Feeds:
Δημοσιεύσεις
Σχόλια

Posts Tagged ‘Αντώνης Ξυπολιάς’

Ο μεσαιωνικός θρήνος της Αθήνας και η σχέση του με το Λυγουριό

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, tagged , , , , , on 6 Νοεμβρίου, 2025| Leave a Comment »

Ο μεσαιωνικός θρήνος της Αθήνας και η σχέση του με το Λυγουριό  – Αντώνης Ξυπολιάς

 

Το 1881 στην Βιβλιοθήκη της Πετρούπολης στη Ρωσία, βρέθηκε από τον ομογενή καθηγητή  Γαβριήλ Δεστούνη[1], ένα έμμετρο ελληνικό κείμενο με αναφορά  σε [αχρονολόγητη] καταστροφή της Αθήνας από τους Τούρκους, που είχε τον τίτλο «περί της αναλώσεως και της αιχμαλωσίας ή γέγονεν υπό Περσών εις Αττικήν Αθήνα».[2] Στην συνέχεια, το θρηνητικό αυτό χρονικό των εξήντα εννέα στίχων, διχογνώμησε τους ιστορικούς της Αθήνας, οι οποίοι κατέθεσαν διαφορετικές απόψεις τόσο για τον χρόνο της καταστροφής της πόλης, όσο και για τους δύο «ακανθώδεις» στίχους  του: «Αρχήν αιχμαλωτίσασιν Λεγουρικού το μέρος/ δεύτερον τρίτον ήλθασι εις τον αυτόν τον τόπον» [17ο/18 στίχος] και  «εκόψασιν τους πόδας μου ήγουν τα Λεγουρία» [40ος στίχος].

Ένας τόπος με όνομα γνώριμο στην κοινωνία της Αθήνας «Λεγουρικό» που καταστράφηκε πριν από την πόλη, ενέπνευσε τον στιχουργό του 15ου αι., διχογνώμησε όμως τους ιστορικούς τον 20ον αι., αν ήταν ή όχι το Λυγουριό[3].

 

Τμήμα χάρτη της Αργολιδοκορινθίας του Αντώνη Μηλιαράκη, 1886, με τη θέση του σημερινού Λυγουριού.

 

Ο ίδιος ο Δεστούνης που δημοσίευσε το μεσαιωνικό χρονογραφικό ποίημα, στο Δελτίο της Ιστορικοφιλολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πετρούπολης θεώρησε ως χρόνο εισβολής και καταστροφής της Αθήνας το 1456 και έγραφε ότι «Λεγουρικού το μέρος» είναι «το παλαιό και νέο Λυγουριό της Επιδαύρου»[4].

Τον ίδιο χρόνο -1881- και ο καθηγητής Σπυρίδωνας Λάμπρος το δημοσίευσε στην Φιλολογική Εβδομαδιαία Επιθεώρηση του Βερολίνου και στο περιοδικό Παρνασσός[5], όπου έκρινε ως πιθανή ημερομηνία καταστροφής της Αθήνας το 1460, όταν οι Τούρκοι κατέστρεψαν πελοποννησιακές πόλεις και στην συνέχεια εισέβαλαν στην Αθήνα. Έγραφε  ότι «Λεγουρικόν» είναι το Λυγουριό, αλλά ο στιχουργός εννοούσε με αυτό όλη την  Αργολίδα. Το μέρος δηλ. αντί του όλου, κάτι που του έμοιαζε ακατανόητο.[6] Το 1889 ο Γερμανός Φερδινάνδος Γρηγορόβιος, διατύπωσε την  πεποίθηση  του ότι πρόκειται περί της  εισβολής των Τούρκων στην Αθήνα την 4 Ιουνίου 1456, οι οποίοι  πολιόρκησαν στην συνέχεια  την Ακρόπολη[7]. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Το Λυγουριό και η Νέα Επίδαυρος την περίοδο 1465-1512

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, Ελεύθερο Βήμα, Ενετοκρατία, tagged , , , , , , on 2 Ιουνίου, 2025| Leave a Comment »

Το Λυγουριό και η Νέα Επίδαυρος την περίοδο 1465-1512

 

«Ελεύθερο Βήμα»

Από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού.

