ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Οικονομίδης Ιωάννης Τρ. (; – 1861) – Αγωνιστής στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας, Συμβολαιογράφος Ναυπλίας (Φθινόπωρο 1858 – Μάιος 1861)

Ο Ιωάννης Τρύφωνος Οικονομίδης, με καταγωγή από τη Βυτίνα του δήμου Νυμφασίας  της επαρχίας Γορτυνίας, αποτελεί την πλέον αντιπροσωπευτική μορφή του συμβολαιογράφου – αγωνιστή,  που συμμετείχε σε μία εκτεταμένη σειρά από μάχες για τον Αγώνα της Ανεξαρτησίας, από την έκρηξη αυτού έως το τέλος. Σχετικά έγγραφα υπάρχουν τόσο στα Γενικά Αρχεία του Κράτους όσο και στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών.

Ειδικότερα στα Γ.Α.Κ.  εντοπίζεται ένας φάκελος  που περιέχει μια σειρά  επτά εγγράφων που αφορούν το αίτημα του Ιωάννη Τρ. Οικονομίδη  να λάβει το αργυρό μετάλλιο και το σχετικό αριστείο αντί του χάλκινου για τη συμμετοχή του στον Αγώνα. Ο φάκελος περιέχει:

α) μία  αίτηση που απευθύνεται προς τον επί των στρατιωτικών Β’ γραμματέα της Επικρατείας (υπουργό Εθνικής Άμυνας, σύμφωνα με τη σημερινή ορολογία), με θέμα περί αριστείου, από τον διοικητή Γορτυνίας. Η αίτηση συντάσσεται τον Οκτώβριο του 1839.

β) Μία τρισέλιδη επιστολή, με ημερομηνία 22 Σεπτεμβρίου 1839, στην οποία ο Ιωάννης Τρ. Οικονομίδης περιγράφει τι έκανε στον Αγώνα, μιλά για τον θανόντα πατέρα του και τα αδέλφια του και αναπτύσσει το αίτημά του. Αναφέρει ότι γεννήθηκε και είναι δημότης του δήμου Νυμφασίας και ότι υπηρέτησε τον Αγώνα από την αρχή, υπό τις διαταγές του Βασιλείου Πετιμεζά, με βαθμό υποχιλιάρχου. Το 1833 έλαβε  δίπλωμα με τον βαθμό του από την κυβέρνηση. Επίσης, ενημερώνει ότι η δράση του επιβεβαιώνεται από τον Βασίλειο Πετιμεζά και από σχετική βεβαίωση του Θ. Κολοκοτρώνη, υπογεγραμμένη στις 20 Ιουνίου.

γ) Την από 20 Ιουνίου 1839, συνταχθείσα στα Καλάβρυτα βεβαίωση του Βασιλείου Πετιμεζά, που βεβαιώνει τη δράση του Οικονομίδη δίπλα του.

δ) Την από 22 Φεβρουαρίου 1839, συνταχθείσα στην Βυτίνα, βεβαίωση του δημάρχου Νυμφασίας,  ένα είδος πιστοποιητικού ποινικού μητρώου, που βεβαιώνει ότι ο Οικονομίδης δεν έχει κατηγορηθεί ή καταδικαστεί ποτέ και ότι η διαγωγή του ήταν πάντα άριστη.

ε) Τέλος, την από 25 Φεβρουαρίου  1840  επιστολή της Γραμματείας Εσωτερικών, υπογεγραμμένη από τον Μαυροκορδάτο, δια της οποίας εντέλλεται η διοίκηση Γορτυνίας να χορηγήσει στον Οικονομίδη το χάλκινο αριστείο.[1]

Βεβαίωση αγωνιστών με τις μάχες στις οποίες συμμετείχε ο Ιωάννης Τρ. Οικονομίδης. Πηγή: Εθνικό Ιστορικό Μουσείο Αθηνών, Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος.

