Feeds:
Δημοσιεύσεις
Σχόλια

Posts Tagged ‘Λαογραφία’

«Κανονιστικές πειθαρχίες» και «τεχνολογίες της βίας» στη νότια Πελοπόννησο. Ξαναδιαβάζοντας το φαινόμενο της αντεκδίκησης (γδικιωμού) στον προφορικό-λαϊκό πολιτισμό της Μάνης

Posted in Άργος, Λαογραφικά Αργολίδας, tagged , , , , , , , , , , , , , , , , , , on 16 Σεπτεμβρίου, 2025| Leave a Comment »

«Κανονιστικές πειθαρχίες» και «τεχνολογίες της βίας» στη νότια Πελοπόννησο. Ξαναδιαβάζοντας το φαινόμενο της αντεκδίκησης (γδικιωμού) στον προφορικό-λαϊκό πολιτισμό της Μάνης*- Γιώργος Ανδρειωμένος

 

Εισαγωγικά

 

Ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα, και μοναδικά ως προς τον τρόπο της εξέλιξής τους, έθιμα της ελληνικής γης είναι εκείνο της αντεκδίκησης (πιο γνωστό με τη βενετσιάνικη ονομασία του: βεντέτα), το οποίο εντοπίζεται σε πολλές περιοχές της υφηλίου, αλλά και του ελληνισμού – προεξαρχουσών της Μάνης και της Κρήτης. Μάλιστα, στη λωρίδα της νότιας Πελοποννήσου, που εκτείνεται, χονδρικά, από τη Βέργα του νομού Μεσσηνίας, στη δυτική πλευρά, και από το Γύθειο του νομού Λακωνίας, στην ανατολική, καταλήγοντας στο ακρωτήριο Ταίναρο, υπό τη σκιά του Ταϋγέτου, και αποκλήθηκε από τους ιστορικούς, τους μελετητές και τους περιηγητές Μάνη, το έθιμο αυτό αποκαλείται από τους ντόπιους γδικιωμός – με την έννοια ότι καλείται κάποιο μέλος της ευρύτερης οικογένειας να πάρει το αίμα του πίζου, ώστε να (γ)δικιωθεί, μέσω της (αντ)εκδίκησης, ο φόνος ενός συγγενικού προσώπου, του οποίου το αίμα που χύθηκε ζητά δικαίωση και αποκατάσταση της τρωθείσας οικογενειακής τιμής.

Το φαινόμενο, βέβαια, αυτό έχει, πλέον, σχεδόν εκλείψει ανάμεσα στους Μανιάτες, ειδικά μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο, στη διάρκεια του οποίου συντελέστηκαν τόσα πολλά και ακραία εγκλήματα, λόγω πολιτικών (πρωτίστως) αλλά και προσωπικών (δευτερευόντως) διαφορών, ώστε παλαιότεροι πολιτισμικοί κώδικες, που επικρατούσαν επί αιώνες στην άγονη και άνυδρη αυτή περιοχή, ανάμεσα στους οποίους και το έθιμο του γδικιωμού, σταδιακά εκφυλίστηκαν ή, τέλος πάντων, έχασαν την πρότερη δραστικότητά τους και σημασία τους.

Βέβαια, σε αυτό το τελευταίο συνετέλεσαν και μια σειρά από άλλοι παράγοντες, όπως η ίδρυση σχολείων και η μείωση του αναλφαβητισμού, η σταδιακή ανάπτυξη του συγκοινωνιακού δικτύου και η επαφή με άλλες περιοχές, η εμπέδωση ενός κράτους δικαίου και η επίλυση των διαφορών μέσω των δικαστηρίων, η αλλαγή της στάσης των πολιτικών του τόπου που έπαψαν να ενθαρρύνουν ακόμη και να υποστηρίζουν με παρεμβάσεις τους στη δικαιοσύνη) τις προσωπικές διαμάχες προκειμένου να αποκτήσουν οι ίδιοι οφέλη, η μετανάστευση των Μανιατών σε άλλες περιοχές της ημεδαπής και της αλλοδαπής με αποτέλεσμα την ουσιαστική ερήμωση των χωριών κ.λπ.

 

Τάσσος, «Το στιλέτο» (περ. Νεοελληνικά Γράμματα, 16–11–1940). Το χαρακτικό κοσμεί το εξώφυλλο των πρακτικών του Συνεδρίου «Βία και εξουσία: ίχνη στο σώμα της λογοτεχνίας», όπου φιλοξενείται και η παρούσα ανακοίνωση.