Η Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού, δημιούργησε ένα νέο χώρο, το «Ελεύθερο Βήμα», όπου οι αναγνώστες της θα έχουν την δυνατότητα να δημοσιοποιούν σκέψεις, απόψεις, θέσεις, επιστημονικά άρθρα ή εργασίες αλλά και σχολιασμούς επίκαιρων γεγονότων.

Δημοσιεύουμε σήμερα στο «Ελεύθερο Βήμα» άρθρο του κ.  Αντώνη Ξυπολιά, στο οποίο παρουσιάζει τη ζωή στο Λυγουριό και τη Νέα Επίδαυρο κατά τα έτη 1465-1512, με τίτλο:

«Το Λυγουριό και η Νέα Επίδαυρος την περίοδο 1465-1512»

 

Οι ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι τα χρόνια του Α’ Ενετοτουρκικού πολέμου (1463-1479) τα βενετοκρατούμενα κάστρα του – παλαιού – Λυγουριού και της Πιάδας (Νέας Επιδαύρου)  κυριεύτηκαν από τους Τούρκους.

Το 1465 τρεις χιλιάδες Τούρκοι του Αμάρμπεη, με τον Σούμπαση της Κορίνθου, διέσχισαν τον τραχύ τόπο την ορεινή Κορινθία, Αργολίδα και κατέληξαν στο κάστρο του Λυγουριού το οποίο και κυρίευσαν. Ο Βενετός διοικητής Πελοποννήσου έγραφε αμέσως μετά στον πρίγκιπα της Βενετίας, ότι την 17 Νοεμβρίου το κάστρο έπεσε στους Τούρκους, καθώς η φρουρά του υπό βενετική διοίκηση, ήταν σε καθεστώς αναρχίας και ανυπακοής.

«Προσωπικά λυπάμαι – συμπλήρωνε ο βενετός διοικητής J. Barbarigo –για την απώλεια αυτού του κάστρου, όχι για την δυναμική του, αλλά για την φήμη του [la sua fama], σε μια περιοχή όπου έχουν χαθεί πολλές ψυχές».

 

Άποψη ΒΑ κάστρου. Απομεινάρια υποδομών που ανήκαν στην αμυντική οργάνωση του κάστρου του Λυγουριού.

 

Τα τεκμήρια επιβεβαιώνουν την σημαντικότητα του κάστρου την περίοδο της λατινοκρατίας στην Πελοπόννησο και οχτώ μήνες μετά, 18 Ιουλ. 1466), σε ένα διθυραμβικό έγγραφο της βενετικής Γερουσίας αναφέρεται στον ναύαρχο και τις  επιτυχίες του κατά των Τούρκων στα νησιά του Αιγαίου, αλλά και Πειραιά, Αθήνα και καταλήγει με την ανακατάληψη του κάστρου του Λυγουριού. Δεν πρέπει όμως αυτό να κράτησε για μεγάλο διάστημα, αφού ένα χρόνο μετά στους πίνακες των κάστρων της περιοχής δεν εμφανίζεται το κάστρο του Λυγουριού. Αντίθετα αυτό της Καζάρμας Αρκαδικού αναφέρεται στην κατοχή των Τούρκων, του Φαναρίου, Αγγελόκαστρου, Αγιονορίου κατεστραμμένα, και της Πιάδας και Δαμαλά κατεστραμμένα αλλά στην κατοχή των Βενετών. Η στρατηγική των νέων κατακτητών, ήταν να καταστρέφουν όποιες οχυρές θέσεις  δεν τους ήταν χρήσιμες και ενίσχυαν όποιες τους εξυπηρετούσαν. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Το Λυγουριό λίγα χρονιά πριν την Επανάσταση του 1821

Posted in Ελεύθερο Βήμα, tagged , , , , , , on 7 Απριλίου, 2025| Leave a Comment »

Το Λυγουριό λίγα χρονιά πριν την Επανάσταση του 1821

 

«Ελεύθερο Βήμα»

Από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού.

