Νοέμβριος | 2010 | ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Archive for Νοέμβριος 2010

Ιερά Μονή Αγίου Θεοδοσίου του Νέου (Παναρίτη Αργολίδας)

Posted in Μοναστήρια, tagged alphaline, Argolikos Arghival Library History and Culture, Holy Monastery of Agios Theodosios, Άγιος Θεοδόσιος, Αργολίδα, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Εκκλησιαστικά, Εκκλησιαστική Ιστορία, Θρησκεία, Ιερά Μονή Αγίου Θεοδοσίου του Νέου, Ιερά Μονή Αγίου Θεοδοσίου του Νέου (Παναρίτη Αργολίδας), Μητρὀπολη Αργολίδας, Μοναστήρια, Ορθοδοξία, Παναρίτη, Πελοπόννησος on 17 Νοεμβρίου, 2010| Leave a Comment »

Ιερά Μονή Αγίου Θεοδοσίου του Νέου (Παναρίτη Αργολίδας)

Η Μονή του Οσίου ή Αγίου Θεοδοσίου του Νέου κατέχει για την τοπική ευλάβεια μια ιδιαίτερη θέση. Η ίδρυσή της δεν αποδίδεται σε κοινό θνητό ή απλό ιερωμένο, αλλά σ’ ένα άσημο ως τότε μοναχό, που ήρθε νέος από την Αθήνα, γύρω στο 880, άγιασε και πέθανε σ’ αυτόν τον τόπο, αφήνοντας κατά την παράδοση, τη μνήμη της χριστιανικής του ζωής και των θαυμάτων του.

Μαζί με το σύγχρονό του Άγιο Πέτρο – Επίσκοπο του Άργους – ο Όσιος Θεοδόσιος διασφαλίζει για τους ντόπιους την προσέγγιση προς ένα δικό τους μεσολαβητή: τη σιγουριά που προσφέρει στην πίστη ο τοπικός Άγιος. Προνομιούχα από θέση και θέα η Μονή, προβάλλεται στον επισκέπτη στο τέρμα ενός βατού χωματόδρομου, τέσσερα μόνο χλμ. από το χωριό Παναρίτη – 14 περίπου χλμ. τόσο από το Άργος όσο και από το Ναύπλιο.

Μονή του Αγίου Θεοδοσίου – Πίνακας της Ντιάνας Αντωνακάτου.

Εντυπωσιακό – με τις νεότερες προσθήκες – το χτιριακό της συγκρότημα φανερώνεται φωτεινό μέσα από ένα σκιερό σύδεντρο και δεσπόζει πάνω από μαλακούς καλλίγραμμους λόφους στ’ ανατολικά του Αργολικού κάμπου. Έχοντας ανεμπόδιστα εμπρός όλη την πεδινή έκταση με την καλλιεργημένη της συμμετρία, μέχρι το Άργος και ως τις οροσειρές της δύσης, που φράζουν το τοπίο και το Νομό, το Μοναστήρι ζυγιάζεται μετωπικά: μια πλούσια αρχιτεκτονική σύνθεση από τρεις ναούς, κελλιά και ξενώνες.

Πρόλογος του Αγίου Θεοδοσίου, ένα μικρό κάτασπρο εκκλησάκι, χτισμένο σε ύψωμα, στ’ αριστερά της ανόδου του επισκέπτη και 500 περίπου μέτρα πριν από το προαύλιο της Μονής, είναι η «Συνάντησις». Αφιέρωμα στη μνήμη της πρώτης συνάντησης του Επισκόπου του Άργους Πέτρου και του Οσίου Θεοδοσίου – στον ίδιο τόπο που κατά την παράδοση πραγματοποιήθηκε. Εδώ, προϋπάντησε τον Άγιο ο Όσιος, κρατώντας για θυμιατό στα χέρια το σκούφο του με κάρβουνα αναμμένα χωρίς να καίγεται – πάντα σύμφωνα με την τοπική παράδοση. Η μνήμη του συμβάντος γιορτάζεται από το 1956, την πρώτη Κυριακή ύστερα από τις 3 του Μάη – γιορτή του Αγίου Πέτρου. Μερικά πέτρινα σκαλοπάτια οδηγούν στο μικρό ναό. Στη βάση τους ένα προσκυνητάρι. Όλος ο λόφος, με σκάλες, τοίχους, κολονάκια, αψίδες, προσκυνητάρια και ναό, μοιάζει παραφορτωμένος, δίχως βάρος καλαισθησίας.

Η Συνάντησις – Άγιος Πέτρος Επίσκοπος Άργους – Όσιος Θεοδόσιος ο Νέος. Αγιογράφοι: Βασίλης Δήμας – Γιώργος Αγγελής. Τοιχογραφία. Ιερός Ναός Αγίου Βασιλείου Άργους.

Εμπρός από την κεντρική είσοδο της Μονής, μια φυσική πλατεία προστατευμένη βορειοδυτικά από λόφους, ισκιασμένη από ψηλόκορμη λεύκα και πυκνόφυλλες χαρουπιές, δροσερό καλωσόρισμα το καλοκαίρι, απάγγιο ζεστό το χειμώνα, προδιαθέτει εγκάρδια και εξουδετερώνει την ψυχρότητα, που αναδίνουν πάντα τα νεόχτιστα και τα επιδιορθωμένα χτίρια. Έτσι κάτω από τα φυλλώματα πρωτοπαρουσιάζεται σαν καλλιγραφημένη ζωγραφιά το παρεκκλήσι του Τιμίου Προδρόμου – δεξιά και πριν από την πύλη.

Πρώτος πυρήνας της Μονής, λέγεται πως χτίστηκε από τον Όσιο Θεοδόσιο: απ’ αυτό το εκκλησάκι εκπορεύτηκε η ακτινοβολία και η επιρροή, που άσκησε στους ντόπιους σαν άγιος «θαυματουργός και ιαματικός». Οι διαστάσεις του τώρα είναι 3,15 Χ 2,90 μ. και οι διάφορες ανακαινίσεις έχουν καλύψει τη μορφή, που θα είχε στις αρχές του 10ου αιώνα. Ανθισμένο προαύλιο και τοίχοι γύρω το απομονώνουν, μέσα στο χαμηλότερο επίπεδό του. Κοντά του μαστορεμένη επί Τουρκοκρατίας μια κρήνη γραφική, στερεμένη, μαρτυράει την ύπαρξη νερού – πρωταρχικό στοιχείο για την ίδρυση μοναστηριού. (Εδώ αξίζει να σημειωθεί πως το 1946 εργάτες, σκάβοντας, βρήκαν έξω από τον περίβολο της Μονής και προς Ν χτιστό πηγάδι με θαυμάσιο νερό πηγής: απ’ αυτό υδρεύεται η Μονή τώρα).

Πάνω από τον Τίμιο Πρόδρομο και στο πέρασμα πάντα προς την κεντρική είσοδο, δεξιά, είναι ο τάφος του Μητροπολίτου Αργολίδος Ιωάννου Παπασαράντη (1874-1942) ευεργέτη και ανακαινιστή της Μονής, που βοήθησε στη μετατροπή της το 1942, σε ανεξάρτητη γυναικεία. Έμμετρη επιγραφή σε πλάκα μαρμάρινη (0,50×0,90) είναι εντοιχισμένη αριστερά από την πύλη.

ΤΗΝ ΕΝΔΟΞΟΝ ΠΟΤΕ ΜΟΝΗΝ ΘΕΙΟΥ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ

ΕΝ ΤΗ ΠΑΡΟΔΩ ΤΟΥ ΚΑΙΡΟΥ ΕΙΣ ΠΑΡΑΚΜΗΝ ΕΛΘΟΥΣΑΝ

ΒΛΕΠΕ ΚΑΙ ΑΥΘΙΣ ΘΑΛΛΟΥΣΑΝ Ω ΞΕΝΕ ΚΑΙ ΑΝΘΟΥΣΑΝ

ΤΟΝ ΙΩΑΝΝΗΝ ΜΕΜΝΗΣΩ ΕΠΙΣΚΟΠΟΝ ΝΑΥΠΛΙΟΥ

ΤΗΝ Δ’ ΟΥΤΟΣ ΕΠΑΝΙΔΡΥΣΕΝ ΕΙΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ

ΙΝΑ ΠΑΝΤΙ ΕΥΚΛΕΗΣ Η ΧΑΡΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ

ΕΤΕΙ ΧΙΛΙΟΣΤΩ ΕΝΝΕΑΚΟΣΤΩ (sic)

ΤΕΣΣΕΡΑΚΟΣΤΩ ΜΗΝΙ ΤΟΥ ΙΟΥΝΙΟΥ

(Η συγκινητική αφέλεια των απλοϊκών στίχων της επιγραφής θα πρέπει ίσως να τοποθετηθεί στην κρίση του μέλλοντος χρόνου, για τους επισκέπτες που θάρθουν να την διαβάσουν π.χ. ύστερα από δυο αιώνες. Γιατί όσο ο ιστορικός προβολέας φωτίζει μακρινότερες αποστάσεις, τόσο η αλήθεια των συμβάντων έρχεται και μεγεθύνεται σαν σημασία. Πόσες ανορθόγραφες κτιτορικές επιγραφές στέκονται πολύτιμες περγαμηνές και φωτίζουν με την ταπεινή ιστόρησή τους την αναζήτησή μας, μέσα σε σκοτεινές πτυχές του φευγάτου χρόνου).

Σημείωση Βιβλιοθήκης. Στον ίδιο χώρο, βρίσκεται και ο τάφος του Μακαριστού Μητροπολίτη Αργολίδας Χρυσοστόμου Β΄( Δεληγιαννόπουλου), μετά από δική του επιθυμία. Εις μνήμή του υπάρχει και η προτομή του. Ο Χρυσόστομος Β΄απεδήμησε εις Κύριον στις 4 Ιουλίου του 1985, μετά από οξύ έμφραγμα.

Υφαντήριο – Ντιάνα Αντωνακάτου

Πριν διαβούμε την κεντρική θύρα και τα έντεκα σκαλοπάτια της, δεξιά μέσα στο προαύλιο, μια μικρή πόρτα μας φέρνει στο εργαστήριο (υφαντήριο) των καλογραιών: εκεί και οι εργαλειοί τους, μια από τις πιο λειτουργικές απασχολήσεις της γυναικείας μοναστικής ζωής.

Το αίθριο ενός μοναστηριού, ο περιφραγμένος εσωτερικός υπαίθριος χώρος, αυτός που δημιουργείται γύρω από το καθολικό του, τον κύριο ναό του δηλαδή, και από τα χτίρια που τον περιβάλλουν, αυτή η ίδια του η αυλή, κλείνει την εσωτερική του μορφή: την καρδιά του μοναστικού χώρου. Σε πολλά μοναστήρια αναδίνει μια βαθιά ψυχικότητα – στα γερασμένα χαρακτηριστικά της αυτή η μορφή κρατάει τα χνάρια του καιρού που πέρασε.

Η αυλή του Αγίου Θεοδοσίου παλιά είταν πλακόστρωτη. Το 1970, με όλο το τσιμεντάρισμά της, βαστούσε ακόμη τις νοικοκυρεμένες της διαστάσεις. Απλωνόταν ηλιόλουστη και ανθισμένη μπροστά απ’ το παλιό χτίριο των κελλιών, από τους βοηθητικούς χώρους, στο ίδιο επίπεδο με τις πόρτες τους και ερχόταν και αγκάλιαζε το καθολικό (δισυπόστατος εδώ ο ναός), στολίζοντάς το μ’ ένα φροντισμένο κηπάκι. Από το 1973 το ανατολικό μέρος της αυλής, που είχε φυσικό τείχος το βουναλάκι πίσω, σκάφτηκε βαθειά και εκεί σ’ όλο το μήκος υψώθηκαν τα νέα κελλιά. Η μορφή του αίθριου άλλαξε, οι διαστάσεις διευρύνθηκαν, το νέο χτίριο με το μέγεθος και το ανυψωμένο του επίπεδο δεσπόζει: ισόγειο ταπεινό απέναντί του το παλιό, των πρώτων 11-12 κελλιών. Κι’ ανάμεσά τους, οι δυο μικροί ναοί μ’ όλη την ανακαίνισή τους, διατηρούν τις μετρημένες αναλογίες της βυζαντινής καταγωγής τους.

Ο πρώτος προς Β είναι αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση, ο δεύτερος, κύριος και μεγαλύτερος, στον Άγιο Θεοδόσιο. Οι δυο ναοί, ενωμένοι, στέκονται σε ψηλότερο από την αυλή επίπεδο – αριστερά στον εισερχόμενο. Στον κοινό τους πρόναο οδηγούν τέσσερα σκαλιά. Από εκεί, άλλα τέσσερα σκαλοπάτια φέρνουν εμπρός στις ομοιόμορφες ξυλόθυρές τους (1,20×2,50). Πάνω από τη θύρα του Αγίου Θεοδοσίου, μια εντοιχισμένη πλάκα (0,40X0,60) έχει ανάγλυφο σταυρό. Και οι δυο ναοί, κεραμοσκέπαστοι με τρούλλους, παρουσιάζουν διαφορές αρχιτεκτονικές. Ο οκτάγωνος τρούλλος του Αγίου Θεοδοσίου – με τα οκτώ του φωτιστικά ανοίγματα – ανέρχεται μέσα από την τετράγωνη σε σχήμα σκεπή του, σαν τύμβος. Ενώ ο τρούλλος της Μεταμορφώσεως, με τέσσερα φωτιστικά ανοίγματα, είναι χαμηλότερος και κυκλικός.

Όσιος Θεοδόσιος Ο νέος ( Τοιχογραφία παλαιότερης περιόδου)

Εσωτερικά ο ναός του Αγίου Θεοδοσίου έχει μήκος 5 μέτρα και πλάτος 2,80. Ο τρούλλος του στηρίζεται σε δυο πεσσούς: αυτοί χωρίζουν τον κυρίως ναό από το Ιερό Βήμα. Και σε μια αψίδα που διαχωρίζει τον ναό από τον νάρθηκα. Η κεντρική προς Δ θύρα, μια άλλη προς τη νότια πλευρά και τα παραθυράκια του τρούλλου φωτίζουν το μικρό χώρο. Ακόμη και τα ανοίγματα του ναού της Μεταμορφώσεως προσθέτουν φως. Γιατί ο κοινός τοίχος των δυο ναών σχηματίζεται με δίλοβο τοξωτό άνοιγμα. Τα δυο του τόξα (το ένα 1,90, το άλλο 1,05μ.) επιτρέπουν όχι μόνον την επικοινωνία αλλά και τον αλληλοφωτισμό, δίνοντάς τους συγχρόνως και όψη δισυπόστατου ναού.

Του Αγίου Θεοδοσίου έχει σύγχρονη αγιογράφηση. Ό,τι είχε απομείνει από την παλιότερη, είταν ο Παντοκράτορας που κατάπεσε με την τελευταία ανακαίνιση. Αγιογραφημένος πολύ αργότερα από το χτίσμα (και πιθανόν πάνω σε προγενέστερη εικόνα), εικονιζόταν μέσα σε νέφη, με την επιγραφή «ο Κύριος Πάντων» και με ανοιχτό ευαγγέλιο, όπου υπήρχε με μικρογράμματη γραφή γραμμένο, ένα ιερό κείμενο. [i]

Από γραφτές μαρτυρίες [ii] φαίνεται ότι και οι δυο ναοί είταν αγιογραφημένοι. Αλλά χρόνος και εγκατάλειψη, ευπρεπισμός και άσπρισμα, επιδιόρθωση και ανακαίνιση, είναι μερικοί από τους κινδύνους, που έχουν καταστρέψει και απειλούν τις παλιές αγιογραφίες. Τώρα από το 1968, ο Άγιος Θεοδόσιος και η Μεταμόρφωση είναι αγιογραφημένοι από δυο σύγχρονους ζωγράφους, κατά τη βυζαντινή αντίληψη που τη διαχωρίζει η προσωπικότητα του καθενός. Η κτιτορική επιγραφή (1,10 X 0,35 μ) «εφ’ υγροίς» στο υπέρθυρο, διαβάζεται:

Ο ΙΕΡΟΣ ΚΑΙ ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΟΥΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ

ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΙΣΤΟΡΗΘΗ ΑΡΧΙΕΡΑΤΕΥΟΝΤΟΣ

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Β’ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΑΡΓΟΛΙΔΟΣ ΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΤΗΣ

ΜΟΝΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΣ ΜΟΝΑΧΗΣ ΔΙΑ ΧΕΙΡΟΣ ΤΩΝ ΑΓΙΟΓΡΑΦΩΝ

ΤΑΚΗ Β. ΠΑΡΛΑΒΑΝΤΖΑ ΚΑΙ ΜΑΡΙΑΣ Γ. ΑΓΓΕΛΙΔΟΥ

ΕΝ ΕΤΕΙ ΣΩΤΗΡΙΩ 1966

ΠΡΕΣΒΕΙΑΙΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΣΟΥ ΒΟΗΘΗΣΟΝ ΚΥΡΙΕ ΤΟΥΣ ΔΟΥΛΟΥΣ

Ο ναός της Μεταμορφώσεως έχει εσωτερικές διαστάσεις 2,80 X 5μ. Έχει μαρμάρινο τέμπλο. Μέχρι το ύψος 1,40 στους τοίχους, φέρει ορθομαρμαρώσεις. Από κει και πάνω είναι κατάγραφος. Στο υπέρθυρο επιγραφή (0,12 Χ 0,40) αναγράφει το δωρητή των διακοσμήσεων:

ΔΩΡΕΑ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ

ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΧΛΙΑΠΑ

Η θύρα, το τοξωτό παράθυρο της βόριας πλευράς και τα τέσσερα του τρούλλου, φωτίζουν το ναό.

Στην αντικατάσταση του δαπέδου των δυο ναών – το 1964 – βρέθηκε τάφος παλιός, με οστά. Θεωρήθηκαν από τις Αδελφές της Μονής σαν τα οστά του Αγίου Θεοδοσίου, καθώς υπήρχε παράδοση, ότι ευλαβείς χριστιανοί τα είχαν μεταφέρει και κρύψει εκεί. Τώρα φυλάγονται σε αργυρόγλυπτη θήκη – τάμα Ναυπλιώτισας – μέσα στο ναό του Αγίου Θεοδοσίου. Σ’ ένα άλλο τάφο βρέθηκε επίσης ένας σκελετός μ’ ένα ζωνάρι καλά διατηρημένο. Θεωρήθηκε, ζωνάρι του Αγίου, μεταφέρθηκε στην Αγία Μονή Ναυπλίου κι’ από εκεί χάθηκαν τα ίχνη του.

Πάνω από τη σκεπή του κοινού πρόναου, μεγάλη εικόνα του Οσίου. Στη ΝΔ γωνία, ένα μικρό μονόλοβο κωδωνοστάσιο. Οι δυο αυτοί ναοί της Μονής χαρακτηρίζονται αρχαιότεροι από τους άλλους του 12ου αιώνα της Αργολίδος: Χώνικα, Μέρμπακα και Αγίας Μονής.

Νότια και έξω από τον περίβολο, υπάρχουν διάφοροι βοηθητικοί χώροι και ένας φούρνος. Τριγύρω πεταμένα εδώ και κει διάφορα μέλη αρχιτεκτονικά αρχαίου χτίσματος – ίσως ιερού – θωράκια, κιονίσκοι κ.ά. Τα μονοπάτια είναι ακόμη, σπαρμένα με λείψανα θαλάσσιας ζωής – αχιβάδες, πεταλίδες, όστρακα. Είναι γνωστό ότι εκατομμύρια χρόνια πίσω, στις κοσμογονικές διαμορφώσεις του ελληνικού χώρου, η θάλασσα είχε καλύψει ολόκληρη την πεδιάδα του Άργους. Τα υψώματα της Τίρυνθος, του Ναυπλίου αποτελούσαν νήσους… Αργότερα οι ποταμοί εσχημάτισαν την Αργολική πεδιάδα, χώρα ποταμογενή.

Το μονοπάτι μας κατευθύνει, μαλακό κι’ ευκολοπερπάτητο πάντα κατά τα νότια της Μονής, όπου η Σκήτη: το πρώτο καταφύγιο του μοναχού Θεοδοσίου στην Αργολίδα. Το μέρος και τώρα, ύστερα από 1100 χρόνια, είναι μοναχιασμένο, κρυφό κι’ απάνεμο. Τα δέντρα του, πορτοκαλιές κι’ άλλα καρποφόρα, καρπίζουν πρώιμα. Και το κυπαρίσσι του, μοναδικό στην πυκνότητά του, υψώνεται σα δέηση ευχαριστίας στο γαλάζιο και σημαδεύει τούτη την ευλογημένη μικρή ρεματιά. Μέσα σ’ ένα φυσικό κοίλωμα της πλαγιάς της, είναι η Σκήτη: 7×2,50 οι πλευρές και το ύψος 2,40 μέτρα. Η απλότητα και η φυσικότητα της κρύπτης εκείνου του φτωχού ερημίτη έχουν καλυφθεί από τους μετασχηματισμούς, που η ευλάβεια έδωσε κατά καιρούς. Μαρμαρένιος τώρα ναΐσκος με επιδεικτική διακόσμηση και ψυχρή τεχνική σύγχρονων υλικών, αφιερωμένος στο όνομα του Τιμίου Σταυρού – δαπάνη του Μητροπολίτου Χρυσόστομου Β’ Αργολίδος – τιμά την ευλαβική μνήμη, αλλά δεν ενθαρρύνει καθόλου την φαντασία σ’ ένα ταξίδι ταπεινής κατάνυξης.

Η Μονή είναι κοινοβιακή. Το πώς είναι γυναικεία, το μαρτυράει στην πρώτη ματιά, η φροντισμένη όψη, η καθαριότητα, η φιλανθία, η ανακαινιστική και η διακοσμητική διάθεση και προπαντός το δημιουργικό πάθος με τις μεγαλόσχημες επιτεύξεις.

Για τη θεμελίωση και αποπεράτωση των νέων μεγαλόπρεπων κελλιών χρειάστηκε φυσικά ο υλικός πρώτος πυρήνας: το κληροδότημα της αδελφής Τιμοθέας Μπενιά, που άφησε στη Μονή πεθαίνοντας το πατρικό της σπίτι στον Πειραιά. (Ένα εκατομμύριο δραχμές σε αντιπαροχή και δυο καταστήματα πήρε ή Μονή). Χρειάστηκαν ακόμη και 750.000 δραχμές: τις απέδωσε ένας έρανος γεμάτος ζήλο, που οργάνωσε η Μητρόπολη Αργολίδος.

Χρειάστηκε, ακόμη περισσότερο, εκείνη η γεμάτη έξαρση προσφορά των καλογραιών, η επίπονη σωματική εργασία – τις παρακολουθήσαμε να κουβαλούν τα μπάζα ακαταπόνητες – η πεισματική επιμονή που ξεπερνάει κάθε γυναικεία αντοχή, φτάνει να φέρει σε πέρας το έργο. (Αξιοθαύμαστη όσο και καταλυτική δύναμη του γυναικείου μοναχισμού – πολλές φορές εξαφανίστηκε το παλιό, άξιο να μείνει «διατηρητέο», σχήμα των χτισμάτων για να θαφτεί κάτω από το αδόκιμο η και ακαλαίσθητο καινούριο. Αυτή η δύναμη θα μας απασχολήσει κι’ αλλού και ως προς τη λειτουργική ωφελιμότητα ή όχι των δημιουργημάτων της και σαν ψυχολογικό φαινόμενο).

Στο φούρνο, για τον άρτο τον επιούσιο – Ντιάνα Αντωνακάτου

Ηγουμένη της Μονής Αγίου Θεοδοσίου είναι η Θεοδώρα Χαμπάκη [1970] από την Αθήνα, με μόρφωση και συγγραφική ικανότητα. Την αδελφότητα αποτελούν οι μοναχές: Ολυμπιάς, Θεοδοσία, Ειρήνη, Φρειδερίκη.

Σημείωση Βιβλιοθήκης. Ο Τάκης Μαύρος και η Ντιάνα Αντωνακάτου, επισκέφτηκαν την Ιερά Μονή στα τέλη του 1969. Σήμερα, Ηγουμένη της Μονής είναι η Φοίβη Κωνσταντινίδου. Ο αριθμός των γυναικών – μοναχών ανέρχεται στις δέκα επτά (17).

Μικρή περιουσία κτηματική, ο οβολός των πιστών, συμπληρώνουν με το κληροδότημα εκείνο τα έσοδα της Μονής. Τα πανηγύρια επίσης βοηθούν. Γιορτάζουν του Σωτήρος, τις 6 και 7 Αυγούστου. (Περιουσία φαίνεται να μην είχε ή τουλάχιστον να μην της είχε απομείνει γύρω στο 1835. Σε επίσημη κατάσταση καταγράφεται στα διαλυμένα μοναστήρια. Το ποσόν που εισπράχθηκε από τις ενοικιάσεις των κτημάτων του είναι μικρότερο απ’ όλων των άλλων μοναστηριών: 144 δρχ. Τα ελαιόδενδρά του είχαν «συνενοικιασθεί» από τον ηγούμενο). [iii] Σε άλλη κατάσταση καταγράφεται: το Μοναστήριον Αγίου Θεοδοσίου του χωρίου Παναρίτι της Επαρχίας Ναυπλίας έχει: Πατέρες 1, Καλλιεργημένη γη κατά στρέμματα 350, ακαλλιέργητος 350, ελαιόδενδρα 80, Κήποι 1, ετήσιον κύριον εισόδημα εις δραχμάς 200.

Αλλά και ακόμη νωρίτερα φαίνεται ότι είναι φτωχό και ρημαγμένο: «Επιστολή από α’ Μαΐου αωιγ (1817) του Ναυπλίου (Μητροπολίτου) Γρηγορίου προς τον Δ. Περούκαν εις Κ/πολιν, δι’ ής γράφει, ότι…

«Το μοναστηράκι του Αγίου Θεοδοσίου εις το Ανάπλι και εις χωρίον Κατσίγκρι έκπαλαι ευρίσκεται υπό την εξουσίαν των κατά καιρόν αρχιερέων… και έμεινεν ανεπιμέλητον και απροστάτευτον τοσαύτα έτη και κατεπατήθη υπό των γειτνιαζόντων εκεί ολίγον κατ’ ολίγον… ήδη εσηκώθη ένας επικατάρατος μεϊμέταγας Κακουτάκης λεγόμενος και ζητεί να καταπάτηση τον ήμισυν τόπον του μοναστηρίου ήμερον και άγριον… και (τω γράφει) να ερευνήσει εις τον Βασιλικόν χασνέ τα πρώτα συναίτια όπου έγινε φέτι ο Μωρέας, όπου είναι καταγραμμένα όλα τα σύνορα του κάθε τόπου και εκεί να εύρη τω μοναστήριον του Αγίου Θεοδοσίου, καζάς Ναυπλίου πλησίον του χωρίου Κατσίγκρι και από αυτό το μέρος να μας ευγάλη ένα σουρέτι δευτέρι να φανερώνη καταλεπτώς τα σύνορα του μοναστηρίου καθώς είναι και παλαιόθεν καταγραμμένα και να φροντίση (μετά τούτο) να έκδοθή και ο βασιλικός προσκυνητικός ορισμός περί τούτου…. και αναπαρακαλώ γίνουν αυτά όσον τάχος.. Γράφω περί τούτου και προς τον έφορόν μου άγιον Εφέσου, όπως φροντίση και η σεβασμιότης του… Ευχέτης διάπυρος και όλος πρόθυμος, Ο Ναυπλίου Γρηγόριος».[iv]

Το μοναστήρι συνέχισε τη ζωή του, πιθανόν με διακοπές λειτουργίας. Γιατί το 1833 – σύμφωνα με το Νόμο περί Δήμων 27/12/1833 – η Μονή είχε 12 οικογένειες και 50 κατοίκους. Από αναφορά του μητροπολίτου Αργολίδος Κυρίλλου προς την Ι. Σ. (13.3.1834), φαίνεται πως της έχει μείνει ένας μόνο μοναχός «εκ Πριέλας» (Πυργέλλας) και ότι είχε περιουσία 200 στρέμματα καλλιεργήσιμα, 80 ελιές και 1500 στρέμματα βοσκότοπους.

Το 1835 η περιουσία της εκποιείται και περιέρχεται στο κράτος. Το 1885 ο Μηλιαράκης την βρίσκει ερειπωμένη. [v] Το 1904 εξακολουθεί να είναι «διαλελυμένη», όπως αναφέρεται σε έγγραφο του Μητροπολίτου Αργολίδος Νικάνδρου. Το 1952 (Απόφασις Υπ. παιδείας 23243/6.2.1952), η Μονή χαρακτηρίζεται «διατηρητέον μνημείον».

Για τη ζωή και τα θαύματα του Οσίου Θεοδοσίου έχει γράψει ο Νικόλαος Μαλαξός, που στάθηκε Πρωτοπαππάς στην τελευταία τριετία της Α’ Ενετικής Κυριαρχίας στο Ναύπλιο, 1538-1540. Γιος του ιερέα Σταυράκη, παντρεμένος με κόρη ιερέα, ευγενής, πλούσιος και μορφωμένος, προικισμένος με δυνατό συγγραφικό ταλέντο και ρητορία – ιεροκήρυκας – γεννημένος στο Ναύπλιο, φίλος των Ενετών, έζησε στη Βενετία, Κρήτη και Ζάκυνθο όπου και πέθανε πριν το 1594. Συνέθεσε ακολουθίες, μεγαλυνάρια, τροπάρια, βίους αγίων. Έγραψε: «Βίος και θαύματα του Οσίου και Θεοφόρου πατρός ημών και Ιαματικού Θεοδοσίου, γεννηθέντος κατά το ΩΞΒ’ – 862 – έτος από Χριστού, συγγραφείς παρά του ιερού Νικολάου Μαλαξού και πρωτοπαπά της πόλεως Ναυπλίου».

Το κείμενο αυτό υπάρχει [vi] σε έκδοση του 1803 του Ελληνικού Τυπογραφείου της Βενετίας, Νέον Εκλόγιον με βίους 36 Αγίων και Οσίων από το 66 μ.Χ. μέχρι το 1686 και στις σελίδες 183-192. Σ’ αυτό το κείμενο του Μαλαξού εξαίρονται τα πολλά θαύματα του Οσίου, μερικά τα έζησε ο ίδιος και η οικογένειά του. Έναν αιώνα σχεδόν πριν από το κείμενο του Μαλαξού, το 1480, η Μονή αναφέρεται σε ενετικό έγγραφο. [vii]

Ντιάνα Αντωνακάτου – Τάκης Μαύρος

Διατηρήθηκε η ορθογραφία των συγγραφέων.

Υποσημειώσεις

[i] Αρχιμ. Χρυσοστόμου Δεληγιαννοπούλου, Η εκκλησία Άργους και Ναυπλίας, Τομ. Β’, Άργος 1961, σ. 17.

[ii] Αναστασίου Π. Τσακοπούλου, Ιστορικά και Λαογραφικά Σημειώματα, Αθήναι 1953, σ. 161.

[iii] Γ.Α.Κ., Μοναστηριακά – Σύμμικτα, Φακ. 213, Πίναξ συναχθέντων χρημάτων 1835, αύξων αριθμός 5.

[iv] Γ.Α.Κ. Μοναστηριακά, φακ. 227, Μονή Αγ. Θεοδοσίου.

[v] Αντωνίου Μηλιαράκη, Γεωγραφία Πολιτική Νέα και Αρχαία του Νομού Αργολίδος και Κορινθίας, εν Αθήναις 1886.

[vi] Διον. Κ. Στραβολέμου: Ο θεοφόρος και ιαματικός Θεοδόσιος, Αθήναι 1974, σ. 27.

[vii] Κ. Ν. Σάθα – Μνημεία Ελληνικής Ιστορίας, τόμ. Δ, Paris 1883, σ. 144.

Πηγές

Ντιάνα Αντωνακάτου – Τάκης Μαύρος, «Ελληνικά Μοναστήρια / Πελοπόννησος», τόμος 1^ος, Αθήνα, 1976.
Διονύσιος Χ. Στραβόλεμος, «Ο Αργολίδος Χρυσόστομος ο Β’ Δεληγιαννόπουλος / Βίος και προσφορές του », Έκδοσις Χριστιανικής Αδελφότητος Άργους «Η ΑΓΙΑ ΜΑΚΡΙΝΑ», Θεσσαλονίκη, 1985.
Ιστότοπος Ιεράς Μητροπόλεως Αργολίδος.

Διαβάστε ακόμη:

Read Full Post »

Μαυροκορδάτος Αλέξανδρος (Κωνσταντινούπολη 1791- Αίγινα 1865)

Posted in Πρόσωπα & γεγονότα του΄21, tagged 1821, Alexandros Mavrokordatos, alphaline, Argolikos Arghival Library History and Culture, Greek History, Άργος, Αργολίδα, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Βιογραφίες, Επανάσταση, Επανάσταση 21, Ιστορία, Μαυροκορδάτος Αλέξανδρος (Κωνσταντινούπολη 1791- Αίγινα 1865), Ναύπλιο, Πρωθυπουργός, Πρόσωπα, Πρόεδροι της Βουλής, Πελοπόννησος, Πολιτικοί on 15 Νοεμβρίου, 2010| 7 Σχόλια »

Μαυροκορδάτος Αλέξανδρος (Κωνσταντινούπολη 1791- Αίγινα 1865)

Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Πρόεδρος Προσωρινής Διοίκησης της Ελλάδας. Λιθογραφία, Adam Friedel, Λονδίνο, Αύγουστος 1826.

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος υπήρξε μια από τις σημαντικότερες πολιτικές προσωπικότητες της Επανάστασης. Ο ηγετικός του ρόλος τον οδήγησε, αναπόφευκτα, σε ρήξεις με άτομα και ομάδες, επιδίωξε την υποστήριξη της Αγγλίας για τη λύση του Ελληνικού ζητήματος. Η σύγκρουση του αργότερα με τον Ιωάννη Καποδίστρια του εξασφάλισε, ίσως, τους πιο φανατικούς του αντιπάλους.

Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας Φαναριωτών, μέλη της οποίας είχαν χρηματίσει κορυφαίοι αξιωματούχοι της οθωμανικής διοίκησης (διερμηνείς και ηγεμόνες των παραδουνάβιων περιοχών). Γεννήθηκε το 1791 και, ως γιος του λόγιου αξιωματούχου στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες Νικόλαου Μαυροκορδάτου και της Σμαράγδας Καρατζά, έλαβε αξιόλογη μόρφωση, κατάλληλη για την ανάληψη δημόσιων αξιωμάτων. Εκτός από τα Ελληνικά του, που το επίπεδό τους ήταν υψηλό, χειριζόταν καλά τα γαλλικά, τα ιταλικά, τα τούρκικα και αραβικά. Εργάστηκε ως γραμματέας του θείου του, ηγεμόνα της Βλαχίας, Ιωάννη Καρατζά. Θα ακολουθήσει τον θείο του που θα καταφύγει στην Ευρώπη, για να αποφύγει τις συνέπειες από κατηγορίες που διατύπωσαν στην Πύλη αντίπαλοί του. Για έξη μήνες θα παραμείνει στη Γενεύη, μαζί με την οικογένεια Καρατζά. Το 1819 θα καταλήξει στην Πίζα, οπού θα εγκατασταθεί και ο Καρατζάς, και γρήγορα θα ενταχθεί στο περιβάλλον τού εκεί επίσης εγκατεστημένου μητροπολίτη Ιγνατίου. Την ίδια χρονιά μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία.

Παρακολούθησε, κατά δική του μαρτυρία, μαθήματα οχυρωματικής στη Γενεύη από το στρατηγό Dufour, που θα του χρησιμεύσουν αργότερα για την άμυνα του Μεσολογίου, και ίσως κάποια άλλα μαθήματα στην Πίζα. Διάβαζε πολύ, ιδιαίτερα για την ευρωπαϊκή πολιτική.

Μετά το ξέσπασμα της Επανάστασης, σε ηλικία 30 ετών, έφτασε στο Μεσολόγγι, τον Ιούλιο του 1821, συνοδευόμενος από ομογενείς και φιλέλληνες. Αν και δεν διέθετε χρήματα, κατάφερε γρήγορα με τις ικανότητές του να αναδειχθεί σε φυσιογνωμία πανελλήνιας εμβέλειας. Διαδραμάτισε σε όλη τη διάρκεια της Επανάστασης πρωταγωνιστικό ρόλο στην ελληνική πολιτική ζωή, ενώ σημαίνοντες ξένοι παράγοντες τον θεωρούσαν ως το «μόνο άξιο λόγου πολιτικό».

Στο Μεσολόγγι ανέλαβε από τον Υψηλάντη τη διοικητική οργάνωση της Στερεάς Ελλάδας συστήνοντας το τοπικό πολίτευμα της Δυτικής Χέρσου Ελλάδος. Μαζί με τον επίσης Φαναριώτη πολιτικό Θεόδωρο Νέγρη πρωταγωνίστησε στη σύνταξη της λεπτομερέστερης Νομικής Διατάξεως της Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος. Εξαρχής οι στόχοι του ήταν ξεκάθαροι: η επέκταση της Επανάστασης, η οργάνωση και πολιτική ενοποίηση των εξεγερμένων τόπων και η συγκέντρωση της πολιτικής εξουσίας στο πλαίσιο μιας ενιαίας κεντρικής «Εθνικής Διοίκησης».

Στη σύγκληση της Α’ Εθνοσυνέλευσης στο Άργος, το Δεκέμβριο του 1821, αναδείχθηκε πρόεδρός της και πρόεδρος της επιτροπής που συνέταξε το πρώτο Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος. Οι πολιτικές αρχές του πολιτεύματος αυτού φανέρωναν τους σαφείς φιλελεύθερους και δημοκρατικούς ιδεολογικούς και πολιτικούς του προσανατολισμούς.

« Είχε ωραίο κεφάλι, μεγάλο σε αναλογία με το σώμα του. Και μεγάλωνε περισσότερο με τα ανάκατα ριγμένα μαύρα μαλλιά και τις πλούσιες φαβορίτες. Τα παχειά φρύδια και το μεγάλο μουστάκι έδιναν μια άγρια, ρωμαντική έκφραση στα χαρακτηριστικά του. Έδειχνε ευφυής, οξυδερκής και φιλόδοξος άνθρωπος. Τα μεγάλα ασιατικά μάτια του, όλο φωτιά και εξυπνάδα, φανέρωναν καλοσύνη. Το βλέμμα του, ωστόσο, δεν αποκάλυπτε ευθύτητα. Είχε κάτι σαν αναποφασιστικότητα και ταραγμένη συστολή που τον εμπόδιζε να κοιτάξει κάποιον κατά πρόσωπο. Ήταν κοντός και με εμφάνιση διόλου επιβλητική, μεγάλο ελάττωμα στα μάτια ενός ημιπολιτισμένου λαού. Δεν έδινε μεγάλη σημασία στην ενδυμασία. Έτσι, ακόμα και οι ξένοι πρόσεξαν τη μειονεκτική αντίθεση ανάμεσα στην απλή ευρωπαϊκή φορεσιά και τον ταξιδιωτικό μανδύα του, και τις μεγαλόπρεπες και κατακόσμητες στολές των καπεταναίων.» (Millingen 1831)

Με την ιδιότητα του προέδρου της Α’ Εθνοσυνέλευσης (20 Δεκεμβρίου 1821 -15 Ιανουαρίου 1822) υπέγραψε την περίφημη Διακήρυξη της 15ης Ιανουαρίου 1822 για την «ανεξαρτησία του έθνους των Ελλήνων» από τον οθωμανικό ζυγό. Με το τέλος της Εθνοσυνέλευσης εκλέχθηκε διαδοχικά πρόεδρος και γραμματέας του Εκτελεστικού σώματος, στην πρώτη περίοδό του έως το 1823. Στη συνέχεια και παρά τις διαμαρτυρίες των στρατιωτικών αρχηγών Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και Κανέλλου Δεληγιάννη, εκλέχθηκε πρόεδρος του Βουλευτικού σώματος για σύντομο χρονικό διάστημα (12-14 Ιουλίου 1823).

Ο Μαυροκορδάτος δραστηριοποιήθηκε και στρατιωτικά κατά την Επανάσταση επιχειρώντας, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία, να συμβάλει στη δημιουργία τακτικού στρατού. Του αποδόθηκε η ευθύνη για την καταστροφή στη μάχη του Πέτα, στην Ήπειρο (4 Ιουλίου 1822). Ήταν, ωστόσο, αυτός που πρωτοστάτησε στην οργάνωση της άμυνας του Μεσολογγίου, η οποία αποδείχθηκε σωτήρια κατά την πρώτη πολιορκία της πόλης.

Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Ο Μαυροκορδάτος υπερασπίζεται με επιτυχία την πόλη του Μεσολογγίου.

Στη Β’ Εθνοσυνέλευση του Άστρους, το 1823, ήταν επικεφαλής της παράταξης των πολιτικών καταφέρνοντας και πάλι να κυριαρχήσει γενικότερα. Η εκλογή του στη θέση του προέδρου του Βουλευτικού, ενώ ήταν αρχιγραμματέας του Εκτελεστικού, τον Ιούλιο του 1823, προκάλεσε πολιτική θύελλα και ιδιαίτερα τις έντονες διαμαρτυρίες των Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και Κανέλλου Δεληγιάννη. Έτσι αναγκάστηκε να αποσυρθεί στη Δυτική Ελλάδα και να αφοσιωθεί στην οργάνωση τακτικού στρατού, την περίοδο που στην Πελοπόννησο μαίνονταν οι εμφύλιοι πόλεμοι.

Επιστρέφοντας στην Πελοπόννησο το Φεβρουάριο του 1825 ανέλαβε τις θέσεις του γραμματέα του Εκτελεστικού και στη συνέχεια εκείνη του γραμματέα επί των Εξωτερικών. Η Επανάσταση, ύστερα από επιτυχείς προσπάθειες και πρωτοβουλίες του Μαυροκορδάτου, είχε ήδη τύχει μιας οιονεί διεθνούς αναγνώρισης με την εξασφάλιση των δυο δανείων από το κέντρο της διεθνούς χρηματαγοράς, στο Λονδίνο.

Συνέβαλε, επίσης, ουσιαστικά στην καλλιέργεια της συμπάθειας προς την επαναστατημένη Ελλάδα από τους ευρωπαϊκούς φιλελεύθερους κύκλους, υπογραμμίζοντας την ηρωική διάσταση της Επανάστασης και το ανάλογο πνεύμα που τη χαρακτήριζε. Ενώ στο εσωτερικό μέτωπο ο συσχετισμός των πολεμικών επιχειρήσεων εξακολούθησε να χαρακτηρίζεται από αβεβαιότητα, ο Μαυροκορδάτος συνέλαβε την ιδέα της αξιοποίησης του ευνοϊκού για τους Έλληνες κλίματος στην Ευρώπη.

Γενικότερα, πρωταγωνίστησε στην εισαγωγή του ανανεωτικού ή εκσυγχρονιστικού ρεύματος σκέψης στις συνθήκες της εποχής, γεγονός που επέδρασε καθοριστικά στην αρχική διαμόρφωση των δημόσιων θεσμών του αναδυόμενου νεοελληνικού κράτους. Θεωρήθηκε ηγέτης του «αγγλικού» κόμματος, εκτιμώντας ότι η Αγγλία, λόγω των συμφερόντων της στην Ανατολή και προκειμένου να εξισορροπήσει τη ρωσική επιρροή στην περιοχή, θα μπορούσε να αποβεί στρατηγικός σύμμαχος της Ελλάδας.

Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Πρόεδρος του Εκτελεστικού της Προσωρινής Διοίκησης της Ελλάδας. Επιζωγραφισμένη λιθογραφία, Adam Friedel, Λονδίνο – Παρίσι, 1830.

Θεωρούσε, επίσης, ότι το φιλελεύθερο πρότυπο πολιτικής οργάνωσης στην Αγγλία αντιπροσώπευε το καλύτερο συγκριτικά παράδειγμα για τις μελλοντικές εξελίξεις στην Ελλάδα. Στο πνεύμα αυτό και με την ιδιότητά του ως αρχηγού του «αγγλικού» κόμματος ζήτησε με επιστολή του στον υπουργό Εξωτερικών της Αγγλίας George Canning να αντισταθεί στο Ρωσικό σχέδιο για τη δημιουργία τριών αυτόνομων ηγεμονιών στην επαναστατημένη Ελλάδα, υποστηρίζοντας ότι θα ήταν προς το συμφέρον της Αγγλίας και της Ευρώπης η ίδρυση ανεξάρτητου ελληνικού κράτους.

Συνέβαλε καθοριστικά στη λήψη του πρώτου αγγλικού δανείου, ενώ οι απόψεις και οι συνακόλουθες ενέργειές του προκάλεσαν τις κατάλληλες ζυμώσεις ώστε να υπάρξει η κατάληξη με την υπογραφή της Ιουλιανής Συνθήκης του Λονδίνου (6 Ιουλίου 1827). Η πολιτική του δράση συνεχίστηκε και μετά την άφιξη του Ιωάννη Καποδίστρια, οπότε ανέλαβε και υπουργικά καθήκοντα. Αποσύρθηκε από την κυβέρνηση το 1830 και αναδείχθηκε ηγέτης της αντιπολίτευσης, συμπορευόμενος με τους Υδραίους.

Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια (Σεπτέμβριος 1831), εντάχθηκε στη συνταγματική παράταξη του Ιωάννη Κωλέττη και αποτέλεσε μέλος της Διοικητικής Επιτροπής που κυβέρνησε τη χώρα έως την άφιξη του Όθωνα. Σε όλη σχεδόν τη διάρκεια της απολυταρχικής περιόδου της βασιλείας του Όθωνα παρέμεινε εκτός Ελλάδας ως πρεσβευτής (Λονδίνο, Μόναχο και Παρίσι), στο πλαίσιο της προληπτικής πρακτικής της Αντιβασιλείας για τιμητική αποστρατεία διακεκριμένων Ελλήνων πολιτικών στο εξωτερικό με την ανάθεση σε αυτούς πρεσβευτικών καθηκόντων.

Ο βασιλιάς Όθωνας του ανέθεσε πρωθυπουργικά καθήκοντα το 1841, το 1844 και το 1854, δίχως όμως να τον εμπιστεύεται ουσιαστικά, οδηγώντας τον έτσι σε παραίτηση. Στο διάστημα που ακολούθησε ανέλαβε διάφορα κυβερνητικά αξιώματα, ενώ συνέβαλε και στη διαμόρφωση του κλίματος που οδήγησε στην έξωση του Όθωνα.

Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, έργο του Γεωργίου Συρίγου, λάδι σε μουσαμά, Συλλογή έργων τέχνης της Βουλής των Ελλήνων.

Στο τέλος της σταδιοδρομίας του εξελέγη πληρεξούσιος Ευρυτανίας στην Εθνοσυνέλευση του 1862 και διετέλεσε πρόεδρος της επιτροπής σύνταξης του νέου συντάγματος. Τυφλός και κατάκοιτος, δεν πήρε ενεργό μέρος στις εργασίες της Επιτροπής, διατήρησε όμως το ενδιαφέρον του για τα κοινά καθώς και την πνευματική του διαύγεια έως το θάνατό του, το 1865.

Ουσιαστικά τα περισσότερα από τα 10 τελευταία χρόνια της ζωής του είχε παραμείνει ανενεργός πολιτικά, αποτραβηγμένος στην εξοχική του κατοικία στην Αίγινα, όπου και πέθανε σε ηλικία 74 ετών. Η αδερφή του, Αικατερίνη, είχε παντρευτεί το Σπυρίδωνα Τρικούπη. Ήταν παντρεμένος με την Χαρίκλεια Αργυροπούλου και είχε αποκτήσει 6 παιδιά, από τα οποία τα 4 πέθαναν σε μικρή ηλικία. Από τα παιδιά του διακρίθηκε ο Νικόλαος Μαυροκορδάτος (πολιτικός και διπλωμάτης).

Η πολιτική του δεξιοτεχνία όσο και η ροπή του προς τους περίπλοκους συμβιβασμούς τον κατέστησε πολιτικά αμφιλεγόμενο πρόσωπο. Αν και δεν απέφυγε την άμεση εμπλοκή και την ενεργό ανάμειξή του στους οξείς πολιτικούς ανταγωνισμούς και τις αντιπαραθέσεις κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, αλλά και ύστερα από αυτήν, η εν γένει παρουσία και η συμβολή του στη θεμελίωση και την εμπέδωση πολιτικών θεσμών στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος και στη διαμόρφωση νεωτερικής πολιτικής κουλτούρας υπήρξε σημαντική.

Ιδιαίτερα συνέβαλε στην καθιέρωση ενός εκσυγχρονισμένου και αρκετά προοδευτικού, για τα δεδομένα της εποχής, συνταγματικού και θεσμικού πλαισίου οργάνωσης της πολιτικής ζωής στη χώρα, μολονότι η δυσαρμονία αυτού του πλαισίου με την ελληνική κοινωνική και πολιτισμική πραγματικότητα προκάλεσε έντονες αντιθέσεις.

Πηγή

«Πρόεδροι της Βουλής, Γερουσίας και Εθνοσυνελεύσεων 1821-2008», Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα, 2009.

Read Full Post »

Η ερωτική ζωή στα χρόνια του Ομήρου

Posted in Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, Μυθολογία, tagged alphaline, Argolikos Arghival Library History and Culture, Greek History, Έρωτας, Ήρα, Όμηρος, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Αγαμέμνονας, Δίας, Η ερωτική ζωή στα χρόνια του Ομήρου, Κλυταιμήστρα ή Κλυταιμνήστρα, Μυθολογία, Τροία, ομοφυλοφιλία, sex on 13 Νοεμβρίου, 2010| 2 Σχόλια »

Η ερωτική ζωή στα χρόνια του Ομήρου

Ο Έρωτας – Ο Πλατωνικός έρωτας – Ο γάμος: ο συζυγικός έρωτας, οικογένεια, προβλήματα, γκρίνιες – Πώς έβλεπαν οι άντρες της ομηρικής εποχής τις γυναίκες – Ο συζυγικός έρωτας και οι γκρίνιες – Άλλες πτυχές της Ομηρικής ψυχής – Ο σαρκικός έρωτας, – Οι γυναίκες – Χωρισμός των γυναικών κατά κατηγορίες – To sex – Τα νόθα – Απαγωγές – Ο έρωτας και το θέατρο – Sensualités raffinées (εκλεπτυσμένη ηδονή, απόλαυση) – Η ομοφυλοφιλία – Ο έρωτας σαν ποινή ή εκδίκηση – Η Ζήλεια – Αιμομιξίες

Ο Έρωτας

Μετά την διασφάλιση της επιβίωσης, το δεύτερο σημαντικό μέλημα στη ζωή ενός ομηρικού ήρωα ήταν ο Έρωτας. Εδώ – προς διευκόλυνση των αναγνωστών- θα πρέπει να χωρίσουμε το θέμα μας σε μικρότερα τμήματα, εξετάζοντας λεπτομερέστερα κάθε έκφανση της ερωτικής συμπεριφοράς.

Ο Πλατωνικός έρωτας

«Η Βρισηίς οδηγείται στον Αγαμέμνονα από τους Ταλθύβιο και Ευρυβάτη.» Τοιχογραφία του Τιέπολο στη Villa Valmarana της Βιτσέντζα (1757).

Πιστεύουμε πως στα Ομηρικά χρόνια δεν είναι δυνατόν παρά να υπήρχε και αυτή η σπανίζουσα μορφή έρωτα. Στα Έπη απαντούμε λίγους, ελάχιστους στίχους, όπου ο Όμηρος αναφέρεται σε κάτι που μοιάζει σ’ αυτό που πολύ αργότερα χαρακτηρίστηκε «πλατωνικός έρωτας», και που δεν είναι τίποτ’ άλλο από έναν έρωτα που από την αντιξοότητα των περιστάσεων δεν πρόλαβε να πάψει να είναι «πλατωνικός». Σ’ ένα τέτοιο στίχο, λοιπόν, βλέπουμε τη Βρισηίδα να οδηγείται στον Αγαμέμνονα «αέκουσα» (χωρίς την θέλησή της) (Ιλ. Α, 348). Και ήταν φυσικό γιατί ο Αγαμέμνονας θα μπορούσε να ήταν και πατέρας της από απόψεως ηλικίας και ήταν και παντρεμένος. Αντίθετα με τον Αχιλλέα που άφηνε, που και νεότερος ήταν και ωραίος και ανύπαντρος και ο οποίος της άρεσε.

«Νεαρούς να γλυκοκουβεντιάζουν» μας παρουσιάζει ο Όμηρος στους στίχους (Ιλ. Χ, 127) και είναι μια από τις τρυφερές εικόνες τις τόσο σπάνιες που συναντά κανείς στους συνεχώς οργισμένους και αιματόβρεχτους στίχους της Ιλιάδας. Να ακόμη μερικοί, σταχυολογημένοι και από τα δύο Έπη: Η θεά Ειδοθέα, κόρη του θαλασσινού Πρωτέα, ερωτεύεται τον Μενέλαο (Οδ. α, 366), αλλά οι σχέσεις τους αυτές παραμένουν σε πλατωνικό επίπεδο, αν κρίνει κανείς από όσα αφηγείται ο Μενέλαος επί παρουσία της γυναίκας του Ελένης. Τελείως παιδιάστικη είναι η συμπεριφορά της Ναυσικάς όταν πρωτοσυναντά τον Οδυσσέα, και τη μια τον βλέπει «αείκελον» (ασκημομούρη), και την άλλη δε «θεοίσιν έοικεν» (έμοιαζε σαν θεός) (Οδ. ζ, 242).

Οδυσσέας και Ναυσικά, Christoph Amberger, 1619. Alte Pinakothek, Munich.

Η περίπτωση της Ναυσικάς πιστοποιεί για μια ακόμη φορά την αιώνια γοητεία των «γκρίζων κροτάφων» στις νεαρές ηλικίες, γιατί πουθενά ο Όμηρος δεν μας λέει αν ο Οδυσσέας ήταν ωραίος άντρας. Η Ναυσικά, παρ’ όλο τον ενθουσιασμό της, δείχνει αρκετά πεπειραμένη και σέβεται το τι θα πει ο κόσμος αν την δούν μ’ έναν άγνωστο (Οδ. ζ, 285). Δεν θέλει ν’ ακουστούν γι’ αυτήν τα κουτσομπολιά που η ίδια ομολογεί ότι κάνει για τις άλλες, που «ανδράσι μίσγηται, πριν γ’ αμφάδιον γάμον ελθείν», δηλαδή: «που δίχως του πατέρα τους τη γνώμη και της μάνας / και πριν ακόμη παντρευτούν με τα παλικάρια σμίγουν». (Οδ. ζ, 288).

Άγνωστο για ποιους λόγους, το πιθανότερο είναι για καθαρά καιροσκοπικούς, ο Οδυσσέας, όλως απρόσμενα για ένα πρόσωπο σαν κι αυτόν, στα αισθήματα της Ναυσικάς, κρατά μια αξιοπρεπή αρνητική στάση και περιορίζει σε στενά πλατωνικά πλαίσια, παρ’ όλες τις παροτρύνσεις του πατέρα της Αλκίνοου, που προσπαθεί να την παντρέψει την κόρη του «άρων των αρών» που λένε. Άσχετα τώρα από όλα αυτά, εννοώ τις γεμάτες δυσπιστία σκέψεις, που μπορεί να είναι χρήσιμες και απαραίτητες στην καθημερινή ζωή αλλά δεν είναι διόλου ευχάριστες, ο Όμηρος στο επεισόδιο αυτό του έρωτα της Ναυσικάς για τον Οδυσσέα, βρίσκει την ευκαιρία να γράψει ανεπανάληπτους σε χάρη και τρυφερότητα στίχους. Παρουσιάζει τη Ναυσικά ακουμπισμένη στην παραστάδα μιας πόρτας να περιμένει να βγει ο Οδυσσέας από το λουτρό. Του λέει κοιτώντας τον μ’ αγάπη: «Καλό σου ταξίδι ξένε, και θυμήσου σαν φτάσεις / στην πατρίδα σου, πως τη ζωή σου μου χρωστάς». (Οδ. ε, 457)

Μια άλλη σκηνή γεμάτη λεπτότατο λυρισμό, είναι εκείνη του αποχαιρετισμού του Οδυσσέα και της Κίρκης. Να την δούμε πρώτα στο κείμενο και κατόπιν την μεταφράζουμε:

«Οι μεν κοιμήσαντο παρά πρυμνήσια νηός / η δε με χειρός ελούσα φίλων απονόσφιν εταίρων / εισέ τε και προσέλεκτο και εξερέεινεν έκαστα / αυτάρ εγώ τη πάντα κατά μοίραν κατέλεξα».

Και του λέει η Κίρκη: «Ταύτα μεν ουν πάντα πεπείρανται, συ δ’ άκουσον».(Οδ. μ, 231)

Και η μετάφραση:

«Τότε όλοι κοιμηθήκανε κοντά στα παλαμάρια / κι αυτή απ’ το χέρι μ’ έπιασε κι αλάργα από τους συντρόφους / με κάθισε και στρίμωνε κοντά μου και ρωτούσε / κι εγώ όλα της τα ιστόρησα με τάξη κι όπως ήταν».

Και του λέει η Κίρκη:

«Έτσι όλα αυτά τελειώσανε, μον’ άκουσέ με τώρα». Πιο γαλήνιο, πιο αξιοπρεπή χωρισμό, είναι δύσκολο να διαβάσει κανείς.

Ο γάμος: ο συζυγικός έρωτας, οικογένεια, προβλήματα, γκρίνιες

Ο γάμος με μια γυναίκα, τη νόμιμη σύζυγο, έπαιζε έναν ξεχωριστό και σημαντικό ρόλο στη ζωή των Ομηρικών ανθρώπων. Στην απόφαση για ένα γάμο, έστω και ελεύθερου ανθρώπου, φαίνεται πως παρενέβαιναν και άλλοι παράγοντες, εκτός από τους συναισθηματικούς, αν υπήρχαν κι αυτοί πιθανόν οικονομικοί, ταξικοί που είναι το ίδιο. Ο Αχιλλέας περιμένει να τον παντρέψει ο πατέρας του (Ιλ. I, 393-99): «Γιατί», λέει, «εμένα αν γυρίσω σπίτι μου, μια φορά ο Πηλέας έπειτα, θα με παντρέψει ο ίδιος… Εκεί που βρισκόμουν ακόμα, πάρα πολύ το τραβούσε η ψυχή μου να παντρευτώ γυναίκα με στεφάνι. Μια που να μου ταιριάζει».

Παρ’ όλον ότι ο Αχιλλέας είχε ήδη στη Σκύρο ένα γιο, τον Νεοπτόλεμο (Ιλ. Τ, 327). Κατά μείζονα λόγο αυτό ίσχυε για τα κορίτσια που έπρεπε να έχουν τη γνώμη του πατέρα και της μάνας τους. Αν και απ’ αυτά που λέει η Ναυσικά (Οδ. ζ, 286), δεν ήταν πάντα απαραίτητο.

Γάμος του Έρωτα και της Ψυχής, Πομπέο Μπατόνι (1756)

Τη γυναίκα το στεφάνι του γάμου την καθιστούσε πρόσωπο σοβαρό, που έπρεπε να έχει ξεχωριστή εκτίμηση. Ο Μενέλαος κατηγορεί τους Τρώες ότι του έκλεψαν «κουριδίην άλοχον» γυναίκα δηλαδή επίσημη, νόμιμη, στεφανωμένη, και αυτό ήταν σοβαρότερο από την αρπαγή μιας οποιασδήποτε άλλης γυναίκας (Ιλ. Ν, 626). Να υποθέσουμε ότι η σπουδαιότητα που απέδιδαν στο πρόσωπο της νόμιμης συζύγου, της «στεφανωμένης», είχε σχέση με τη στερεή δομή της οικογένειας και των οικογενειακών και κοινωνικών δεσμών που έπαιζαν τότε, αλλά και σήμερα, τόσο σημαντικό ρόλο;

Είναι μια σκέψη. Μια άλλη είναι ότι τη νόμιμη σύζυγο, την αγόραζαν ουσιαστικά, και η απώλειά της σήμαινε την απώλεια σημαντικού περιουσιακού στοιχείου. Πέραν όμως απ’ αυτές τις ρεαλιστικές σκέψεις, υπήρχαν και ηθικά παραγγέλματα, τουλάχιστον στην επιφάνεια, όπως εκείνο του στίχου (Ιλ. I, 341), που συμβουλεύει: «Ο γνωστικός άντρας πρέπει ν’ αγαπάει τη γυναίκα του, κι αν ακόμα την άρπαξε στον πόλεμο». Η απουσία της γυναίκας τους τούς κόστιζε πολλαπλώς: «Γιατί κι ένα μόνο μήνα μένοντας κανείς μέσ’ το πολύκουπο καράβι του μακριά από τη γυναίκα του στενοχωριέται» (Ιλ. Β, 292).

Και ο Σαρπηδόνας λέει στον ‘Εκτορα (Ιλ. Ε, 480), «…(άφησα στη Λυδία) γυναίκα αγαπημένη και γιο μωρό». Η Πηνελόπη επίσης «…τον άντρα μου ποθώ και αιώνια τον θυμούμαι» (Οδ. α, 343). Και μάλιστα τον ονειρεύεται: «Αυτή τη νύχτα πάλι εγώ, τον είχα στο πλευρό μου / ως ήταν όταν έφυγε με το στρατό και τόσο / χαιρόμουν, που είπα αληθινό, κι όχι όνειρο πως ήταν». (Οδ. γ,). Βέβαια υπήρχαν και καθυστερημένες και ύποπτες συζυγικές αγάπες. Και βλέπουμε έτσι την Ελένη, όταν η πλάστιγγα έγειρε προς το μέρος των Αχαιών και οι Τρωαδίτισσες άρχισαν τα μοιρολόγια, να δηλώνει χωρίς καμιά συστολή: «μα εγώ πετούσα από χαρά, γιατί είχε πια γυρίσει / μέσα η καρδιά μου, κι ήθελα στο σπίτι να γυρίσω». (Οδ. λ, 268)

Αυτά έλεγε ξεδιάντροπα η Ελένη, οπότε αναγκάζεται ο Μενέλαος να της πει εις επήκοον όλων: «τρεις γύρους το’ φερες το κουφωτό λημέρι (το δούρειο ίππο), το ψηλαφούσες κι έκραζες των Δαναών τους πρώτους με τ’ όνομά τους, τη φωνή των γυναικών τους ίδια κάνοντας». (Οδ. δ, 277-9)

Τέλος μιαν έντονη επιθυμία ν’ αποκτήσουν γυναίκα, και μάλιστα όμορφη, είχαν και οι δούλοι (Οδ. ξ, 63). Σπίτι και γυναίκα υπόσχεται ο Οδυσσέας στον Εύμαιο και τον Φιλοίτιο αν τον βοηθούσαν να ξεκάνει τους Μνηστήρες (Οδ. φ, 213).

Όλα αυτά ήσαν βέβαια καλά και ωραία, υπό τον όρον ότι οι σχέσεις του ζεύγους ήσαν αγαθές, κάτι που το εύχεται ο Οδυσσέας στη Ναυσικά (Οδ. ζ, 182): «Γιατί δεν έχει πιο όμορφο παρ’ όταν με μια γνώμη αγαπημένο αντρόγυνο, φροντίζει για το σπίτι». Φυσικά δεν έλειπαν οι mariages de raison ( Γάμοι κατά συνθήκην). Σε μια τέτοια περίπτωση η Θέτις μέμφεται την τύχη της γιατί ο Δίας την πάντρεψε με τον Πηλέα, και παραπονιέται: «υπομονεύτηκα να πλαγιάζω μ’ άνθρωπο (θνητό) / μ’ όλο που δεν το ήθελα καθόλου» (Ιλ. Σ, 433-4). Μια εξήγηση, από πολλές άλλες, είναι και γιατί το παιδί της θα γεννιόταν «θνητό».

Ο Τηλέμαχος αναχωρεί από την Πύλο, χαρακτικό του 19ου αι. του Χένρι Χάουαρντ.

Κατά την ημέρα του γάμου όλοι γιόρταζαν, και χάριζαν δώρα σ’ αυτούς που έρχονταν να πάρουν τη νύφη (Οδ. ζ, 27). Όταν μπορούσε ο πατέρας, έδινε κάποια προίκα στην κόρη του, που παντρευόταν, υπό την μορφή δώρων (Ιλ. I, 290). Και μια και μιλήσαμε για δώρα, ας προσθέσουμε, πως σπουδαίο δώρο εθεωρείτο μια μαύρη προβατίνα με το αρνάκι της (Ιλ. Κ, 215). Αντίθετα η ημέρα της επιστροφής της χήρας, αλλ’ ασφαλώς και της ζωντοχήρας, αν και στον Όμηρο δεν αναφέρεται καμία περίπτωση διαζυγίου ή αποπομπής συζύγου, η ημέρα αυτή ήταν ημέρα συμφοράς.

Τις κατάρες της αποπεμπομένης χήρας, συνόδευαν η οργή των θεών και των ανθρώπων (Οδ. β, 135). Αν όμως η απερχόμενη χήρα είχε εξασφαλίσει την αντικατάσταση του μακαρίτη, τότε η συμπεριφορά της σκληρυνόταν. Από εκεί κει πέρα έπρεπε να καταβληθεί ειδική προσοχή και μεταχείριση. Γι’ αυτό και η Αθηνά συμβουλεύει τον Τηλέμαχο:

«Μον’ ζήτα απ’ τον βροντόφωνο Μενέλαο να σε στείλει να βρεις ακόμα σπίτι σου την ακριβή σου μάνα, γιατί της λέν’ τ’ αδέρφια της κι ο γέρος της πατέρας να πάρει τον Ευρύμαχο, που τους Μνηστήρες όλους περνά στα δώρα, κι έδωσε χιλιάδες γαμοπροίκια, μη σου τ’ αδειάσει φεύγοντας το σπίτι άθελά σου. Γιατί την ξέρεις την καρδιά πώς είναι της γυναίκας. Το σπίτι εκείνου προσπαθεί να τ’ αρχονταίνει μόνο που θα την πάρει, και ξεχνά τα πρώτα τα παιδιά της και μήτε πια τον νοιάζεται τον πεθαμένο άντρα». (Οδ. ο,14)

Αλλοίμονο. Πόσα περισσότερα ήξερε η καημένη η Αθηνά από όσα μαθαίναμε εμείς στο σχολειό για την «πιστή Πηνελόπη».

«Γιος του πως είμαι (του Οδυσσέα) η μάνα μου μού λέει, μα εγώ δεν ξέρω, γιατί τη φύτρα του κανείς δεν την γνωρίζει ο ίδιος», λέει ο μόλις εικοσαετής αλλά σοφός ήδη Τηλέμαχος στην Αθηνά (Οδ. α, 215).

Πώς έβλεπαν οι άντρες της ομηρικής εποχής τις γυναίκες

Οι γνώμες που είχαν οι άνδρες της ομηρικής εποχής για τις γυναίκες δεν ήταν πάντα κολακευτικές γι’ αυτές: «Άλλο πιο άπονο θεριό δεν έχει από τη γυναίκα» μας διαβεβαιώνει ο Αγαμέμνων (Οδ. λ, 426), και ίσως με το δίκιο του. Γι’ αυτό και συμβουλεύει: «Γι’ αυτό ποτέ σου μη σταθείς καλός πια σε γυναίκα / μήτε να της εμπιστευτείς το μυστικό που ξέρεις / μόν’ άλλα να της λες, κι άλλα στο νου να κρύβεις». (Οδ. λ, 441-3)

Κατά της Κλυταιμνήστρας καταφέρεται και η ψυχή του Αμφιμέδοντα – ενός από τους Μνηστήρες- «που άφησε στων θηλυκών το γένος, / φήμη κακή που να μισούν και τις καλές ακόμα».(Οδ.ω,200-2) Ο Ήφαιστος καταφέρεται εναντίον της μάνας του της Ήρας και την αποκαλεί «κυνώπιδα», δηλαδή σκυλομούρα, γιατί, επειδή ήταν κουτσός, τον είχε πετάξει μακριά όταν ήταν μικρός (Ιλ. Σ, 397). Μερικές φορές οι καταγγελίες αυτές, είχαν και κάποια δόση αλήθειας, κάποια βάση. Η Μελανθώ, επί παραδείγματι, η πιο όμορφη από το υπηρετικό προσωπικό των ανακτόρων, το είχε παρακάνει. Γιατί, παρ’ όλον ότι η Πηνελόπη τη μεγάλωσε σαν κόρη της και της χάριζε διάφορα αξεσουάρ, αυτή η αχάριστη: «…Ευρυμάχω μισγέσκετο και φιλέεσκεν» ( Ευτυχισμένη πλάγιαζε με τον Ευρύμαχο) (Οδ. σ, 325).

Ο αναγνώστης, αν θέλει να εξηγήσει την μορφή της Πηνελόπης, θα πρέπει να ανατρέξει λίγο παραπάνω (Οδ. ο, 14), εκεί όπου ο Ευρύμαχος περιγράφεται ως εξαιρετικά γαλαντόμος και στις αγκάλες του οποίου φαίνεται ότι ήταν έτοιμη να πέσει η Πηνελόπη, και χωρίς τις παραινέσεις του πατέρα της και των αδελφών της.

Ο συζυγικός έρωτας και οι γκρίνιες

Παρ’ όλες τις πικρές γνώμες που είχαν οι άντρες για το γυναικείο φύλο, τις γυναίκες τις παντρεύονταν. Και εξακολουθούν να τις παντρεύονται ακόμη μέχρι των ημερών μας. Η πλάνη ξεκινά – ξεκινούσε μάλλον – από τη ροζ εικόνα μιας γυναικούλας καθισμένης με τα παιδάκια της γύρω από κάποιο τραπέζι. Αλλ’ αν κρίνει κανείς από τα συμβαίνοντα στα τραπέζια στον Όλυμπο, μπορεί να σχηματίσει μιαν εικόνα και για το τι γινόταν στα σπίτια των κοινών θνητών. Η σκηνή, και τότε όπως και τώρα, άρχιζε πρώτα-πρώτα με μια ελαφρά γκρίνια.

Δίας και Ήρα

Ο Δίας τρέμει κυριολεκτικά τη γκρίνια της Ήρας, γιατί τόλμησε η ανιψιά του η Θέτις να του ζητήσει μια χάρη (Ιλ. Α, 51 ) και κάνει ό,τι μπορεί για να την αποφύγει. Τελικά δεν την αποφεύγει. Η Ήρα τον είδε και ζητά να μάθει τι είπαν μεταξύ τους. Ο Δίας αρνείται να δώσει εξηγήσεις και της απαγορεύει να αναμιγνύεται στις δουλειές του. Η Ήρα βγάζει μια γλώσσα τόση, τον αποκαλεί «δολομήτη», δηλαδή πανούργο (Ιλ. Α, 540-3), και ο Δίας οργίζεται. «Δαιμόνια», της λέει, «όλο νομίζεις, και ποτέ δεν έκανα κάτι χωρίς να το μάθεις. Μ’ αυτά που κάνεις δεν κερδίζεις παρά να βγεις περισσότερο από την καρδιά μου… Θα κάνω ό,τι μ’ αρέσει. Και κοίτα να μη σε πιάσω στα χέρια μου». (Ιλ. Α, 561 κ.ε.)

