Πλάτωνας (427-347 π.Χ.)
Πλάτωνας (427-347 π.Χ.)
Ο Πλάτωνας [1](427-347 π.Χ.) ένας από τους διασημότερους φιλοσόφους όλων των αιώνων, που το όνομά του σφράγισε την ιστορία της φιλοσοφίας, γεννήθηκε και μεγάλωσε μέσα στη δίνη του Πελοποννησιακού πολέμου (431- 404 π.Χ.) Η καταγωγή του ήταν αριστοκρατική· το γένος του πατέρα του, Αρίστωνα, κρατούσε από το βασιλιά Κόδρο και της μητέρας του, Περικτιόνης, από το Σόλωνα. Ο Κριτίας, αρχηγός των τριάκοντα τυράννων, ήταν θείος της μητέρας του και ο Χαρμίδης, ένας από τους τριάκοντα, αδελφός της. Και οι δυο, καθώς και οι αδελφοί του Πλάτωνα, ο Αδείμαντος και ο Γλαύκωνας, εμφανίζονται σαν πρόσωπα των διαλόγων του.
Η στενή σχέση του Πλάτωνα με τον κόσμο της παλιάς αττικής αριστοκρατίας θα παίξει αποφασιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και της βιοθεωρίας του. Έγινε φορέας και εκφραστής των αντιλήψεων της αθηναϊκής αριστοκρατίας στην οποία ανήκε και μέσα στην οποία ανατράφηκε και έζησε. Ιδανικά και επιδιώξεις της τάξης του και δικά του ήταν η διαφύλαξη των παραδόσεων με ευλάβεια, η αντίδραση σε κάθε καινοτομία και μεταβολή, ο περιορισμός της εξουσίας του Δήμου, η χερσαία και αγροτική ζωή και οικονομία, η δουλοκτησία και γενικά η αίσθηση της ανωτερότητας απέναντι στο λαό και στους ξένους.
Η γνωριμία του με το Σωκράτη, ο οποίος στον καθημερινό του διάλογο επέκρινε τη δημοκρατία των χρόνων του, επαινούσε το συντηρητικό πολίτευμα των προγόνων (π.χ. του Σόλωνα) και χλεύαζε τους σοφιστές και τις νέες ιδέες τους, άσκησε αποφασιστική επίδραση στον Πλάτωνα και ενίσχυσε τις συντηρητικές του αντιλήψεις. Η καταδίκη και η θανάτωση του αγαπημένου του δάσκαλου, του Σωκράτη, το 399 βάθυνε το χάσμα που χώριζε τον Πλάτωνα από τη δημοκρατία της Αθήνας.
Αρχαίοι σοφοί στην Ακαδημία του Πλάτωνα: Ηρακλής Ποντικός, Σπεύσιππος, Πλάτων, Εύδοξος, Ξενοκράτης και Αριστοτέλης. Ψηφιδωτό από την Πομπηία. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Νάπολης.
Μετά το θάνατο του Σωκράτη πήγε κοντά στο μαθητή του Σωκράτη Ευκλείδη στα Μέγαρα, όπου κυβερνούσαν οι ολιγαρχικοί και βρήκε ένα φιλικό και σύμφωνο με τις ιδέες του κλίμα. Η αρχαία παράδοση μας πληροφορεί ότι κατά το 390 ταξίδεψε στην Αίγυπτο, όπου εντυπωσιάστηκε από το ιεροκρατικό και υπερσυντηρητικό της πολίτευμα. Μετά πήγε στην Κυρήνη και γνωρίστηκε με το μαθηματικό Θεόδωρο. Τέλος έκανε τρία ταξίδια στη Σικελία (388, 367, 361 π.Χ.) για να πείσει τους τυράννους των Συρακουσών, Διονύσιο Α’ στο πρώτο ταξίδι και Διονύσιο Β’ στα άλλα δυο, να κάνουν τις μεταρρυθμίσεις που θα επανέφεραν τον παλιό αριστοκρατικό τρόπο πολιτικού βίου. Προσπάθησε δηλ. να εφαρμόσει στην πράξη την πολιτική του θεωρία, χωρίς όμως επιτυχία, γιατί οι τύραννοι αυτοί δεν αποδείχτηκαν φιλομαθείς και πρόθυμοι να έχουν κοντά τους ένα σοφό για σύμβουλό τους, όπως ήλπιζε. Μετά την ειρήνη του Ανταλκίδα (387), όταν στην Αθήνα δημιουργήθηκε κλίμα ευνοϊκότερο για τους ολιγαρχικούς, γύρισε στην Αθήνα και ίδρυσε φιλοσοφική σχολή – μια από τις πιο φημισμένες όλων των εποχών- την Ακαδήμεια, όπου συνέχισε να διδάσκει μέχρι το θάνατό του (347).
Ο Αριστοτέλης με το δάσκαλό του Πλάτωνα στην Ακαδημία, λεπτομέρεια από το έργο «Η σχολή των Αθηνών», νωπογραφία του Ραφαήλ.
Το έργο του, που σώθηκε ολόκληρο αποτελείται από 42 διάλογους και 13 επιστολές. Πολλά απ’ αυτά δε θεωρούνται γνήσια. Οι ειδικοί τα ταξινομούν κατά χρονολογική σειρά σε τρεις ομάδες:
-
(α’) έργα νεανικά και πλησιέστερα στη μνήμη του Σωκράτη («Ευθύφρων», «Ιππίας», «Χαρμίδης», «Ίων» «Κρίτων» κ.ά.)
-
(β’) έργα της ώριμης ηλικίας,όπου η μορφή του Σωκράτη παραμένει ζωντανή και πρωταγωνιστεί στις συζητήσεις, αλλά εκφράζει συχνά και τη σκέψη του Πλάτωνα («Πολιτεία», «Φαίδων», «Συμπόσιο» «Φαίδρος» κ.ά.)
-
(γ’) έργα της γεροντικής ηλικίας,λιγότερο λογοτεχνικά και περισσότερο λογικά και δύσκαμπτα («Τίμαιος», «Κριτίας», «Νόμοι» κ.ά).
Όλα τα έργα του Πλάτωνα είναι σε διαλογική μορφή, εκτός από την «Απολογία» του Σωκράτη και τις επιστολές του Πλάτωνα, και σ’ όλους τους διάλογους κύριο πρόσωπο είναι ο Σωκράτης, ο οποίος όμως φαίνεται ότι χάνει τη θέση του πρωταγωνιστή στα προτελευταία έργα (Τίμαιο, Κριτία) και απουσιάζει εντελούς από τους «νόμους». Το όνομα του κύριου συνομιλητή του Σωκράτη αποτελεί και τον τίτλο κάθε διαλόγου.
Υποσημειώσεις
[1] Lesky Α., «Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας», σελ. 700.
-Flaceliere R.,«Ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας», μτφρ. Γ. Βανδώρου, εκδόσεις Παπαδήμα, Αθήνα, 1986, σελ. 294-296.
-Σακκά Δ., «Πλάτωνας», εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 1985, σελ. 31-36
Φιλόλογος – Συγγραφέας
«Ανθολόγιο | Δώδεκα Αποσπάσματα Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων», Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 1997.
ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ 