ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Georges Jarvis (1798 Altona -1828 Άργος) – Ένας  λησμονημένος σπουδαίος Αμερικανός Φιλέλληνας

Ένα απροσδόκητο εύρημα τον Αύγουστο του 1982 στην οικία Ζωγράφου στην Ερμιόνη, πού συνδέεται πολύ στενά με τον πύργο των Βούλγαρη (Βουλγαρέικα), μας θυμίζει έναν από τους ηρωικότερους Φιλέλληνες στον αγώ­να για την ανεξαρτησία του 1821, τον Αμερικανό (από πατέρα) Georges Jarvis, που άφησε πατρίδα, οικο­γένεια και σπουδές στην Γερμανία και σε ηλικία 24 ετών ήλθε την άνοιξη του 1822 στην Ύδρα για να εντα­χθεί στον αγώνα των Ελλήνων κατά του Τουρκικού ζυγού και να δώσει και την ζωή του για την Ελλάδα.

Κατά την διάρκεια κτιριακών επι­σκευών στην οικία Ζωγράφου βρέ­θηκε λοιπόν από τον εργολάβο (και Πρόεδρο της Κοινότητος τότε) Μόδεστο Καρακατσάνη ένα μεγάλο άθινο κιβώτιο, που εύκολα διαπιστώ­θηκε ότι περιείχε μεγάλο μέρος του αρχείου της Οικογένειας Εμμανου­ήλ Βούλγαρη, αδελφού του Δημητρίου και του Νικολάου Βούλγαρη, και είχε μεταφερθεί αρχικά στο κτή­μα και στον πύργο του από την Ύδρα για φύλαξη. ο αείμνηστος Καρακατσάνης είχε την διορατικότητα να αντιληφθεί την αξία του και να ειδο­ποιήσει αμέσως τον Πρόεδρο του «Ερμιονικού Συνδέσμου» κ. Από­στολο Γκάτσο, ο οποίος φρόντισε για μια πρώτη ταξινόμηση, κατα­γραφή και κατάθεση του «αρχείου Βούλγαρη» στην παρακείμενη στον πύργο Βούλγαρη και καλά φυλασ­σόμενη Βιβλιοθήκη της I. Μονής των Αγίων Αναργύρων.

Άποψη της Ύδρας στα τέλη του 18ου αιώνα. Castellan “Lettres sur la Morée”, Paris 1808.

Το σημαντικότερο τώρα: μέσα στο κιβώτιο του «αρχείου Βούλγαρη» καλά συσκευα­σμένοι βρέθηκαν μερικοί φάκελοι με πλούσια αλληλογραφία και άλλα έγγραφα στο όνομα του Georges Jarvis. Η εξήγηση είναι απλή. Ο Jarvis έγινε πολύ πρόθυμα δεκτός και έδρασε με την φροντίδα, στορ­γή και φιλοξενία της οικογένειας του συνομηλίκου του Δημητρίου Βούλγαρη, του μετέπειτα πρωθυ­πουργού κλπ, κλπ. Στο αρχοντικό τους στην Ύδρα εναπέθετε τα προσωπικά του είδη και το αρχείο του (μαρτυρία του ίδιου σε επιστολή του από 28.4.1823, ότι άφησε πράγματά του στο αρχοντικό Βούλ­γαρη), κι εδώ κατέληξε ό,τι άφη­σε πεθαίνοντας αδόκητα στα 1828 στο Άργος από τύφο!

Ποιος ήταν ο Georges Jarvis = Γεώργιος Ζέρβις (και Ζέρβας, Ζερβός, Ιάρβις και Γέρβης, όπως υπο­γράφει ο ίδιος, κυρίως όμως Ζέρβις στις Ελληνικές πηγές; Γεννήθηκε το 1798 στην Altona της Βόρειας θάλασσας (τότε Δανία, σήμερα Γερ­μανία) από τον εκεί Αμερικανό Πρόξενο Benjamin Jarvis (από την Νέα Υόρκη) και την Γερμανίδα γυναίκα του Maria Carolina Dede. Γι’ αυτό και η αλληλογρα­φία του στο αρχείο της Ύδρας / Βουλγαρέικα είναι στα Αγγλικά από και προς τον πατέρα του και στα γερμανικά από και προς την μητέ­ρα του και τις δύο αδελφές του.

