Feeds:
Δημοσιεύσεις
Σχόλια

Posts Tagged ‘Αρχιτεκτονική’

Απόφαση-σταθμός του Ανωτάτου Δικαστηρίου για 4 διατηρητέα κτίρια του Άργους

Posted in Ελεύθερο Βήμα, tagged , , , , , on 16 Δεκεμβρίου, 2025| Leave a Comment »

Απόφαση-σταθμός του Ανωτάτου Δικαστηρίου για 4 διατηρητέα κτίρια του Άργους

 

«Ελεύθερο Βήμα»

Από την Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού.

Η Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού, δημιούργησε ένα νέο χώρο, το «Ελεύθερο Βήμα», όπου οι αναγνώστες της θα έχουν την δυνατότητα να δημοσιοποιούν σκέψεις, απόψεις, θέσεις, επιστημονικά άρθρα ή εργασίες αλλά και σχολιασμούς επίκαιρων γεγονότων.

Διαβάστε σήμερα στο «Ελεύθερο Βήμα» την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου για τα τέσσερα διατηρητέα κτίρια του Άργους.

Με μια απόφαση-σταθμό το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι εάν οι ιδιοκτήτες διατηρητέων ακινήτων δεν μεριμνούν ή αδυνατούν να τα συντηρήσουν ή να τα επισκευάσουν, τότε το Δημόσιο οφείλει να αναλάβει τις δαπάνες…

 

Σε συνέχεια της επιστολής, στα υπουργεία Πολιτισμού, Περιβάλλοντος και ενέργειας, σε Μενδώνη και Ταγαρά από Πολίτες του Άργους και Υποστηρικτών τους, 2021, για τη διάσωση τεσσάρων ιστορικών διατηρητέων κτιρίων του Άργους και την άκαρπη εξέλιξη του θέματος, έρχεται, τώρα, η απόφαση του Συμβούλιου της Επικρατείας (ΣτΕ), του Ανωτάτου Διοικητικού Δικαστηρίου, η οποία δικαιώνει  τους «Πολίτες του Άργους».

Ποιο συγκεκριμένα, κάτοικοι του Άργους με δικηγόρο τον Βασίλη Δωροβίνη προσέφυγαν στο ΣτΕ ζητώντας να ακυρωθεί η άρνηση των αρμόδιων υπουργείων να λάβουν τα αναγκαία μέτρα για τη διάσωση των τεσσάρων ιστορικών κτιρίων.

Πρόκειται για τις κατοικίες: 1) του Σπυρίδωνα Τρικούπη (πατέρα του Χαρίλαου Τρικούπη), 2) του στρατηγού Μακρυγιάννη απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, 3) του στρατηγού Δημήτρη Τσώκρη, 4) της προεπαναστατικής οικογένειας Βλάσση επί της οδού Βλάσση στην πλατεία της Αγίας Αικατερίνης.

 

Τα τέσσερα διατηρητέα κτίρια του Άργους. Επάνω: α) Οικία Βλάσση, β) Οικία Τσώκρη. Κάτω: α) Οικία Τρικούπη, β) Οικία Μακρυγιάννη.

 

Να σημειωθεί ότι οι κατοικίες των Τσώκρη, Τρικούπη και Βλάσση βρίσκονται σε κακή κατάσταση (ειδικά των Τσώκρη και Βλάσση είναι έτοιμες να καταρρεύσουν οι στέγες), ενώ του Μακρυγιάννη έχει ερειπωθεί παντελώς. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Παραδοσιακά διατηρητέα κτίρια του Άργους

Posted in Άργος, tagged , , , , , , , , , on 9 Ιουλίου, 2025| Leave a Comment »

Παραδοσιακά διατηρητέα κτίρια του Άργους | † Οδυσσέας Κουμαδωράκης

 

 Για τα παραδοσιακά κτίσματα και τη νεοκλασική αρχιτεκτονική Άργους έχουν δημοσιευτεί αρκετές μελέτες. Η δική μας εργασία είναι συνοπτική. Περιοριζόμαστε σε λίγα μόνο στοιχεία, ικανά να δώσουν κάποια εικόνα και να βοηθήσουν τον αναγνώστη να γνωρίσει σε γενικές γραμμές τα παραδοσιακά κτίσματα της πόλης μας.

 

Νεοκλασική αρχιτεκτονική

 

Ο νεοκλασικισμός ως αρχιτεκτονική έκφραση εμφανίζεται στη χώρα μας την εποχή του Καποδίστρια, ενισχύεται την εποχή του Όθωνα και διαρκεί μέχρι τη δεκαετία του 1910, για εκατό σχεδόν χρόνια.

Την Καποδιστριακή εποχή εμφανίζονται οι πρώτοι μεγάλοι αρχιτέκτονες, όπως ο περίφημος Σταμάτης Κλεάνθης (1802-1862), ο οποίος διορίστηκε από τον κυβερνήτη μηχανικός του δημοσίου και συνέβαλε στην οικοδόμηση της Αθήνας, και ο Σταμάτης Βούλγαρης (1774-1842), ο οποίος σχεδίασε τη ρυμοτομία της Πάτρας και της Τρίπολης. Επίσης, λίγο αργότερα εμφανίζονται ο Λύσανδρος Καυταντζόγλου (1812-1885), ο Παναγιώτης Κάλκος (1810-1875), ο Δημήτρης Ζέζος (†1857) και άλλοι, οι οποίοι έκτισαν πολλά δημόσια και ιδιωτικά νεοκλασικά κτίσματα και ναούς στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις και έθεσαν μαζί με τους δυο πρώτους τη σφραγίδα της προσωπικής τους δημιουργίας στον χώρο της αρχιτεκτονικής. Παράλληλα έρχονται στη χώρα μας και πολλοί Ευρωπαίοι.[1]

Ο ευρωπαϊκός νεοκλασικισμός προηγείται του ελληνικού. Εμφανίζεται στα τέλη του 18ου αιώνα, μετά το 1770, όταν υποχωρεί και σιγά σιγά χάνεται ο «ρυθμός Μπαρόκ», ο οποίος διακρινόταν για την επιβλητικότητά του και τον οποίο είχε επιβάλει στον χώρο της τέχνης, ιδίως στην αρχιτεκτονική, η καθολική εκκλησία. Από πολλούς θεωρείται ότι η νεοκλασική αρχιτεκτονική επιβλήθηκε από αντίδραση προς τον «ρυθμό Μπαρόκ».