 

Ωστόσο, όπως έδειξε πρόσφατη τηλεοπτική σειρά («Η γη της ελιάς»), αλλά και διάφορα λογοτεχνικά έργα, ο γδικιωμός συνεχίζει να κινεί την προσοχή και να προξενεί την εντύπωση του σύγχρονου κοινού, το οποίο, σε γενικές γραμμές, είναι ανενημέρωτο ως προς το συγκεκριμένο έθιμο, που στις παλαιότερες εποχές δέσποζε στη Μάνη, σε τέτοιον βαθμό, ώστε να μην είναι υπερβολικό να υποστηριχθεί πως η περιοχή βρισκόταν, για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα, σε έναν διαρκή πόλεμο μεταξύ των οικογενειών της. Μάλιστα, ο πόλεμος αυτός ήταν πραγματικός, με τους δικούς του κανόνες και με αρχές που προσιδιάζουν σε μιαν αληθινή πολεμική σύρραξη.

Επομένως, έχει αξία να επιχειρήσει κανείς να ανιχνεύσει τις βαθύτερες αιτίες που προκαλούσαν το αιματηρό αυτό έθιμο, ειδικά στη Μάνη, να αναλύσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του και να εξηγήσει πώς λειτουργούσε μέσα στη μανιάτικη κοινωνία – μιας και, εκτός από προσωπικές, είχε, κυρίως, κοινωνικές προεκτάσεις, αφού εμπλέκονταν στον κύκλο του αίματος ολόκληρες οικογένειες και ο περίγυρος παρακολουθούσε εκ του σύνεγγυς τα δρώμενα και, ορισμένες φορές, παρενέβαινε με τρόπο αποφασιστικό είτε στην ανάπτυξη είτε στη διευθέτηση των διαφορών. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Παρουσίαση του βιβλίου, «Με Το Βελόνι Της Μνήμης – Η υφαντική, η κεντητική και η ραπτική τέχνη στην Ερμιόνη του χθες»

Posted in Βιβλία - Αργολίδα, Ερμιονίδα, tagged , , , , , , , , , on 21 Ιουλίου, 2025| Leave a Comment »

Παρουσίαση του βιβλίου της Βιβής Σκούρτη, «Με Το Βελόνι Της Μνήμης  – Η υφαντική, η κεντητική και η ραπτική τέχνη στην Ερμιόνη του χθες»

 

Την Κυριακή 27 Ιουλίου, στις 7.30 το βράδυ, στο Σχολείο Συγγρού της Ερμιόνης, θα παρουσιαστεί το νέο βιβλίο της Βιβής Σκούρτη, «Με Το Βελόνι Της Μνήμης  – Η υφαντική, η κεντητική και η ραπτική τέχνη στην Ερμιόνη του χθες». Το βιβλίο σε σχήμα φωτογραφικού λευκώματος χωρίζεται σε ένδεκα μέρη τα οποία αναφέρονται στη ραπτική-μοδιστρική, στην ύφανση και στο κέντημα, στην Ερμιόνη, ενώ τα δυο τελευταία περιλαμβάνουν ένα φωτογραφικό λεύκωμα και προσωπικές αφηγήσεις.

 

«Με Το Βελόνι Της Μνήμης…»

 

Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου διαβάζουμε: Δεν υπάρχει ελληνικό σπίτι που να μην έχει έστω κι ένα κέντημα, ένα πλεκτό ή ένα υφαντό από τα χέρια της γιαγιάς ή της μάνας. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Το Λυγουριό λίγα χρονιά πριν την Επανάσταση του 1821

Posted in Ελεύθερο Βήμα, tagged , , , , , , on 7 Απριλίου, 2025| Leave a Comment »

Το Λυγουριό λίγα χρονιά πριν την Επανάσταση του 1821

 

«Ελεύθερο Βήμα»

Από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού.

Η Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού, δημιούργησε ένα νέο χώρο, το «Ελεύθερο Βήμα», όπου οι αναγνώστες της θα έχουν την δυνατότητα να δημοσιοποιούν σκέψεις, απόψεις, θέσεις, επιστημονικά άρθρα ή εργασίες αλλά και σχολιασμούς επίκαιρων γεγονότων.

Δημοσιεύουμε σήμερα στο «Ελεύθερο Βήμα» ανακοίνωση του κ.  Αντώνη Ξυπολιά,  στην οποία παρουσιάζει τη ζωή στο Λυγουριό πριν την Επανάσταση του 1821. Όπως σημειώνει: «Μέσα από τα δικαιοπρακτικά έγγραφα του χωριού και από αρχειακό υλικό των αρχείων του Κράτους αποτυπώνονται οι συνθήκες ζωής, οι υποδομές, εικόνες του χωριού, αλλά και οι πεποιθήσεις των κατοίκων τα τελευταία χρόνια της οθωμανικής κατοχής και λίγο πριν την Επανάσταση 1821».