Η Ήρα «ακέουσα καθήστο», κάθισε χωρίς να βγάλει μιλιά (Ιλ. Α, 569). Επεμβαίνει ο γιος της ο Ήφαιστος, που λέει της Ήρας: «Σώπαινε και κάνε υπομονή, μη σου δώσει κανένα χέρι ξύλο και δεν μπορώ να βλέπω να σε δέρνουν, και μας αναποδογυρίσει το τραπέζι και δεν φάμε μια πιρουνιά γλυκό φαΐ» (Ιλ. Α, 570-74). Αλλά μετά τον καυγά οι σχέσεις αποκατεστάθησαν, και όταν ο Δίας πήγε να κοιμηθεί ανέβηκε στο κρεβάτι και ξάπλωσε δίπλα του και η Ήρα (Ιλ. Α, 611), και: «Une reconciliation vaut toujours la peine de la dispute» ( Για μια συμφιλίωση αξίζει τον κόπο να φιλονικήσεις).

Παρ’ όλα αυτά οι σχέσεις του θεϊκού ζεύγους παρέμεναν πάντα τεταμένες. «Με την Ήρα δεν συγχύζομαι τόσο ούτε θυμώνω, γιατί πάντα συνηθίζει να εναντιώνεται σ’ ό,τι κι αν πω», καταλήγει απελπισμένος ο Δίας (Ιλ. Ε, 407). Το οξύθυμο του Διός είναι και άλλοθεν γνωστόν.

Ο Άρης μαθαίνει το θάνατο του γιου του Ασκάλαφου, και οργισμένος απειλεί ότι θα παρακούσει τις εντολές του Δία, και θα πάει να τιμωρήσει τους Αχαιούς. Η πάντα σοφή Αθηνά τον συμβουλεύει:« Άφησε τα τώρα αυτά. Θέλεις να μας δώσεις τίποτα λαχτάρες; Γιατί τον ξέρεις. Είναι άξιος (ο Δίας) να αφήσει τους Τρώες και τους Αχαιούς, και να’ρθη εδώ απάνω στον Όλυμπο, και να μας αρπάξει έναν- έναν» «Ος τ’ αίτιος ος τε και ουκί» ( Αυτόν που έφταιγε και αυτόν που δεν έφταιγε). (Ιλ. Ο, 131-7)

Στους ελεεινούς αυτούς τρόπους δεν υστερούσε και η γυναίκα του Δία, η Ήρα, η οποία σε μια στιγμή οργίζεται με την Άρτεμη, της παίρνει το τόξο και τη δέρνει μ’ αυτό (Ιλ. Τ, 491).

Παράλληλα όμως με τους καυγάδες, υπήρχαν και στιγμές γαλήνης, έστω και επιφανειακής. Κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας απατηλής στιγμής, η Ήρα προσπαθεί ν’ αποκοιμήσει τον Δία, ώστε να μπορέσει να συνδράμει τους προστατευόμενούς της τους Αχαιούς, παρ’ όλον ότι ο Δίας είχε διατάξει στους θεούς αυστηρή ουδετερότητα (Ιλ. Θ, 10-1, Ξ, 311-352).

Παρφουμαρισμένη και συνοδευόμενη από τον θεό Ύπνο, με τον οποίον είχε προηγουμένως συνεννοηθεί, ανεβαίνει στην κορυφή Γάργαρο της Ίδης, απ’ όπου ο Δίας παρακολουθούσε τα διατρέχοντα στην Τροία. (Κάτι σαν πύργο ελέγχου ας πούμε). Μόλις την είδε ο Δίας, ο έρωτας του θόλωσε το νου, σαν τότε που μικρά παιδιά πρωτόσμιγαν ερωτικά πηγαίνοντας κάθε τόσο στο κρεβάτι κρυφά από τους γονείς τους (Ιλ. Ξ, 295). «Πώς από δω;» τη ρωτά. Κι αυτή δίνει μιαν αόριστη και παραπλανητική απάντηση. Ότι δήθεν πάει να κάνει επίσκεψη στους θετούς γονείς της, τον Ωκεανό και την Τηθή, γιατί έχουν αρχίσει τους καυγάδες και δεν κοιμούνται πια στο ίδιο κρεβάτι, και πάει να τους συμφιλιώσει, και ότι ήρθε να του το πει ότι θα λείπει για να μην ανησυχεί. Ο Δίας δείχνει ότι πείθεται, αλλά δεν παραιτείται από το σκοπό του, και της λέει:

«Ήρα, εκεί μπορείς να πας κι αργότερα. Έλα τώρα να πλαγιάσουμε και να χαρούμε τον έρωτα, γιατί ποτέ ως τώρα δεν είχα μια τόσο έντονη ερωτική διάθεση σαν κι αυτήν, ούτε με τις άλλες – κι αναφέρει σωρεία δεσμών του με διάφορες θεές και θνητές – ούτε και με σένα». Η Ήρα φέρνει αντιρρήσεις. Όχι, όχι εδώ, γιατί μας βλέπουν. Να πάμε σπίτι, «επεί νυ τοι εύαδεν ευνή» (αφού πεθύμησες κρεβάτι) (Ιλ. Ξ, 340). Τελικά βρίσκεται μια άλλη λύση που συμβίβαζε και το επείγον του πράγματος αλλά και τη σεμνοτυφία της Ήρας.

Ξαπλώνουν πάνω στη φρέσκια χλόη, «λωτόν θ’ ερσήεντα (δροσερόν) ιδέ κρόκον, η δ’ υάκινθον» πυκνό και μαλακό, και τυλίγονται μ’ ένα χρυσό σύννεφο αδιαπέραστο από τις ακτίνες του ήλιου, και πολύ περισσότερο από τα αδιάκριτα βλέμματα, χωρίς να σκεφτεί ο Δίας ότι τυλιγμένον μέσα στο χρυσό σύννεφο δεν τον έβλεπαν, βέβαια, αλλά δεν έβλεπε κι εκείνος τι γινόταν στην Τροία. Δαμασμένος από τον έρωτα και τον ύπνο ο Δίας κοιμόταν ήσυχος, κρατώντας στην αγκαλιά του την Ήρα. Ο Ύπνος, δασκαλεμένος από πριν, τρέχει και ειδοποιεί τον Ποσειδώνα που προστάτευε τους Αχαιούς. Οι τελευταίοι περνούν στην αντεπίθεση και απωθούν τους Τρώες μέχρι τα τείχη της πόλης τους.

Εκείνη τη στιγμή ξυπνά ο Δίας, πετάγεται πάνω, βλέπει τον Ποσειδώνα με το μέρος των Αργείων, αγριοκοιτάζει την Ήρα και της λέει: «πολύ πρόστυχος ήταν ο δόλος σου Ήρα (Ιλ. 9,14) και δεν ξέρω αν δε σε ξαναδείρω με το λουρί. Ή μήπως ξέχασες τότε που σε κρέμασα ψηλά από τα πόδια;» Την απειλεί ότι θα της κάνει και άλλα πολλά για να σταματήσει τις απάτες, και για να δει ότι δεν θα κερδίσει τίποτα με τον έρωτα και το κρεβάτι «ην (ευνήν) εμίγης ελθούσα θεών άπο και με ηπάτησας». (Ιλ. Ο, 32-33) Η Ήρα προσποιείται την τρομαγμένη, και του ορκίζεται στο «στεφάνι» τους, «το μεν ουκ αν εγώ ποτέ μαψ ομόσαιμι» (που πάνω του ποτέ όρκο ψεύτικο δεν παίρνω) (Ιλ. Ο, 40) πως όλα αυτά τα έκανε ο Ποσειδώνας! Ο Δίας χαμογελάει και… έκτοτε η ιστορία συνεχίζεται.

Άλλες πτυχές της Ομηρικής ψυχής

Παρ’ όλον ότι οι ομηρικοί ήρωες και ο κόσμος τους ζούσαν σ’ ένα σκληρό περιβάλλον, και για να μπορέσουν να επιβιώσουν έπρεπε να είναι ψυχικά ανάλογα προετοιμασμένοι, εν τούτοις βλέπουμε και σκηνές που φωτίζουν και από άλλη πλευρά την ομηρική ψυχή. Ο Αχιλλέας αγαπάει τη μητέρα του, και το δείχνει. Σε στιγμές μεγάλης θλίψης προσεύχεται σ’ αυτήν (Ιλ. Α, 351). Ο Χρύσης προσφέρει λύτρα αμέτρητα για να πάρει πίσω τη Χρυσηΐδα, την κόρη του. (Ιλ. Α, 13)

Και σε πολλές άλλες περιπτώσεις βλέπουμε μέσα σ’ εκείνες τις θηριώδεις ψυχές ότι κρύβονταν και τρυφερότητα λίγη ή πολλή, κυρίως για συγγενείς εξ αίματος, πρώτου, το πολύ και δεύτερου βαθμού. Δεν έλειπαν όμως και οι οπορτουνιστικές σκέψεις. Άλλωστε είναι κι αυτές τόσο ανθρώπινες. Η χήρα Βρισηίδα κλαίει και χτυπιέται πάνω στο νεκρό του Πάτροκλου, γιατί της είχε υποσχεθεί ότι θα… την πάντρευε με τον Αχιλλέα, που είχε σκοτώσει τον άντρα και τρία αδέλφια της (Ιλ. Τ, 287-98).

Υπήρχαν όμως και περιπτώσεις άγριου μίσους. Ο Αγαμέμνων παραπονείται για τη συμπεριφορά της γυναίκας του και την αποκαλεί «σκύλα» (Οδ. λ, 409). Σε μιαν άλλη σκηνή μας δίνει ο Όμηρος τη φοβερή εικόνα μιας μάνας, της Αλθαίας, να κλαίει, και γονατισμένη να χτυπάει τη γη με τα χέρια της, καλώντας τον Άδη και την Περσεφόνη να σκοτώσουν το γιο της τον Μελέαγρο, επειδή της είχε σκοτώσει στη μάχη τον αδελφό της (Ιλ. I, 587-8).

Έρως και Ψυχή, γλυπτό του Αντόνιο Κανόβα (Antonio Canova)

Ο σαρκικός έρωτας, το sex

Αναφέραμε πάρα πάνω τον πλατωνικό έρωτα και τον συζυγικό οικογενειακό έρωτα, έτσι όπως τους απαντούμε στα Έπη. Μένει τώρα ν’ ασχοληθούμε και με τον σαρκικό έρωτα, αυτόν που διεθνώς πια ονομάζουμε sex και που απασχολεί σημαντικό αριθμό στίχων. Σ’ αυτόν τον έρωτα μπορούσε βέβαια να συνυπάρχει και η τρυφερότητα, η αγάπη, η συμπάθεια ή κάποιο άλλο ευγενές αίσθημα, αλλά δεν ήταν αναγκαίο.

Οι γυναίκες

Δίας και Δανάη

Τις γυναίκες τις αποκτούσαν ή με το σπαθί τους, και οι εκστρατείες είχαν σχεδόν αποκλειστικό σκοπό την αρπαγή γυναικών (Οδ. λ, 403). Οι σκηνές του Αγαμέμνονα είναι γεμάτες με γυναίκες (Ιλ. Β, 225). Και ο Αχιλλέας απειλεί ότι θα φορτώσει τα καράβια του με χαλκό, χρυσάφι, σίδερο και όμορφες γυναίκες, και θα φύγει για την πατρίδα του (Ιλ. I, 365). Ή τις κέρδιζαν στους αγώνες όταν έπαθλο ήταν μια ή περισσότερες γυναίκες. Ένα αμάξι με δυο άλογα ή μια γυναίκα του κρεβατιού αθλοθετεί ο Αγαμέμνων (Ιλ. Ε, 291). Ένα τρίποδα ή μια γυναίκα αθλοθετούν όταν πεθάνει κανένας τρανός (Ιλ. Χ, 164). Επτά γυναίκες που να ξέρουν λεπτές εργασίες προσφέρει ο Αγαμέμνων στον Αχιλλέα για να τον εξευμενίσει (Ιλ. I, 270), και του υπόσχεται άλλες είκοσι μετά την κατάληψη της Τροίας. Χώρια που του χαρίζει και μια από τις τρεις κόρες του, όποια θέλει (Ιλ. I, 284).

Ένας τρίποδας με αφτιά και μια καλή γυναίκα, ειδικευμένη σε λεπτές εργασίες, ορίζεται σαν πρώτο έπαθλο στους αγώνες αρματοδρομίας που οργάνωσε ο Αχιλλέας κατά την ταφή του Πάτροκλου (Ψ, 263). Άλλοτε πάλι τις αγόραζαν, κι έτσι βλέπουμε τον Ιφιδάμα, να πληρώνει για τη γυναίκα του, την κόρη του Κισσέα, 100 βόδια, και υπόσχεται και 1000 γιδοπρόβατα (Ιλ. Λ, 244). Την Ευρύκλεια, «που μόλις είχε βγάλει χνούδι», την αγόρασε ο Λαέρτης για 20 βόδια (Οδ. α, 430).

Κατά κανόνα, για να πάρουν μια γυναίκα έπρεπε να πληρώσουν, με μοναδική εξαίρεση τον Αγαμέμνονα, που υπόσχεται να δώσει πολλά στον Αχιλλέα, αν θελήσει να παντρευτεί μια από τις τρεις κόρες του* (Ιλ. I, 148). Ένας από τους λόγους που οι Μνηστήρες αποφεύγουν να πάνε να ζητήσουν την Πηνελόπη επίσημα από τους δικούς της, τον πατέρα της Ικάριο και τ’ αδέρφια της είναι και αυτός. Το ότι δηλαδή έπρεπε να πληρώσουν για να την πάρουν και μάλιστα πολλά (Οδ. β, 52), χώρια που το δικαίωμα επιλογής το είχε ο Ικάριος. Ενώ πολιορκώντας την στην Ιθάκη, και πιο ευχάριστα περνούσαν και δεν πλήρωναν ούτε μια δραχμή.

* Ο Αγαμέμνων αναφέρεται στις τρεις κόρες του, την Ηλέκτρα, την Χρυσόθεμι και την Λαοδίκεια. Την άλλη κόρη του, την Ιφιγένεια είχε θυσιάσει στην Αυλίδα.

Χωρισμός των γυναικών κατά κατηγορίες

Η ωραία Ελένη

Τις γυναίκες τις χώριζαν σε τρεις κατηγορίες, τρεις ποιότητες. Η πρώτη περιελάμβανε τις γυναίκες του κρεβατιού, που ήσαν και οι ακριβότερες. Η δεύτερη εκείνες που ήξεραν να πάρουν τα χέρια τους και να κάνουν κάποια λεπτή εργασία. Και τέτοιες περίφημες ήσαν οι γυναίκες της Λέσβου (Ιλ. I, 270), και της νήσου των Φαιάκων (Οδ. η, 109-10), αν και από αυτές τις τελευταίες, σκλάβες δεν αναφέρονται. Και τέλος, η τρίτη κατηγορία, όλες τις άλλες, που τις χρησιμοποιούσαν κυρίως για να αλέθουν στους χειρόμυλους (Οδ. υ, 110), και άλλες χοντροδουλειές. Μερικές προορίζονταν για πιο σύνθετες ασχολίες. Ο Αγαμέμνων θέλει τη Χρυσηΐδα και για να υφαίνει και για να κοιμάται μαζί του (Ιλ. Α, 31).

Εκτός από μια περίπτωση, δεν αναφέρονται γυναίκες σε γεωργικές εργασίες, κάτι που αργότερα ήταν ο κανόνας. Η εξαίρεση είναι εκείνη όπου η δούλα του πατέρα του Εύμαιου συνελήφθη από ληστές «αγρόθεν ερχομένη» (Οδ. β, 427). Δεν είναι αρκετά ισχυρό αποδεικτικό στοιχείο, αλλά δεν έχουμε κι άλλο. Και για να σχηματίσουμε μιαν ιδέα, έστω και αμυδρά, του κόστους μιας γυναίκας θα προσθέσουμε την εξής πληροφορία. Ένας μεγάλος τρίποδας άξιζε τόσο όσο και 12 βόδια, μια σκλάβα καλή, τέσσερα βόδια (Ιλ. Ψ, 702). Και στο Ιλ. Ψ, 752 μαθαίνουμε πως ένα βόδι άξιζε μισό χρυσό τάλαντο. Από τις πληροφορίες αυτές, κάνοντας μιαν αναγωγή του βοδιού σε πιθανή ποσότητα κρέατος, έχουμε μια πολύ θολή πληροφορία για το ποια ήταν η αγοραστική αξία του τάλαντου, και ποια μιας σημερινής καλής γυναίκας. Εκτός των αρετών που αναφέρθηκαν πάρα πάνω, και η παρθενία ήταν ένας συντελεστικός παράγων στην κοστολόγηση μιας γυναίκας (Ιλ. I, 132). Ο Αγαμέμνων υπόσχεται ότι η Βρισηίδα είναι απείραχτη όταν την επιστρέφει στον Αχιλλέα, «παρ’ όλον ότι το αντίθετο είναι φυσικό να γίνεται ανάμεσα στους άντρες και τις γυναίκες» (Ιλ. I, 276). Πλην της παρθενίας, το ανάστημα, η επιδεξιότητα στα χέρια, το μυαλό, τα έργα, έπαιζαν αποφασιστικό ρόλο στον Αγαμέμνονα, και γι’ αυτό δηλώνει ότι προτιμά τη Χρυσηΐδα από την Κλυταιμνήστρα (Ιλ. Α, 113).

Τέλος και η ομορφιά ήταν ένας σημαντικός παράγοντας, και φυσικά όμορφες γυναίκες εθεωρούντο -ποιες άλλες; – οι Μωραΐτισσες. «Αχαΐδα καλλιγύναικα» αναφέρει ο Όμηρος (Ιλ. Γ, 75, 258). Και τα νιάτα, φυσικά, έπαιζαν κι αυτά το ρόλο τους. Και ο Οδυσσέας είχε την ειλικρίνεια να δηλώσει στην Καλυψώ: «Συμπάθα λατρευτή θεά. Καλά κι εγώ το ξέρω σαν πόσο φαίνεται άσχημη μπροστά σου η Πηνελόπη στ’ ανάστημα και τη μορφή, τις δυο σας όποιος συγκρίνει θνητή είναι εκείνη, μα θεά κι αγέραστη είσαι ατή σου» (Οδ. ε, 215-16)

To sex

Φαίνεται πως στο σημείο αυτό οι ομηρικοί ήρωες είχαν προχωρημένες αντιλήψεις. Γι’ αυτό και η Θέτις συνιστά στο γιο της Αχιλλέα: «Αγαθόν δε γυναίκα περ’ εν φιλότητι μίσγεσθαι» ( γιατί είναι καλό να συνευρίσκεται κανείς με γυναίκα που αγαπά). (Ιλ. Ω, 130) Συμβουλή που δεν πάει χαμένη, γιατί ο Αχιλλέας, παρ’ όλα τα κλάματα για τον Πάτροκλο, παίρνει και τη Βρισηίδα δίπλα του, όταν πέφτει να κοιμηθεί, για να τον πάρει ο ύπνος (Ιλ. Ω, 676). Αυτή η σύσταση της Θέτιδας εύρισκε πλήρη εφαρμογή, όχι μόνο στους άντρες, αλλά και στις κοπέλες, για τις οποίες γράφει ο Όμηρος: «ευνή και φιλότητι, τας τε φρένας ηπεροπεύει θηλυτέρησι γυναιξί, και η κ’ ευεργός έησιν» που θα πεί: «…(το κρεβάτι και ο έρωτας) τα κάνουν αυτά, τα μυαλά των κοριτσιών να στρίψουν κι ας ήταν πρώτα φρόνιμα» (Οδ. ο, 421)

Σκηνή από συμπόσιο. Τέλος 6ου αιώνα π.χ. Βασιλικό Μουσείο Τέχνης και Ιστορίας, Βρυξέλες.

Τη συμβουλή που είπαμε πάρα πάνω ότι η Θέτις έδωσε στο γιο της τον Αχιλλέα, την είχε από τον πατέρα της τον Δία, του οποίου οι κατακτήσεις υπερβαίνουν σε αριθμό όλων των άλλων θεών. Μόνος του καυχόμενος αναφέρει τους δεσμούς του με τη γυναίκα του Ιξίονα – δεν θυμάται τ’ όνομα της – τη Δανάη με τα ωραία πόδια, την κόρη του Φοίνικα – ούτε αυτηνής θυμάται τ’ όνομα, κι ας του γέννησε τον Μίνωα και τον Ραδάμανθυ – τη Σεμέλη, την Αλμήνη, τη Δήμητρα, τη Λητώ (Ιλ. Ξ, 307-27), τη Λαοδάμεια (Ιλ. Ζ, 197), την Αντιόπη (Οδ. λ, 260).

Σκηνή από συμπόσιο, λεπτομέρεια. Τέλος 6ου αιώνα π.χ.

Όλες αυτές οι συναντήσεις, όχι μόνο του Δία αλλά και των άλλων θεών και ημιθέων, είχαν σαν αποτέλεσμα να γεννιούνται εκάστοτε από ένα έως δύο παιδιά, γεγονός που αποδεικνύει ότι: «ουκ αποφώλιαι ευναί αθανάτων», που σημαίνει σ’ ελεύθερη μετάφραση πως «οι θεοί δεν παίζαν στο κρεβάτι» (Οδ. λ, 249). Τελικά, από τη σωρεία των ερωτικών περιπετειών που συναντούμε στον Όμηρο αναφέρουμε: Τον Άρη με την Αστυόχη (Ιλ. Β, 515), «την ντροπαλή παρθένα που γέννησε δυο γιους όταν ανέβηκε στο ανώι να κοιμηθεί και ο θεός Άρης πήγε και πλάγιασε κρυφά μαζί της».

Τον Αγχίση με την Αφροδίτη, που γέννησαν τον Αινεία (Ιλ. Β, 8). Τον Βουκολίωνα με την Αβαρβαρίη (Ιλ. Ζ, 24), τον Βελερεφόντη με την Άντεια (Ιλ. Ζ, 159). Τον Τιθωνό με την Αυγή (Ιλ. Λ, 1· Οδ. ε, 1). Τον Σπερχειό με την Πολυδώρα (Ιλ. Π, 175). Τον Ερμή με την Πολυμήλη (Ιλ. Π, 180). Τον Οδυσσέα με την Καλυψώ, που ο δεσμός τους κράτησε επτά χρόνια (Οδ. α, 14, 55). Τον Ποσειδώνα με την Βόωσσα (Οδ. α, 71). Τη Δήμητρα με τον Ιασίωνα (Οδ. ε, 125).

Τον Ποσειδώνα με την Περίβοια (Οδ. η, 57). Τον Ενιπέα με την Τυρώ (Οδ. λ, 235). Τον Ποσειδώνα με την Ιφιμέδεια (Οδ. λ, 305). Την Εριφύλη, που απατούσε τον άνδρα της «επί χρήμασιν» (Οδ. λ, 326). Τον Τιτυό, ο οποίος ξεπλήρωσε στον Δία όλα τα στεφάνια που δεν σεβάστηκε, απλώνοντας χέρι στη Λητώ, την επίσημη μαιτρέσσα του Δία (Οδ. λ, 580). Άσε πια τους Μνηστήρες, που περιμένοντας από τριετίας να πει η Πηνελόπη το ναι έσερναν τις σκλάβες «αεικελίως κατά δώματα καλά» (απρεπώς, ανάρμοστα προς τα ωραία δωμάτια) (Οδ. π, 108). Εδώ όμως σταματά το κουτσομπολιό αυτό. Αυτό το «ποιος, πού, ποιαν».