Πάντως, βέβαιο είναι ότι η νέα τέχνη επηρεάζεται από την αρχιτεκτονική της αρχαίας Ελλάδας. Ευρωπαίοι αρχιτέκτονες και αρχαιολόγοι και άλλοι περιηγητές και μελετητές, λάτρεις της κλασικής αρχαιότητας, επισκέπτονται την τουρκοκρατούμενη ακόμη Ελλάδα, παρατηρούν, μελετούν, δημοσιεύουν μελέτες ή τις «περιηγήσεις» τους και μεταφέρουν στην Ευρώπη αρχιτεκτονικά πρότυπα.

 

Αρχοντικό Ηλία Κωνσταντόπουλου, Δαναού 29. Γενική άποψη πριν την αποκατάσταση (Λήψη φωτογραφίας 1985). Δημοσιεύεται στο: Ξηνταρόπουλος Πέτρος – «Η Αρχιτεκτονική της Κατοικίας στο Άργος το 19ο αιώνα», Έκδοση Πνευματικού Κέντρου Δήμου Άργους, 2006.

 

Η ευρωπαϊκή νεοκλασική αρχιτεκτονική είναι εν μέρει αναβίωση της αρχαίας ελληνικής. Για την Ελλάδα έχει επισημανθεί ένας πρόσθετος λόγος αναβίωσης, η σύνδεση του ελληνικού έθνους με τις ρίζες του, σε μια προσπάθεια αναζήτησης και προσδιορισμού της πολιτισμικής και εθνικής μας ταυτότητας.

Την εποχή του Καποδίστρια, στα πλαίσια της γενικότερης πολιτικής του για την ανασύσταση του κράτους, καταβάλλεται έντονη προσπάθεια πολεοδομικού σχεδιασμού και ανασυγκρότησης του Άργους και κτίζονται τα πρώτα δημόσια οικοδομήματα. Της ίδιας εποχής είναι και λίγα ιδιωτικά, αξιόλογα και χαρακτηριστικά δείγματα της τότε νεοκλασικής αρχιτεκτονικής. Στον πολεοδομικό σχέδιο του Άργους, που συνέταξε το Μάρτιο 1831 με εντολή του κυβερνήτη ο Ρούντολφ ντε Μποροτσύν (De Bonoszün) και το οποίο δεν εφαρμόστηκε δυστυχώς, σημειώνονται με έντονο μαύρο χρώμα τα τότε δημόσια κτίρια: το αλληλοδιδακτικό σχολείο (1831), δηλαδή το διδακτήριο του σημερινού 1ου Δημοτικού Σχoλείoυ, οι στρατώνες (1830), η οικία Καλλέργη (1830), όπου σήμερα στεγάζεται το μουσείο, γνωστή και ως «παλάτιον Καποδίστρια», και τα τότε δικαστήρια, δηλαδή το σημερινό Δημαρχείο (1830).

 

Σχέδιο Πόλης του Άργους.

Σχέδιο Πόλης του Άργους που συντάχθηκε το 1831 από τον Γάλλο αξιωματικό R. De Borronzun.
Ο συντάκτης του σχεδίου έχει σημειώσει με έντονο μαύρο χρώμα τα τότε δημόσια κτίρια του Άργους: Στρατώνες (9), το παλάτιον, δηλ. η οικία Καλλέργη, που τότε είχε περιέλθει στο δημόσιο (12), το αλληλοδιδακτικό σχολείο (20), και τα δικαστήρια, το μετέπειτα Δημαρχείο (17).
Σημειώνουμε μερικά από τα διατηρητέα μνημεία:
1. Οικία Γόρδωνος (1829).
2. Αρχοντικό Δημ. Τσώκρη (1829).
3. Ι.Ν. Αγ. Ιωάννου (1829).
4. Οικία Μακρυγιάννη (περ. 1830).
5. Θέση όπου οικοδομήθηκε η οικία Μ. Καραγιαννοπούλου (1912).
6. Θέση όπου οικοδομήθηκε η οικία Α. Σαλαπάτα (περ. 1900).
7. Θέση όπου οικοδομήθηκε η οικία Α. Μαραγκού (περ. 1890).
8. Θέση όπου οικοδομήθηκε η οικία Μαρίνου (1880).
9. Οι στρατώνες Καποδίστρια.
10. Θέση όπου κτίστηκε το κατάστημα Κωνσταντόπουλου (1896).
11. Θέση όπου κτίστηκε η δημοτική αγορά (1889).
12. Το Καλλέργειον ή «παλάτιον Καποδίστρια», σημερινό μουσείο (1830).
13. Θέση όπου οικοδομήθηκαν τρία νεοκλασικά κτίρια: Της Ιονικής-Λαϊκής Τράπεζας (Alpha Bank), το «Αέναον» και της Γενικής Τράπεζας.
14. Εμπορικό κέντρο Άργους (23 καταστήματα).
15. Ι. Ν. Αγίου Νικολάου της οικ. Περούκα. Κατεδαφίστηκε το 1859 από τον Επίσκοπο Παγώνη, για να κτιστεί ο ναός του Αγ. Πέτρου.
16. Θέση όπου οικοδομήθηκε το ξενοδοχείο Αγαμέμνων.
17. Το «πρωτόκλητον» και «ανέκκλητον» δικαστήριο (1830), σημερινό Δημαρχείο.
18. Θέση όπου οικοδομήθηκε η οικία Μαρίκου (1912).
19. Θέση όπου οικοδομήθηκε η οικία Θ. Μπόμπου (1880).
20. Το Καποδιστριακό αλληλοδιδακτικό σχολείο (1831).
21. Θέση όπου οικοδομήθηκε το μέγαρο Κωνσταντόπουλου (1912).
22. Οικία Σπ. Τρικούπη (1830).
23. Θέση όπου οικοδομήθηκε το αρχοντικό Καλλιάρχη (1899).
24. Το τζαμί, ο μετέπειτα Αγίου Κωνσταντίνος, με την ένδειξη «νοσοκομείο» (hôspitale), όπως λειτουργούσε επί Καποδίστρια.
25. Θέση όπου κτίστηκε ο σταθμός του τρένου (περ. 1885).