 

 Το Λυγουριό λίγα χρονιά πριν την Επανάσταση του 1821

 

Δρόμοι – Υποδομές

 

Στο κατώφλι του 19ου αι. [και μέχρι το 1828] ο δρόμος από το Ναύπλιο στο Λυγουριό, ήταν ένα μονοπάτι στις παρυφές βουνών και στις κοίτες ρεμάτων, που περνούσε από την μονή Καρακαλά, τους πρόποδες  του  βουνού Φονίσκου, το  αρχαιοελληνικό Καστράκι, τον αρχαιοελληνικό πύργο στις αλεπότρυπες, το πηγάδι στο Αγιάζι [απέναντι και κοντά στην πυραμίδα του Λυγουριού] και ανατολικά  συνέχιζε προς την Επίδαυρο.

«Το χωριό μας βρίσκεται εις θέσιν διόδου και πάροδον κείμενον των διαβενόντων εις Πίδαβρα, Αίγινα και απέναντι ήπειρον Αττικήν», έγραφαν οι κάτοικοι του Λυγουριού το 1822.

Ήταν αυτός τότε ο κύριος δρόμος προς το Λυγουριό, που περιηγητές αποτυπώνουν αναλυτικά, καθώς και ξεχασμένους πύργους, αρχαία μνημεία και εικόνες που αντίκρισαν σ’ εκείνη την δύσβατη διαδρομή, έξη περίπου ωρών. Για κάποιους αυτή η ορεινή διαδρομή ακολουθούσε την ίδια πορεία της «ευθείας οδού» που περπάτησε και ο γεωγράφος και περιηγητής Παυσανίας, τον 2ον αιώνα.

Δίπλα στο «πηγάδι του δρόμου» στο Αγιάζι, υπήρχε ένας συνοικισμός από την Β’ Ενετοτοκρατία. Εκεί σταμάτησε ο Δημήτρης Υψηλάντης στην πορεία του προς την Εθνοσυνέλευση της Πιάδας τον Απρίλιο του 1826 και όπως γράφει ο Φωτάκος ανέβηκε για λίγο πάνω στο χωριό για να αναπαυτεί.

Ένα μονοπάτι ακολουθούσε νότια την κοίτη του ρέματος της Αγίας Μαρίνας και έφτανε σε ένα ξύλινο γεφύρι απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Τρύφωνα [που έστεκε τότε]. Από εκεί η διαδρομή ανηφόριζε ψηλά στο χωριό [σήμερα η δημοτική οδός Ελ. Βενιζέλου].

 

Λιγουριό, περ. 1968.

 

Δυο συνοικίες είχαν αναπτυχθεί γύρω από την εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και οι ξένοι περιηγητές περιγράφουν την καθαρότητα του αέρα, την όμορφη θέα στα γύρω βουνά, τα εσπαρμένα ερείπια στο έδαφος, τις φιλόξενες καλύβες των χριστιανών, αλλά και ένα υπαίθριο σχολείο κάτω από ένα δένδρο. Ακόμη ψηλότερα στην κορφή του λόφου είδαν πολλές κομμένες πέτρες, απομεινάρια από την αρχαία ακρόπολη που ανήκε στην «κώμη της Λήσσας».

Στενά σοκάκια ήταν το δίκτυο των δρόμων μέσα στον μαχαλά. Μονοπάτια  κατηφόριζαν δίπλα σε ρέματα, ανάμεσα σε κήπους, διάσπαρτα σπίτια, αλώνια, καπνοχώραφα, σποραδικές ελιές και αθανάτους προς τον συλλεκτήριο «δημόσιο δρόμο», [σήμερα  ο δημοτικός δρόμος Β. Ρούμπου].

Ο δρόμος αυτός δυτικά διέσχιζε τα χωράφια όπου στα τέλη του 19ουαι. κτίστηκε το δημοτικό σχολείο και συναντούσε την διαδρομή που ανηφόριζε από το ξύλινο γεφύρι πάνω στο χωριό. Ανατολικά ο ίδιος κύριος δρόμος από την εκκλησία του Αγιάννη συνέχιζε προς τους συνοικισμούς  Κορώνι, Πυρί  και τους δύο εκεί αρχαίους πύργους και κατέληγε στην τριγωνική κοιλάδα «του Ιερού του Ασκληπιού». (περισσότερα…)

Read Full Post »

Το μαντήλι – (Λαογραφικά της Ερμιόνης)

Posted in Ερμιονίδα, Λαογραφικά Αργολίδας, tagged , , , , , on 10 Φεβρουαρίου, 2025| Leave a Comment »

Το μαντήλι – (Λαογραφικά της Ερμιόνης)

 

«Μου ‘πεσε το μαντήλι μου

καημό πο ‘χουν τα χείλη μου

το χρυσοκεντημένο

μια χαρά ήταν το καημένο.

 

Αν το ‘βρε νιός να το χαρεί

γέρος να μην το δώσει

γιατί θα το μετανιώσει.

 

Αν το ‘βρε η αγάπη μου,

μαζί θα το χαρούμε

όταν θα ενωθούμε».