Στο  Εθνικό Ιστορικό Μουσείο φυλάσσεται το από 2 Δεκεμβρίου του 1843 πιστοποιητικό, συνταχθέν στην Αθήνα,  στο οποίο μεταξύ  άλλων αναφέρονται και οι σημαντικότερες μάχες, στις οποίες πήρε μέρος ο Ι. Οικονομίδης. Το πιστοποιητικό ενημερώνει για τον τόπο καταγωγής του και πως υπηρέτησε από την αρχή του Αγώνα ως γραμματέας του Βασιλείου Πετιμεζά ενώ το 1825 έλαβε από την Προσωρινή Εθνική Διοίκηση της Ελλάδας το βαθμό του υποχιλίαρχου.  Επιπρόσθετα,  πολέμησε  στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, στις μάχες του Λεβιδίου, των Δερβενακίων,  της  Ακράτας,  της Πάτρας, της Κορίνθου καθώς και στη μάχη κατά του Σκουδράπασα στην Καλιακούδα, που έλαβε χώρα στη Στερεά Ελλάδα (πρόκειται για τη μάχη της Καλιακούδας κατά του Μουσταή πασά της Σκόδρας). Έλαβε ακόμη μέρος στη μάχη των Τρικόρφων κατά του Ιμβραίμπασια, (εννοείται προφανώς η μάχη κατά του Ιμπραήμ  στα Τρίκορφα και στην ευρύτερη Πελοπόννησο). Την εν λόγω επιστολή υπογράφουν ως μάρτυρες οι Νικήτας Σταματελόπουλος, Βασίλειος Πετιμεζάς,  Νικόλαος Πετιμεζάς,  Δημήτριος Πλαπούτας και Κανέλλος Δελλιγιάννης, και  χορηγείται ως μιας μορφής συστατική επιστολή υπέρ του Οικονομίδη.[2]

Βέβαια, ο Φώτιος Χρυσανθόπουλος ή Φωτάκος, στο έργο του «Βίοι Πελοποννησίων Ανδρών» αναφέρει πως ο Οικονομίδης καταγόταν από την Ζάτουνα. Σημειώνεται ωστόσο  ότι όλα τα δημόσια έγγραφα της εποχής, Φ.Ε.Κ. και οι ανωτέρω επιστολές αναφέρουν ως τόπο καταγωγής του την Βυτίνα. Επίσης,  ο Φωτάκος μας πληροφορεί ότι κάποια στιγμή πριν την Επανάσταση βρέθηκε στην Κωνσταντινούπολη  και ακολούθησε  τον Μιχαήλ Σούτσο, όταν εκείνος έγινε Μπέης στη Βλαχία, εικάζουμε ως μέρος του προσωπικού του. Ακόμη, αναφέρεται ότι συμμετείχε και στην Επανάσταση της Βλαχίας.[3]  Μετά από όλη αυτή την πολεμική δράση  και σε αντιχάρισμα για τις υπηρεσίες του, οι εκάστοτε κυβερνήσεις  διόριζαν τον  Ιωάννη Τρ. Οικονομίδη  σε διάφορες δημόσιες θέσεις.

Η πρώτη αναφορά που εντοπίστηκε στα φύλλα της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως  ανατρέχει στο υπ’ αρ. 25,  έτους Δ’,  φύλλο της Γενικής Εφημερίδας της Ελλάδος. Με την υπ’ αρ. 10.151/16 Μαρτίου 1829 πράξη του, ο Ιωάννης Καποδίστριας ορίζει το προσωπικό κάποιων από τα Πρωτόκλητα δικαστήρια της χώρας. Στο Πρωτόκλητο δικαστήριο του τμήματος Άνω Μεσσηνίας, με έδρα το Νεόκαστρο, τοποθετείται συνδικαστής ένας Ιωάννης Οικονομίδης. Η εν λόγω πληροφορία χρήζει περαιτέρω έρευνας, προκειμένου να είμαστε απόλυτα σίγουροι ότι πρόκειται για τον Ιωάννη Τρ. Οικονομίδη.[4]  Το ίδιο ισχύει και για την αναφορά στο υπ’ αρ. 25 φύλλο του έτους 1837, όπου αναφέρεται ότι με το από 11 (23) Ιουνίου βασιλικό διάταγμα διορίστηκε πάρεδρος στο Ειρηνοδικείο Πύλου ο κος Ιωάννης Οικονομίδης.[5]

Οι επιβεβαιωμένες τοποθετήσεις του Ιωάννη Τρ. Οικονομίδη ξεκινούν με την από 19 Μαΐου 1844 σύνταξη πίνακα με το προσωπικό των υπαλλήλων της διοικήσεως Ηλείας, οι οποίοι υπάγονται στο υπουργείο Εσωτερικών. Εκεί αναφέρεται  ότι είναι γραμματεύς της διοικήσεως, καταγόμενος από τη Βυτίνα, όπου και διαμένει και ότι πρόκειται για αυτόχθονα αγωνιστή.[6] Στις 24 Φεβρουαρίου 1846, με σχετικό διάταγμα, διορίζονται μία σειρά από γραμματείς επάρχων και ο Οικονομίδης αναβαθμίζεται από διοικητικός γραμματέας, σε γραμματέα του επάρχου Ηλείας.[7]