 

Προεπαναστατικά η νεοκλασική αρχιτεκτονική δεν έχει εμφανιστεί ακόμη. Τα σωζόμενα κτίσματα στο Άργος δεν είναι ικανά να μας φωτίσουν, γιατί είναι μεταγενέστερα, όπως τα νεοκλασικά του Τρικούπη, του Δ. Τσώκρη και του Γκόρντον, που είναι τα παλιότερα. Αν όμως ρίξουμε μια ματιά σε αρχοντικά άλλων περιοχών της προεπαναστατικής περιόδου, θα παρατηρήσουμε ότι τα αρχοντικά αυτά, αν και κτίζονταν κατά κανόνα σε σχήμα Π με προστώο (βεράντα) και διέθεταν απλόχωρη αυλή και περικλείονταν από υψηλό και ανθεκτικό περίβολο, το ίδιο το κτίσμα δεν είχε όλα εκείνα τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη νεοκλασική αρχιτεκτονική. Παρατηρούμε δηλαδή πως δεν υπήρχαν ούτε ακροκέραμα ούτε διακοσμητικές ταινίες ούτε ανάγλυφα κιονόκρανα ή ψευδοπεσσοί και τόσα άλλα. Παραδείγματα υπάρχουν άφθονα, όπως τα αρχοντικά της Μπουμπουλίνας και του Χατζηγιάννη Μέξη στις Σπέτσες και του Λάζαρου Κουντουριώτη στην Ύδρα. Τα σπίτια αυτά, παρά τον εσωτερικό τους πλούτο, τα πανάκριβα έπιπλα, τις πορσελάνες, τα μεταξωτά τους, παρά την ευρυχωρία τους, το πλήθος των δωματίων και των βοηθητικών χώρων, όπου εργάζονταν αρκετοί υπηρέτες, εξωτερικά είναι απλά και απέριττα. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Το «Καλλέργειο» («Παλάτιον της Κυβερνήσεως») στο Άργος

Posted in Άργος, Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, Αργολίδα Μνημεία, tagged , , , , , , , , , , on 30 Μαΐου, 2025| Leave a Comment »

Το «Καλλέργειο» («Παλάτιον της Κυβερνήσεως») στο Άργος – Συμβολές στην ιστορία της Κτιριοδομίας της Καποδιστριακής εποχής (1828-1833) |Βασίλης Δωροβίνης – Δικηγόρος, Πολιτικός επιστήμονας, Ιστορικός

 

Το κτίριο όπου στεγάζεται σήμερα τμήμα του Αρχαιολογικού Μουσείου Άργους (με προϊστορικές και ρωμαϊκές αρχαιότητες), γνωστό με το όνομα «Καλλέργειο» και ως κατοικία, παλαιά, της οικογένειας του στρατηγού Δημ. Καλλέργη, αποτελεί μία από τις περίεργες περιπτώσεις της ιστορίας της κτιριοδομίας της Καποδιστριακής εποχής – και όχι μόνον αυτής.

Πρόκειται για κτίριο που θεωρείται από τα σημαντικότερα του Άργους και της εποχής εκείνης. Δύο φορές έχει χαρακτηρισθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού ως έργο τέχνης, που χρειάζεται ειδική προστασία,[1] και όμως πυκνό πέπλο μυστηρίου κάλυπτε τον χρόνο και τρόπο οικοδόμησής του αλλά και τον αρχιτέκτονά του. Είναι ενδεικτικό ότι ακόμα και σε άρθρα του αθηναϊκού τύπου με την ευκαιρία των εγκαινίων των δύο τμημάτων του Μουσείου, το 1959 και το 1961, δεν γίνεται μνεία στοιχείων ιστορίας του «Καλλέργειου»,[2] ενώ μόνο μία σύντομη και γενικολόγα αναφορά για τον τύπο της αρχιτεκτονικής του έχω εντοπίσει μέχρι σήμερα,[3] και αυτή μετά τη «δραστική» επέμβαση στο κτίριο για μετατροπή του σε Μουσείο.

 

Η δυτική πλευρά της ιστορικής οικίας του στρατηγού Δημητρίου Καλλέργη. Η Οικία Καλλέργη, κτισμένη το 1830, μετασκευάστηκε κατάλληλα για να μετατραπεί σε μουσειακό χώρο κατά το διάστημα 1956-1957, ενώ η προσθήκη του σύγχρονου κτηρίου – Αρχαιολογικό Μουσείο Άργους-, που κτίστηκε με έξοδα της Γαλλικής Αρχαιολογικής Σχολής, εγκαινιάστηκε το 1961. Τα σχέδια ήταν του Ρώσου αρχιτέκτονα Youri Fomine. Το 2014 το μουσείο διέκοψε τη λειτουργία του για να εκσυγχρονιστούν οι απαρχαιωμένες κτηριακές του υποδομές και να πραγματοποιηθεί επανέκθεση των συλλογών του, σύμφωνα με τις επιταγές της σύγχρονης μουσειακής θεωρίας και πρακτικής. Μετά από 11 χρόνια ο εκσυγχρονισμός του κτηριακού συγκροτήματος βρίσκεται, ακόμη, σε εξέλιξη. Φωτογραφία: Τάσος Τσάγκος, λήψη, 20 Νοεμβρίου 2022.

 

Εκτός από αυτά, αναφορές των ντόπιων λογίων και ιστοριοδιφών, ακόμα και της ακρίβειας ενός Δημ. Βαρδουνιώτη, παρουσιάζονται φαινομενικά αρκετά αντιφατικές. Γράφω φαινομενικά, γιατί από τις έρευνές μου στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, στο τμήμα του αρχείου του Δημ. Καλλέργη το οποίο δωρήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη και, πριν λίγους μήνες, στο καποδιστριακό αρχείο της Κέρκυρας, έφτασα στο σημείο να διαλευκάνω το μεγαλύτερο μέρος του ιστορικού της ανέγερσης και της αρχικής χρήσης του κτιρίου, αλλά και να διαπιστώσω ότι οι παρουσιαζόμενες ως αντιφατικές πληροφορίες των ιστοριοδιφών ανταποκρίνονται, τελικά, σε τμήματα μιας πραγματικότητας με εναλλαγές ιδιοκτησιακού καθεστώτος και χρήσεων, μέσα σε μία διετία (1830-32). Στην ιστορική μνήμη πέρασαν και καταστάλαξαν οι εναλλαγές, αόριστα και σωρευτικά, ενώ έγιναν άφαντες οι συγκεκριμένες ιστορικές αιτίες και τα γεγονότα. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Το κτίριο του Αλληλοδιδακτικού Σχολείου Άργους (Καποδιστριακού)

Posted in Άργος, Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, Εκπαίδευση, tagged , , , , , , , , , on 19 Μαΐου, 2025| Leave a Comment »

Το κτίριο του Αλληλοδιδακτικού Σχολείου Άργους – Συμβολές στην ιστορία της Κτιριοδομίας της Καποδιστριακής εποχής (1828-1833) |Βασίλης Δωροβίνης – Δικηγόρος, Πολιτικός επιστήμονας, Ιστορικός.