 

Η ερμιονίτικη «πιέτα».

Το μαντήλι, σπουδαίο χρηστικό αντικείμενο μιας άλλης εποχής· «μανδήλιον», μπόλια, τσεμπέρι, φακιόλι ή «μαντίλεα» στην αρβανίτικη διάλεκτο, συνόδευε τον άνθρωπο από τη γέννησή του στον κοινωνικό και εργασιακό βίο, στην ξενιτιά, στις χαρές μα και στις λύπες. Με αυτό προστατεύονταν από τον ήλιο και τον αέρα, με αυτό σκούπιζαν τον ιδρώτα, τα μάτια, τα χείλη, τη μύτη. Απαραίτητη ως έθιμο ήταν η χρήση του μαντηλιού στ’ αρραβωνιάσματα και στον γάμο. Η τελετή αυτή αποστολής και ανταπόδοσης δώρων καθιερώθηκε να ονομάζεται «μαντηλώματα». Στην Ερμιονίτικη παραδοσιακή φορεσιά ως κεφαλόδεσμος ήταν το χρυσοκέντητο μαντήλι, περίτεχνο γυναικείο κόσμημα, η «πιέτα».

Τις καθημερινές στις σπιτικές δουλειές, στον τρύγο, στο λιομάζωμα, στο θέρος, φορούσαν το βαμβακερό φακιόλι, που δενόταν με κόμπο πίσω στον λαιμό ή επάνω στο κεφάλι.

Παλαιότερα στη νέο αρραβωνιασμένη η πεθερά, μαζί με τον διπλό χρυσό σταυρό που της κρεμούσε, πήγαινε δώρο το κεφαλομάντηλο που είχε πληρώσει ο γαμπρός, ενώ συνοδευόταν και με δώρα χρυσά καρφίτσες για τον στολισμό και το στερέωμά της. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Φούρνοι Αργολίδας

Posted in Αργολίδα, Ερμιονίδα, tagged , , , , , , on 28 Ιανουαρίου, 2025| Leave a Comment »

Φούρνοι Αργολίδας | Σταυρούλα Γλαστρή – Αγγελική Γεωργίου

 

Οι Φούρνοι είναι πεδινό χωριό του νομού Αργολίδας. Το χωριό βρίσκεται βόρεια του Κρανιδίου, έχει παραδοσιακό νησιώτικο χρώμα με στενά καλντερίμια, κήπους γεμάτους λουλούδια και πολύχρωμα σπίτια, των οποίων η αρχιτεκτονική και το ύφος τους θυμίζει τα παραθαλάσσια χωριά της Ερμιονίδας και τα νησιά του Αργοσαρωνικού. Οι Φούρνοι υπάγονται στην κοινότητα Φούρνων της δημοτικής ενότητας Κρανιδίου του Δήμου Ερμιονίδας. Το 2021 καταγράφτηκαν 301 μόνιμοι κάτοικοι στο χωριό.

 

Φούρνοι Αργολίδας.

 

Λείψανα όλων των ιστορικών εποχών υπάρχουν εντός του χωριού, στην κορυφή του λόφου και στους δύο προϊστορικούς οικισμούς που βρίσκονται κοντά στο χωριό. Αξίζει κάποιος να επισκεφτεί ανατολικά των Φούρνων, τα Παπούλια που βρίσκονται δίπλα στο χωριό, μια πευκόφυτη περιοχή με τρεχούμενη πηγή και νερό πόσιμο. Επιπλέον, το φαράγγι Καταφύκι έχει χαρακτηριστεί σαν ιδιαίτερου φυσικού κάλλους. Το φαράγγι που διασχίζεται από χείμαρρο, με κάθετα τοιχώματα ύψους 200 μ., είναι κατάφυτο από πεύκα, πλατάνια, δάφνες κ.α και είναι ιδανικό για πεζοπορία. Αξίζει να επισκεφθεί κανείς το εκκλησάκι του Αγ.Νικολάου στην έξοδο του φαραγγιού στον Κάμπο της Ερμιόνης. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Η Ερμιονίτικη Ενδυμασία

Posted in Ερμιονίδα, Λαογραφικά Αργολίδας, tagged , , , , , on 29 Οκτωβρίου, 2024| Leave a Comment »

Η Ερμιονίτικη Ενδυμασία

 

Από το φύλλο της συκής των πρωτοπλάστων μέχρι σήμερα, το ένδυμα γνώρισε πολλές μεταβολές. Άλλαξε μορφές σε διάφορους χρόνους και διάφορους τόπους και διάφορες συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων. Ανάλογα με το προσωπικό γούστο και την αγοραστική δύναμη διαμορφωνόταν και η ενδυμασία, μέσα στις συνήθειες του τόπου και του χρόνου, ως προς τις λεπτομέρειες.