Ο Georges Jarvis φεύγει από την Χαϊδελβέργη τον Νοέμβριο του 1821, διακόπτοντας τις σπουδές του, και μέσω Φραγκφούρτης, Ζυρίχης, Στρασβούργου, Λυών, Μασσαλίας, Μάλτας, Καλαμάτας φθά­νει στην Ύδρα στις 3 Απριλίου 1822.

Γίνεται δεκτός με τα καλύ­τερα αισθήματα από τους Υδραίους καπεταναίους και ειδικότερα τις οικογένειες Τομπάζη και Βούλ­γαρη και σύντομα επιβιβάζεται σ’ εξοπλισμένο Υδραίικο πλοίο και εί­ναι ο πρώτος Ευρωπαίος μάρτυρας της σφαγής της Χίου! Λίγο αργό­τερα οι αρχές της Ύδρας τον εφο­διάζουν με ελληνικό διαβατήριο για την Κόρινθο και την Αθήνα. Η βά­ση του παρέμεινε όμως πάντα η Ύδρα.

Για την περίοδο της ζωής και της δράσης του στην επα­ναστατημένη Ελλάδα έχουμε ένα πολύτιμο ημερολόγιο του Georges Jarvis, που διέσωσε ο Βρετανός Φιλέλληνας και ιστορικός George Finlay (φυλάσσεται στην Βρετανική αρχαιολογική Σχολή Αθηνών) και εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1965 από τον ελληνοαμερικανό καθηγητή της ιστορίας στο Πανε­πιστήμιο του Texas Γεώργιο Γεωργιάδη Αρνάκη (με την συνεργασία της Ευρυδίκης Δημητρακοπούλου της Γενναδείου Βιβλιοθήκηε): Georges Jarvis, His Journal and Related Sourcers, Thessaloniki, Institute of Balkan Studies (Σει­ρά: Americans in the Greek Revolution I) 1965, 318 σελ.

Το ημερολόγιο αρχίζει από την Φραγκφούρτη στις 22 Νοεμβρίου 1821 και τελειώνει στο Μεσολόγγι στις 5 Δεκεμβρίου 1824. Καλύπτει 200 περίπου τυπωμένες σελίδες και εί­ναι γραμμένο στο μεγαλύτερο μέρος αγγλικά, ενώ 40 σελίδες είναι στην μητρική του γλώσσα, την γερ­μανική, και 15 σελίδες στην γαλλι­κή, την οποία ο Jarvis γνώριζε επί­σης καλά (αλληλογραφία του με τον πρίγκιπα Μαυροκορδάτο: σώθη­καν 6 επιστολές από τον Μαυρο­κορδάτο και 9 προς εκείνον).

Στο ημερολόγιο του Georges Jarvis είναι καταγεγραμμένη με μεγάλη ακρίβεια η δράση του σε πολλά μέ­τωπα στην θάλασσα και στην ξηρά (Χίος, αρχιπέλαγος, Ναύπλιο, Άργος, Τρίπολη, Μεσολόγγι, Moριάς, Φά­ληρο κλπ.). Ένα μικρό δείγμα σε ελ­ληνική μετάφραση της εποχής: «Εφημερίς (= Ημερολόγιο) του κούρσου της Γολέτας ΕΝΙΩ εναντίον των Οθωμανών έως το αρχιπέλαγος, γραμμένη παρά Γεωργίου Ιάρβις, συμπολίτου των Ενωμένων Επαρ­χιών της Αμερικής, Ύδρα 1823». Τα πολεμικά γεγονότα είναι διανθι­σμένα και με περιστατικά της καθημερινής ζωής, φυσιολατρικές περιγραφές τοπίων, επεισόδια από τις σχέσεις του με Έλληνες και άλλους Φιλέλληνες αγωνιστές και πολλά άλ­λα.