 

Όπως και για τα άλλα καποδιστριακά δημόσια κτίρια του Άργους, έτσι και για την οικοδόμηση του Αλληλοδιδακτικού Σχολείου διαθέτουμε αρκετά στοιχεία, ώστε να μπορούμε να παρακολουθήσουμε τόσο την πορεία της κατασκευής του όσο και βασικές τεχνικές λεπτομέρειες. Εκτός από αυτά, – και αν βέβαια δεν υπολογίσουμε την περίπτωση των Στρατώνων του Καποδίστρια, για τους οποίους ό,τι ήδη έχει γραφεί και ό,τι επιπλέον έχει πρόσθετα εντοπισθεί ξεπερνά κατά πολύ τα στοιχεία που έχουν δημοσιευθεί μέχρι σήμερα για τα δημόσια κτίρια της εποχής αυτής – , θα πρέπει να σημειώσω ευθύς εξαρχής ότι το Αλληλοδιδακτικό του Άργους είναι εκείνο από τα καποδιστριακά κτίρια της πόλης για το οποίο έχουν γραφεί τα περισσότερα άρθρα και σημειώματα.[1] Όπως έχουν γραφεί και διαφωτιστικά άρθρα για την εκπαίδευση στο Άργος, από το τέλος του 18ου αιώνα έως την εποχή του Καποδίστρια.

 

Καποδιστριακό.

Καποδιστριακό (Α΄Δημοτικό Σχολείο Άργους), πιθανότατα αρχές της δεκαετίας του 1960.

 

Δεν είναι περιττό να πούμε, ευθύς εξαρχής, ότι η οικοδόμηση του σχολείου αυτού, από λάθη και ατυχίες, κράτησε πολύ περισσότερο από εκείνη μεγαλύτερων και ευρυχωρότερων κτιρίων της εποχής, αλλά και το ότι τα εγκαίνιά του, μόλις δύο μήνες πριν από τη δολοφονία του Καποδίστρια και σε εποχή που η αντιπολίτευση εναντίον του βρισκόταν σε παροξυσμό, ενώ στο Άργος είχαν συγκεντρωθεί, και μάλιστα είχαν κτίσει και σπίτια, επιφανείς προσωπικότητες του αντικαποδιστριακού στρατοπέδου (Σπ. Τρικούπης, Τσερτς, Ντώκινς κ.ά.), έδωσαν αφορμή για μιαν επίδειξη σταθερότητας και δύναμης του καθεστώτος, αλλά και για ένα «λουτρό στο πλήθος» του ίδιου του Καποδίστρια.

Θεωρώ, λοιπόν, ότι πέρα από τη γενικότερη και προσωπική πολιτική του Κυβερνήτη υπέρ της οργάνωσης και γενίκευσης της στοιχειώδους εκπαίδευσης στη χώρα, η ολοκλήρωση του Αλληλοδιδακτικού του Άργους αποτέλεσε και ένα πολιτικό γεγονός, για τους λόγους που αναπτύξαμε αλλά και για όσα ειδικότερα θα εκθέσουμε με λεπτομέρειες στη δεύτερη ενότητα αυτού του άρθρου. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Νοσοκομείο και σχέδια για άλλες κατασκευές στο Άργος – Συμβολές στην ιστορία της κτιριοδομίας της Καποδιστριακής εποχής (1828-1833)

Posted in Άργος, Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, tagged , , , , , , , , , , , on 13 Μαΐου, 2025| Leave a Comment »

Νοσοκομείο και σχέδια για άλλες κατασκευές στο Άργος – Συμβολές στην ιστορία της κτιριοδομίας της Καποδιστριακής εποχής (1828-1833) | Βασίλης Δωροβίνης – Δικηγόρος, Πολιτικός επιστήμονας, Ιστορικός.

 

Εσφαλμένη διατύπωση του ίδιου του Χάιντεκ – Βαυαρού και φιλέλληνα αξιωματικού, ο οποίος από τις αρχές του 1828 ως το καλοκαίρι του 1829 είχε αναλάβει την αρμοδιότητα του φρουράρχου Ναυπλίου, με εποπτεία των έργων που γίνονταν και στο Άργος, ή, έστω, εσφαλμένη μετάφραση κειμένων του, συνετέλεσε ώστε, μέχρι σήμερα [1989], να έχει γραφεί, ιδιαίτερα από τοπικούς λογίους, ότι κτίστηκε κτίριο νοσοκομείου στο Άργος.[1]

Η πραγματικότητα είναι διαφορετική, όπως με ασφάλεια συμπεραίνουμε, πλέον, τόσο από παραβολή σχεδίων της πόλης του Άργους (Devaud και de Borroczün) όσο και από στοιχεία του καποδιστριακού αρχείου των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Ας δούμε το θέμα από κοντά.

Στην Δ’ Εθνοσυνέλευση, που οργανώθηκε στο αρχαίο θέατρο της πόλης (Ιούλιος -Αύγουστος 1829), και κατά τη συνεδρία της 19 Ιουλίου, τέθηκε υπόψη της από τον Ανδρέα Μεταξά, μέλος του «Γενικού Φροντιστηρίου» (αντίστοιχου Υπουργείου Στρατιωτικών), αναφορά του Χάιντεκ με ημερομηνία 3 Ιουλίου, η οποία απευθυνόταν προς την Κυβέρνηση και αποτελούσε ανακεφαλαίωση και των έργων που είχαν εκτελεσθεί υπό την εποπτεία του.[2]

Στο κεφάλαιο αυτής της αναφοράς που επιγράφεται «Επισκευαί και Οικοδομαί, Νοσοκομεία και Στρατώνες» γίνεται μνεία για σύσταση νοσοκομείου στο Άργος, δύο φορές. Μεταφέρουμε κατά λέξη τα σχετικά αποσπάσματα: «Νοσοκομείον εσυστήθη, προσέτι, εις Ακροκόρινθον και Άργος (…). Εις το Άργος κατεσκευάσθη (…) ευρύχωρός στρατών (…), όστις αποτελειούται ήδη με την προσθήκην μιας οικίας διά το νοσοκομείον».

Αλλά και στα «Απομνημονεύματα» του ίδιου, που δημοσιεύθηκαν σε ελληνική μετάφραση πολύ αργότερα,[3] αναφέρεται, πάλι, ότι: «Το ιππικόν είχε μικρόν νοσοκομείον εν Άργει, τοιαύτα δε ιδρύθησαν και εν Ακροκορίνθω και Πάτραις».