Η Ειρήνη Αναστασίου Σχοινά με τη χρυσοκέντητη πιέτα και τον διπλό Σταυρό. Αρχείο: Βιβή Σκούρτη.

Παρακάμπτοντας τους αρχαίους χιτώνες, τα μεσαιωνικά ενδύματα και τα αναγεννησιακά πολυσύνθετα ενδύματα, θ’ αναφερθώ στην ένδυση των Ερμιονιτισσών και Ερμιονιτών μετά την απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό. Πολλοί γνωρίζουν τα γενικά χαρακτηριστικά.

Φουφουλάδες οι άνδρες, με φαρδιές μακριές φούστες οι γυναίκες. Τις λεπτομέρειες όμως λίγοι. Συχνά βλέπω παραποίηση της τοπικής ενδυμασίας από άγνοια, πλην όμως οι υπεύθυνοι οφείλουν να αναζητούν γνώστες ηλικιωμένους, σχετικούς με τα ιστορικά στοιχεία του τόπου για ακριβείς πληροφορίες.

Η ερμιονίτικη λοιπόν ενδυμασία ήταν νησιώτικη. Ήταν ίδια με εκείνη των Υδραίων, των Σπετσιωτών και των Κρανιδιωτών. Η ανδρική αποτελείτο στα βασικά από τη μαύρη φαρδιά φουφούλα με πολλές πτυχές που σακούλιαζε πίσω και κατέληγε να κλείνει στα γόνατα. Από τα γόνατα και κάτω συνέχιζαν οι λευκές χοντρές κάλτσες (τσουράπια) μέχρι τα μαύρα παπούτσια. Στο θώρακα λευκό πουκάμισο με νερβίρ[1] και από πάνω γιλέκο βελούδινο ή τσόχινο, αμάνικο και κοντό, κεντημένο με φεστόνια, γαλονάκια (μεταξωτά κορδόνια) πλεχτά κουμπιά ένθεν και ένθεν λοξά τοποθετημένα. Στη μέση πολλές γυροβολιές το φανταιζί (πολύχρωμο) μακρύ 3-4 μέτρα, ριγέ, συνήθως, ζουνάρι μεταξωτό, το γιορτινό, ή χοντρό, το καθημερινό που κατέληγε σε φουντίτσες. Στην κεφαλή φέσι χονδρό όχι σφαιρικό σαν του τσολιά, μάλλον σαν κόλουρος κώνος, με μια φούντα κρεμαστή. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Πηλοτεχνήματα και Πηλοτεχνουργήματα στην Ερμιόνη Αργολίδας

Posted in Ερμιονίδα, Λαογραφικά Αργολίδας, tagged , , , , , , , , , , , , on 18 Οκτωβρίου, 2024| Leave a Comment »

Πηλοτεχνήματα και Πηλοτεχνουργήματα στην Ερμιόνη Αργολίδας – Γιάννης Μ. Σπετσιώτης

 

Τίποτα δεν είναι πιο ελληνικό όσο ένα παραδοσιακό πήλινο. Όλα του φανερώνουν Ελλάδα. Το υλικό, η μορφή, η έκφραση. Ελληνικό είναι το χώμα και το νερό, ελληνικός ο ήλιος και το θερινό αεράκι που το στεγνώνουν, όπως ακόμα τα σκοίνα και τα πουρνάρια που το πυρώνουν. Και πάνω απ’ όλα ελληνικά είναι τ’ ακριβά χέρια, με δάχτυλα που σκέπτονται, όταν δημιουργούν με τον πηλό. [Β. Δ. Κυριαζόπουλος]

 

Οι παρακάτω πηλοκατασκευές με τις πολύ ενδιαφέρουσες ιστορίες τους, ξεπήδησαν από τις ανάγκες και τις συνήθειες των ανθρώπων που έζησαν σε χρόνους λιγότερο ή περισσότερο μακρινούς.

 

Τα κανάτια

 

Από μια μικρή έρευνα που έκανα σε τρία- τέσσερα λεξικά που χρησιμοποιώ κανένα δεν κάνει λόγο για «το δοχείο νερού» που έχουμε οι Ερμιονίτες στο μυαλό μας. Τα κανάτια, λοιπόν, που έχουν αποσυρθεί εδώ και χρόνια από την καθημερινή χρήση (σήμερα υπάρχουν λιγοστά) είναι πήλινα δοχεία «χωρισμένα» σε δύο διακριτούς χώρους.