Η Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού, δημιούργησε ένα νέο χώρο, το «Ελεύθερο Βήμα», όπου οι αναγνώστες της θα έχουν την δυνατότητα να δημοσιοποιούν σκέψεις, απόψεις, θέσεις, επιστημονικά άρθρα ή εργασίες αλλά και σχολιασμούς επίκαιρων γεγονότων.

Δημοσιεύουμε σήμερα στο «Ελεύθερο Βήμα» ανακοίνωση του κ.  Αντώνη Ξυπολιά,  στην οποία παρουσιάζει τη ζωή στο Λυγουριό πριν την Επανάσταση του 1821. Όπως σημειώνει: «Μέσα από τα δικαιοπρακτικά έγγραφα του χωριού και από αρχειακό υλικό των αρχείων του Κράτους αποτυπώνονται οι συνθήκες ζωής, οι υποδομές, εικόνες του χωριού, αλλά και οι πεποιθήσεις των κατοίκων τα τελευταία χρόνια της οθωμανικής κατοχής και λίγο πριν την Επανάσταση 1821».

 

 Το Λυγουριό λίγα χρονιά πριν την Επανάσταση του 1821

 

Δρόμοι – Υποδομές

 

Στο κατώφλι του 19ου αι. [και μέχρι το 1828] ο δρόμος από το Ναύπλιο στο Λυγουριό, ήταν ένα μονοπάτι στις παρυφές βουνών και στις κοίτες ρεμάτων, που περνούσε από την μονή Καρακαλά, τους πρόποδες  του  βουνού Φονίσκου, το  αρχαιοελληνικό Καστράκι, τον αρχαιοελληνικό πύργο στις αλεπότρυπες, το πηγάδι στο Αγιάζι [απέναντι και κοντά στην πυραμίδα του Λυγουριού] και ανατολικά  συνέχιζε προς την Επίδαυρο.

«Το χωριό μας βρίσκεται εις θέσιν διόδου και πάροδον κείμενον των διαβενόντων εις Πίδαβρα, Αίγινα και απέναντι ήπειρον Αττικήν», έγραφαν οι κάτοικοι του Λυγουριού το 1822.

Ήταν αυτός τότε ο κύριος δρόμος προς το Λυγουριό, που περιηγητές αποτυπώνουν αναλυτικά, καθώς και ξεχασμένους πύργους, αρχαία μνημεία και εικόνες που αντίκρισαν σ’ εκείνη την δύσβατη διαδρομή, έξη περίπου ωρών. Για κάποιους αυτή η ορεινή διαδρομή ακολουθούσε την ίδια πορεία της «ευθείας οδού» που περπάτησε και ο γεωγράφος και περιηγητής Παυσανίας, τον 2ον αιώνα.

Δίπλα στο «πηγάδι του δρόμου» στο Αγιάζι, υπήρχε ένας συνοικισμός από την Β’ Ενετοτοκρατία. Εκεί σταμάτησε ο Δημήτρης Υψηλάντης στην πορεία του προς την Εθνοσυνέλευση της Πιάδας τον Απρίλιο του 1826 και όπως γράφει ο Φωτάκος ανέβηκε για λίγο πάνω στο χωριό για να αναπαυτεί.

Ένα μονοπάτι ακολουθούσε νότια την κοίτη του ρέματος της Αγίας Μαρίνας και έφτανε σε ένα ξύλινο γεφύρι απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Τρύφωνα [που έστεκε τότε]. Από εκεί η διαδρομή ανηφόριζε ψηλά στο χωριό [σήμερα η δημοτική οδός Ελ. Βενιζέλου].

 

Λιγουριό, περ. 1968.

 

Δυο συνοικίες είχαν αναπτυχθεί γύρω από την εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και οι ξένοι περιηγητές περιγράφουν την καθαρότητα του αέρα, την όμορφη θέα στα γύρω βουνά, τα εσπαρμένα ερείπια στο έδαφος, τις φιλόξενες καλύβες των χριστιανών, αλλά και ένα υπαίθριο σχολείο κάτω από ένα δένδρο. Ακόμη ψηλότερα στην κορφή του λόφου είδαν πολλές κομμένες πέτρες, απομεινάρια από την αρχαία ακρόπολη που ανήκε στην «κώμη της Λήσσας».