Τα στοιχεία που έχουμε εντοπίσει στα Γ.Α.Κ., αλλά και παραβολή του δευτέρου προς το τρίτο σχέδιο της πόλης του Άργους,[4] που συντάχθηκαν αντίστοιχα από τον Ντεβώ (Απρίλιος 1829) και τον Ρούντολφ ντε Μποροτσύν (Μάρτιος 1831), υποδεικνύουν σαφώς ότι άλλο νοσοκομείο δεν υπήρχε στην πόλη, εκτός εκείνου που στεγάστηκε στο κτίριο πρώην τουρκικού τζαμιού, του μόνου που απέμενε εκεί, το οποίο είχε μετατραπεί, άγνωστο πότε ακριβώς αλλά, πάντως, κατά τα χρόνια της Επανάστασης, σε ναό του Αγίου Κωνσταντίνου.[5]

 

«Το τέμενος του Άργους», 1803, σχέδιο του άγγλου αρχιτέκτονα Sir Robert Smirke (1780-1867) ο οποίος επισκέφθηκε την Ελλάδα μεταξύ 1801-1805. Πανεπιστήμιο του Yale, Αμερική.

 

Στο σχέδιο Ντεβώ το κτίριο επιγράφεται ως «Église St. Constantin», ενώ στο σχέδιο ντε Μποροτσύν ως «Hôpital». Το γεγονός αυτό ενισχύεται από σαφείς μαρτυρίες στα Γ.Α.Κ. Ας τις δούμε. Ο τοπικός προύχοντας και αγωνιστής Δημ. Περρούκας, κατά την επιδημία πανούκλας, που μάστισε και την περιοχή της Αργολίδας ιδίως κατά την άνοιξη του 1828,[6] είχε διοριστεί «Έφορος Υγείας» για την περιφέρεια αυτή και αλληλογράφησε πυκνά με την κεντρική διοίκηση. Σε έγγραφό του από το Άργος, της 15 Ιουνίου 1828, αναφέρεται επανειλημμένα στο νοσοκομείο της πόλης, και μάλιστα μνημονεύει το οργανωτικό μέτρο που πήρε να μεταφέρονται οι ασθενείς «εις μίαν άκραν», «εις το Νοσοκομείον», ενώ οι μολυσμένοι «εις το Καθαρτήριον» (που και από άλλο έγγραφό του μαθαίνουμε ότι ήταν το «μπεζεστένιον», δηλαδή το κτίριο που οι Τούρκοι είχαν μετατρέψει σε αγορά (μπεζεστένι) και ταχυδρομείο (μεντζίλ-χανέ) του Άργους, και το οποίο μετατράπηκε σε Στρατώνα του Ιππικού (Στρατώνες Καποδίστρια). Σε πίνακα επισυναπτόμενο στο έγγραφό του, με θέμα την κατάσταση στην πόλη, ρητά γράφει «Νοσοκομείον Άγιος Κωνσταντίνος». (περισσότερα…)

Read Full Post »

Το σπίτι του στρατηγού Thomas Gordon στο Άργος

Posted in Άργος, Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, Πρόσωπα & γεγονότα του΄21, Φιλἐλληνες, tagged , , , , , , , , , on 30 Απριλίου, 2025| Leave a Comment »

Το σπίτι του στρατηγού Thomas Gordon στο Άργος – Βασίλης Κ. Δωροβίνης

 

Τετάρτη, 5 Μαΐου 1993, στην οδό Γόρδωνος 14 στο Άργος, λίγο πιο κάτω από το λόφο της Ασπίδας, υπό βροχή, ένα πλήθος πολιτών κυριολεκτικά πλημμυρίζουν το ισόγειο της «οικίας Γκόρντον». Εκείνο το απόγευμα, όχι μόνον εγκαινιαζόταν εκεί μία πολύ αξιόλογη έκθεση, αλλά στην ουσία, 164 χρόνια μετά το κτίσιμο του σπιτιού, που σήμερα είναι και το μόνο σπίτι φιλέλληνα που μένει όρθιο στην Ελλάδα, το οίκημα εγκαινιάζεται ουσιαστικά. Αν και στις 29 Απριλίου 1990, με την ευκαιρία του διεθνούς συνεδρίου για την τοπογραφία και την πολεοδομία του Άργους,[1] έγιναν πρόωρα εγκαίνια, με την περαίωση των πρώτων αναστηλωτικών εργασιών στο κτίριο, θα πρέπει να μιλάμε για «προεγκαίνια», αφού τότε δεν είχε δημιουργηθεί ακόμα λειτουργικός χώρος.

 

Τόμας Γκόρντον, λιθογραφία, έργο του Καρλ Κρατσάιζεν, Πόρος, 13 Απριλίου 1827

 

Θεωρούμε ότι σήμερα έφτασε η ώρα να δημοσιεύσουμε την ιστορία του σπιτιού του στρατηγού Thomas Gordon, από το Cairness, του Aberdeenshire [Αμπερντινσάιρ] της Σκωτίας, μιας μορφής από τις σοβαρότερες των Άγγλων φιλελλήνων και συγγραφέα της όχι και τόσο γνωστής, πια, «Ιστορίας της ελληνικής επαναστάσεως».[2]

 

Thomas Gordon, «History of the Greek revolution, and of the wars and campaigns arising from the struggles of the Greek patriots in emancipating their country from the Turkish yoke», [Ιστορία της ελληνικής επανάστασης και των πολέμων και εκστρατειών που προέκυψαν από τους αγώνες των Ελλήνων πατριωτών για τη χειραφέτηση της χώρας τους από τον τουρκικό ζυγό]. Τόμος I & II. Δεύτερη έκδοση. Gordon, Thomas, F.R.S. Εκδόθηκε από τους William Blackwood και T. Cadell, Εδιμβούργο και Λονδίνο, 1834 (συλλογή ΕΕΦ).

 

Η ανίχνευση για στοιχεία, εκ μέρους του υπογραφόμενου, έφτασε σε πέρας κατά τη γνωστή στους αναγνώστες μέθοδο, πολύ συγγενική της αστυνομικής, σε μια πόλη και μια χώρα όπου ελάχιστοι ενδιαφέρονται, ακόμα, να διατηρήσουν στοιχεία της αρχιτεκτονικής μνήμης και της ιστορίας κτιρίων. Η υπομονή και επιμονή του, επί μία σχεδόν δεκαπενταετία, ναι μεν ευνοήθηκαν από καλή τύχη, αλλά και διευκολύνθηκαν πολύ από «συνεργάτες» που συνάντησα στο δρόμο μου.[3] (περισσότερα…)

Read Full Post »

Το «Δημόσιον Κατάστημα» (σήμερα, συγκρότημα όπου το Δημαρχείο) Άργους*

Posted in Άργος, Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, tagged , , , , , , , , , , on 22 Απριλίου, 2025| Leave a Comment »

Το «Δημόσιον Κατάστημα» (σήμερα, συγκρότημα όπου το Δημαρχείο) Άργους*

 

Το «Δημόσιον Κατάστημα» (σήμερα, συγκρότημα όπου το Δημαρχείο) Άργους* – Συμβολές στην ιστορία της κτιριοδομίας της καποδιστριακής εποχής (1828-1833) – Βασίλης Δωροβίνης – Δικηγόρος, πολιτικός επιστήμονας, ιστορικός.