Ο κάτω που μοιάζει με φουσκωμένο μπαλόνι, έχει κυκλική βάση και παίρνει τη μεγαλύτερη ποσότητα νερού. Ο επάνω χώρος, ένας μακρύς και στενός λαιμός που καταλήγει σε όμορφα στρογγυλά «χείλη», διευκόλυνε στο να πέφτει άνετα το νερό στα ποτήρια και τις κανάτες. Το φουσκωτό μέρος του κανατιού ήταν στολισμένο με ωραίες ανάγλυφες πήλινες παραστάσεις ενώ το χρώμα του ήταν συνήθως κάτι μεταξύ του υπόλευκου, του ανοιχτού γκρι ή του ανοιχτού κίτρινου. Για τα κανάτια, έχουμε κάνει λόγο στις λαογραφικές μας μελέτες της Ερμιόνης. Τα «έκλεβαν» από τα σπίτια και τα χρησιμοποιούσαν για να μεταφέρουν από τα πηγάδια το «αμίλητο νερό» την παραμονή της γιορτής του Άη Γιάννη του Κλήδονα. Ακόμη σ’ αυτά μετέφεραν το νερό κατά την ταφή των νεκρών. Το κανάτι με εντολή του ιερέα το έσπαζαν πάνω στο φρεσκοσκαμμένο μνήμα.

 

Αιγινίτικο κανάτι.

 

Στα παιδικά μου χρόνια αλλά και αρκετές 10/ετίες νωρίτερα κάθε σπίτι είχε τα δικά του κανάτια. Τα καλοκαίρια τα γέμιζαν με νερό και τα άφηναν δίπλα στο ανοιχτό παράθυρο ή έξω από την εσωτερική πόρτα που έβγαζε στην αυλή ή τα ακουμπούσαν στις πλάκες που εξείχαν από τους τοίχους των σπιτιών, για να παραμένει το νερό δροσερό. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Μαγεία, μαντική και προλήψεις. Δεισιδαιμονία – Οιωνοσκοπία – Παρετυμολογία

Posted in Ερμιονίδα, Λαογραφικά Αργολίδας, tagged , , , , , , , , , , , , , on 17 Οκτωβρίου, 2024| Leave a Comment »

Μαγεία, μαντική και προλήψεις. Δεισιδαιμονία – Οιωνοσκοπία – Παρετυμολογία |Λαογραφικά της Ερμιόνης – Γιάννης Μ. Σπετσιώτης

 

Ο παράλογος φόβος που βασίζεται στην πίστη ότι υπάρχουν μυστηριώδεις δυνάμεις που κατευθύνουν τη ζωή καθώς και η παρατήρηση και ερμηνεία οιωνών, δηλαδή των σημείων από τα οποία μπορεί κανείς να προβλέψει τα μελλούμενα, πάντα απασχολούσαν τον άνθρωπο.

Όπως, λοιπόν, σε πολλές περιοχές της Ελλάδας πιστεύουν σ’ αυτές τις «μυστηριώδεις δυνάμεις» και στην αφελή ερμηνεία τέτοιων οιωνών (σημείων), έτσι και οι Ερμιονίτες τα μελετούσαν δίνοντας τις δικές τους εξηγήσεις! Ας μην ξεχνάμε ότι η πόλη μας λόγω και της γεωγραφικής θέσης υπήρξε κέντρο παγανιστικής λατρείας και άλλων ειδωλολατρικών εκδηλώσεων. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι και στα βιβλία του Χάρυ Πότερ η μάγισσα ονομάζεται Ερμιόνη!

Τις πρώτες καταγραφές μου δημοσίευσα στο περιοδικό «Στην Ερμιόνη άλλοτε και τώρα», με τίτλο «Λόγια μαγικά, λόγια γιατρικά, λόγια που κάνουν θαύματα και αρρώστιες θεραπεύουν», τεύχ. 6 και 7. Σ’ αυτό το άρθρο αναφέρθηκα στον τρόπο που στην Ερμιόνη εμποδίζεται το ανεμοπύρωμα (ερισύπελας) ή λούγκα (αρβ. γκρ – χ – ζα), το κριθαράκι, η νευρίδα (νευροκαβαλίκεμα) και αναλυτικά έγραψα για το ξεμάτιασμα. Σε επόμενο άρθρο μου, στο ίδιο περιοδικό, και με τίτλο «ξόρκια, ξεματιάσματα και άλλα φυλακτήρια», έκανα λόγο για το πώς θεραπεύονται τα αστεράκια (δερματική πάθηση) και τι κάναμε όταν χάναμε τα πρώτα μας δόντια.

Όμως το θέμα της μαγείας και της μαντικής με όλα τα παρακλάδια τους, όπως γράψαμε, είναι απέραντο και έχει αφήσει και στην Ερμιόνη πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες για πράξεις, συνήθειες, προλήψεις που θα προσπαθήσουμε να καταγράψουμε όσο το δυνατόν πληρέστερα.

