοκοτρώνης και οι λοιποί άτακτοι πολιτικά υποκείμενα; Είναι ο αγώνας των Ελλήνων ένας πολιτικός αγώνας; Ευρύτερα, είναι η πολιτική ένα πεδίο που νοηματοδοτείται πλέον αφ’ εαυτού χωρίς πολιτισμικά προαπαιτούμενα ή πρέπει να προηγηθεί μια εκπολιτιστική διαδικασία, κατά την οποία το πνεύμα της δύσης θα μεταλαμπαδευτεί στους Έλληνες, για να μπορέσουν να παράξουν πολιτικές κοινωνίες;

Η παρουσίασή μου επιδιώκει να αναδείξει πως η σύγκρουση για την Ελλάδα είναι, στην ουσία της, αναγώγιμη σε αντιπαρατιθέμενες θεάσεις ενός κόσμου που αλλάζει. Εστιάζοντας στην περίοδο 1821-1825 θα επιδιωχθεί να συστηματοποιηθούν και να αντιπαρατεθούν οι δυο αυτές θέσεις/κατανοήσεις με βασικά σημεία αναφοράς τα κείμενα των George Waddington και Edward Blaquiere, με τη συμπληρωματική αξιοποίηση κειμένων της ίδιας περιόδου. Η Ελληνική Επανάσταση καθίσταται, λοιπόν, ένα παγκόσμιο γεγονός, αποτελώντας το έναυσμα για τη συζήτηση περί του τι τελικά συνιστά την Πολιτική.

• 2η Συνεδρία: Αναπαραστάσεις, 12:15 – 13:45

 Συντονισμός: Εμμανουήλ Γ. Χαλκιαδάκης

1. Κωνσταντίνος Ι. Στεφανής, PhD, Μουσείο Μπενάκη – Υπεύθυνος Συλλογής Ευστάθιου Φιvόπουλου.

«Φιλελληνικά Πανοράματα στο Λονδίνο του 19ου αιώνα».

Το 1828 ο Robert Burford, ιδιοκτήτης και ζωγράφος του Πανοράματος στη Strand του Λονδίνου παρουσίαζε μια καινούργια, εντυπωσιακή ναυμαχία: αυτή τη φορά οι επισκέπτες μπορούσαν να θαυμάσουν τη ναυμαχία του Ναβαρίνου. Τα πανοράματα αποτέλεσαν εξαιρετικά δημοφιλή οπτικά θεάματα που ψυχαγωγούσαν και ενημέρωναν το κοινό πάνω σε ένα διαφορετικό θέμα κάθε φορά. Σε ένα ειδικά διαμορφωμένο κτίριο, ένας τεράστιος ζωγραφικός πίνακας, 360 μοιρών, περικύκλωνε τους θεατές και δημιουργούσε την ψευδαίσθηση μιας πραγματικής σκηνής. Το πανόραμα επινοήθηκε το τελευταίο τέταρτο του 18ου αιώνα, αλλά έγινε δημοφιλές το πρώτο μισό του 19ου αιώνα. Μακρινές και «εξωτικές» πόλεις (όπως η Κωνσταντινούπολη, το Κάϊρο και το Ρίο ντε Τζανέιρο), διάσημα αξιοθέατα (οι καταρράκτες του Νιαγάρα και η Πομπηία) αλλά και εντυπωσιακά γεγονότα όπως μάχες (η μάχη του Βατερλό) ήταν κάποια από τα θέματα που παρουσιάζονταν.