 *Η ανακοίνωση δημοσιεύτηκε στο έγκριτο Περιοδικό, «Αρχαιολογία και Τέχνες», το 1989. Το Δημαρχείο Άργους – Μυκηνών μεταφέρθηκε, το 2012, σε ιδιωτικό κτίριο επί της οδού Καποδιστρίου 9-11.

Σήμερα στην πρώην αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου υπάρχει προθήκη με τα όπλα και την αυθεντική στολή του στρατηγού Δημ. Τσώκρη, ενώ χρησιμοποιείτε και για την υποδοχή επίσημων προσκεκλημένων. Στο ισόγειο λειτουργούν οι υπηρεσίες της  Δημοτικής Επιχείρησης Ύδρευσης – Αποχέτευσης Άργους – Μυκηνών (Δ.Ε.Υ.Α.ΑΡ.Μ). Στα δυο παράπλευρα κτίρια στεγάζονται (δεξιά) τα γραφεία της Δ.Ε.Υ.Α.ΑΡ.Μ, και (αριστερά) το Τμήμα Πρασίνου και το Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής.

 

Από το παρόν τεύχος της Αρχαιολογίας αρχίζει μία σειρά άρθρων με αντικείμενο ορισμένα σημαντικά δημόσια κτίρια που οικοδομήθηκαν ή αποτέλεσαν αντικείμενο ριζικής μετασκευής κατά την καποδιστριακή εποχή, η οποία θεωρώ ότι διαρκεί τυπικά, αλλά για ό,τι ενδιαφέρει εδώ και ουσιαστικά, τουλάχιστο μέχρι την εγκατάσταση Αντιβασιλείας στη χώρα.

Το υλικό των άρθρων αυτών προέρχεται από έρευνες πολλών ετών, στα πλαίσια ευρύτερης εργασίας μου για τον σχεδιασμό πόλεων, την κτιριοδομία και το πολεοδομικό δίκαιο της περιόδου αυτής. Η χρήση του στην παρούσα σειρά άρθρων γίνεται κατά τρόπο εξαντλητικό. Κατά κανόνα, όμως, αποφεύγω να προχωρήσω στην εξαγωγή γενικότερων συμπερασμάτων, πράγμα για το οποίο επιφυλάσσομαι στο τέλος της εργασίας που προανέφερα.

Στο πολύ συνοπτικό αυτό εισαγωγικό σημείωμα θα ήθελα, παρ’ όλα αυτά, να κάμω ορισμένες παρατηρήσεις.

Ιωάννης Καποδίστριας, Λιθογραφία, ΑΒ ΕΒ Venezia. Lit. Deye.

Πρώτη απ’ όλες, ότι η εποχή της διακυβέρνησης Καποδίστρια εξακολουθεί όχι μόνο να προκαλεί το ενδιαφέρον ειδικών ερευνητών, αλλά και να διεγείρει πολιτικά πάθη. Το φαινόμενο θα παρουσιαζόταν παράδοξο, αν δεν προσφεύγαμε σε πολιτικές αναλύσεις. Και οι αναλύσεις αυτές θεωρούμε ότι δείχνουν πως, ενδόμυχα ή φανερά, η καποδιστριακή εποχή, αλλά και ο ίδιος ο Κυβερνήτης, γεννούν επώδυνα ερωτηματικά και προβλήματα, που μέχρι σήμερα εξακολουθούν να παραμένουν μετέωρα σε τούτη τη χώρα. Κοντολογίς, το θέμα «πρότυπο αυταρχισμού» ή «προάγγελος εκσυγχρονισμού» τίθεται από την εποχή εκείνη και από το πρόσωπο που τη σφράγισε με την πολιτική και το τραγικό τέλος του.

Στην εργασία μου, δεν πρόκειται ν’ αποφύγω ν’ απαντήσω σε αυτό και σε άλλα ερωτήματα. Απεναντίας, μάλιστα! Εδώ, όμως, επιβάλλεται να επιστήσω την προσοχή σε δύο σημεία. Το πρώτο: ότι είναι καιρός να προσπαθήσουμε να εντάξουμε τον Καποδίστρια και την πολιτική του στα πλαίσια της εποχής τους και να εγκαταλείψουμε τη μέθοδο των «ιστορικών αλμάτων» και των προβολών στο παρελθόν. Οι τελευταίες, άλλωστε, δεν μας κάνουν να αποφύγουμε, με κανένα τρόπο, την ανάγκη να δώσουμε τις δικές μας απαντήσεις στα προβλήματα της εποχής μας. Η ιδεολογική χρήση της ιστορίας κάπου βρίσκει τα όριά της, μετά τα οποία καταντά νευρωτική άσκηση επί χάρτου. Το δεύτερο: ότι είναι, επίσης, καιρός να κατανοηθεί η ανάγκη επί μέρους και σε βάθος μελετών, γι’ αυτήν όπως και για κάθε άλλη περίοδο.

Πρέπει, επιτέλους, ν’ απομακρυνθούμε από παρεμπίπτουσες αναλύσεις, σε αποσπασματική βάση, οι οποίες καθιστούν αμφίβολης εγκυρότητας και αξιοπιστίας τα συμπεράσματα που φτάνουν (ή θέλουν να φτάνουν) μέχρι και σε ευρύτερες θεωρήσεις, με αξιώσεις, μάλιστα, γενικής πολιτικής ερμηνείας. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Ο ναός των Ταξιαρχών στην Ερμιόνη

Posted in Ερμιονίδα, Ναοί Αργολίδας, tagged , , , , , , , , on 31 Οκτωβρίου, 2024| Leave a Comment »

Ο ναός των Ταξιαρχών στην Ερμιόνη – Γεώργιος Αγγ. Προκοπίου[1]

 

Ο ναός θα πρέπει να τοποθετηθεί χρονικά στον 17ο αιώνα.
Ο τετράγωνος μεγάλος νάρθηκας θα πρέπει να κτίστηκε, σύμφωνα με μαρτυρίες περιοίκων, γύρω στα 1910-1915. Έκτοτε έχει δεχθεί αρκετές μετασκευές. Πάνω από την είσοδο του ναού, στα δυτικά, υψώνεται μαρμάρινο κωδωνοστάσιο, πιθανώς έργο Tηνίων μαρμαρογλυπτών. Το κωδωνοστάσιο, που συντηρήθηκε το 2005 από την τότε αρμόδια 5η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, φαίνεται ότι υψωνόταν ανεξάρτητο και κατόπιν ενσωματώθηκε στο νέο νάρθηκα. Τα εξωτερικά επιχρίσματα του ναού προστέθηκαν το 1966. Το τμήμα του αρχικού ναού φέρει μαρμαρικές ορθογωνικές πλάκες και τα δύο τμήματα του νεώτερου νάρθηκα νεωτερικά πλακίδια. (Υπουργείο Πολιτισμού)