Στο χώρο της συμβολαιογραφίας εισέρχεται  στις 26 Ιουλίου 1858, με τον διορισμό του στην θέση του Γεώργιου Ηρακλείδη που δεν ανέλαβε καθήκοντα, καταλαμβάνοντας την έδρα του νεκρού Γεωργίου Σκαλίδη.[8] Η πρώτη πράξη του που στάθηκε δυνατό να εντοπιστεί μετεγγραμμένη στο υποθηκοφυλακείο Ναυπλίου ήταν η υπ’ αρ. 48/13-11-1858, καταχωρημένη στον τόμο Α’, αρ. 296, και η έσχατη  της μικρής δυστυχώς καριέρας του ως συμβολαιογράφος ήταν η υπ’ αρ.  2.316/30-5-1861, καταχωρημένη στον τόμο Β’, αρ. 681.[9]

Ο Οικονομίδης τήρησε απόλυτη αρίθμηση των συμβολαίων του στο σύνολο της θητείας του και είναι συνεπώς εύκολο να τα ελέγξει κάποιος, δεν υπήρξε δε κανένα κενό διάστημα. Η έδρα του γραφείου του άλλαξε μόλις μία φορά. Ξεκίνησε με την έδρα του «εν τω συμβολαιογραφείω μοι εις την επί της οδού Όθωνος υπ’ αρ. 20 οικία του Κωνσταντίνου Τ. Οικονομίδου…» και από τον Αύγουστο του 1859 μετακομίζει «εις την επί της οδού Όθωνος υπ΄αριθ. 84 οικίαν του Αναγνώστου Γαλανοπούλου». Μπορεί για κάποιο μικρό διάστημα από τον Φεβρουάριο έως τον Αύγουστο του 1859 να εγκαταστάθηκε και κάπου αλλού, καθώς εντοπίζονται συμβόλαια σύμφωνα με τα οποία πάει κατά βάση στις οικίες των πελατών. Υπάρχει μόνο μία πράξη που αναφέρει ότι το συμβολαιογραφείο του είναι «κείμενω εις την κατά την πλατεία του Συντάγματος παλαιάν  οικίαν του Ιωάννου Νικηταρά», χωρίς να είναι δυνατό να  επιβεβαιωθεί με άλλο συμβόλαιο.[10]  Η καριέρα του Οικονομίδη ως συμβολαιογράφου πρέπει να ολοκληρώνεται κάποια χρονική στιγμή στο τέλος της άνοιξης ή τις αρχές του καλοκαιριού του 1861, καθώς στις 31 Αυγούστου του 1861 εκδίδεται το βασιλικό διάταγμα που διορίζει  αντικαταστάτη του στη θέση του αποβιώσαντος Οικονομίδη.[11]

Οι γνώσεις που έχουμε για τον Ιωάννη Τρ. Οικονομίδη  σε προσωπικό επίπεδο  αφορούν τόσο τον ίδιο όσο και τα αδέρφια του. Αν και δεν γνωρίζουμε εάν ο ίδιος δημιούργησε οικογένεια, οι πληροφορίες δεν παύουν να είναι εξαιρετικά σημαντικές. Ο πατέρας του, Τρύφων Οικονομίδης, ήταν ιερέας και παράλληλα δίδασκε στην Ελληνική Σχολή της Βυτίνας,  όπου και έμαθαν τα πρώτα τους γράμματα  ο Ιωάννης  και τα άλλα τρία αδέρφια του,  ο Κωνσταντίνος, ο Βασίλειος  και ένας ακόμα,  μικρότερος όλων, του οποίου το όνομα ήταν μάλλον Γρηγόριος, όπως δηλώνει ο ίδιος ο Ιωάννης στα ανωτέρω αναφερθέντα έγγραφα των Γ.Α.Κ.   Ο Ιωάννης μαζί με τον πατέρα του συνελήφθησαν  κατά την Επανάσταση από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ  αλλά κατάφεραν είτε  να αποδράσουν  ή να ανταλλαγούν. Στο αμέσως επόμενο διάστημα ο πατέρας τους θα πεθάνει, αφήνοντας τα τέσσερα αγόρια ορφανά.