Στην ανακοίνωσή μου θα επικεντρωθώ σε δυο πανοράματα με ελληνικά θέματα. Το πανόραμα της ναυμαχίας του Ναβαρίνου αποτελεί ένα παράδειγμα δημόσιου θεάματος με έντονα αισθήματα βρετανικού φιλελληνισμού (αντίστοιχα παραδείγματα αποτελούσαν θεατρικά έργα, μουσικές συνθέσεις, λογοτεχνικά και ζωγραφικά έργα που έγιναν την εποχή της ελληνικής επανάστασης). Ο συνοδευτικός κατάλογος του πανοράματος του Ναβαρίνου, που φυλάσσεται στο Μουσείο Μπενάκη από την προσωπική βιβλιοθήκη του Αντώνη Μπενάκη, αποτελεί και αυτός δείγμα της έντυπης φιλελληνικής παραγωγής. Ένα προγενέστερο πανόραμα, αυτό της πόλης των Αθηνών, μας δείχνει ότι υπήρχαν ελληνικά θέματα στα πανοράματα πριν από την ελληνική επανάσταση του 1821. Το συγκεκριμένο πανόραμα ήταν βασισμένο σε σχέδια του Ιρλανδού ζωγράφου και περιηγητή Edward Dodwell και του συνοδού του Simone Pomardi, Ιταλού ζωγράφου, και παρουσιάστηκε στο Λονδίνο το 1818. Αντίτυπο και αυτού του καταλόγου φυλάσσεται στο Μουσείο Μπενάκη και προέρχεται από τη βιβλιοθήκη του Ευστάθιου Φινόπουλου. Το πανόραμα των Αθηνών παρουσίαζε μια ρεαλιστική άποψη της πόλης και μαζί με τον μεγάλο αριθμό ταξιδιωτικών βιβλίων και τοπογραφικών απόψεων που κυκλοφορούσαν εκείνη την εποχή αποτελούσε παράδειγμα του προ-επαναστατικού ενδιαφέροντος για την Ελλάδα.

2. Στέλλα Ρεvτούμη, Ιστορικός, Διδάκτωρ Ευρωπαϊκής Ιστορίας (Ε.Κ.Π.Α.)

«Ο Φιλελληνισμός στην Ιταλική ζωγραφική μέσα από τα έργα του Βενετού Francesco Hayez».

Αντικείμενο της παρούσας ανακοίνωσης αποτελεί ο ιταλικός Φιλελληνισμός όπως αυτός εκφράστηκε μέσα από πίνακες που δημιούργησε ο διάσημος Ιταλός ζωγράφος Francesco Hayez (1791-1882) κατά το διάστημα 1820-1850, αντλώντας έμπνευση από επεισόδια του ελληνικού επαναστατικού αγώνα, όπως στην περίπτωση του εμβληματικού πίνακα Οι πρόσφυγες της Πάργας (1826-1831) αλλά και την ελληνική μυθολογία στο έργο του Ο Αίας ο Λοκρός, έχοντας ναυαγήσει, κρέμεται σε ένα βράχο και καταριέται τους Θεούς (1822).

Ο Francesco Hayez, ένας από τους πιο σημαντικούς ζωγράφους του Risorgimento και ο κύριος εκφραστής των ιδανικών και της απομυθοποίησης του ιταλικού Ρομαντισμού, εμπνέεται και δημιουργεί τους – υπό εξέταση – πίνακες εκφράζοντας αρχικά τα φιλελληνικά του αισθήματα και την υποστήριξη του στον αγώνα ενός λαού ενάντια στους ξένους δυνάστες, καθώς και την αδελφοσύνη μεταξύ του ιταλικού και του ελληνικού λαού.

Παράλληλα, η μεγάλη σημασία των έργων αυτών έγκειται στο γεγονός ότι σε μια περίοδο κατά την οποία η Ιταλία βρίσκεται υπό ξένη κυριαρχία – στο μεγαλύτερο τμήμα της – και υπό το φόβο της λογοκρισίας και των διώξεων, ο Hayez, χρησιμοποιεί επεισόδια από τη νεότερη κυρίως ελληνική ιστορία ως «όχημα» για την προβολή και πρoώθηση των ιδανικών του ιταλικού εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα προβάλλοντας θέματα που εκφράζουν πατριωτικά συναισθήματα που ταίριαζαν στην κατάσταση των Ιταλών εκείνη την εποχή.