  

Ο ναός των Ταξιαρχών στην Ερμιόνη βρίσκεται χτισμένος στο ψηλότερο σημείο του λόφου «Μύλοι», που στην αρχαιότητα ονομαζόταν «Πρών» και στη θέση – όπως φαίνεται – του αρχαίου ναού της Δήμητρας Χθονίας.[2] Μεγάλοι δρόμοι των τοίχων του ναού ή του περιβόλου του διακρίνονται ακόμη ενσωματωμένοι στα κτίσματα του προαυλίου των Ταξιαρχών και στη βάση του εξωτερικού τοίχου τού ιδίου του ιερού, φαίνονται τρεις μεγάλοι καμπύλοι δρόμοι από γκρίζο μάρμαρο με χαραγμένες επιγραφές στα αρχαία ελληνικά.

 

Ο Μητροπολιτικός Ναός των Ταξιαρχών.

 

Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι ο ναός των Ταξιαρχών είχε χρησιμοποιηθεί για την ορκωμοσία της 11ης Φεβρουαρίου 1827 και ίσως για συνεδριάσεις της Τρίτης ή (Τέταρτης) Εθνοσυνέλευσης, που θεωρείται συνέχεια της Εθνικής Συνέλευσης της Επιδαύρου. Συγκροτήθηκε από τους αντιπολιτευόμενους την Κυβέρνηση Ανδρέα Ζαΐμη, που αυτοαποκαλούντο «νόμιμοι» και μεταφέρθηκε στην Τροιζήνα (Δαμαλά) στις 19 Μαρτίου 1827[3] όταν επήλθε η συμφωνία και συμφιλίωση. Απέναντι ακριβώς από το ναό σώζονται τα ερείπια του κτιρίου που, κατά την παράδοση, έγιναν συνεδριάσεις της Συνέλευσης. Οι αναφορές στους περιηγητές του 19ου αιώνα δεν είναι ούτε πολλές, ούτε σαφείς. Ο W. Gel στο Itinerary of Greece Argolis) που εκδόθηκε στο Λονδίνο το 1810 (Payne), παρόλο που περιγράφει τα σπίτια και την οικοδομική τους (σ. 128-130), δεν αναφέρει τίποτα για την εκκλησία. Αναφέρει όμως ότι είδε ανέπαφο το δάπεδο ενός σημαντικού ναού, ίσως του Ποσειδώνος. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Τα ανάκτορα του Όθωνα

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, tagged , , , , , , , , on 15 Οκτωβρίου, 2024| Leave a Comment »

Τα ανάκτορα του Όθωνα –  Νίκος Βατόπουλος, Δημοσιογράφος στην «Καθημερινή» – Συγγραφέας

 

Τα πρώτα ανάκτορα στο έδαφος του νέου ελληνικού βασιλείου έφεραν εξαρχής ευδιάκριτο συμβολισμό. Ως το πιο μεγάλο, με διαφορά, και επιβλητικό κτίριο της Αθήνας, τα ανάκτορα του Όθωνα σηματοδότησαν τη ρήξη με το προνεωτερικό οθωμανικό παρελθόν με τρόπο απόλυτο και ευκρινή. Η δε, τελική, χωροθέτησή τους στην κορυφή της τότε πλατείας Μουσών και αργότερα Συντάγματος δεν άφηνε καμία αμφιβολία για τη μορφή της εξουσίας αλλά και τη νέα γεωγραφία της πόλης.

 

Η επιλογή της θέσης των ανακτόρων

 

Η παλιά Αθήνα, συστάδες οικιών, καταστημάτων και εκκλησιών από την Ερμού και κάτω, προς την Πλάκα, το Μοναστηράκι, του Ψυρρή και την οδό Αθηνάς, ήταν η πόλη που συνέχιζε πάνω σε έναν οικείο, λίγο-πολύ, καμβά δρόμων και λειτουργιών. Τα νέα σπίτια, τα νέα μαγαζιά, οι διανοίξεις των νέων δρόμων εκσυγχρόνιζαν σταδιακά και επεξέτειναν τον παλαιό ιστό. Παράγωνα οικόπεδα, απουσία υποδομών, παράγκες και αρχοντικά, ελεύθερα ζώα, μικροπωλητές, μια ατμόσφαιρα πολίχνης.

Αλλά από την πλατεία Μουσών και πάνω, η κατάσταση ήταν διαφορετική. Άλλωστε, οι φιλοδοξίες για τη νέα πρωτεύουσα ήταν η δημιουργία ενός παντελώς καινοτόμου αστικού κέντρου, που θα καθρέφτιζε τον προσανατολισμό του νεαρού βασιλείου με κατεύθυνση τις αξίες και τις πρακτικές του προηγμένου κόσμου της δεκαετίας του 1830 (που συμβολικά ταυτίζεται με τις απαρχές της Νεωτερικής εποχής και την εμπέδωση μιας νέας ισορροπίας δυνάμεων μετά τον Ναπολέοντα).

Σε μια νοητή γραμμή, τα ανάκτορα του Όθωνος συναντούσαν την Πύλη του Αδριανού, ένα προγενέστερο όριο της ρωμαϊκής Αθήνας, που συνέδεε αλλά και αντιπαρέθετε τη νέα με την παλιά πόλη.

Απέναντι στα μνημεία της κλασικής Αθήνας, της πόλης του Θησέα, η Αθήνα του Αδριανού με τα δημόσια έργα και τις ρωμαϊκές επαύλεις στο παριλίσσιο τοπίο έδινε άνοιγμα στις νεωτερικές ιδέες περί αστικής ζωής στον 2ο αι. μ.Χ. Με τον ίδιο τρόπο, η νέα Αθήνα του Όθωνα αντίκριζε την παλιά πόλη. Οι διορατικοί μπορούσαν να φανταστούν τα χρόνια που έμελλε να έρθουν.

 

Τα βασιλικά ανάκτορα (Κτίριο της Βουλής). Δημοσιεύθηκε στο «The Illustrated London News», 8 Ιουλίου 1843.

 

Η επιλογή της κορυφής της πλατείας Μουσών, σε ύψωμα, για την ανέγερση των ανακτόρων ήταν το αποτέλεσμα μιας σειράς αβέβαιων και αμήχανων επιλογών από το 1833 έως το 1835.