Τα νόθα

Κάτω από αυτές τις τόσο διαδεδομένες στον Ομηρικό κόσμο συναντήσεις Θεών με θνητές, και με τις συνέπειές τους, νομίζω πως θα πρέπει να δούμε τις τόσο φυσικές προγαμιαίες ή εξωσυζυγικές σχέσεις, που τα προϊόντα τους έσπευδαν να τα περιβάλουν με θεϊκή ιδιότητα, για να τα προστατέψουν, και να προστατευθούν και οι ίδιες οι μητέρες, από την οργή του περιβάλλοντος. Η λύση αυτή, η αναγνώριση δηλαδή της θείας επέμβασης στη γέννηση του νεογνού, απήλλασσε και τους άνδρες από την υποχρέωση να παίξουν αυτόν τον δυσάρεστο ρόλο του αρσενικού τιμωρού και εκδικητή. Βόλευε όλο τον κόσμο. Και το μικρό, και τη μητέρα, και τον μη πατέρα.

Καμιά φορά, οι γείτονες ήσαν κάπως δύσπιστοι και είχαν αμφιβολίες για την πατρότητα του νεογέννητου. Όπως στην περίπτωση της Πολυδώρας της αδελφής του Αχιλλέα, που παρ’ όλη την επιμονή της ότι ο Μενέσθιος ήταν γιος του άντρα της του Βώρου, δεν έπεισε κανέναν. Ήταν κοινό μυστικό πως τον είχε συλλάβει με τον «ακούραστο» Σπερχειό (Ιλ. Π, 175).

Μια περίπτωση συζυγικής τρυφερότητας και αφοσίωσης είναι και η Θεανώ, που για χάρη του άντρα της Αντήνορα, του μεγάλωσε το νόθο γιο του, εξ ίσου φροντισμένα με τα δικά της παιδιά (Ιλ. Ε, 70). Νόθος ήταν και ο Μέδοντας ο νόθος γιος του Οϊλέα, βασιλιά της Θαυμακίας (Δομοκός) (Ιλ. Β, 727), και ο Τεύκρος ο γιος του Τελαμώνα (Ιλ. Θ, 284).

Το ρεκόρ στα νόθα, το είχε ο Πρίαμος, ο οποίος είχε πενήντα παιδιά, εξ ων, δέκα εννέα ομομήτρια. Τα άλλα όλα νόθα. (Ιλ. Ω, 495) Τα παιδιά, γνήσια και νόθα, συνήθως μεγάλωναν μαζί, χωρίς διακρίσεις. Αλλά όταν ερχόταν η ώρα της διανομής της πατρικής περιουσίας «…μα λιγοστά σε μένα μου δώσανε στη μοιρασιά κι ένα του σπίτι μόνο» (Οδ. ξ, 210), παραπονείται στη φανταστική του διήγηση ο Οδυσσέας, που σημαίνει, πως ήταν συνηθισμένο να γίνεται έτσι στην πραγματικότητα.

Απαγωγές

Ο Πάρης και η ωραία Ελένη , Jacques-Louis David, 1788.

Καμιά φορά ο ερωτικός παροξυσμός οδηγούσε και σε απαγωγή της κόρης, η οποία φεύγουσα συναπεκόμιζε και όσα τιμαλφή προλάβαινε. Τέτοια ήταν και η περίπτωση της Ελένης, που φεύγοντας με τον Πάρι, του σηκώνει το σπίτι του Μενέλαου, αφήνοντάς του μόνο το μικρό κοριτσάκι τους την Ερμιόνη. (Ιλ. Γ, 175) Αργότερα, νοσταλγεί τον… Μενέλαο (Ιλ. Γ, 139), και αναγνωρίζει την άπρεπη συμπεριφορά της, «τα αίσχεα και ανείδεά της» ( τις αισχρές και άσχημες πράξεις της). (Ιλ. Γ, 242) Οι τύψεις όμως αυτές δεν την εμποδίζουν να καταφύγει στην κρεβατοκάμαρα του Πάρι, διαμαρτυρόμενη καθ’ οδόν στη θεά Αφροδίτη, γιατί την… έσπρωχνε προς τα εκεί (Ιλ. Γ, 395-420). Εκεί την περίμενε ο Πάρις, ο οποίος αφού τη γλύτωσε παρά τρίχα στη μονομαχία του με το Μενέλαο, είναι τώρα εκτός εαυτού από ερωτική διάθεση, και επίμονα απαιτεί από την Ελένη «εδώ και τώρα».

Ο έρωτας και το θέατρο

Ανυπέρβλητη σε νάζι και υποκρισία είναι η σκηνή που ακολουθεί. Η Ελένη, παρ’ όλες τις διαμαρτυρίες και τις κατάρες κατά του Πάρι, που της λέει με κατεβασμένα μάτια, «όσσε πάλιν κλίνασα», τον ακολουθεί και στο σκαλιστό κρεβάτι (Ιλ. Γ, 448). Και όλα αυτά καθ’ ον χρόνον η μάχη μαινόταν έξω από τα τείχη, και ο Μενέλαος έψαχνε ανάμεσα στους Τρώες πολεμιστές, να τον βρει. Ο Έρωτας θέλει και λίγο θέατρο.

Γι’ αυτό και ο Όμηρος βάζει τη θεά Αφροδίτη να λαβαίνει μέρος στη… μάχη, και μάλιστα να τραυματίζεται στο χέρι (Ιλ. Ε, 335). Μεταφέρεται με ασθενοφόρο της εποχής, και συγκεκριμένως με τα άλογα του Άρη, εσπευσμένως στον Όλυμπο, όπου ο πατέρας της ο Δίας της λέει: «Δεν είναι για σε παιδάκι μου τα έργα του πολέμου. Συ τις ευχάριστες δουλειές του γάμου να κοιτάζεις». (Ιλ. Ε, 429)

Aphrodite, National Archaeological Museum of Athens

Η Αφροδίτη σαν θεά του Έρωτα ήταν άφθαστη σε τερτίπια ερωτικά και τις σχετικές γνώσεις, που τις διέθετε μάλιστα αφιλοκερδώς. Η Ήρα καταφεύγει στις συμβουλές της, προκειμένου να ξυπνήσει το συζυγικό ενδιαφέρον του Δία (Ιλ. Ξ, 215). Το θέατρο όμως αυτό θέλει και προσοχή και δεν πρέπει να το αφήνουμε να φτάνει στα άκρα. Σε μια θεατρική χειρονομία, ο Πάρις καλεί σε μονομαχία τον Μενέλαο, και γλυτώνει ως εκ θαύματος (Ιλ. Γ, 69 κ.ε.).

Εκεί όμως που το θέατρο φτάνει στην αποκορύφωσή του, είναι στη σκηνή όπου ο Οδυσσέας, «επεί ουκέτι ήνδανε νύμφη», (γιατί του γύρισε η καρδιά να ζει με την νεράιδα, με δικά μας λόγια, αφού βαρέθηκε να ζει εφτά χρόνια με την Καλυψώ, κι ας ήτανε Νεράιδα), άρχισε να χρησιμοποιεί τα μεγάλα μέσα. Κατέβαινε κάτω στην παραλία, και: «Όλη μέρα κάθονταν σε βράχους σ’ ακρογιάλια με κλάμα, πόνους, στεναγμούς, σπαράζοντας τα στήθια». Αλλά τη νύχτα κατ’ ανάγκην, «μέσα στις όμορφες σπηλιές μαζί της εκοιμόταν, χωρίς να θέλει αυτός εκείνη το ζητούσε» (Οδ. ε, 154-5).

Τα ίδια επαναλαμβάνονται αργότερα και με την Κίρκη (Οδ. ι, 3), της οποίας δεν αρνείται τας αγκάλας, τη συμβουλή του Ερμή ακολουθώντας (Οδ. κ. 297), και την πρόταση της ίδιας: «να πάμε στο κρεβάτι μου μαζί να κοιμηθούμε, το στρώμα και τ’ αγκάλιασμα κάθε υποψία να σβήσουν» (Οδ. κ, 3). Έτσι κι έγινε. «Και τότε εκεί καθίσαμε ολόκληρο ένα χρόνο» (Οδ. κ, 467).

Sensualités raffinées (εκλεπτυσμένη ηδονή, απόλαυση)

Η Πηνελόπη και οι μνηστήρες από τον John William Waterhouse (1912)

Παρ’ όλον ότι οι πολλαπλοί έρωτες που παρεμβάλλονται στα Έπη αφήνουν ελεύθερο έδαφος για την παρεμβολή τολμηρών λεπτομερειών, που τόσο ενθουσιάζουν συγγραφείς και αναγνώστες, εντούτοις δεν τις συναντούμε παρά ελάχιστες φορές, κι εκείνες υπονοούμενες. Μια φορά στην Ιλιάδα (Ιλ. Τ, 261-3), ορκίζεται ο Αγαμέμνων: «Μη μεν εγώ κούρη Βρισηίδι χείρ’ επέκεινα ούτ’ ευνής πρόφασιν κεχρημένος ούτε τευ άλλου αλλ’ έμεν’ απροτίμαστος ενί κλισίησιν εμήσιν».

Μια άλλη πληροφορία που εμφανίζει τον Αχιλλέα να κοιμάται με την Διομήδη, και τον Πάτροκλο με την Ίφη στην ίδια σκηνή (Ιλ. I, 662-7), δεν μπορεί να στηρίξει κατηγορία για amours en commun (κοινοί έρωτες), αν και τίποτα δεν τους αποκλείει. Και τέλος μια τρίτη. Ασφαλώς δεν έβαλε τυχαία ο Όμηρος την Πηνελόπη να αναγνωρίζει τον Οδυσσέα, μόνο όταν της έκανε περιγραφή του κρεβατιού τους (Οδ. ψ, 205).

Κάποια αλληγορία κρύβεται πίσω από τους στίχους αυτούς. Μόνο από τις λεπτομέρειες της περιγραφής πείθεται η Πηνελόπη για την ταυτότητα του Οδυσσέα, και: «εκείνοι τότε, στο παλιό κρεβάτι με λαχτάρα, της παντρειάς θυμήθηκαν την ορισμένη τάξη» (Οδ. ψ, 296). Από την αποφυγή της παράθεσης τέτοιων λεπτομερειών, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι τα Έπη, στη μορφή τουλάχιστον που τα κληρονομήσαμε, προορίζονταν για συντηρητικό ακροατήριο.

Η ομοφυλοφιλία

Άνδρας διεγείρει ένα αγόρι. Μουσείο Ashmolean, Οξφόρδη. Γύρω στα 480 π.χ.

Σ’ όλα τα Έπη συναντούμε δύο σχετικούς υπαινιγμούς. Ο πρώτος, στους στίχους (Ιλ. Ε, 266), εκεί που ο Δίας αρπάζει το ωραίο βοσκόπουλο, τον Γανυμήδη, τον γιο του Τρώα, και για αποζημίωση δίνει στον συγκαταβατικό πατέρα μια περίφημη ράτσα αλόγων, του Αχιλλέα με τον Πάτροκλο, που και μεγαλύτερός του ήταν (Ιλ, Λ, 787) και ιατρικές γνώσεις είχε (Ιλ. Λ, 830). Οι υπερβολές του πένθους του Αχιλλέα για τον φίλο που έχασε, γεννούν μερικές αμφιβολίες. Οι πράξεις του Αχιλλέα μέχρι ποίου σημείου μπορούν να θεωρηθούν πράξεις ανθρώπου οργίλου που δεν ελέγχει εαυτόν; Ή είναι πραγματικά δείγματα βαθειάς ερωτικής απελπισίας; Ας δούμε τους σχετικούς στίχους: Στο στίχο (Ιλ. Π, 247) ο Αχιλλέας προσεύχεται στο Δία «ασκηθής μοι έπειτα θοάς επί νήας ίκοιτο» (μετά την μάχη ας μου γυρίσει γερός – ο Πάτροκλος- κοντά στα γρήγορα καράβια).

Στους στίχους (Ιλ. Τ, 317 κ.ε.) στους οποίους, αναφερόμενος ο Αχιλλέας στις αρετές του νεκρού Πάτροκλου, λέει: «Φίλτατ’ εταίρων»… μου έφερνες νόστιμο φαγητό μέσα στη σκηνή γρήγορα και πρόθυμα. Και παρακάτω: «αυτόν (τον Πάτροκλο) εγώ δεν θα τον ξεχάσω, ούτε ζωντανός, ούτε πεθαμένος» (Ιλ. Χ, 388) Και τώρα η πολυσυζητημένη σκηνή της εμφάνισης του φάντασματος του Πάτροκλου (Ιλ. Ψ, 69). Εμφανίζεται το φάντασμα και λέει του κοιμισμένου Αχιλλέα: «Κοιμάσαι, αλλά με ξέχασες, Αχιλλέα. Όσο ζούσα με φρόντιζες. Τώρα που πέθανα όχι πια. Θάψε με όσο μπορείς πιο γρήγορα για να περάσω τις Πύλες του Άδη». «Ζωντανοί πια δε θα συσκεφτούμε μακριά από τους αγαπημένους συντρόφους». Και ακόμη τον παρακαλεί: «Μη εμά σων επάνευθε τιθήμεναι οστέ, Αχίλλευ» (Τα κόκκαλά μου να μη μπουν χωριστά από τα δικά σου). (Ιλ. Ψ, 83)

Μέχρις εδώ δεν μπορεί να βρει κανείς στη σχέση Αχιλλέα – Πάτροκλου τίποτ’ άλλο από μια μεγάλη φιλία. Οι στίχοι όμως (Ιλ. Ψ, 97) αφήνουν ανοιχτό ένα παραθυράκι: «αλλά μοι άσσον στήθι^– μίνυν θά περ αμφιβαλόντε αλλήλους ολοοίο τεταρπώμεθα γόοιο» (αλλά στάσου πιο κοντά μου. Για λίγο. Κι αγκαλιασμένοι ας παρηγορηθούμε κλαίγοντας), λέει ο Αχιλλέας στο φάντασμα του Πάτροκλου. Ένα δεύτερο παραθυράκι ανοίγουν οι στίχοι (Ιλ. Ω, 6). Ο Αχιλλέας δεν μπορεί να κοιμηθεί και στριφογυρίζει πάνω στο κρεβάτι του: «Πατρόκλου ποθέων ανδρότητά τε και μένος ευ ηδ’ οπόσα τολύπευσε συν αυτώ και πάθεν άλγεα» (ποθώντας ή θυμούμενος τον ανδρισμό ή την γενναιότητα και το θάρρος του Πατρόκλου και όσα υπέφερε μαζί του και όσους γνώρισε πόνους).

Αν δοθεί η πονηρά ερμηνεία εις τον όρο «ανδρότητα», τότε εύκολα θα μπορούσε να καταλήξει κανείς στο συμπέρασμα ότι οι θρυλικοί αυτοί φίλοι ήσαν και ομοφυλόφιλοι. Αν όμως δώσουμε στο «ποθέων ανδρότητα και μένος» την ερμηνεία «νοσταλγώντας την παλικαριά και το θάρρος, και τα όσα τραβήξανε μαζί», τότε καταπίπτει η επαρίστερος αυτή σκέψη. Αργότερα, όταν σκοτώθηκε και ο Αχιλλέας, τα οστά του μπαίνουν μαζί με του Πάτροκλου, στον ίδιο αμφιφορέα, σύμφωνα με την εντολή και του Αχιλλέα και του Πατρόκλου.

Ενώ τα οστά του Αντίλοχου, που κι εκείνος ήταν από τους επιστήθιους φίλους του Αχιλλέα, μπαίνουν χωριστά (Οδ. Ω, 76-7). Αλλά είναι τόσο δύσκολο από το λίγο φως που δίνουν τα παραθυράκια αυτά στα σκοτάδια της ανθρώπινης ψυχής, να βγάλει κανείς ένα κατηγορηματικό συμπέρασμα! Πάντως ένα είναι βέβαιο και σαφές. Στα Ομηρικά Έπη αποφεύγουν να θίξουν το θέμα της ομοφυλοφιλίας, κι αυτό μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι το γνώριζαν, αλλά δεν το ευλογούσαν.

Ο έρωτας σαν ποινή ή εκδίκηση

Τα αισθήματα που υποκινούσαν τον έρωτα στους Ομηρικούς ανθρώπους δεν ήσαν πάντα ευγενικά. Υπάρχουν περιπτώσεις που βλέπουμε ήρωες να εμφανίζονται σαν ερωτευμένοι, ενώ στην πραγματικότητα δεν ήταν. Τέτοια είναι η περίπτωση του Αχιλλέα, που την Βρισηίδα δεν την αγαπά, παρ’ ότι δηλώνει «εγώ αυτήν την αγαπούσα μέσα από την καρδιά μου, μ’ όλο που την κέρδισα με το κοντάρι μου» (Ιλ. 1,343), αλλά είναι οργισμένος γιατί θεωρεί τον εαυτό του ταπεινωμένο (Ιλ. Α, 293). Μια δεύτερη περίπτωση είναι εκείνη που ο σοφός Νέστορας παροτρύνει τους Αχαιούς να μη βιάζονται να φύγουν και να γυρίσουν σπίτια τους «πριν τινα παρ’ Τρώων αλόχω κατακοιμηθείναι» ( πριν κανείς πλαγιάσει με κάποια Τρωαδίτισσα) (Ιλ. Β, 355).

Η Ζήλεια

Μαρμάρινο άγαλμα της Αφροδίτης που δείχνει να περιποιείται τα μαλλιά της μετά από μπάνιο. Μουσείο Ρόδου.

Λέγεται πως ο Έρωτας είναι μια από τις ευγενέστερες εκδηλώσεις της ανθρώπινης ψυχής. Συνήθως ο ένας αγαπά, ο άλλος υφίσταται την αγάπη του πρώτου. Ουαί όμως και αλλοίμονο σ’ εκείνον που θα επιχειρήσει να παρεμβληθεί σ’ αυτή την χιλιοτραγουδημένη τρυφερή σχέση. Ή και απλώς τολμήσει να ζητήσει, ο ένας από τους δύο, τη διακοπή, ή και προσωρινή αναστολή, της επιβεβλημένης και αναγκαστικής αυτής αγάπης. Κάπως έτσι γεννιέται η ζήλεια. Πολλοί στίχοι του Ομήρου έχουν αφιερωθεί στην αντίθετη αυτή αλλά και απαραίτητη πλευρά του έρωτα. Σταχυολογούμε όσους μπορούμε.

Ο Αμύντορας, ο πατέρας του γερο-Φοίνικα, είχε οργιστεί εναντίον του γιου του από την εξής αφορμή: Ο Αμύντορας είχε στο σπίτι του μεταξύ του προσωπικού του και μια κοπελίτσα «καλλικόμοιον», κι αδιαφορούσε για τα μαραμένα κάλλη της γυναίκας του. Η τελευταία πείθει το γιο της να πλαγιάσει με την κοπελίτσα πρώτος αυτός ώστε να σιχαθεί το γέρο. Έτσι κι έγινε. Το έμαθε όμως ο γέρος και τον καταριέται. Κι ο γιος αναγκάζεται να εγκαταλείψει το σπίτι (Ιλ. 1,448-75).

Ο Λαέρτης είχε αγοράσει μια νεαρή σκλάβα «πρωτόχνουδη», με την οποία όμως απέφυγε να κοιμηθεί, για να μη ζηλέψει η γυναίκα του η Αντίκλεια, η μητέρα του Οδυσσέα (Οδ. α, 430).

Η μικρή Ευρύκλεια όμως, δεν ξέρω πώς τα κατάφερε, και είχε γάλα για να θηλάσει τον Οδυσσέα όταν ήταν βρέφος (Οδ. τ, 4). Δεν ζήλευαν όμως μόνο οι άνθρωποι. Ζήλευαν και οι θεοί. Οργισμένη η Καλυψώ τους στηλιτεύει: «Σκληροί θεοί, ζηλιάρηδες, πιο πάνω σεις απ’ όλους, / που σκάζετε με τις θεές, αν με θνητό πλαγιάσουν / κι αν ίσως κάμει ομόκλινο κι αν πάρει στο κρεβάτι της καμιά τον ποθητό της» (Οδ. ε, 118).

Ζηλιάρης όμως ήταν και ο Δίας, που δεν θα το περίμενε κανείς. Έτσι, κι όταν η Δήμητρα… «πήγε σε βαθυχόρταρο χωράφι να πλαγιάσει / με τον Ιασίονα αγκαλιά, καμένη από την αγάπη / τόμαθε ο Δίας στη στιγμή, και μ’ ένα αστροπελέκι / καυτό χτυπώντας τούσβησε τη νιότη του κι εκείνου. / Τώρα έτσι πάλε σκάσατε, θεοί, μαζί μου, πόχω / άνδρα θνητόν…», τους καταμαρτυρεί η Πηνελόπη (Οδ. ε, 125).

Λόγους να ζηλεύει και ν’ ανησυχεί είχε και ο Αγαμέμνων. Γι’ αυτό κι όταν έφευγε για την Τροία, ανέθεσε σ’ έναν τραγουδιστή, άνθρωπο της εμπιστοσύνης του, την παρακολούθηση της γυναίκας του Κλυταιμνήστρας. «Κι όταν μια μέρα η μοίρα της την έσπρωξε να πέσει / (στην αγκαλιά του Αίγισθου) πέταξε τον τραγουδιστή / σ’ ερημονήσι απάνω / κι εκεί τον άφησ’ άσπλαχνα, τα όρνια να τον φάνε» (Οδ. γ, 24).

Μια περίπτωση που ίσως πρέπει να μας απασχολήσει περισσότερο, είναι η ξέφρενη ζήλεια που νιώθει ο Οδυσσέας κυρίως για «τας δμωάς του» ( τις δούλες του). (Οδ. η, 225)

Η πρώτη σκέψη που τον απασχολεί, δεν είναι: τι έκανε η γυναίκα του, αλλά θέλει να μάθει «των γυναικών τη γνώμη». Ποιες γυναίκες τον ατιμάζουν και ποιες όχι (Οδ. π, 304, τ, 497, τ, 500). Όχι μόνον αυτός, αλλά και ο γιος του ο Τηλέμαχος, δείχνει ξεχωριστό ενδιαφέρον για τις ερωτοτροπίες των νεαρών κοριτσιών που είχαν σαν σκλάβες στ’ ανάκτορα. Μεταμφιεσμένος ο Οδυσσέας, άκουγε τις δούλες που ξεπόρτιζαν το βράδυ, και «ένδον η κραδίη (του) υλάκτει», και δεν του πήγαινε ύπνος από τη ζήλεια του (Οδ. υ, 5-10).

Η ερμηνεία που δίνει ο Όμηρος μπερδεύει αντί να ξεδιαλύνει τα πράγματα: «Κι ως τρέχει η σκύλα ολόγυρα στα τρυφερά κουτάβια / σα νιώσει ξένο κι αλυχτά κι ορμά να τον δαγκώσει / έτσι αλυχτούσε κι η καρδιά στα στήθια του Δυσσέα / κι έβραζε τις παράνομες δουλειές αυτές να βλέπει» (Οδ. υ, 14-7). Κάτι τέτοιο επαναλαμβάνει απευθυνόμενος στους Μνηστήρες λίγο πριν αρχίσει ο φόνος τους (Οδ . χ, 37).

Αυτή η ζήλεια είναι εκείνη που οδήγησε τον Οδυσσέα στην απόφαση να καταδικάσει εις θάνατον τις δώδεκα κοπέλες, τα δουλάκια, του υπηρετικού προσωπικού των ανακτόρων, με μόνη την κατηγορία ότι «μ’ αγάπες σμίγανε κρυφά με τους Μνηστήρες» (Οδ. χ, 464). Απόφαση που σπεύδει με ικανοποίηση να εκτελέσει ο γιος του Τηλέμαχος, και τις κρεμάει σαν τσίχλες. Κι αυτές λίγο τα πόδια τίναξαν και πέταξε η ψυχή τους» (Οδ. χ, 473). Γιατί όμως; Τραυματισμένος εγωισμός του αρσενικού; Είναι πολύ πιθανόν, γιατί βλέπουμε και τον Τηλέμαχο να ζηλεύει: «…και προτιμώ να πέσω να πεθάνω / παρά τις άνομες δουλειές αυτές να βλέπω πάντα / …τις δούλες / αδιάντροπα να σέρνετε μέσ’ τ’ όμορφο παλάτι», λέει απευθυνόμενος στους Μνηστήρες (Οδ. γ, 316-9).