Σκοπός της ανακοίνωσης αυτής, μέσα από την παρουσίαση και ανάλυση των συγκεκριμένων ζωγραφικών έργων, του δημιουργού τους και της απήχησης που είχαν στο κοινό και τον τύπο της εποχής, είναι η ανάδειξη της γενικότερης επίδρασης της ελληνικής επανάστασης του 1821 στην ιταλική πολιτιστική παραγωγή αλλά και της «εργαλειοποίησης» της στο πλαίσιο του εθνικού αγώνα της Ιταλίας.

Επίσης, στο πλαίσιο της διερεύνησης του ρόλου της διασταύρωσης της πολιτικής ιστορίας και της πολιτιστικής παραγωγής με φόντο την ελληνική Επανάσταση καθώς και της διασύνδεσης λογοτεχνίας-τέχνης, θα αναφερθούμε στο ποίημα Ι Profughi di Parga (1823) του διάσημου Μιλανέζου συγγραφέα και ακτιβιστή του Risorgimento, Giovanni Berchet που ενέπνευσε τον Hayez αλλά και στον κήρυκα του ιταλικού εθνικισμού Giuseppe Mazzini, που το 1841 στο μοναδικό κείμενο-κριτική που συνέγραψε για τη σύγχρονη ιταλική ζωγραφική με τίτλο Modern Italian Painters, θα ξεχωρίσει, περιγράψει και εξάρει δύο εξ’ αυτών των έργων, ως αριστουργήματα ικανά να αγγίξουν με το θέμα τους κάθε Ιταλό πατριώτη.

3. Γιώργιος Καρατζάς, Αρχιτέκτων μηχανικός, Διδάκτωρ ΕΜΠ.

«Αναπαράσταση του εθνικού παρελθόντος στις αρχές του 19ου αιώνα. Το αφήγημα της Παλιγγενεσίας και η κατασκευή του ιστορικού χώρου της σύγχρονης Αθήνας».

Η εκ νέου ανακάλυψη και εναγκαλισμός της ελληνικής αρχαιότητας κατά τον 18ο αιώνα συντέλεσε στη διάδοση της ιδέας της αρχαίας καταγωγής του ελληνικού έθνους, ενώ επέδρασε καταλυτικά στη διάδοση του φιλελληνικού κινήματος στις αρχές του 19ου αιώνα. Η ιδέα της Παλιγγενεσίας αποτέλεσε πυξίδα στην κατασκευή του ιστορικού και του σύγχρονου τοπίου, των παλιών και των νέων πόλεων εντός της εθνικής επικράτειας. Ιδιαίτερα για την πρωτεύουσα του εθνικού κράτους, οι πρώτες πολεοδομικές προτάσεις για την ανοικοδόμησή της Αθήνας έθεταν ως επίκεντρο την Ακρόπολη και συμφωνούσαν στη διάθεση εκτεταμένων περιοχών γύρω από αυτήν προς αποκάλυψη και ανάδειξη των αρχαίων στρωμάτων της πόλης. Τα ίδια τα αρχαία μνημεία επανερμηνεύτηκαν σύμφωνα με τις αντιλήψεις του δυτικού Ελληνισμού και Φιλελληνισμού, απαλλάχθηκαν από μεταγενέστερες προσθήκες, ενώ ορισμένα μεγάλης συμβολικής αξίας αναστηλώθηκαν.

Η Ακρόπολη και οι περιοχές γύρω από αυτήν που προορίσθηκαν για αρχαιολογικές ανασκαφές και αναστηλώσεις, προσδιόρισαν στην ουσία την μορφή του ιστορικού χώρου της σύγχρονης πόλης. Αυτός ο πρώιμος ιστορικός χώρος θα ήταν σε πλήρη αμοιβαιότητα με τη γεωμετρικά σχεδιασμένη νέα πόλη, η οποία με τον καιρό θα αποκτούσε δημόσια και ιδιωτικά νεοκλασικά κτήρια ποικίλων μεγεθών και αρχιτεκτονικής πολυπλοκότητας. Σε αντιστοιχία με το αφήγημα την Παλιγγενεσίας το οποίο στόχευε στην παγίωση μιας άμεσης σχέσης μεταξύ αρχαίου παρελθόντος και εθνικού παρόντος, ο ιστορικός χώρος στόχευε στην εγκαθίδρυση μιας άμεσης αντιπαράθεσης μεταξύ αρχαίων καταλοίπων και νεοκλασικού παρόντος. Ο γηγενής πληθυσμός αναγνωρίζοντας τις κοινωνικο-πολιτικές προεκτάσεις που υπονοούσε η πολιτιστική στροφή και η ρήξη με την προηγούμενη συνθήκη, δεν μπορούσε παρά να καλωσορίσει την ριζική αναδιαμόρφωση της μετεπαναστατικής πόλης.