Στενά σοκάκια ήταν το δίκτυο των δρόμων μέσα στον μαχαλά. Μονοπάτια  κατηφόριζαν δίπλα σε ρέματα, ανάμεσα σε κήπους, διάσπαρτα σπίτια, αλώνια, καπνοχώραφα, σποραδικές ελιές και αθανάτους προς τον συλλεκτήριο «δημόσιο δρόμο», [σήμερα  ο δημοτικός δρόμος Β. Ρούμπου].

Ο δρόμος αυτός δυτικά διέσχιζε τα χωράφια όπου στα τέλη του 19ουαι. κτίστηκε το δημοτικό σχολείο και συναντούσε την διαδρομή που ανηφόριζε από το ξύλινο γεφύρι πάνω στο χωριό. Ανατολικά ο ίδιος κύριος δρόμος από την εκκλησία του Αγιάννη συνέχιζε προς τους συνοικισμούς  Κορώνι, Πυρί  και τους δύο εκεί αρχαίους πύργους και κατέληγε στην τριγωνική κοιλάδα «του Ιερού του Ασκληπιού». (περισσότερα…)

Read Full Post »

Τα πρώτα βήματα της Εκπαίδευσης τον 19ο αιώνα σε Λυγουριό, Επίδαυρο

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, Εκπαίδευση, tagged , , , , , , , on 14 Ιανουαρίου, 2025| Leave a Comment »

Τα πρώτα βήματα της Εκπαίδευσης τον 19ο αιώνα σε Λυγουριό, Επίδαυρο – Αντώνης Ξυπολιάς

 

Δώδεκα δικαιοπρακτικά έγγραφα του Λυγουριού  έχουν γραφτεί με φτερό χήνας και μελάνι από ντόπιους και ιδιαίτερα ιερείς του χωριού, την περίοδο 1745-1821. Εκατοντάδες επίσης έγγραφα της επαναστατικής περιόδου με πολεμικές αναφορές, διαμαρτυρίες, διεκδικήσεις, απόψεις έχουν συνταχθεί από κατοίκους του χωριού. Είναι τεκμήρια που μαρτυρούν ότι κάποιοι από τους κατοίκους είχαν διδαχτεί την γραφή και ανάγνωση τα δύσκολα εκείνα χρόνια της δουλείας.

Οι  πηγές τις ιστορίας μαρτυρούν  ότι  τότε κατά τόπους  σε μοναστήρια και εκκλησίες είχαν λειτουργήσει ως παιδευτικά κέντρα της εποχής, όπου μαθητές μάθαιναν το «οχταήχι», το «Ψαλτήρι», τα κοινά γράμματα. Αλλά και δάσκαλοι, ιδιαίτερα ιερομόναχοι,  μετά από πρόσκληση τοπικών κοινωνιών δίδασκαν τα κοινά γράμματα, την προκαταρκτική δηλαδή και δημώδη αγωγή από την οποία μπορούσε κάποιος να μάθει να διαβάζει, να γράφει, να λογαριάζει.

 

Έλληνικόν Σχολείον έν καιρώ δουλείας – Νικόλαος Γύζης

 

Στις Σπέτσες  δίδασκε αρχές του 19ου αι. τα κοινά γράμματα ο «εκ Λιγουρίου ιερομόναχος Γρηγόριος ο και εν Κρανιδίω διδάξας τω 1804». Ο Λυγουριάτης γέρο Γρηγόριος «ο περί τα  γραμματικά ικανός» δίδαξε στην συνέχεια και στα Ψαρά.