Για την Ερμιόνη έχουν ιδιαίτερο εν­διαφέρον όσα διηγείται ο Jarvis για την επίσκεψή του στο Μετόχι και στο κτήμα και τον πύργο Βούλγα­ρη (για κυνήγι), στην (ανδρική τό­τε) Μονή Αγίων Αναργύρων (μεγά­λη εντύπωση του έκανε και την κα­ταγράφει η ιστορία του ακούσιου θανάτου μέσα στο μοναστήρι του Καπετάν Αχιλλέα, καταδικασμένου σε μοναστική απομόνωση για την εγκατάλειψη-προδοσία του Ακροκορίνθου). Απολαυστική είναι η διή­γηση της περιπέτειάς του στην Ερμιόνη – την οποία χαρακτηρίζει άσημο χωρίς με ένδοξη αρχαία ιστορία και μνημεία – με την εφήμερη σύλληψη και «φυλάκισή» του ως υπόπτου κατασκοπείας (1822), εως ότου έλθουν Υδραίοι απε­σταλμένοι για την αναγνώρισή του και την πανηγυρική του προπομπή προς την Ύδρα (με την ευχάριστη ανάμνηση των φιλικών αισθημάτων των γυναικών της Ερμιόνης, που του έφεραν πρωί-πρωί φρέσκο γά­λα, ψωμί και φρούτα!).

Η γενναία ζωή και δράση του Georges Jarvis στην επαναστατημένη Ελλάδα τελείωσε αδόκητα στο Άργος στις 23 Αυγούστου 1828, όταν προσβλήθηκε από τύφο και δεν έγινε δυνατή η διάσωσή του πα­ρά τις προσπάθειες Ελλήνων και ξένων γιατρών. Κηδεύθηκε στο Άργος με τιμές στρατηγού και με την πα­ρουσία ηγετικών μορφών της επα­νάστασης. Ήταν τότε 30 ετών! Το πλήγμα υπήρξε ιδιαίτερα βαρή για τον πατέρα του Benjamin Jarvis, ο οποίος σε υψηλή τότε θέση στο αμερικανικό υπουργείο εξωτερικών προετοίμαζε το έδαφος για τον διο­ρισμό του Georges ως πρώτου Γε­νικού Προξένου (Πρεσβευτού) των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερική στην ελευθερωμένη Ελλάδα. Μικρή παρηγοριά – έγραψαν τότε – για τον πρόωρο θάνατό του, ότι πρόλαβε να χαρεί την νικηφόρο Ναυμαχία του Ναυαρίνου (20 Οκτωβρίου 1827) και την εκλογή του Καποδίστρια ως πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδος (Αρχές 1828).

Πριν περάσουμε στο νέο αρχειακό υλικό, που έχου­με τώρα στα χέρια μας με το «εύρημα» στα Βουλγαρέικα, να δώσουμε μερικά ακόμη σημαντι­κά στοιχεία από το αρχείο Finlay, τα οποία δημοσιεύει ο Αρνάκης ως Παραρτήματα του «Ημερολο­γίου Jarvis 1821-1824».

Πρό­κειται για τον Κατάλογο των πλοίων του Υδραίικου στόλου (21 πλοία και 2 μπουρλότα), που έφυ­γαν στις 3 Μαΐου 1822 για επι­χειρήσει στο Αιγαίο (ο κατάλογος είναι γραμμένος ελληνικά), (β) το Πρωτόκολλο παράδοσης των Τούρκων του Ακροκορίνθου στον Κολοκοτρώνη στις 7 Νοεμ­βρίου 1823 σε γερμανική μετά­φραση (προφανώς ο Jarvis τη μετέφρασε και τα έστειλε σε Γερμανούς φιλέλληνες), (γ) επιστολή 7 Γερμανών Φιλελλήνων με επικεφαλής τον Δήμαρχο του Kassel από 1ns Απριλίου 1823 (υποστήριξη του ελληνικού αγώνα), (δ) επτά επιστολές του Jarvis προς τον γνωστό Άγγλο Φιλέλληνα Williams Parry στην Ζάκυνθο με περιγραφές των επιχειρήσεων στο Μεσο­λόγγι από 11 Μαΐου έως 15 Ιου­νίου 1824 (τις δημοσίευσε ο Parry στο βιβλίο του The Last Days of Lord Byron, Λονδίνο 1825). (ε) Περισσότερες από 15 επιστολές της Επιτροπής Μεσολογγίου προς και από Georges Jarvis και από άλλους Φιλέλληνες προς εκείνον, (στ) Κατάσταση των στρατιωτών από την διοίκησή του με 50 ονό­ματα (χωρίς χρονολογία).