Ο στόχος της ανακοίνωσης είναι η διερεύνηση της σχέσης μεταξύ δυτικών αντιλήψεων για το παρελθόν του έθνους και την διαμόρφωση του ιστορικού τοπίου της πρωτεύουσας κατά την πρώιμη περίοδο του νεοελληνικού κράτους.

• 3η Συνεδρία: Πηγές και επιρροές, 15:30 – 17:00

Συντονισμός: Χρήστος Αληπράντης

1. Ρεγγίνα Quack-Μανουσάκη, Διδάκτορας Φιλοσοφικής Σχολής του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου, ιστορικός.

«Πορτραίτο του Μπάιρον ως φιλέλληνα, από έναν Γερμανό ιστορικό».

Σε ένα βιβλίο για την ελληνική επανάσταση που εκδόθηκε το 1870 στη Λειψία της Γερμανίας βρίσκεται, μέσα σε λίγες σελίδες, ένα πορτραίτο του Λόρδου Byron ως φιλέλληνα. Ο συγγραφέας είναι ο Carl Mendelssohn Bartholdy (Κάρολος Μένδελσων-Βαρθόλδη), υιός του περίφημου μουσικού συνθέτη Felix. Το κείμενο δεν είναι άγνωστο αφού το βιβλίο του Γερμανού ιστορικού έχει μεταφραστεί, μάλιστα μερικές φορές, στα ελληνικά. Παρά ταύτα αξίζει, στη φετινή επέτειο του θανάτου του Byron, να ενθυμούμαστε αυτό το όμορφο και αληθινό πορτραίτο του Άγγλου ποιητή.

2. Εμμανουήλ Γ. Χαλκιαδάκης, Διδάσκων Ιστορίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Υπότροφος, Royal Holloway Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, Επιστημονικός Συνεργάτης στη Νεότερη Ελληνική Ιστορία 2020-2022, Κέντρο Ελληνικών Σπουδών Πανεπιστημίου Harvard.

 «Επανεξετάζοντας τις πηγές: Φιλέλληνες στην Κρήτη κατά την Επανάσταση του 1821».

O Αμερικανός ιατρός Σάμιουελ Γκρίντλι Χάου (Samuel Gridley Howe, 1801-1876).

Για τη δράση των Φιλελλήνων στην Κρήτη κατά την Επανάσταση του 1821 δεν έχουν γραφτεί πολλές μελέτες και όσες παλαιότερες έχουν δημοσιευτεί χρήζουν περαιτέρω εξέτασης. Επιπρόσθετα, μία πρώτη έρευνα σε δημόσια αρχεία στην Κρήτη δεν απέδωσε, προς το παρόν, σημαντικά στοιχεία αναφορικά με τη δράση των Φιλελλήνων στο νησί, κατά την Επανάσταση του 1821. Παρόλα αυτά, η συγκεκριμένη εισήγηση φιλοδοξεί, επανεξετάζοντας τις διαθέσιμες πηγές και εντοπίζοντας νέες, να σκιαγραφήσει, κατά το δυνατόν, μία αντιπροσωπευτική εικόνα για τους Φιλέλληνες που δραστηριοποιήθηκαν στο νησί την περίοδο της ελληνικής επανάστασης και πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους στον Αγώνα.