Στη συγχορδία αυτή της ζήλειας που παίζεται στ’ ανάκτορα μπαίνει και η Ευρύκλεια, η οποία στην επίμονη ερώτηση του Οδυσσέα· «Μόν’ έλα τώρα να μου πεις, απ’ του σπιτιού τις δούλες / ποιες τι ψωμί μου ατίμασαν, και ποιες δεν έχουν κρίμα» (Οδ. χ, 417-8), απαντά: «Πενήντα στο παλάτι σου έχεις γυναίκες δούλες / …/δώδεκα απ’ όλες έπεσαν σ’ αδιαντροπιά μεγάλη» (Οδ. χ, 421- 4). Κι εδώ ο αναγνώστης βλέπει τον Οδυσσέα να ενδιαφέρεται για το τι έκαναν οι δούλες.

Κι ενώ μπορούσε να ρωτήσει τη γριά Ευρύκλεια στην οποίαν είχε και κάθε εμπιστοσύνη, για το τι έκανε η Πηνελόπη με τους τόσους Μνηστήρες, δεν το κάνει, αποφεύγει να μάθει την αλήθεια, συμβιβάζεται με τη βολική και αόριστη σκέψη «ότι ήθελαν να του πάρουν το ταίρι του», και δίνει μια καθαρή εικόνα ενός bon mari. Και η Πηνελόπη καταλαμβάνεται από μια τέτοια άγρια ζήλεια εναντίον της όμορφης Μελανθώς, αλλά εκείνη ήταν καθαρή αντιζηλία, γιατί η Μελανθώ κοιμόταν με τον Ευρύμαχο (Οδ. σ, 32). Αυτά όμως τα είπαμε πάρα πάνω.

Η ζήλεια ήταν μια έκρηξη τραυματισμένου εγωισμού. Τις δούλες όμως τις αγόραζαν, όπως άλλωστε και τη σύζυγο, και αποτελούσαν περιουσιακό στοιχείο. Οι Ομηρικοί ήρωες θα είχαν κάθε λόγο να το βλέπουν να πολλαπλασιάζεται, γιατί το παιδί της δούλας ήταν κι εκείνο δούλος γεννημένος. Γιατί λοιπόν, όχι μόνο δεν το επεδίωκαν, αλλά και αυστηρά το απαγόρευαν; Εκτός από την ψυχολογική εξήγηση που έγινε δεκτή πάρα πάνω, θα πρέπει, νομίζω, να δεχθούμε ακόμη ότι ο ανεξέλεγκτος αριθμός γεννήσεων μέσα σ’ ένα κοινωνικό πυρήνα δημιουργούσε ανεπιθύμητα προβλήματα όχι μόνο επισιτιστικά, αλλά και κοινωνικής ισορροπίας.

Aphrodite and Eros (Pellegrini)

Από τις πιο σπαρταριστές σκηνές ζήλειας στον Όμηρο, είναι εκείνη του Ηφαίστου – Αφροδίτης – Άρη. Θα την αφηγηθούμε περιληπτικά, γιατί είναι λίγο μεγάλη (Οδ. θ, 265 κ.ε.): Ο Άρης «παρασύρει» την Αφροδίτη και ατιμάζουν το στρώμα του άντρα της του Ηφαίστου. Τους βλέπει όμως ο Ήλιος «μιγαζομένους φιλότητι», και το λέει του Ηφαίστου. Θυμώνει ο απατημένος σύζυγος και αποφασίζει να τους συλλάβει έπ’ αυτοφώρω. Και αρχίζει να κατεβαίνει ένα-ένα τα σκαλοπάτια της ζήλειας.

Πρώτα, πιάνει και φτιάχνει ένα αόρατο και άθραυστο δίχτυ και τυλίγει μ’ αυτό, πάνω κάτω και ολόγυρα, το συζυγικό κρεβάτι, και λέει της γυναίκας του ότι έχει δουλειές στη Λήμνο και ότι θα λείψει μερικές ημέρες. Δεν είχε επιβιβαστεί καλά- καλά στο καΐκι, όταν ο Άρης πηγαίνει στο σπίτι του, βρίσκει την Αφροδίτη, και χωρίς περιστροφές της λέει: «Δεύρο, φίλη, λέκτρον δε τραπείομεν ευνηθέντες» (Έλα, αγάπη μου, και πάμε στο κρεβάτι να ξαπλώσουμε). «Είπε, κι εκείνη με χαρά να κοιμηθούν ποθούσε / και στο κρεβάτι ανέβηκαν γλυκό να πάρουν ύπνο».

Μπλέκονται όμως στα δίχτυα του Ηφαίστου και δεν μπορούν πια να αποχωριστούν.

Ο Ήφαιστος επιστρέφει, στέκεται στην εξώπορτα και βάζει τις φωνές, καλώντας τον κόσμο να είναι μάρτυρας της διαπραττομένης μοιχείας, διότι φαίνεται ότι από τότε η Δικονομία απαιτούσε να υπάρχει το στοιχείο του nudus ad nudam ( γυμνός ενώπιον γυμνής). «Ελάτε να δείτε τα ρεζιλίκια (έργα γελαστά) τ’ ανυπόφορα / που εμένα του σακάτη μου κάνει η Αφροδίτη / …/ Δέστε πώς κοιμούνται αγκαλιασμένοι / ανεβασμένοι πάνω στο κρεβάτι μου». Από το σημείο αυτό και πέρα ο Ήφαιστος τα σκαλοπάτια της ζήλειας τα κατεβαίνει δύο-δύο. Τους κρατά δεμένους ώσπου να έρθει ο Δίας, να δει τα χάλια της κόρης του της ξετσίπωτης (κυνώπιδος), και… του επιστρέφει τα δώρα που της είχε κάνει.

Σε λίγο αρχίζουν να μαζεύονται οι θεοί. Από σεμνοτυφία οι θεές δεν πήγαν να δούν το θέαμα (Οδ. ε, 324). Οι θεοί βλέποντας τους δύο μοιχούς δεμένους χωρίς να μπορούν να ξεκολλήσουν ο ένας από τον άλλον, ξεραίνονται στα γέλια, και αναρωτιούνται μεταξύ τους:

«Θάθελες τάχα στα σφιχτά δεσμά πιασμένος νάσαι / αν στο κρεβάτι πλάγιαζες με τη χρυσή Αφροδίτη;» Και ο άλλος απαντά: «Μακάρι αυτό να γίνονταν, κι ας ήμουν τυλιγμένος / με δίχτυα τρεις φορές περισσότερα / κι όλοι ας κοιτάζανε οι θεοί με τις θεές, εγώ όμως / στην αγκαλιά μου τη χρυσή Αφροδίτη νάχω».

Νέα γέλια των θεών υποδέχονται την απάντηση. Επεμβαίνει ο Ποσειδώνας, και προτείνει να δοθεί από τον Άρη μια αποζημίωση στον Ήφαιστο, και αυτός να τον λύσει, και εγγυάται ο ίδιος την πληρωμή της αποζημιώσεως. Ο Ήφαιστος δέχεται και λύνει τους μοιχούς. Πετιούνται απάνω, κι ο Άρης φεύγει για τη Θράκη, «κι η Αφροδίτη γελαστή κατά την Κύπρο πήγε» (Οδ. ε, 362).

Αιμομιξίες

Το φαινόμενο αυτό που δεν λείπει από καμιά κοινωνία, στον Όμηρο το απαντούμε τρεις φορές. Μια τότε που ο Όμηρος γράφει ότι ο Δίας ήταν αδελφός και σύζυγος της Ήρας (Ιλ. Σ, 35). Μια δεύτερη, που ο Αίολος παντρεύει τους γιους του με τις κόρες του (Οδ. κ. 7), και μια τρίτη, του Αλκίνοου που είχε παντρευτεί την ανιψιά του την Αρήτη, κόρη του αδελφού του Ρηξήνορα (Οδ. η, 65).

Τάκης Μαύρος.

Δελτίο Ιστορικών Μελετών Ναυπλίου, τ. 111-114, Μηνιαία έκδοση Δήμου Ναυπλιέων, 1997.

Read Full Post »

Ιερά Μονή Αγίων Αναργύρων Ερμιόνης

Posted in Μοναστήρια, tagged alphaline, Argolikos Arghival Library History and Culture, Greek History, Αργολίδα, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Ερμιόνη, Ερμιονίδα, Εκκλησιαστικά, Εκκλησιαστική Ιστορία, Θρησκεία, Ιερά Μονή Αγίων Αναργύρων Ερμιόνης, Μητρὀπολη Αργολίδας, Μητροπολίτης Ύδρας, Μονές, Μοναστήρια, Ορθοδοξία, Πελοπόννησος on 11 Νοεμβρίου, 2010| Leave a Comment »

Ιερά Μονή Αγίων Αναργύρων Ερμιόνης

Το προσκύνημα στους Αγίους Αναργύρους, το γραφικό Μοναστήρι της Ερμιόνης, για όλους τους πιστούς της περιοχής, μαζί με τη θρησκευτική του ιερότητα, πρόσφερε και τη θεραπευτική του ωφέλεια. Τα νερά της πηγής του φημίζονταν πάντα για ιαματικά. Γιατρεύουν την ψαμμίαση, τη λιθίαση, κάθε νόσημα του ήπατος, της σπλήνας και των νεφρών. Μια πολύτιμη ιδιότητα που εκπορεύεται μέσα από τα έγκατα της γης, χρόνια και χρόνια τώρα, από την ελληνική αρχαιότητα ακόμη. Δεν είναι δύσκολο να συνδέσει κανείς τα προσκυνήματα και τις εκατονταετίες, σε μια μακριά αλυσίδα ευλάβειας και πίστης προς την ιαματική δύναμη του Θεού. Από τον Ασκληπιό ως τους Αγίους Αναργύρους, μια ατέλειωτη σειρά ανθρώπινων καημών, που οδεύει προς τη μεγάλη ελπίδα της ζωής. Και δεν είναι αβάσιμη η υπόθεση, πως σε ναό του Ασκληπιού επάνω, θα πρωτοχτίστηκαν οι Άγιοι Ανάργυροι, που συνεχίζουν με την ιδιότητά τους των θεραπευτών την παράδοση. (Ο Παυσανίας το 2ο αι. μ.Χ. αναφέρει Ασκληπιείο της Αλίκης – Αλιείς ή Χώρα των Αλιέων – της αρχαίας πολιτείας της χτισμένης στη νότια πλευρά του λιμένα Πορτοχέλι).

Το μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων, πάνω από το γαλήνιο κόλπο της Ερμιόνης - Ντιάνα Αντωνακάτου.

Περιγράφοντας όμως ο Παυσανίας τα ιερά της Ερμιόνης δεν αναφέρει κοντά της δικό της ναό του Ασκληπιού. Ωστόσο η Ερμιόνη, η πιο κοντινή πόλη, ζωντανή εξακολουθεί να συνεχίζει την εθνική της θρησκεία, με τα πολλά της ιερά, τους ωραίους ναούς, τα τελετουργικά της μυστήρια εκεί μέσα στο ιερό της το περίφημο, της Χθόνιας Δήμητρας – κοντά το χάσμα της γης απ’ όπου ο Ηρακλής έφερε από τον Άδη τον Κέρβερο. Όπως την είδε ο περιηγητής τη νεότερη Ερμιόνη, πάνω στο λόφο του Πρωνός, και την αρχαιότερη στην άκρη προς το Ποσείδιο, εγκαταλειμένη πια. Χίλια εφτακόσια χρόνια από τότε, η Ερμιόνη συνέχισε αδιάκοπα τη ζωή της, ακολουθώντας τη μοίρα της Αργολίδας μ’ όλες τις ξένες κυριαρχίες. Τ’ όνομά της αλλάχτηκε ύστερα από τη Φραγκοκρατία σε Καστρί: από το κάστρο της που χτίστηκε κοντά στον Άγιο Νικόλα και από πέτρες αρχαίων τειχών και χτιρίων.

Σε καίριο σημείο πάντα έζησε και πρόσφερε στο Εικοσιένα με δικούς της οπλαρχηγούς (τους Μητσαίους). Κι’ αξιώθηκε να γίνει για λίγο έδρα της πρώτης Ελληνικής Κυβερνήσεως. Υπάρχει ακόμη το σπίτι που έγινε η έναρξη της Γ’ Εθνικής Συνελεύσεως (11.2.1827). Τώρα και πάλι με το αρχαίο της πελασγικό όνομα, είναι μια ευχάριστη μικρή πολιτεία, με 2500 ανθρώπους, με ζωή μικτή, αγροτική-ναυτική, και με τουριστική μοίρα. Γεμάτη μνήμες της αρχαιότητας και καθαρό νησιώτικο πρόσωπο, τριγυρισμένη από διπλές θάλασσες και περιβόλια, παραστέκει το ωραίο της μοναστήρι με μιαν ευλάβεια που δεν ξεθώριασε.

Άγνωστο πότε χτίστηκε το μοναστήρι. Δεν υπάρχει μαρτυρία γραφτή να βεβαιώνει το χρόνο. Λέγεται του 11ου αι. Σύμφωνα με την παράδοση ο Δημ. Γ. Βούλγαρης, πρωθυπουργός της Ελλάδος, διαβεβαίωνε ότι είχε δει διάφορες σημειώσεις πάνω σε μεμβράνη όπου αναγραφόταν ότι η μονή είχε χτισθεί τον 11ο αι. Τις σημειώσεις αυτές είχε δείξει στο Βούλγαρη ο ηγούμενος τότε των Αγ. Αναργύρων Χατζή Μακάριος Μπουφογγέλης (1809-1825).*

Το πιο παλιό τμήμα της Μονής είναι ο ίδιος ο βυζαντινός ναός της, με όλες τις αλλαγές, τις μετατροπές και τις επιδιορθώσεις. Μερικοί χρονολογούν τη Μονή του 14ου αι., ενώ φέρουν τα χτίσματα της του 17ου, παρ’ όλο που αναγνωρίζουν ότι τμήματα των τοιχογραφιών της έχουν αγιογραφηθεί παλιότερα.** Παλαιοχριστιανικά διακοσμητικά θέματα, σε τεμάχια, ένθετα στο εξωτερικό του ναού κι’ αλλού, είναι μια μαρτυρία για τη σύνδεση των χτισμάτων με αρχαιότερα που προϋπήρξαν στον ίδιο χώρο.

Ό,τι γνωρίζουμε για τη ζωή και τη λειτουργία των Αγίων Αναργύρων, από γραφτά στοιχεία, αρχίζει από τον 17ο αι. και εδώ. Πολύτιμη η μικρή ιστορική μελέτη του Ιωαν. Βασιλείου, που αναφέραμε, για όλη την περιοχή, και για τη Μονή των Αγίων Αναργύρων ιδιαίτερα, γιατί ο συγγραφέας, στάθηκε κοντά στα γεγονότα του περασμένου αιώνα, τόσο από διηγήσεις συγχρόνων του όσο κι’ από προσωπική επαφή με το χώρο του μοναστηριού, που μελέτησε με αγάπη και γνώση – υπήρξε νομικός. Χρησιμεύει και εδώ, στον περίπατο αυτό προς το κοντινό παρελθόν, σε ότι μπόρεσε να διευκολύνει την ένωση των πιο σημαντικών γεγονότων της ζωής αυτού του Μοναστηριού.

Η Μονή των Αγίων Αναργύρων προσελκύει και σήμερα μέγα πλήθος στα πανηγύρια της: την πρώτη Ιουλίου, την πρώτη Νοεμβρίου και στις δεκατέσσερις του ίδιου μήνα (γιορτή του Αγ. Κωνσταντίνου του Νέου της Ύδρας). Προπαντός στο καλοκαιρινό της και κύριο πανηγύρι, έρχονται από όλη την Ερμιονίδα, από τις Σπέτσες και την Ύδρα, οι πανηγυριώτες. Είναι η εποχή, είναι η θαυμάσια διαδρομή – απ’ όλες τις αφετηρίες η φύση λυρική κι’ ανάλαφρη. Είναι η ίδια η ομορφιά του Μοναστηριού, η θέα που προσφέρει. Είναι και η ακτινοβολία του.

Το εσωτερικό του τρισυπόστατου ναού - Ντιάνα Αντωνακάτου

Σε καίριο σημείο, έχει γειτονικά του λιμάνια, μικρές πολιτείες και νησιά. Ναυτικός και καπεταναΐικος ο κόσμος του Κρανιδιού, της Ερμιόνης, του Πορτοχέλι, των Σπετσών και ιδιαίτερα της Ύδρας, που η ιστορία τους η εμπορική, η ναυτική, αλλά και η εθνική, είναι τόσο συνδεμένη με τη νότια άκρη της Αργολίδας, την Ερμιονίδα, σαν που είταν κομμάτια του ίδιου της του κορμιού.

Το Κρανίδι απέχει 10 χλμ. από την Ερμιόνη. Στην απόσταση αυτή, σχεδόν ανάμεσα, η Μονή των Αγίων Αναργύρων, έχει κοντά της και τα παράλια που οδηγούν στο Πορτοχέλι, το πιο ασφαλισμένο λιμάνι της Ερμιονίδας. Η Κόστα εκεί πλησίον, φέρνει εύκολα τους Σπετσιώτες. Μέχρι ακόμα και τις αρχές του 20ου αιώνα οι καπεταναίοι – προσκυνητές έφερναν τα καράβια τους, στο γειτονικό όρμο της Κουβέρτας, σαν ήθελαν να πάνε στη Μονή. Τα τάματα και τα δώρα τους πλούσια πάντα, παίρναν συχνά το δρόμο κατά κει. Στην επαφή τους με τη στεριά είχαν τους αγίους τους να καταφύγουν για κάθε φόβο και αγωνία που τους έδιναν τα ταξίδια, τόσο γεμάτα κινδύνους ιδίως πριν από το 1821. Κι’ είταν αδύνατο σ’ όλο εκείνο το γεμάτο περιπέτειες διάστημα του ξεσηκωμού, που τόσο πρόσφεραν έμποροι και ναυτικοί, Κρανιδιώτες, Ερμιονείς, Σπετσιώτες και Υδραίοι, να μην είταν στην πρώτη χρεία το άσυλο των Αγίων Αναργύρων με την ιαματική του επί πλέον δύναμη… Στο νάρθηκα, και κάτω από την εικόνα των Αγίων Αναργύρων, πύκνωνε το πλήθος των πιστών κι’ άναβε τα καντήλια της δέησής του. Πριν από την Ερμιόνη, στη διαδρομή από Κρανίδι, μεταξύ του Προφήτη Ηλία και του λόφου των Μύλων (του Πρωνός στην αρχαιότητα), μια διακλάδωση δεξιά οδηγεί στη Μονή. Τρία χιλιόμετρα ανάμεσα από πορτοκαλιές, λεμονιές κι’ ελιές, σχεδόν κοντά στη θάλασσα, προδιαθέτουν τον επισκέπτη ευχάριστα. Γύρω η ανοιχτόκαρδη κι’ αρμονική φύση της Ερμιονίδας πλαισιώνει άλλωστε όλο το ταξίδι, από το Κρανίδι. Από την Ερμιόνη ένας άλλος χωματόδρομος, παραλιακός, περιτρέχει τον όρμο των Αγίων Αναργύρων (Κάπαρη) και φέρνει στη Μονή.

Το καλοζυγισμένο σύνολο που προσφέρουν όλα μαζί τα χτίριά της, καθώς αναπτύσσονται άνετα πάνω στα πρόποδα του κεδροφυτεμένου λόφου της των Αγίων Θεοδώρων, προσκαλεί χαρούμενο και φωτεινό, εναρμονισμένο στο φυσικό περιβάλλον.

Σοβαρή και καλαίσθητη η μορφή της: άσπρα ασβεστωμένα τα διώροφα χτίριά της, κεραμοσκέπαστα περιβάλλουν από νότο, δύση και βορά το ναό της, σε σχήμα Π, χωρίς από μακριά να προδίνουν σύγχρονης μορφής επεμβάσεις. Η κύρια είσοδος, στη βόρια πλευρά του περίβολου, υπόσχεται φιλοξενία και γαλήνη. Αδιατάραχτη ηρεμία γύρω της, αισιόδοξη η απομόνωσή της, γεμάτη ήχους χαρούμενους κοντινής ζωής: ήχοι των κοπαδιών, ήχοι του κάμπου, των περιβολιών κι’ οι μακρινότεροι της θάλασσας – κάπου στην απόσταση η σφυριξιά του πλοίου που φεύγει από την Ερμιόνη, για τη Μονεμβασία ή τον Πειραιά.

Ακόμη και το μικρό νεκροταφείο της Μονής βόρια, με το εκκλησάκι του Άη Βλάσση, μεταφερμένο πάνω σ’ ένα λοφίσκο, προσθέτει σε μιαν αίσθηση ασφάλειας και ηρεμίας που μεταδίδει ο χώρος των Αγίων Αναργύρων. Κάποτε ο χώρος αυτός λεγόταν Φερεμάς. «Των Αγίων Αναργύρων εις τόπον λεγόμενον Φερεμάν εις το Καστρί…» διαβάζεται σε ασημένιο παλιό Αρτοφόριο τής Μονής.

Η σιδερένια ξώπορτα ανοίγει μέσα σ’ ένα προαύλιο. Αριστερά στο διάδρομο υπάρχουν κελλιά και ξενώνες, δεξιά προς τη δύση, ένα κηπάκι και αποθήκες. Μια δεύτερη πύλη στο βάθος, η κύρια θύρα της μονής. Πάνω της υπάρχει μια μαρμάρινη πλάκα εντοιχισμένη (0,50×0,50 περίπου), με χαραγμένο σταυρό και αχρονολόγητη επιγραφή:

ΧΡΙCΤΩ CΩΤΗΡΙ(Ω) ΚΑΙ ΤΟΙC

ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΟΙC ΑΝΑΡΓΥΡΟΙC ΕΚ

ΤΩΝ ΕΝΟΝΤΩΝ

ΕΙC CΤΑΥΡΟΠΗ

ΓΙΟΝ

Η χάραξή της έγινε πιθανόν μετά το 1700. Γνωρίζουμε από το Μεγάλο Κώδικα της Μονής Μεγίστης Λαύρας του Άθω ότι η Αγίων Αναργύρων Ερμιονίδος είναι μετόχι της κατά το 17ο αι. Στην επόμενη εκατονταετία γίνεται «Πατριαρχικόν Σταυροπήγιον». Το Φεβρουάριο του 1720 επί Πατριάρχου Ιερεμία (1716-1726), αυτό το σταυροπήγιο ανανεώνεται.***

Νέα ανανέωσή του, επειδή είχε χαθεί στο μεταξύ το σιγίλλιο, γίνεται από τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε’, Μάρτη του 1798, με ιδιαίτερη μεταχείριση εξ’ αιτίας των πενιχρών οικονομικών της μονής. (Το σιγίλλιο αυτό βρίσκεται στα αρχεία της Μονής Προφήτη Ηλιού του Θεσβίτου της Ύδρας).

Μέσα από το διαβατικό, θολωτό πέρασμα (4 μέτρα περίπου) οδηγείται ο επισκέπτης στο αίθριο των Αγ. Αναργύρων. Ακριβώς πάνω από την εσωτερική πύλη του διαβατικού υπάρχει πλάκα δεύτερη εντοιχισμένη (0,30 Χ 0,50), με ωραίο διακοσμητικό σταυρό και τη συνήθη γραφή: ΙΧ—ΝΚ.