Για τον χαρακτήρα του «ημερολο­γίου» και του ίδιου του Jarvis, όπως σκιαγραφείται πολύ έντονα μέσα από αυτά και τα άλλα τεκμήρια του αρχείου Finlay, μπορεί να γράφει ένα ακόμη εκτενές άρθρο: δίψα για δράση, ταύτιση με τους αγωνιζόμενους Έλληνες, μίσος κατά των Τούρκων, γνωριμία κατά βάθος των συμπολεμιστών του, ακρί­βεια περιγραφών, ενδιαφέρον για τα πολιτικά πράγματα, «πολιτικές» παρεμβάσεις για την αποφυγή βαρβαροτήτων, χριστιανικά αι­σθήματα, ενέργειες για υλική βοήθεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ρομαντική συχνή διά­θεση και απόλαυση της ελληνικής φύσης, κλπ, κλπ.

Στο παρόν άρθρο θα προ­στεθούν μόνον μερικά στοι­χεία για το περιεχομένου του νέου αρχείου Jarvis στα Βουλγαρέικα. Πρόκειται για τα προ­σωπικά του έγγραφα: Πιστοποι­ητικά βάπτισης στην Altona από 20 Μαρτίου 1799, Προξενικά Δια­βατήρια από την Altona, γερμανικές πόλεις, Στρασβούργο και Μασσαλία (τα ταξιδιωτικά έγγρα­φα αναφέρουν λιμένα προορισμού την Κωνσταντινούπολη), έχουμε ακόμη περιορισμένο αρχειακό υλι­κό, κυρίως αποδείξεις οικονομι­κών συναλλαγών.

Τον κύριο όγκο του αρχείου αυτού αποτελούν οι 80 περίπου επιστολές από στενούς συγγενείς του Jarvis (γονείς, αδελφές) και φίλους καθώς και Έλληνες αγωνιστές του ’21 (ιδι­αίτερα του Μαυροκορδάτου), από τις οποίες ιδιαίτερο ενδιαφέρον και γενικότερη αξία έχουν 15 πολυσέλιδες επιστολές τού πατέρα του Benjamin Jarvis, Προξένου της Αμερικής αρχικά, όπως είπαμε, στην Βόρειο Γερμανία, κατοίκου τότε  γερμανόφωνης Altona, και αργότερα Διπλωμάτη στο υπουρ­γείο Εξωτερικών των Η.Π.Α. στην Washington. Ο πατέρας Jarvis παρακολουθεί στενά τις κινήσεις και την δράση του υιού στην Ελλά­δα, τον ενθαρρύνει, τον συμβου­λεύει και εργάζεται και ο ίδιος φιλελληνικά, μεταφέροντας φιλελληνικές ειδήσεις στην Αμερική και οργανώνοντας αποστολές χρημάτων, όπλων και φαρμάκων για τους αγωνιζομένους Έλληνες. Ο ηρωάς μας του γράφει πολύ συχνά και τον ενη­μερώνει για τα ελληνικά πράγμα­τα. Μπορούμε να αναλογισθούμε τι σήμαινε για τον Benjamin Jarvis ο πρόωρος θάνατος του γυιού του στην ακμή της δράσης του και με τις προοπτικές, που καλλιεργούσε στην Αμερική γι’ αυτόν.

Λίνος Γ. Μπενάκης

Ιστορικός της φιλοσοφίας, καθηγητής πανεπιστημίου και ερευνητής της Ακαδημίας Αθηνών

George Jarvis, Ένας λη­σμονημένος σπουδαίος Αμερικανός Φιλέλληνας, άρθρο στο περιοδικό «Στην Ερμιόνη άλλοτε και τώρα», τεύχος 1ο, Ιανουάριος 2009.

Σχετικά θέματα:

• Τζώρτζ Τζάρβις ( George Jarvis)
• George Jarvis – Από την Αλτόνα στην Ερμιόνη | Ο πρώτος Αμερικανός εθελοντής στην Επανάσταση του 1821
• Τα φιλελληνικά κομιτάτα της Αμερικής
• Σάμιουελ Γκρίντλεϋ Χάου [S.G. Howe] (1801-1876) 
• Η Προσφορά των Φιλελλήνων στην Οργάνωση του Ένοπλου Αγώνα