Άλλωστε, η Λαογραφία είναι η επιστήμη αλλά και η τέχνη της στιγμής και της υπομονής. Είναι δε τόσα πολλά, θα έλεγα χιλιάδες, αυτά που αναφέρονται σ’ ολόκληρη τη θρησκευτική και κοινωνική ζωή, σε αντικείμενα, φυσικά φαινόμενα, αστερισμούς, τοπωνύμια, διάφορες εργασίες κ.λπ. Μεγάλη επίδραση, ωστόσο, ασκούν και οι «ασύμμετρες» συμπτώσεις που κάνουν τον άνθρωπο να αμφιταλαντεύεται και να μην είναι σε θέση να δεχθεί την όποια αλήθεια. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Αναμνήσεις για θέματα Υγείας και άλλα τινά από τη Δαλαμανάρα Άργους

Posted in Αργολίδα, Ελεύθερο Βήμα, Λαογραφικά Αργολίδας, tagged , , , , , , , , on 21 Ιουνίου, 2024| Leave a Comment »

Αναμνήσεις για θέματα Υγείας και άλλα τινά από τη Δαλαμανάρα Άργους

 

«Ελεύθερο Βήμα»

Από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού.

Η Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού, δημιούργησε ένα νέο χώρο, το «Ελεύθερο Βήμα», όπου οι αναγνώστες της θα έχουν την δυνατότητα να δημοσιοποιούν σκέψεις, απόψεις, θέσεις, επιστημονικά άρθρα ή εργασίες αλλά και σχολιασμούς επίκαιρων γεγονότων.

Ο κ. Χρήστος Πίκης σε νεαρή ηλικία (1970).

Σήμερα στο «Ελεύθερο Βήμα», ο κύριος Χρήστος Πίκης, Οικονομολόγος, τέως Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Βιομηχανίας Οχημάτων (ΕΛΒΟ) και Διευθυντής Συμμετοχών της Ελληνικής Τράπεζας Βιομηχανικής Αναπτύξεως (ΕΤΒΑ), μέσα από τις βιογραφικές του σημειώσεις, μας «μεταφέρει» στη γενέτειρά του Δαλαμανάρα και μας παρουσιάζει θέματα υγείας και υγιεινής, μας μιλά για την Αμερικάνικη βοήθεια της UNRRA, για τους Αμερικανούς γιατρούς και τις νοσοκόμες με μακριές μπεζ φούστες, για το μοναδικό θερμόμετρο της γειτονιάς, αλλά και για τον Ολυμπιακό του Μουράτη, του Μπέμπη, του Δρόσου, τον Πανιώνιο του Πεντζαρόπουλου, τον Παναθηναϊκό του Σταφυλίδη, Μαθιού, την ΑΕΚ του Μαρόπουλου, Τζανετή, Δελαβίνια.

 

«Αναμνήσεις για θέματα Υγείας και άλλα τινά στη Δαλαμανάρα Άργους»

 

Στο ντουλάπι που ήταν στον βορινό τοίχο του καθιστικού, πλάι στο τζάκι, στο κάτω ράφι, μου είχαν κινήσει την περιέργεια κάποια περίεργα μικρά σακουλάκια από μαύρο ύφασμα, δεμένα σαν πουγκιά. Όταν ρώτησα, μου είπαν ότι τα χρησιμοποιούσαν όταν έκαναν «κοφτές» βεντούζες σε κρυολογημένους. Δηλαδή τα έβρεχαν με οινόπνευμα, τα άναβαν, τα έβαζαν στην πλάτη του ασθενούς, χάραζαν την πλάτη με ξυραφάκι, έβαζαν από πάνω τις βεντούζες (κοινά ποτήρια), και τις έβγαζαν όταν έσβηνε η φλόγα και αφού τα ποτήρια είχαν γεμίσει αίμα. Δεν ξέρω ποια είναι η πατρική άποψη για το θέμα, αλλά αργότερα ανακάλυψα ότι η τεχνική αυτή παραπέμπει σε παλιές πρακτικές αφαίμαξης. Η περιέργεια με ώθησε να ανακαλύψω τι έχουν μέσα τα μυστηριώδη σακουλάκια και κάποτε τα άνοιξα και βρήκα μέσα ωραία νομίσματα των αρχών του αιώνα (1900-1912), με κορώνα και με την κεφαλή του Βασιλέως Γεωργίου Α’.

————————

Μετά τον πόλεμο, όταν ήμουν στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού, άρχισε να έρχεται στο χωριό [Δαλαμανάρα] η Αμερικάνικη βοήθεια της UNRRA [Οργανισμός Περιθάλψεως και Αποκαταστάσεως των Ηνωμένων Εθνών, μεταξύ 1945 και 1947], με πολλές μορφές. Έρχονταν τρόφιμα, κυρίως γάλα σκόνη, διάφορα αποξηραμένα λαχανικά σε χαρτόκουτα για σούπες, χυμός γκρέιπφρουτ, κονσέρβες με κρέας, ένα μαλακό τυρί πορτοκαλί χρώματος, φυστικοβούτυρο, κλπ. Με βάση τη βοήθεια αυτή, που δινόταν σε κάθε οικογένεια, είχε οργανωθεί και σχολικό συσσίτιο που είχε καθημερινά γάλα με κακάο, σταφιδόψωμο και μουρουνέλαιο και κατά διαστήματα τυρί, φυστικοβούτυρο, και αραιότερα κρέας από κονσέρβα.