Η αυλή της Μονής, με όλη την τσιμεντόστρωσή της, κρατάει κόσμιο και σοβαρό χαρακτήρα -χωρίς στολίδια ψεύτικα και άνθη υπερβολικά. Γύρω αναπτύσσονται τα χτίρια άνετα. Τα διώροφα, βόρια και πάνω από το διαβατικό κελλιά, με χαγιάτια και κληματαριές γύρω από τις πεσσοστοιχίες των ισογείων τους, καθώς και τα αντίστοιχα της νότιας απέναντι πλευράς, με το καθαρό του ασβέστη πρόσωπό τους, ζεσταίνουν νοικοκυρίστικα τον εσωτερικό χώρο, χωρίς παράτονες επιδείξεις καλαισθησίας.

Στη δυτική πλευρά τα ενώνει ένα άλλο διώροφο χτίριο, χωρίς χαγιάτια, που στεγάζει τη Βιβλιοθήκη και το Ηγουμενείο. Στην ανατολική πλευρά του αίθριου, ο ναός και πίσω του ένας μικρός κήπος. Το πράσινό του ξεκουράζει καθώς έρχεται και ενώνεται προς την ανατολή με το ανοιχτό τοπίο: τα χωράφια, τις ελιές, τα περιβόλια και τη θάλασσα, που τη χαράζει με λευκή πινελιά η άκρη Μπίστι της Ερμιόνης – το Ποσείδιον των αρχαίων.

Δυο πηγάδια με τα ιαματικά νερά τους: το ένα κοντά στο ναό, το άλλο στη ΝΔ γωνία της αυλής. Εφτά σκαλοπάτια χαμηλότερα από το επίπεδό της, βρίσκεται ο ναός των Αγίων Αναργύρων. (Ύψος που θα πήρε η αυλή, με τις προσχώσεις από υλικά στις διάφορες επισκευές και ανοικοδομήσεις των χτιρίων, μέσα στα τόσα χρόνια της ζωής του Μοναστηριού). Όλο το χτίριο του τρισυπόστατου ναού φαίνεται να ξεφεύγει από την αυστηρή λευκότητα του περιβάλλοντος. Σε χρώμα κίτρινο πορτοκαλί βαμμένοι οι τοίχοι του και η αμμοκονία τους υπογραμμισμένη με κόκκινες γραμμές, που μιμούνται ισόδομο λιθοκατασκευή, ψευτίζουν το βυζαντινό οικοδόμημα χωρίς να το ομορφαίνουν.

Στα ΝΔ του νάρθηκα ένα τετράγωνο, οκτάλοβο και χοντροκαμωμένο καμπαναριό εξαφανίζει όλα τα ανισοϋψή επίπεδα της στέγης του σταυρεπίστεγου ναού. Εντοιχισμένη και ορθογραφικά ανεπίληπτη επιγραφή, «υπογράφει» την αδικία που έγινε πάνω στο ωραίο παλιό σχήμα το 1954:

ΕΠΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΚΑΡΑΜΑΝΟΥ ΗΓΟΥΜΕΝΗΣ
ΘΕΚΛΗΣ ΚΑΨΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΩΝ ΕΥΦΗΜΙΑΣ ΔΑΛΛΑ

ΚΑΙ ΕΥΠΡΑΞΙΑΣ ΦΩΤΕΙΝΑΚΗ ΕΠΕΣΚΕΥΑΣΘΗ Ο ΝΑΟΣ

ΚΑΙ ΕΣΤΕΡΕΩΘΗ ΠΡΟΛΗΦΘΕΙΣΗΣ ΤΗΣ ΚΑΤΑΡΡΕΥΣΕΩΣ ΤΩΝ

ΕΚΑΤΕΡΩΘΕΝ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΑΝΗΓΕΡΘΗ ΤΟ ΚΩΔΩΝΟΣΤΑΣΙΟΝ

Μια φωτογραφία του αρχείου της Μονής μαρτυράει δυστυχώς πόσο απλά ωραίος είταν ο παλιός ναός και πόσο απέριττο το δίλοβο καμπαναριό του. Τι κρίμα που δεν είταν πάνω του χαραγμένη τούτη η απλοϊκή και ανορθόγραφη φράση, γραμμένη από τον Παπα-Καλλίνικο (ηγούμενο της Μονής) μέσα στο σημειωματάριό του όπου κρατούσε τους λογαριασμούς.

«1756 Ιουλίου 27 ετούτω το παρόν δευτέροι ήνε του Παπακαλλινίκου και ωπηος το αποξενόσι να έχη την κατάρα του Χριστού και της Παναγίας και των Αγίων Τριακοσίων δεκοχτώ Θεοφόρων Πατέρων και Πάντων των Αγίων». Τι κρίμα που δεν γράφτηκε κι’ αλλού αυτή η φράση του ηγούμενου, που έχει σημειώσει απλά και ταπεινά τον ερχομό του στη Μονή έτσι… «1756 Ιουλίου 13 ετούτο ήλθα εγώ ο ελάχιστος..»

Το καθολικό έχει διαστάσεις 15 Χ 12,50 μ. και είναι συγκροτημένο από τρεις ενωμένους ναούς. Τον μεσαίο κύριο ναό, αφιερωμένο στην Κοίμηση. Το Γεννέσιο του Τιμίου Προδρόμου προς τη νότια πλευρά. Και των Αγίων Αναργύρων στη βόρια: τον αρχαιότερο από τους τρεις. Όλοι είναι σταυρεπίστεγοι. Στον κεντρικό μπροστά υπάρχει νάρθηκας. Το ιερό είναι τρίκογχο. Στη μεσαία ημιεξάγωνη κόγχη του και πάνω από τη μονόλοβη φωτιστική θυρίδα υπάρχει εντοιχισμένο επίμηκες κομμάτι μαρμάρινο με διακοσμητικό, κλαδί με φύλλα. Η κύρια είσοδος, στραμένη προς τη δύση, έχει πόρτα σιδερένια τζαμωτή· είναι τοξωτή με δυο παράθυρα, επίσης τοξωτά, ένα από κάθε πλευρά της. Πάνω από το τόξο της ένα άλλο μαρμάρινο διακοσμητικό με σταυρουλάκια. Ακόμη 5-6 ένθετα τμήματα αρχαίου χτιρίου διακοσμούν τον τοίχο, καθώς και πλάκα με παλαιοχριστιανικό διάκοσμο: πουλιά που πίνουν νερό. Όλα όμως αυτά τα στολίδια δεν ενοποιούνται πια με την ψευτοτοιχοποιΐα, που περιγράψαμε πιο πάνω.

Στο εσωτερικό ο νάρθηκας έχει μήκος 4μέτρων. Εκεί στ’ αριστερά βρίσκεται ένα μεγάλο μαρμαρένιο εικονοστάσι και η παλιά δεσποτική εικόνα των Αγίων Αναργύρων. (Εδώ μαζευόταν το πλήθος των ασθενών και των πιστών). Ο ναός έχει εσωτερικά σχήμα ελεύθερου σταυρού με θόλο. Η κάθε κεραία έχει μήκος 4μ. περίπου. Φωτίζεται με δυο μικρά τοξωτά παράθυρα στο βόριο και νότιο τύμπανο της εγκάρσιας κεραίας του σταυρού και από τις τζαμωτές θύρες που υπάρχουν και στις τρεις πλευρές του.

Ο θόλος στηρίζεται σε κοντόχρονες κολόνες. Στις επιφάνειες όλων των τοίχων – έκτος από το νότιο παρεκκλήσιο – υπάρχουν τοιχογραφίες από το ύψος 1,60μ. και πάνω. Είναι έργα του 17ου αι., πιθανόν και του 16ου. Η αγιογράφηση των Αγίων Αναργύρων φαίνεται αρχαιότερη. Στην Πλατυτέρα π.χ. μπορούμε ίσως να διακρίνουμε – αν και δεν είναι καλά διατηρημένη – στοιχεία προγενέστερης τεχνικής. Μέσα στο τέμπλο παλιές δεσποτικές εικόνες – Κοίμηση, Αγία Τριάδα, Άγιος Ιωάννης – επιμελημένης τεχνικής, από τις πιο παλιές της Μονής.

Η Πλατυτέρα, 17ος αιώνας.

Επίχρυσο, καρυδένιο, καλοδουλεμένο το τέμπλο. Στο μέσον η επιγραφή: «1711 Ιουνίου 10 Ετελιόθι το παρόν ΗΓΌΥΜΕΝΕΥΟΝΤΟΣ ΤΟΥ ΠΑΝΟΣΙΩΤΑΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΑΓΟΡΑΤΟΥ». Νεότερο απόκτημα ο πελώριος αγιορίτικου τύπου πολυέλαιος με τους δικέφαλους και τα χρωματιστά εικονίδια των αγίων.

Η βιβλιοθήκη μέσα στο χτίριο της δυτικής πτέρυγας έχει στην είσοδό της εσωτερικά ένα ενετικό λιοντάρι, ξύλινο, επίχρυσο κι’ ολόγλυφο, καθώς και μια παλιά λιθογραφία του Μ. Σπηλαίου. Στην αίθουσα της εικόνες επισκόπων. Η βιβλιοθήκη, που υπήρξε έργο του ηγούμενου Δωρόθεου Δακουντρέ (1864-1888) και πλουτίσθηκε με την προσφορά του Μητροπολίτη Ύδρας Καραμάνου, έχει 1700 τόμους με θρησκευτικό και ιστορικό περιεχόμενο. (Υπάρχουν εκεί τα άμφια και το κανοκιάλι του Καραμάνου). Στ’ αρχεία της Μονής σώζεται το σημειωματάριο του Παπακαλλίνικου (1756-1764), σε χοντρό, σα μεμβράνη χαρτί.

Επίσης το σημειωματάριο του ηγούμενου Χατζή Γρηγόρη Μαρτσέλου (1829-1866), που γράφονται οι λογαριασμοί ως το 1856. Ακόμη ένα δισέλιδο χειρόγραφο σε μεμβράνη, με ερμηνεία περικοπών από το Ευαγγέλιο κ.ά. Και ο μεγάλος κώδικας της Μονής, δημιούργημα του Δακουντρέ, όπου καταγράφονται τα όρια της Μονής. Υπάρχει ακόμη η χημική ανάλυση του καθηγητή Ξ. Λάντερερ, του 1860, για το νερό της πηγής της.

Η δράση της Μονής και η άνθησή της υπήρξε έργο ορισμένων ηγουμένων, που η προσωπικότητά τους έδωσε ανάστημα στο ηθικό περιεχόμενο του πραγματικού προορισμού της. Η δραστηριότητά τους, δραστηριότητα και της Μονής, υπήρξε κοινωνική. Ειρηνική και φιλανθρωπική η ακτινοβολία, αλλά και η ενέργειά της. Γιατί αν οι άξιοι ηγούμενοι της Μονής δεν δόθηκαν σ’ ένα αγωνιστικό αγώνα, όπως άλλων μοναστηριών, προσφέρθηκαν στην πατρίδα τους αγαπώντας και βοηθώντας τον «πάσχοντα».

Μέσα από τα ίδια τα έργα τους – όσα μνημονεύονται – κι’ από την παράδοση, παρακολουθούμε πόσο δικαίωσαν την ίδια τη φήμη του Μοναστηριού. Το τέμπλο, στην ηγουμενία του Μακάριου Αγοράτου, έργο αξιομνημόνευτο, μαρτυράει και την άνθηση της Μονής, στις αρχές του 18ου αιώνα. Το 1756, ο γνωστός μας Παπακαλλίνικος λογαριάζει τα πλούσια βοσκήματά της και γράφει: 1756 απριλίου πρώτη. Θύμηση Γράφω πως επήγαμε και εμετρήσαμε τα γίδια και ευγήκανε του Μοναστηριού νέτο 1159 και κάνουν νόμιστρο μικρό ρλ.25.

Ο ηγούμενος ύστερα Χατζημακάριος Μπουφογγέλης, φίλος του Δ. Βούλγαρη και με την ένθερμη ενίσχυσή του, βοηθάει σε πολλά έργα και στην ανάπτυξη της Μονής, μεταξύ 1809 και 1825. Με το θάνατό του και ως το 1829 η Μονή ερήμωσε. Ο ερχομός όμως τότε του Χατζή Γρηγόρη, (ηγούμενος από το 1829 ως το 1862) έδωσε στη Μονή σχεδόν σαράντα χρόνια ζωντάνιας και ακμής: της χάρισε και τη φήμη του φιλάνθρωπου μοναστηριού.

Γεμάτος απλή καλοσύνη ο ηγούμενός της, με ένα μουλάρι που έφτασε σαράντα χρονών, ένα καλόγερο συμβουλάτορα και συνεργάτη του το γέρο Ιωσήφ Καλαρά, και οι τρεις μαζί τριγύριζαν και μοίραζαν στους φτωχούς της Ερμιόνης και του Κρανιδιού, όλα τα φιλέματα των προκρίτων και των καπεταναίων. Συγχρόνως ακούραστος, φρόντισε και την κτηματική περιουσία της Μονής, φυτεύοντας ελιές και τα φημισμένα στην περιοχή αμπέλια της.

Σε πίνακα των Μονών Αργολίδος (Γ.Α.Κ., Μοναστηριακά – Σύμμικτα, φακ. 213, Κατάστιχος Πίναξ [1833], Ερμιονίς 2) καταγράφονται τούτα: Πατέρες 4, υπηρέτες 11, καλλιεργήσιμη γη στρεμ. 1280, αμπελώνες 32, ελαιόδενδρα 496, περιβόλι 1, κήποι 3, ελαιοτριβείο 1, γίδια 480, νομαδικά 50, φορτηγά 6, μελίσσια 39 και 200 οκ. χαλκό. Ετήσιον εισόδημα 11.000 δρχ. Η οικοδομή περιέχουσα 15 δωμάτια είναι σεσαθρωμένη και χρήζει επισκευών.

Φαίνεται έτσι η καλή της περιουσιακή κατάσταση, αλλά και ο μικρός αριθμός μοναχών. Το 1835 καταγράφεται στα διαλυθέντα μοναστήρια με ποσά 8411,92 και 3705,44 και τη σημείωση: « ο ελαιών ενοικιάσθη παρά του ηγουμένου αλλ’ έμεινε δια τον Αύγουστο». (Γ.Α.Κ., Μοναστηριακά – Σύμμικτα, φακ. 213, Πίναξ των συναχθέντων χρημάτων, [1835], αύξων αριθμός 11).

Φαίνεται όμως ότι η Μονή εξακολούθησε τη λειτουργία της πάντα με τον ίδιο αγαθό ηγούμενο Χατζηγρηγόρη, ως το 1862. Ένα χρόνο πριν πεθάνει ο ηγούμενος, με τις ενέργειες του Βούλγαρη η Μονή γίνεται μετόχι της Μονής Προφήτου Ηλία της Ύδρας. Αυτό δεν εμπόδισε να ερημωθεί ύστερα από το θάνατο του Χατζηγρηγόρη.

Διηγούνται ότι ο ίδιος ο Βούλγαρης – είχε κοντά στην Ερμιόνη την περίφημη Περιβόλα του, ακόμη διατηρείται η ονομασία – ένα βράδι Χριστουγέννων, πηγαίνοντας να προσκυνήσει στους Άγιους Ανάργυρους, τους βρήκε σκοτεινούς. Μέσα στα σκοτάδια ύστερα από ώρα, ήρθε να του ανοίξει τρέμοντας μια καλόγρια, με παρμένη τη μιλιά από το κρύο και την πείνα, που κρατούσε μια εξίσου πεινασμένη γάτα στα χέρια της, για να ζεσταθεί. Δεν είχε φωτιά ούτε κερί ν’ ανάψει.

Το 1863, με νέες ενέργειες του προστάτη της, ξαναλειτουργεί. Μοναχοί της μονής Προφήτη Ηλία της Ύδρας με το Δωρόθεο Μηδρινό, ήρθαν και ανακαίνισαν τη βόρια πλευρά του Μοναστηριού. Το 1864 αποσπάται από της Ύδρας τη Μονή και αποκτά τον αξιολογότερο ηγούμενό της. Το Δωρόθεο Δακουντρέ, που έρχεται μ’ όλη την οικογένειά του εκεί.

Ενάρετος και σεμνός, με πολλά διοικητικά προσόντα, της έδωσε ένα τέλειο προσωπικό – 16 μοναχούς. Της αύξησε με νέα κτήματα – Ποδάρας, Κινέττας, Αγίου Δημητρίου – την περιουσία. Και της ανέβασε τα βοσκήματα: 750 γίδια, 90 αγελάδες. Ακόμη 600 κυψέλες και άλογα πολλά. Της έχτισε ελαιοτριβείο, στάβλο, αχυρώνα, τον Άγιο Βλάσση και το κοιμητήρι, τις στέρνες. Ανανέωσε μέρος των αγιογραφιών, δημιούργησε τη βιβλιοθήκη. Πέθανε το 1888, αφήνοντας σε πλήρη άνθηση τη Μονή.

Ο αδελφός του Γρηγόριος τον συνέχισε τέσσερα χρόνια, προσπαθώντας να συμπληρώσει τα έργα του. Ανακαίνισε «εκ βάθρων» το 1891 τη νότια πλευρά της Μονής. Αλλά έπεσε σε δυστυχία ανομβρίας που κατάστρεψε τα πάντα. Ο Επίσκοπος Ύδρας τη βοηθεί.

Έτσι το 1893 η Μονή Κοιλάδας γίνεται μετόχι των Αναργύρων και έρχεται ο ηγούμενός της Νεόφυτος Ιωαννόπουλος για λίγο στη Μονή. Ύστερα ο Δωρόθεος Κιοσσές, Υδραίος, ξανάδωσε τη λάμψη στη Μονή, με τον ευπρεπισμό της και άλλα έργα. Το 1896 η Μονή Κοιλάδας αποσπάσθηκε και η Μονή Αγίων Αναργύρων ξανααπόχτησε ηγούμενο τον Γρηγόριο Δακουντρέ, ως το 1901. Από κει κι’ έπειτα ακολουθούν άλλοι, χωρίς ιδιαίτερο χαρακτήρα στη δράση. Το 1907 ακόμη η Μονή ακμάζει με δέκα οκτώ μοναχούς. (Ί. Βασιλείου, ο.π.)

Το 1946 ο Επίσκοπος Ύδρας Καραμάνος ενεργεί και μετατρέπεται η Μονή Αγίων Αναργύρων σε γυναικεία. Έτσι και λειτουργεί μέχρι σήμερα. Έχει 17 μοναχές που συντηρούν το Μοναστήρι με αγάπη και αξιοζήλευτη σύνεση. Κατάγονται οι περισσότερες από την Καλαμάτα. Μάθαμε μόνο το όνομα της ηγουμένης: Χαριτίνη. Οι άλλες αδελφές έμειναν μέσα στην ανωνυμία τους, πρόσωπα φιλικά και αλησμόνητα σε κείνη την πρώτη επίσκεψη το 1970.

Και δεν ήταν μόνο εκείνο το γευστικό σπιτίσιο φαγητό, το σερβιρισμένο από τα πρόθυμά τους χέρια, στη μεγάλη δροσερή τραπεζαρία της Μονής. Ούτε και τα κεράσματά τους: ο καφές, το δροσερό νερό με το γλυκό του κουταλιού, η γλύκα στην απάντηση… Είταν εκείνο το αντάμωμά μας με τη στάση τους στην αμετάκλητη ώρα του θανάτου… Τότε που τέλειωνε η καλοκαιρινή μέρα και τυλιγόταν η αυλή στο γαλάζιο ίσκιο του απογεύματος.

Τότε που η κραυγή διαπέρασε τη γαλήνη της ώρας με την τρομαχτική της οδύνη – κραυγή αβάσταχτου πόνου – κι’ ήρθε πάνω από τα κελλιά κι’ έσχισε τη μακαριότητά μας… Ο τρόμος έπεσε μέσα στην αυλή. Ο ίσκιος σκοτείνιασε, το φως σα να ρουφήχτηκε, τα πράσινα γίναν πικρά.

…Στη δεύτερη κραυγή, τρέξαμε προς εκείνο το κελλί… Η άρρωστη μοναχή, καθισμένη σε μια πολυθρόνα, μας κύτταζε με κάτι πελώρια μάτια, αναμμένα κάρβουνα: εκεί φώλιαζε ό,τι ζωντανό, ο τρόμος του επόμενου πόνου… Όλο το άλλο πρόσωπο – νέας γυναίκας ακόμη – άχρωμο, άδειο, φευγάτο.. Κι’ από γύρω της παράστεκαν οι αδελφές των Αγίων Αναργύρων, αλησμόνητες μέσα στη θλίψη τους και στην ανήμπορη συντριβή τους, μορφές αρχαίας επιτύμβιας στήλης… Άφατη οδύνη η ακινησία τους…

Στην επόμενη επίσκεψη στο Μοναστήρι, καλοκαίρι πάλι, η αυλή βούιζε χαρούμενα από μια παρέα νέων προσκυνητών… Μας είπαν… η αδελφή είχε πεθάνει από την «επάρατο νόσο»… κι’ έτρεξαν να κεράσουν τους ξένους καφέ και γλυκό… Σκεφθήκαμε πως τόνομα της νεκρής αδελφής μας έμεινε άγνωστο… Το σούρουπο γύρω είταν δοξαστικό, στο κατέβασμά μας η Ερμιόνη ολόασπρη, άστραφτε: το τελευταίο φως επάνω της… Μας ήρθε τότε ξαφνικά στη μνήμη μια αρχαία επιγραφή σε σπίτι της Ερμιόνης – από κείνες που είχε καταγράψει ο Γάλλος περιηγητής Πουκεβίλ το 1816:

ΑΒΡΑΜΑΡΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΙΟΥΛΙΑ

ΚΑΙ ΕΑΥΤΩΝ ΘΥΓΑΤΕΡΕΣ ΑΠΕΒΙΩΣΑΝ

Σχήμα καρδιάς, στην αρχή και στο τέλος της επιγραφής, πλαισίωνε την αιώνια θλίψη…

Ντιάνα Αντωνακάτου – Τάκης Μαύρος

Διατηρήθηκε η ορθογραφία των συγγραφέων.

Υποσημειώσεις

* Ιωάννου Β. Π. Βασιλείου, «Η Ερμιονίς από των Αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς», Αθήναι 1907.

** Τάσος Αθαν. Γριτσόπουλος, «Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια» 1 (1963), σ. 550.

*** Δ. Α. Ζακυθηνού, «Ελληνικά», 2, σσ. 418-421.

Πηγή

Ντιάνα Αντωνακάτου – Τάκης Μαύρος, «Ελληνικά Μοναστήρια / Πελοπόννησος», τόμος 1^ος, Αθήνα, 1976.

Read Full Post »

Νοταράς Πανούτσος (1740 ή 1752 – 1849)

Posted in Πρόσωπα & γεγονότα του΄21, tagged 1821, alphaline, Argolikos Arghival Library History and Culture, Greek History, Greek Revolution of 1821, Heroine of the Greek Revolution of 1821, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Βιογραφίες, Επανάσταση, Επανάσταση 21, Ιστορία, Κόρινθος, Νοταράς Πανούτσος (1740 ή 1752 – 1849), Οπλαρχηγός, Ορλωφικά, Πρόσωπα, Προύχοντες, Προεστοί, Πελοπόννησος, Πολιτικοί, Συγγραφέας, Τρίκαλα Κορινθίας on 10 Νοεμβρίου, 2010| Leave a Comment »

Νοταράς Πανούτσος (1740 ή 1752 – 1849)

Πανούτσος Νοταράς. Επιζωγραφισμένη λιθογραφία, Adam Friedel, Λονδίνο – Παρίσι, 1827.