Από τους φιλέλληνες που έφτασαν στο νησί αναφέρονται ενδεικτικά, μεταξύ άλλων, ο Γάλλος υπήκοος και στρατιωτικός Joseph Balest, γνωστός και ως «Βαλέστρας» που σκοτώθηκε στο πεδίο της μάχης, στο Ρέθυμνο, ο Ρώσος Ιωσήφ Berezansky, οι Γάλλοι αξιωματικοί Jostin de Rouen και Guilbert, οι Ιταλοί αξιωματικοί Isolani και Rossi, οι Πολωνοί Gradwoski και Koutselewski, ο Πολωνοεβραίος Ιωάννης Λέχος και οι Βρετανοί αξιωματικοί Frank Abney Hastings και John Hane. Ξεχωριστά αναφέρονται οι Αμερικανοί γιατροί Samuel Howe και Ionathan Peckham Miller.

Η συμμετοχή των φιλελλήνων στην Επανάσταση στην Κρήτη επικεντρώθηκε στην εμπλοκή τους στις πολεμικές επιχειρήσεις και στον σχεδιασμό και στην οργάνωσή τους, στην παροχή ιατροφαρμακευτικής βοήθειας στους τραυματίες και στους ασθενείς και γενικά στη, με κάθε τρόπο, συμβολή τους στη διαχείριση των κρητικών υποθέσεων.

3. Αναστασία Τσαγκαράκη, Διδάκτορας Τμήματος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας ΕΚΠΑ.

Henri Fornesy & Hilarion Touret: Ένας Ελβετός φιλόλογος και ένας Γάλλος αξιωματικός γράφουν για τους φιλέλληνες μαχητές όλων των εθνών στο «Μνημείο των Φιλελλήνων».

Auguste Hilarion Touret

Ο Henri Fornèsy και ο Hilarion Touret υπήρξαν δύο σημαντικές προσωπικότητες μέσα στο πάνθεον των φιλελλήνων μαχητών του Αγώνα. Ο πρώτος, με καταγωγή από το Orbe της Ελβετίας, όπου η οικογένειά του διατηρούσε εκπαιδευτήριο, κατέφθασε στην Ελλάδα ύστερα από αγγελία που διάβασε σε γαλλική εφημερίδα. Ο δεύτερος, Γάλλος αξιωματικός από τη Sarreguemines, απόμαχος των Ναπολεόντειων Πολέμων, έφτασε στην Ελλάδα μέσα στο κύμα της γενικότερης κινητοποίησης των απόστρατων μαχητών.

Προσωπικότητες καθ’ όλα διαφορετικές, βρέθηκαν να πολεμούν μαζί για την απελευθέρωση των Ελλήνων όχι μόνο με το σπαθί αλλά και με την πένα: Με το τέλος του Αγώνα κατήρτισαν, ύστερα από ενδελεχή έρευνα, ολοκληρωμένο κατάλογο φιλελλήνων εθελοντών που θυσίασαν τη ζωή τους στον βωμό της ελληνικής ανεξαρτησίας παραδίδοντας αυτό που μέχρι σήμερα γνωρίζουμε ως «Μνημείο των Φιλελλήνων» της εφημερίδας Εβδομάς (1884) αλλά και το ομώνυμο ηρώο των φιλελλήνων στο Ναύπλιο.

Σκοπός της παρούσας ανακοίνωσης είναι να σκιαγραφήσει συγκριτικά τα πορτρέτα των δύο εθελοντών, φωτίζοντας το παρελθόν τους, να προβάλει τα κίνητρα που τους ώθησαν να συμμετάσχουν στον «φιλελληνικό πυρετό» και να αποτιμήσει την προσφορά τους. Επιπλέον, θα καταδείξει πώς οι δύο φιλέλληνες μαχητές οδηγήθηκαν στην απόφαση να βιογραφήσουν 423 συμπολεμιστές τους που αφίχθησαν κατά καιρούς στην Ελλάδα, τεκμηριώνοντας ιστορικά την όποια προσφορά τους στον Αγώνα και επιβεβαιώνοντας τον ισχυρό διεθνικό χαρακτήρα του φιλελληνικού κινήματος.