Ο Κωνσταντίνος Οικονομίδης γεννήθηκε το 1801, έλαβε τις εγκύκλιες γνώσεις του στη Βυτίνα, υπήρξε μαθητής του Αγάπιου Λεονάρδου, δίδαξε στη Βυτίνα ως υποδιδάσκαλος και εργάστηκε ως γραμματικός του διοικητή της Καρύταινας.[12] Το 1829 με αρχές του 1830  εντοπίζεται ως υποδιδάσκαλος πλέον στο Κεντρικό Σχολείο της Αίγινας, όπου θα αναλάβει υπό την προστασία του τον αδερφό του Βασίλειο,  που από τον Φεβρουάριο είναι μαθητής της σχολής. Ο Κωνσταντίνος θα μετατεθεί αργότερα ως ελληνοδιδάσκαλος και στο Ναύπλιο, όπου θα υπηρετήσει για αρκετά χρόνια, καταλαμβάνοντας και τη θέση του διευθυντή. Στην κατοικία αυτού θα έχει την πρώτη έδρα του ως συμβολαιογράφος ο Ιωάννης, αλλά και άλλοι μεταγενέστεροι συμβολαιογράφοι. Η οικία του, σύμφωνα με την ακριβέστατη περιγραφή που εντοπίστηκε στην πράξη υπ’ αρ. 51/16-1-1864 του συμβολαιογράφου Ν. Ευσταθόπουλου,  βρισκόταν πλησίον του Βασιλικού Γυμνασίου και απέναντι της πλατείας των ανακτόρων.[13]

Βασίλειος Οικονομίδης (1814-1894). Τσιγκογραφία, «Ποικίλη Στοά» (1895, σ. 14-21).

Ο  τρίτος αδελφός ήταν ο Βασίλειος Τρ. Οικονομίδης,  γνωστός σε όλους τους αποφοίτους της Νομικής Σχολής Αθηνών καθώς και των περισσοτέρων νομικών σχολών της χώρας. Αυτός, αφού σπούδασε στο Κεντρικό Σχολείο της Αίγινας, συνέχισε στο Βασιλικό Γυμνάσιο Αθηνών, υπό τη διεύθυνση του Γεωργίου Γεννάδειου. Ακολούθως,  πήγε με υποτροφία του Όθωνα στο Μόναχο, όπου σπούδασε αρχικά φιλολογία αλλά τελικά τον κέρδισε η νομική. Το 1843 κηρύχθηκε διδάκτωρ του πανεπιστημίου του Μονάχου και επέστρεψε στην Ελλάδα,  όπου έγινε υφηγητής, έκτακτος καθηγητής, επίτιμος καθηγητής και τέλος τακτικός καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Διετέλεσε αλλεπάλληλες φορές Κοσμήτορας της Σχολής, Συγκλητικός, Πρύτανης και Διευθυντής του Πανεπιστημίου από το 1849 έως το 1865. Αυτά είναι ελάχιστα απ’ όσα θα μπορούσαν  να γραφθούν για τον Βασίλειο Οικονομίδη, αλλά δεν είναι αυτός ο στόχος. Τέλος, υπήρχε και ο Γρηγόριος, ο τέταρτος αδερφός, ο οποίος ήταν υπότροφος της Σχολής Ευελπίδων,  χωρίς να εντοπιστεί γι’ αυτόν  τίποτε περισσότερο.[14]

Ο Ιωάννης Τρύφωνος Οικονομίδης είναι ο έκτος συμβολαιογράφος της πόλης του Ναυπλίου που διορίσθηκε, ορκίσθηκε και ανέλαβε καθήκοντα, εκτελώντας το δημόσιο αυτό λειτούργημα. Είναι, αν όχι η πιο αυθεντική μορφή, μία από τις αντιπροσωπευτικότερες περιπτώσεις  αγωνιστών-πολεμιστών στον Αγώνα για  την Ελευθερία, που προσέφερε και από οποιοδήποτε άλλο μετερίζι. Τόσο αυτός όσο και το σύνολο της οικογένειάς του, δάσκαλοι προεπαναστατικά και μετά την Επανάσταση,  αγωνιστές, θύματα του αγώνα, συμβολαιογράφοι, ηγετικές μορφές της Νομικής επιστήμης και επαγγελματίες στρατιωτικοί – καριέρας, αποτέλεσαν τη βασική ύλη, από την οποία δημιουργήθηκε το σύγχρονο Ελληνικό κράτος, προσέφεραν από παντού και πάντα, απλά κάνοντας  όσο μπορούσαν καλύτερα αυτό που ήξεραν, με αίσθημα καθήκοντος και απεριόριστο πατριωτισμό.

Υποσημειώσεις

[1] Γενικά Αρχεία του Κράτους κεντρική υπηρεσία μέσω ψηφιακής πλατφόρμας Αρχειομνήμων, φάκελος Αριστείων (έγγραφα υπ’ αρ. 325, 326, 327, 328).