Από τον Κλεάνθη και τον Σάουμπερτ, οι οποίοι είχαν αρχικά προτείνει τον χώρο της μετέπειτα πλατείας Ομονοίας, έως τον Λέο φον Κλέντσε, που είχε κινηθεί προς τον Κεραμεικό, τα ανάκτορα περιφέρονταν ως ιδέα αλλά και ως μορφή.

Ο μεγάλος αρχιτέκτων του γερμανικού κλασικισμού Καρλ Σίνκελ είχε προτείνει την ανέγερση των ανακτόρων στην Ακρόπολη, σαν μια ακροβασία αρχιτεκτονικής σκηνογραφίας. Όμως όπως εν τέλει αποδείχθηκε, στην περίπτωση των Αθηνών χρειαζόταν μια σωστή δοσολογία ιδεαλισμού και πραγματισμού. Οι αλλαγές των αποφάσεων για τη χωροθέτηση των ανακτόρων ενισχύονταν από διαρκείς φημολογίες και είχαν παρασύρει κάποιους αστούς να αγοράσουν γη πλησίον της μετέπειτα πλατείας Ομονοίας, εκεί όπου σήμερα είναι η οδός Πειραιώς και η πλατεία Κουμουνδούρου. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Το Ναύπλιο στα χρόνια 1828-1833 – Σκιαγράφηση της κοινωνικής, πολιτισμικής και πνευματικής ζωής

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, Ναύπλιο, tagged , , , , , , , , , , , , , on 2 Ιουλίου, 2024| Leave a Comment »

Το Ναύπλιο στα χρόνια 1828-1833 – Σκιαγράφηση της κοινωνικής, πολιτισμικής και πνευματικής ζωής – Αλέκα Μπουτζουβή – Μπανιά

 

Στις 18 Ιανουαρίου 1823, το Ναύπλιο ανακηρύχθηκε Διοικητικό κέντρο, και αυτό οφειλόταν στο γεγονός ότι, ενώ ο πόλεμος συνεχιζόταν, η συνθηκολόγηση των Τούρκων, που κατέληξε στην αποχώρηση τους, το είχε μετατρέψει σε ασφαλές καταφύγιο.[1] Στοιχεία προσδιοριστικά της οικιστικής του φυσιογνωμίας μας προσφέρουν οι ξένοι ταξιδιώτες που το επισκέφθηκαν και οι απομνημονευματογράφοι της εποχής.

Οι περιγραφές που ακολουθούν περιορίζονται στο Ναύπλιο, χωρίς αναφορά ή σύγκριση με τις υπόλοιπες ελληνικές πόλεις, οι όποιες βρίσκονταν στην ίδια η σε χειρότερη κατάσταση, και το παρουσιάζουν σαν μια πόλη με μέτρια κτίσματα, σοκάκια, χαλάσματα και ρυπαρότητα. Το 1823, ο συνοδοιπόρος του λόρδου Byron, M. Schilizzi, περιγράφει το Ναύπλιο[2] σαν «μια κατεστραμμένη πόλη. Όλα τα σπίτια είναι καμένα ή ερειπωμένα. Αδύνατον να βρεις έστω και ένα κατάλληλο για κατοικία. Τα δύο καλύτερα σπίτια της πόλης, του Πετρόμπεη[3] και του Κολοκοτρώνη, δεν έχουν ούτε πόρτα ούτε παράθυρο. Καταλαβαίνετε τώρα τι είναι τα άλλα».

 

Η περιοχή της Χουρμαδιάς του Ναυπλίου και το Μπούρτζι, 1841. Ακουαρέλα σε χαρτί, έργο του Γάλλου ζωγράφου Πιερ Μπονιρότ (Pierre Bonirote, 1811-1891).

 

Ένα χρόνο αργότερα, το 1824, ο Άγγλος γιατρός William Black συναντάει «παντού τα σημάδια του πολυαίμακτου πολέμου, ρυπαροί δρόμοι, συχνά αποκλεισμένοι από ερείπια γκρεμισμένων σπιτιών και απορρίμματα».[4] Το 1827 ο Ν. Δραγούμης επισημαίνει ότι το Ναύπλιο «πόλις όλως τουρκική τας μεν οδούς είχε στενάς, ανωμάλους και βορβορώδεις, τας δε οικίας ξυλοκτίστους, πολυθύρους, σεσαθρωμένας και παντί αρρύθμους».[5]

Μάουρερ Γεώργιος – Λουδοβίκος, άγνωστος καλλιτέχνης, 1860. Αρχείο: Bayerische Akademie der Wissenschaften.

Το 1833 τέλος, όταν φθάνει ο Όθωνας και η Αντιβασιλεία, παρά τα μέτρα που εφάρμοσε ο Καποδίστριας, η κατάσταση του Ναυπλίου δεν έχει αλλάξει ουσιαστικά, όπως φαίνεται από την περιγραφή που δίνει ο Maurer: «λιθόστρωμα η πόλις δεν είχε. Δρομάκια στενά, απ’ όπου αμάξι δεν χωρούσε να περάσει. Η  κεντρική πλατεία, η πλατεία των Πλατανιών, γεμάτη πέτρες και χώματα από τα γκρεμισμένα σπίτια»… «Η τάφρος γύρω από τα τείχη είχε μεταβληθεί σ’ ένα έλος με απαίσιες αναθυμιάσεις, κι ωστόσο κατοικούσαν εκεί μέσα άνθρωποι μαζί με γουρούνια»[6].

Διαφορετική είναι η περιγραφή του Άγγλου κληρικού Waddinghton, που επισκέφθηκε την Ελλάδα το 1823-24.[7] Αυτός αποφεύγοντας τις επιμέρους περιγραφές, επισημαίνει τα πλεονεκτήματα εκείνα που θα επέτρεπαν την οικιστική βελτίωση της πόλεως. Κατά τη γνώμη του, το Ναύπλιο ήταν α) η πιο καλοχτισμένη πόλη της Ελλάδας, δεδομένου ότι κατοικήθηκε αποκλειστικά από Τούρκους και β) είχε υποστεί τις λιγότερες καταστροφές από τον πόλεμο, διατηρώντας το μεγαλύτερο τμήμα της σε καλή κατάσταση. Βέβαια τα πλεονεκτήματα αυτά είναι σχετικά και σε σχέση με την κατάσταση των υπόλοιπων ελληνικών πόλεων, προς τις όποιες συγκρινόμενο το Ναύπλιο, είχε τις προϋποθέσεις να αναπτυχθεί. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Older Posts »