• 4η Συνεδρία: Η Βρετανική Σχολή Αθηνών και το ερευνητικό πρόγραμμα για τον Φιλελληνισμό, 17:30 – 18:30

Συντονισμός: Νικόλαος Μπουμπάρης

1. Μιχάλης Σωτηρόπουλος, 1821 Fellow in Modern Greek Studies, Βρετανική Σχολή Αθηνών.

Το ερευνητικό πρόγραμμα «Unpublished Archives of British Philhellenism during the Greek Revolution of 1821» της Βρετανικής Σχολής Αθηνών.

Στόχος της ανακοίνωσης είναι να παρουσιάσει το ερευνητικό πρόγραμμα που εκπονείται στην Βρετανική Σχολή Αθηνών με τίτλο «Unpublished Archives of British Philhellenism during the Greek Revolution of 1821». Θα παρουσιαστούν η λογική του προγράμματος, οι στόχοι του, τα κυριότερα μέχρι τώρα αποτελέσματά του, καθώς και τα αμέσως επόμενα βήματα του έργου. Η ανακοίνωση θα καταλήξει με κάποιες σκέψεις για το στάδιο της έρευνας γύρω από το θέμα και το μέλλον της.

2. Roderick Beaton, Ομότιμος Καθηγητής στην Έδρα Νεοελληνικής και Βυζαντινής Ιστορίας, Γλώσσας και Φιλολογίας στο King’s College London (Έδρα «Κοραής»), και Πρόεδρος του Δ.Σ. της Βρετανικής Σχολής Αθηνών.

«Σε αναζήτηση του σκωτσέζικου φιλελληνισμού».

Φίνλεϋ Γεώργιος – Finlay George (1799-1875)

Αντλώντας εν μέρει από το ερευνητικό πρόγραμμα «Unpublished Archives of British Philhellenism during the Greek Revolution of 1821» της Βρετανικής Σχολής Αθηνών (Β.Σ.Α.), η ανακοίνωση εστιάζει στη συγκεκριμένη συμβολή Σκωτσέζων φιλελλήνων κατά τη δεκαετία του 1820. Πρόκειται για ένα στοιχείο που δεν έχει εξεταστεί αρκετά μέχρι τώρα. Βασιζόμενη σε μια εξέταση των διαδρομών πολλών Σκωτσέζων, μεταξύ των οποίων και ο Λόρδος Βύρωνας («‘half a Scot by birth, and bred / A whole one’» περιέγραφε τον εαυτό του σε στίχους το 1822) και κυρίως σε μια προσεκτική ανάγνωση της Ιστορίας της Ελληνικής Επανάστασης του George Finlay, η ανακοίνωση εξετάζει τη φύση και την ιδιαιτερότητα μιας ειδικά σκωτσέζικης συμβολής στο διεθνές φιλελληνικό κίνημα κατά την περίοδο της Επανάστασης. Μιας συμβολής, η οποία διαμορφώθηκε στα πλαίσια τόσο του σκωτσέζικου Διαφωτισμού, όσο και της αμφίσημης θέσης της Σκωτίας ως ιστορικού έθνους εντός του Ηνωμένου Βασιλείου, την στιγμή που η Ελλάδα, στο αντίθετο άκρο της Ευρώπης, αγωνιζόταν για την ανεξαρτησία της ως αυτόνομου έθνους-κράτους.

Διαβάστε ακόμη:

• Βαυαρικός Φιλελληνισμός
• Η Προσφορά των Φιλελλήνων στην Οργάνωση του Ένοπλου Αγώνα
• Η στρατιωτική δράση των Φιλελλήνων στη μάχη του Πέτα
• Κρατσάϊζεν Κάρλ – Ο Βαυαρός λοχαγός ζωγραφίζει τους Έλληνες και Φιλέλληνες αγωνιστές του΄21
• Μαυροβούνιοι Εθελοντές στον Εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελλήνων στα 1821
• Τζώρτζ Τζάρβις (George Jarvis) – Από την Αλτόνα στην Ερμιόνη |Ο πρώτος Αμερικανός εθελοντής στην Επανάσταση του 1821