Απ’ αυτά όλα έτρωγα μόνο το σταφιδόψωμο και το φυστικοβούτυρο. Για να πάει κάτω το πρωινό μουρουνέλαιο, έπαιρνα μαζί μου μια φλούδα πορτοκαλιού και την έτρωγα αμέσως μόλις το κατάπινα. Εκτός από τα τρόφιμα έρχονταν και μεγάλα κιβώτια που είχαν απέξω δύο χέρια ενωμένα και την αμερικάνικη σημαία και μέσα είχαν ρούχα. Διάφορα παρδαλά φορέματα, πουκάμισα, μπλούζες, παντελόνια, πουλόβερ και ωραία παλτά. Τα ρούχα φυλάσσονταν σε μια αποθήκη στο σπίτι του Βασίλη Ρόκιζα και μαζί με την υπόλοιπη βοήθεια διανέμονταν σε συγκεντρώσεις των συγχωριανών που γίνονταν σε ένα παλιό μαγαζί πλάι στο καφενείο του Σκουλή. Πολλοί λίγοι φόραγαν τα ρούχα αυτά και ακόμα λιγότεροι είχαν δοκιμάσει να φάνε τις σούπες από τα κουτιά και να πιούν το γάλα σκόνη. Εκτός απ’ αυτά, υπήρχε και βοήθεια για την αγροτική παραγωγή, με μορφή γεωργικού εξοπλισμού και εργαλείων. Ο πατέρας και ο Μπαρμπαγιώργης είχαν πάρει δύο μεγαλόσωμες αμερικάνικες φοράδες, ο πατέρας την Καρυά και ο Μπαρμπαγιώργης την Κούλα.

 

Η UNRRA (Οργανισμός Περιθάλψεως και Αποκαταστάσεως των Ηνωμένων Εθνών) ιδρύθηκε το 1943 από 40 περίπου κράτη, με αντικειμενικό σκοπό να βοηθήσει οικονομικά τις χώρες που είχαν πληγεί από τις δυνάμεις του Άξονα. Εκπρόσωποι της UNRRA εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα και από την 1η Απριλίου 1945 ως το Μάιο του 1947 εισήγαγαν στη χώρα μας τρόφιμα αξίας 171,9 εκατομμυρίων δολαρίων. Για την ανάπτυξη της γεωργίας η Οργάνωση διέθεσε μηχανήματα κ.λπ. αξίας 45 εκατομμυρίων δολαρίων, ενώ για φάρμακα πρόσφερε 7.540.000 δολάρια (Ν. Ψυρούκης, «Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας», εκδόσεις Επικαιρότητα, τόμος Α΄, σ. 284).

(περισσότερα…)

Read Full Post »

Τα Λαογραφικά της Ερμιόνης – Θρησκευτικές συνήθειες, μαγεία, προλήψεις, Τοπωνύμια

Posted in Βιβλία - Αργολίδα, Ερμιονίδα, Λαογραφικά Αργολίδας, tagged , , , , , , , , on 20 Ιουνίου, 2024| Leave a Comment »

Τα Λαογραφικά της Ερμιόνης – Θρησκευτικές συνήθειες, μαγεία, προλήψεις, Τοπωνύμια – Γιάννης Μ. Σπετσιώτης, Αθήνα, 2024

 

Τα Λαογραφικά της Ερμιόνης

Κυκλοφόρησε το τέταρτο βιβλίο της σειράς «Λαογραφικά της Ερμιόνης» το οποίο περιλαμβάνει τις θρησκευτικές συνήθειες, θέματα μαγείας, προλήψεων, δεισιδαιμονιών καθώς και τρία κεφάλαια που αναφέρονται στα τοπωνύμια, τα πηγάδια και τα πηλοτεχνήματα του τόπου μας. Θεωρώ, γράφει ο συγγραφέας κύριος Σπετσιώτης, πως και στο βιβλίο αυτό οι αναγνώστες θα βρουν ενδιαφέροντα στοιχεία για μια ζωή που πέρασε αλλά πάντοτε είναι παρούσα.

Έτσι, για μια ακόμη φορά, επιβεβαιώνεται ότι ο μεγάλος δαμαστής του χρόνου παραμένει ο γραπτός λόγος για χάρη της ιδιαίτερης πατρίδας και των παιδιών μας.

Το βιβλίο μπορείτε να το αναζητήσετε στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Κρανιδίου στη Βιβλιοθήκη Ερμιόνης και στην Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Older Posts »