[2] Εθνικό Ιστορικό Μουσείο,   Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, έγγραφο 17.046-3,  σε συνδυασμό με την Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,  Εκδοτική Αθηνών, τ. ΙΒ’,  σ. 304, 399, 403. Το έγγραφο εντόπισε και μου το προμήθευσε η υπεύθυνη κυρία Μαρία Παπαναστασίου, την οποία ευχαριστώ.

[3] Φώτιου Χρυσανθόπουλου ή Φωτάκου, πρώτου υπασπιστού του Θ. Κολοκοτρώνη, Βίοι Πελοποννησίων Ανδρών,  επανατύπωσις της εκδόσεως του 1888, Ελεύθερη σκέψις, Μάιος 2003, σ.139, 140.

[4] «Γενική Εφημερίς της Ελλάδος,  αρ. 25,  έτος Δ’,  Εν Αιγίνη,  Τετάρτη, 27 Μαρτίου 1829»,  σ.  95,96,97,  Ακαδημία Αθηνών,  Ψηφιακό Αρχείο, Αρχειακή Συλλογή ΚΕΙΝΕ.

[5] «Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος, αρ. 25, Εν Αθήναις, 10 Ιουλίου 1837,  Παραιτήσεις, σ. 113».

[6] «Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος, αρ. 18, Εν Αθήναις, 1 Ιουνίου 1844,  Κατάλογος,  σ. 85».

[7] «Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος, αρ. 6, Εν Αθήναις, 19 Μαρτίου 1846, Διάταγμα περί διορισμού Επάρχων, σ. 23».

[8] «Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος, αρ. 46, Εν Αθήναις, 8 Οκτωβρίου 1858,  Αγγελίαι  Αφορώσαι την δημόσιον υπηρεσίαν, σ. 297».

[9] Αρχείο μεταγεγραμμένων συμβολαίων του Υποθηκοφυλακείου Ναυπλίου.

[10] Αρχείο μεταγεγραμμένων συμβολαίων του Υποθηκοφυλακείου Ναυπλίου, πράξη υπ’ αρ. 205/13-2-1859 καταχωρημένη στον τ. Α’, αρ. 334.

[11] «Εφημερίς της Κυβερνήσεως του Βασιλείου της Ελλάδος, αρ. 69, Εν Αθήναις, 10 Νοεμβρίου 1861,  Αγγελίαι  Αφορώσαι την δημόσιον υπηρεσίαν, σ. 490».

[12] Σχετικές πληροφορίες από άρθρα Αρκάδων συγγραφέων  για τον Βασίλειο Τρ. Οικονομίδη και την οικογένεια Οικονομίδη καθώς επίσης και από το βιβλίο: Kotsowilis Konstantin (Κοτσοβίλη Κωνσταντίνου), “Die griechischen Studenten in Munchen unter Koenig Ludwig I. Von Bayern (von 1826 bis 1844)” (Οι Έλληνες φοιτητές του Μονάχου από το 1826 έως το 1844), Munchen, 25 August 1995.

[13] Αρχείο μεταγεγραμμένων συμβολαίων του Υποθηκοφυλακείου Ναυπλίου, συνδυασμένη μελέτη των πράξεων υπ’ αρ. 51/16-1-1864  Νικολάου Ευσταθόπουλου, τ. Γ’ αρ. 964, και υπ’ αρ.  49/29-12-1863 Δημητρίου Π. Βασιλείου, τ. Β’ (βιβλία Μιδέας), αρ. 439.

[14] Γιάννης Κοκκωνάς, Οι μαθητές του Κεντρικού Σχολείου (1830-1834), Ιστορικό Αρχείο Ελληνικής Νεολαίας, Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς 31, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα 1997,  Α/Α 452, σ. 227.

Νικόλαος Γεωργίου Τόμπρας

Συμβολαιογράφος

Οι Συμβολαιογράφοι | Σημειογράφοι – Μνήμονες – Συμβολαιογράφοι Ναυπλίου 1831- 2009, Ναύπλιο 2020, σελ. 107-113.

Διαβάστε ακόμη:

• Παπαδόπουλος Χαράλαμπος Α. (1798 ή 1799 – ;)
• Ελαιών Αναστάσιος (1782-1852)
• Μαυροκέφαλος Αναστάσιος (1797-1880)
• Σκαλίδης Γεώργιος (1793-1857 ή 1858)
• Αναφορογράφοι του Ναυπλίου
• Οι Συμβολαιογράφοι | Σημειογράφοι – Μνήμονες – Συμβολαιογράφοι Ναυπλίου 1831- 2009 – Νικόλαος Γεωργίου Τόμπρας
• Η κατάσταση της δικαιοσύνης στην Ελλάδα κατά την άφιξη του Ιωάννη Καποδίστρια