Στο Λυγουριό λειτούργησε την δεύτερη δεκαετία του 1800 ένα μικρό  υπαίθριο σχολείο. Ο Γάλλος περιηγητής A. F. Didot  που περιπλανήθηκε στις δύο τότε γειτονιές του χωριού περιέγραφε ότι οι μαθητές καθισμένοι σε πέτρες, κάτω από τον ίσκιο ενός δένδρου, συμμετείχαν στο μάθημα, όπου ένας μαθητής διάβαζε μεγαλόφωνα  μία φράση, την οποία επαναλάμβαναν οι συμμαθητές του σαν ψαλμωδία και αυτό έδινε την δυνατότητα στον δάσκαλο να τους διορθώνει…. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Το Μεσαιωνικό Κάστρο του [Παλαιού] Λυγουριού

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, tagged , , , , , , , , on 3 Δεκεμβρίου, 2024| Leave a Comment »

Το Μεσαιωνικό Κάστρο του [Παλαιού] Λυγουριού – Με αφορμή τα 559 χρόνια από την πρώτη τουρκική  κατάκτησή του | Αντώνης Ξυπολιάς

 

Πενιχρές και μάλλον σιωπηλές, είναι οι ιστορικές πηγές για το κάστρο του παλαιού Λυγουριού, που έχει κτιστεί σε ένα χαμηλό πέτρινο ύψωμα, στους ανατολικούς πρόποδες του Αραχναίου όρους και σήμερα είναι ένα απέραντο ερείπιο.

Οι ελάχιστες ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι το ύψωμα κατοικήθηκε ήδη από την Μυκηναϊκή εποχή και οχυρώθηκε κατά την βυζαντινή περίοδο, όπου ιδιαίτερα τον 9ο-11ο αιώνα το Κράτος προσπάθησε να δημιουργήσει ασφαλείς συνθήκες στην ύπαιθρο με δίκτυα οχυρώσεων, που αποτελούσαν χώρους καταφύγια και συγκέντρωσης πληθυσμού, σε περίπτωση κινδύνου.

Με την ολοκλήρωση της πρώτης χιλιετηρίδας οι πειρατικές επιδρομές είχαν ερημώσει τις ακτές του Σαρωνικού, αλλά και εισχωρούσαν βαθειά στην ενδοχώρα, ο Ακαδημαϊκός Δ. Καμπούρογλου γράφει ότι το 896 οι Σαρακηνοί πειρατές κυρίευσαν το κάστρο του Λυγουριού, αφού κατέστρεψαν τα παράλια της Επιδαύρου.

Φαίνεται ότι η απειλή από τις ακτές ήταν μεγάλη και συνεχής και  σήμερα εντοπίζονται κατάλοιπα από μεσαιωνικές οχυρώσεις και παρατηρητήρια σε υψώματα της περιοχής, που έλεγχαν τα περάσματα από τις ακτές προς την ενδοχώρα  και κατά ομάδες ήταν σε οπτική μεταξύ τους επαφή, με δυνατότητα μετάδοσης μηνυμάτων στο κάστρο.

Πρόκειται για ακατάγραφα απομεινάρια υποδομών που ανήκαν στην αμυντική οργάνωση του κάστρου  του Λυγουριού, τα δύσκολα εκείνα χρόνια της ανασφάλειας.  Στην επιφανειακή έρευνα της γύρω από το κάστρο περιοχή εντοπίστηκαν και άλλα στοιχεία που ήταν τότε σε χρήση των κατοίκων, όπως απομεινάρια από δεξαμενές, αγωγούς  ύδρευσης, θεμέλια κτισμάτων, αλλά και πιθάρια/κρύπτες  χωμένα στην γη για αποθήκευση αγαθών, που γενικά επαληθεύονται την μεσοβυζαντινή περίοδο κλπ.

 

Άποψη ΒΑ κάστρου. Απομεινάρια υποδομών που ανήκαν στην αμυντική οργάνωση του κάστρου του Λυγουριού.

 

Το ψηλότερο σωζόμενο τείχος στη Βόρεια μεριά. Φωτογραφία: Σάκης Λεμονάκης.

 

Την μεσοβυζαντινή επίσης περίοδο αποδεικνύεται γενικά και ένα ιδιαίτερο λατρευτικό περιβάλλον με κοινοβιακές μοναστικές κοινότητες, μεμονωμένα μοναστήρια χαμηλότερα από τους οχυρωμένους οικισμούς και σπηλαιώδη παρεκκλήσια  ψηλότερα, κάτι που επαληθεύεται και στην περίπτωση του μεσαιωνικού Λυγουριού, αλλά και σε Λακωνία, Σικελία κλπ. (περισσότερα…)

Read Full Post »