Μέλος της γνωστής οικογένειας* δημογερόντων της Κορινθίας, οι οποίοι υπήρξαν σημαντικοί οικονομικοί και διοικητικοί παράγοντες του τόπου. Ορισμένοι πρωταγωνίστησαν το 1770 στην εξέγερση των Ορλωφικών. Ο Πανούτσος Νοταράς γεννήθηκε στα Τρίκαλα Κορινθίας το 1752, κατά την πιθανότερη εκδοχή, ή το 1740. Ήταν γιος του προκρίτου Σπυρίδωνα Νοταρά, ενός από τους πιο καλλιεργημένους προεστούς της περιόδου του 18ου και του 19ου αιώνα.

Δάσκαλός του ήταν ο Μεσολογγίτης λόγιος Γρηγόριος Καρβούνης. Λόγοι υγείας δεν του επέτρεψαν να σπουδάσει στην Ιταλία. Διέθετε ωστόσο πλουσιότατη βιβλιοθήκη και αξιόλογη κλασική παιδεία. Νέος ακόμη ο Πανούτσος Νοταράς πρωταγωνίστησε στα Ορλωφικά και αργότερα, το 1818, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Στις δεκαετίες πριν από την Επανάσταση, οι Νοταράδες περιλαμβάνονταν στις έξι πιο ισχυρές οικογένειες της Πελοποννήσου που νέμονταν σημαντικά διοικητικά αξιώματα κατά τρόπο κατ’ ουσία κληρονομικό.

« Η οικογένεια των Νοταραίων είναι μία εκ των επισημοτέρων της Πελοποννήσου, δια την παλαιότητα και την λαμπρότητα της καταγωγής της. Ο δε Πανούτσος υπήρξε πάντοτε πληρεξούσιος και Πρόεδρος των Εθνοσυνελεύσεων». Φωτάκος

Με την έκρηξη της Επανάστασης στην Πελοπόννησο, το Μάρτιο του 1821, ο Νοταράς ήταν από τους προεστούς που εξέφρασαν επιφυλάξεις για την έναρξη του Αγώνα στη δεδομένη χρονική στιγμή. Περίπου ένα μήνα πριν, σε συγκέντρωση προεστών, είχε διατυπώσει την άποψη ότι οι Έλληνες ήταν ακόμα ανέτοιμοι για ένα τέτοιο εγχείρημα, προκαλώντας την οργή του Παπαφλέσσα που ήταν παρών.

Με την έναρξη του Αγώνα και ιδίως μετά την άφιξη του Δημήτριου Υψηλάντη στην Πελοπόννησο (Ιούνιος 1821) και τη σύσκεψη στα Βέρβαινα, όπου το κλίμα ήταν ιδιαίτερα εχθρικό για τους προκρίτους, ο Νοταράς ήρε τις επιφυλάξεις του στηρίζοντας ενεργά την υπόθεση της εθνικής απελευθέρωσης. Συμπαρέσυρε μάλιστα και άλλους διστακτικούς προεστούς να συμμετάσχουν στην Επανάσταση. Στο μεταξύ, τον Απρίλιο του 1821, οι Οθωμανοί είχαν εκτελέσει τον αδελφό του Ανδρικό.

Κατά την Α’ Εθνοσυνέλευση, που συνήλθε στην Επίδαυρο το Δεκέμβριο του 1821, εξελέγη πληρεξούσιος και μετείχε στη δωδεκαμελή επιτροπή σύνταξης του πρώτου συντάγματος. [ Οι εργασίες της Α΄ Εθνοσυνέλευσης άρχισαν στο Άργος στο ναό του Αϊ – Γιάννη το Δεκέμβριο 1821 και συνεχίστηκαν στην Πιάδα – Νέα Επίδαυρο ]. Διετέλεσε μέλος του Εκτελεστικού της επαναστατικής διοίκησης και ανέλαβε τη διεύθυνση των οικονομικών υποθέσεων από τον Ιανουάριο του 1822 έως τον Απρίλιο του 1823. Κατά τη θητεία του στο αξίωμα αυτό υπέγραψε έντοκα γραμμάτια, που αποτέλεσαν ένα πρώτο είδος ελληνικού χαρτονομίσματος.

Κατά τη λεγόμενη τρίτη βουλευτική περίοδο (11 Οκτωβρίου 1824 – 6 Απριλίου 1826) εκλέχθηκε επίσημα πρόεδρος του Βουλευτικού, το οποίο έδρευε στο Ναύπλιο και έπαιζε σκιώδη και δευτερεύοντα ρόλο.

Αν και αρχικά είχε αντιταχθεί στον ανιψιό του Ιωάννη Νοταρά και είχε προσεγγίσει την παράταξη των στρατιωτικών και τον Κολοκοτρώνη, τελικά συμμετείχε στον εμφύλιο πόλεμο στο πλευρό της παράταξης του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου ενάντια στην παράταξη των στρατιωτικών. Ο ανιψιός του Ιωάννης πολιόρκησε τους οπλαρχηγούς που είχαν κλειστεί στο κάστρο του Ακροκορίνθου, όμως εκείνος ήταν που κατάφερε να το καταλάβει το Μάρτιο του 1824.

Επέδειξε, ωστόσο, μετριοπάθεια και διαλλακτικότητα, όπως προκύπτει και από έγγραφα που έστειλε ως πρόεδρος του Βουλευτικού στο Εκτελεστικό το 1824 και το 1825, επιδιώκοντας να παρεμποδίσει τη θέσπιση μέτρων ενάντια στους αντιπάλους και προτείνοντας μέτρα για τον τερματισμό του εμφυλίου ή την αμνήστευση των εμπλεκομένων σε αυτόν.

«Με χαράν μεγάλην παρατηρεί κάθε αληθής και τίμιος πατριώτης την εκλογήν του κυρίου Πανούτζου Νοταρά, εις τον βαθμόν του προέδρου του Βουλευτικού Σώματος των Ελλήνων. Τούτον τον σεβάσμιον γέροντα, αν και ημείς ονομάσωμεν νέον Αριστείδην, βεβαίως δεν σφάλλομεν. Άμποτε το πνεύμα του, ο ζήλος του και η προς την δικαιοσύνην αφοσίωσίς του, να ήναι πάντοτε τα μόνα αισθήματα και των συνυπουργών του, και να φρονώσιν, ότι η ελευθερία και ανεξαρτησία πηγάζουσιν από μόνην την αδελφικήν ένωσιν. Κατά δυστυχίαν όμως τα συστατικά της Βουλής μας στοιχεία είναι διηρημένα. Αλλά τι τάχα χρειάζεται δια να ενωθώσι πάλιν; όχι άλλο βέβαια, παρά μια ειλικρινείς θέλησις, και ένας κοινός ζήλος. Ο κύριος Νοταράς εις τον λόγον του τον κατά την έναρξιν της Γ’ περιόδου, ζητεί από τους κυρίους παραστάτας τας σύμβουλάς των. Μόνη αύτη η ευγενής μετριοφροσύνη του είναι ικανή να απόδειξη τον έντιμον χαρακτήρα τούτου του αξιοπρεπούς ανδρός, όστις εκ πρώτης αρχής τούτου του ενδόξου αγώνος μας μέχρι της παρούσης ημέρας, δεν έλειψε ποτέ από του να συνεισφέρη το κατά δύναμιν εις την κοινήν ευδαιμονίαν και την των πραγμάτων βελτίωσιν….» .. [ Ναύπλιον τη 8 Νοεμβρίου 1824, Ελληνικά Χρονικά, αρ.91]

Όταν, ύστερα από καθυστερήσεις αρκετών μηνών, πραγματοποιήθηκε η έναρξη των εργασιών της Γ’ Εθνοσυνέλευσης στην Επίδαυρο με συμμετοχή 127 αντιπροσώπων, τον Απρίλιο του 1826, ο Νοταράς ήταν ακόμη πρόεδρος του Βουλευτικού. Στη συνέχεια εξελέγη για δεύτερη φορά πρόεδρος Εθνοσυνέλευσης, για ένα σύντομο χρονικό διάστημα μόλις 10 ημερών (6-16 Απριλίου) μέχρι τη διακοπή της. Λίγους μήνες αργότερα καθαιρέθηκε από το αξίωμα, επειδή είχε υποστηρίξει τον ανιψιό του Ιωάννη σε τοπικές ταραχές. Ωστόσο, η καθαίρεση αυτή δεν τον εμπόδισε να προσφέρει ένα σεβαστό ποσό (10.0000 γρόσια) από την προσωπική του περιουσία για να ενισχύσει την Επανάσταση, που βρισκόταν σε κρίσιμη φάση.

Η Γ’ Εθνοσυνέλευση διέκοψε τις εργασίες της 10 μέρες μετά την έναρξή τους, εξαιτίας της πτώσης της πόλης του Μεσολογγίου. Στο διάστημα αυτό, εκλέχθηκε πρόεδρος της επιτροπής η οποία λειτουργούσε ως σύνδεσμος της Εθνοσυνέλευσης με το Εκτελεστικό (την κυβέρνηση). Με την ιδιότητα του προέδρου αυτής της επιτροπής εξέδωσε από την Αίγινα προκήρυξη στις 16 Μαρτίου 1827, με την οποία καλούσε τους πληρεξουσίους της Εθνοσυνέλευσης να συνέλθουν στην Τροιζήνα προκειμένου να ολοκληρώσουν τις εργασίες της. Στη συνέχεια αποσύρθηκε από τα κοινά για δύο χρόνια.

Την περίοδο της διακυβέρνησης του Ιωάννη Καποδίστρια, και ειδικότερα στις 27 Νοεμβρίου 1829, ορίστηκε ως πρώτος πρόεδρος του Εφετείου Ναυπλίου. Ο Καποδίστριας τον είχε ορίσει επίσης μέλος του συμβουλευτικού του οργάνου, του Πανελληνίου, υπεύθυνο για οικονομικά θέματα, χωρίς όμως να απασχοληθεί ενεργά σε αυτό.

Στην Ε’ Εθνοσυνέλευση, που συγκλήθηκε στο Άργος και στην Πρόνοια του Ναυπλίου (11 Ιουνίου – 20 Αυγούστου 1832), μετά την παραίτηση του Αυγουστίνου Καποδίστρια από τη θέση του «προέδρου της ελληνικής κυβερνήσεως», ο Νοταράς συμπαρατασσόμενος με τον Ιωάννη Κωλέττη εκλέχθηκε παμψηφεί πρόεδρος.

Η Εθνοσυνέλευση αυτή, που ονομάστηκε «κατά συνέχεια Εθνική των Ελλήνων Συνέλευσις», σύμφωνα με το Β’ Ψήφισμα της 27ης Ιουλίου 1832, αποδέχθηκε την απόφαση της Διάσκεψης του Λονδίνου για την επιλογή του Βαυαρού πρίγκιπα Όθωνα ως βασιλιά της Ελλάδας. Ο Πανούτσος Νοταράς διαδραμάτισε τότε πρωταγωνιστικό ρόλο, παρεμβαίνοντας δυναμικά και υποστηρίζοντας τη βούληση της πλειοψηφίας μπροστά στους 21 πληρεξούσιους της Εθνοσυνέλευσης αλλά και στους αντιπρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων. Συγκεκριμένα, πρότεινε τη διεξαγωγή συζήτησης για ένα σχέδιο συντάγματος που θα υποβαλόταν προς έγκριση στον Όθωνα. Τελικά, η Εθνοσυνέλευση διέκοψε τις εργασίες της μέσα σε κλίμα αντιπαραθέσεων. Ουσιαστικά είχε πλέον εγκαθιδρυθεί μοναρχικό πολίτευμα κατά το πρότυπο της Γαλλικής Παλινόρθωσης και η αρχική πολιτική επιδίωξη της Επανάστασης για φιλελεύθερη πολιτεία, συνταγματικά οργανωμένη, περνούσε στο περιθώριο.

Κατά την Α’ εν Αθήναις Εθνοσυνέλευση (8 Νοεμβρίου 1843 – 18 Μαρτίου 1844), που συγκλήθηκε μετά την εξέγερση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 και την αλλαγή του πολιτεύματος που ακολούθησε, ο Νοταράς εξελέγη πρόεδρος, προσωρινός στις 8 Νοεμβρίου 1843 και οριστικός λίγες μέρες αργότερα, στις 19 Νοεμβρίου. Στην εκλογή του συνέβαλε καθοριστικά ο σεβασμός που ενέπνεε η ηλικία του, αφού όλοι τον θεωρούσαν «Νέστορα των Ελλήνων πολιτικών». Ήταν 91 ετών, ενώ κατά άλλους υπερέβαινε τα 103 ή 109 έτη. Στην πραγματικότητα, έπαιξε το ρόλο ενός κατά κάποιον τρόπο «επιτίμου προέδρου», εφόσον τα προεδρικά του καθήκοντα τα άσκησαν οι κατά πολύ νεότεροί του αντιπρόεδροι Ανδρέας Μεταξάς, Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, Ιωάννης Κωλέττης και Ανδρέας Λόντος.

Αυτή η διευθέτηση κατοχυρώθηκε και επίσημα με την ανάγνωση σχετικού εγγράφου του αμέσως μετά την εκλογή του στη θέση του προέδρου. Με αυτό ανακοίνωνε στην Εθνοσυνέλευση ότι διατηρούσε μεν την τιμητική θέση του προέδρου, όμως την άσκηση των καθηκόντων του την παραχωρούσε στους αντιπροέδρους. Το 1849 ο Νοταράς πέθανε σε βαθύ γήρας, στα Τρίκαλα Κορινθίας, όπου είχε αποσυρθεί έχοντας εν τω μεταξύ εκδώσει την αυτοβιογραφία του το 1846.

Υποσημείωση

* Νοταρά Οικογένεια. Μεγάλη ιστορική πελοποννησιακή οικογένεια με δράση κυρίως στην Κορινθία. Απέκτησαν στα χρόνια της Τουρκοκρατίας μεγάλη οικονομική και διοικητική δύναμη. Ισόβιοι δημογέροντες στην επαρχία τους, καθοριστικοί παράγοντες της οικονομικής και κοινωνικής ζωής του τόπου συμμετείχαν ενεργά στις εθνικοπολιτικές επιδιώξεις των συμπατριωτών τους. Η οικογένεια εξέθρεψε στους κόλπους της αγίους της Ορθοδοξίας (Αγ. Γεράσιμος, Αγ. Μακάριος), λόγιους, κληρικούς και ιεράρχες, αγωνιστές, φιλικούς, πολιτικούς και στρατιωτικούς που έδρασαν στην ελληνική εξέγερση του 1770 (Ορλωφικά), στην προεπαναστατική περίοδο, στον Αγώνα και στα πρώτα χρόνια του ελληνικού βασιλείου. Ο Πανούτσος Νοταράς (Τρίκαλα Κορινθίας) ήταν από τα περισσότερο αναπτυγμένα πνευματικά και οικονομικά μέλη της οικογένειας. Πρωταγωνιστής στα Ορλωφικά, μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία το 1818. Είχε επιφυλάξεις για την έναρξη του ένοπλου αγώνα το 1821 που τις απέβαλε όταν είδε τη ραγδαία εξάπλωσή του. Προσχώρησε στις επαναστατικές διαδικασίες με την άφιξη του Δ. Υψηλάντη και η παρουσία του επηρέασε θετικά και άλλους Πελοποννήσιους κοτζαμπάσηδες. Εκλέχθηκε πληρεξούσιος της Α Εθνοσυνέλευσης και μέλος της Επιτροπής σύνταξης του πρώτου Συντάγματος. Υπήρξε έντιμος και αφιλοκερδής σε όλα τα αξιώματα στα οποία υπηρέτησε. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου ήταν διαλλακτικός και μετριοπαθής και περιορίστηκε σε νουθεσίες και προτροπές προς τους αντιπάλους προσπαθώντας να τους συνδιαλλάξει. Παρουσιάστηκε για τελευταία φορά στο πολιτικό προσκήνιο μετά την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου και εκλέχθηκε πρόεδρος της πρώτης Βουλής του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους. Ο Παναγιώτης Νοταράς (Τρίκαλα Κορινθίας, 1803 – Αθήνα, 1879) πήρε μέρος στην πολιορκία και την άλωση του Ακροκορίνθου, πολέμησε εναντίον του Δράμαλη και στη μάχη της ‘Aμπλιανης οπότε του δόθηκε και ο βαθμός του αντιστράτηγου. Ο Ιωάννης (Γιαννάκης) Νοταράς (Τρίκαλα Κορινθίας, 1805 – Ανάλατος Αττικής, 1827) γνωστός και ως «αρχοντόπουλο» διακρινόταν για τα πνευματικά του προσόντα, την ομορφιά και τη γενναιότητά του. Συμμετείχε στην πολιορκία του Ακροκορίνθου και στην αναχαίτιση της στρατιάς του Δράμαλη. Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου γνώρισε διώξεις από το Γκούρα και φυλακίστηκε στην Ύδρα. Πολέμησε εναντίον του Ιμπραήμ, στην Καστέλλα υπό το Γκόρντον και σκοτώθηκε στην καταστρεπτική μάχη του Αναλάτου στις 24 Απριλίου 1827.

Πηγές

«Πρόεδροι της Βουλής, Γερουσίας και Εθνοσυνελεύσεων 1821-2008», Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα, 2009.
Δήμητρα Κουκίου – Μητροπούλου, «ADAM FRIEDEL / Προσωπογραφίες Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης», Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, Αθήνα, 2007.
Ιστότοπος Βουλής των Ελλήνων, http://www.parliament.gr/1821

Read Full Post »

Φίνλεϋ Γεώργιος – Finlay George (1799-1875)

Posted in Πρὀσωπα, Φιλἐλληνες, tagged 1821, alphaline, Argolikos Arghival Library History and Culture, Greek History, Αργολίδα, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Βιβλία, Βιογραφίες, Επανάσταση, Επανάσταση 21, Ιστορία, Ιστορικός, Πρόσωπα, Συγγραφέας, Φίνλεϋ Γεώργιος - Finlay George (1799-1875), Φιλέλληνες on 9 Νοεμβρίου, 2010| Leave a Comment »

Φίνλεϋ Γεώργιος – Finlay George (1799-1875)

Φίνλεϋ Γεώργιος - Finlay George (1799-1875)

Βρετανός ιστορικός Σκωτικής καταγωγής. Γεννήθηκε στο Φάβερσαμ του Κεντ και σπούδασε νομικά στη Γλασκόβη. Το 1821 μετέβη στο Γκέτινγκεν προκειμένου να συνεχίσει τις σπουδές του. Τον Νοέμβριο του 1823, επηρεασμένος από τους αγώνες των Ελλήνων για την ανεξαρτησία τους, εγκατέλειψε τις σπουδές του και ήρθε να πολεμήσει για την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Αποβιβάστηκε αρχικά στην Κεφαλονιά όπου τον υποδέχτηκε ο Λόρδος Βύρων κι αργότερα πήγε στον Πύργο. Εκεί παρέμεινε για 14 μήνες και αφιερώθηκε στην εκμάθηση της γλώσσας και της ιστορίας, γνωρίζοντας παράλληλα τις αρχαιότητες. Λόγω ενός επίμονου και υψηλού πυρετού αναγκάστηκε να περάσει τον χειμώνα του 1824 και την άνοιξη του 1825 στη Ρώμη, τη Νάπολη και την Σικελία. Μετά την αποθεραπεία του μετέβη στο Εδιμβούργο, όπου έλαβε και το πτυχίο του στα νομικά.

Όμως, ο Γεώργιος Φίνλεϋ είχε κάνει τις επιλογές του. Είχε αποφασίσει να ζήσει στην Ελλάδα. Επέστρεψε λοιπόν στην Αθήνα, όπου έμεινε μόνιμα μέχρι τον θάνατό του. Μετά την απελευθέρωση, αγόρασε μια έκταση στην Αττική και προσπάθησε να καλλιεργήσει την γη. Τα γεωργικά συστήματα όμως που εισήγαγε από την Ευρώπη, δεν έφεραν τα αποτελέσματα που προσδοκούσε. Έκτοτε ασχολήθηκε αποκλειστικά στη συγγραφή ιστορικών έργων, ενώ από το 1864 μέχρι το 1870, εργάστηκε ως ανταποκριτής των Τimes του Λονδίνου. Το 1854 το πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, του απένειμε τιμητική διδακτορική διάκριση. Πέθανε στην Αθήνα στις 26 Ιανουαρίου του 1875.

Συνέγραψε πολλά ιστορικά έργα:

1836. Το Ελληνικό Βασίλειο και το Ελληνικό Έθνος.
1836. Δοκίμιο στις τραπεζικές αρχές, εφαρμοστέες υπό του Ελληνικού κράτους.
1844. Η Ελλάδα υπό τους Ρωμαίους.
1847. On the Site of the Holy Sepulchre με σχέδιο της Ιερουσαλήμ.
1854. Ιστορία των Βυζαντινών και Ελληνικών Αυτοκρατοριών από το 716 έως το 1453.
1856. Ιστορία της Ελλάδος υπό την Οθωμανική και Βενετική κυριαρχία.
1861. Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης.

Το πιο γνωστό έργο του είναι η δίτομη «Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης», με κεφάλαια μη πλήρως επεξεργασμένα, μέχρι της βασιλείας του Γεωργίου του Α’. Είναι ένα βιβλίο γραμμένο με γλαφυρότητα που περιέχει πρωτογενείς πηγές και προσωπικά βιώματα του συγγραφέα, αφού ο ίδιος ήταν παρών στα γεγονότα. Παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γνώση θεμάτων και προσώπων, αλλά ενίοτε και εμπάθεια και δεν αποφεύγει την πολιτική.

Άφησε αναμνήσεις και καλές και κακές, προσέφερε πολύτιμες υπηρεσίες, αλλά και έβλαψε με την εμπάθεια και την παροιμιώδη φιλοχρηματία του, η οποία τον έφερε κατ’ επανάληψη σε αντιδικία με το Ελληνικό Δημόσιο.

Ο εκδότης Γιάννης Βλαχογιάννης, ανέθεσε στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη – όταν αυτός βρισκόταν σε απόλυτη πενία – την μετάφραση της Ιστορίας του Φίνλεϋ. Ο Παπαδιαμάντης εργάστηκε με συνέπεια και φιλότιμο, παρά την έλλειψη στοιχειώδους βοήθειας – ούτε λεξικό της Αγγλικής δεν διέθετε – και παρά τις προσωπικές του αντιρρήσεις και διαφωνίες για τα κείμενα του συγγραφέα.

Όταν το 1908 ολοκλήρωσε την μετάφραση, ο Γιάννης Βλαχογιάννης μολονότι τα οικονομικά του ήταν πενιχρά, πλήρωσε τον Κοσμοκαλόγερο αλλά μη έχοντας τα χρήματα για την έκδοση του βιβλίου, το έκλεισε στο συρτάρι του με την προσδοκία της βελτίωσης των οικονομικών του.

Εκατό χρόνια έμεινε ξεχασμένο το βιβλίο. Μέχρι που το 2008 το ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, πήρε την απόφαση να το ανασύρει από την λήθη και να το προσφέρει στους Έλληνες.

Ως δείγμα γραφής της υπέροχης γλώσσας του Παπαδιαμάντη, του βάθους και του πλούτου της λησμονημένης καθαρεύουσας του, παραθέτουμε την παρακάτω παράγραφο, που αναφέρεται στην θρυλική κλεφτουριά.

« Οι Έλληνες καθιστώσιν ήρωας και ημιθέους τους αρχικλέπτας των. Τα κατορθώματα του Ζαχαριά και του Κολοκοτρώνη, καίτοι εξυμνηθέντα εις στίχους χωρίς ποίησιν και εις κομπορρήμονα πεζογραφίαν, ήσαν μόνον πράξεις ληστών και προβατοκλεπτών. Έζων συνήθως αναλώμασι των πτωχών Χριστιανών χωρικών και σπανίως ερριψοκινδύνευον να ενεδρεύσωσι πλούσιον προύχοντα Έλληνα, ακόμη δε σπανιώτερον να ληστεύσωσιν Τούρκον αγάν. Το άσμα του Ζαχαριά εκθειάζει την καταστροφήν Ελληνικών χωρίων, την λήστευσιν Ελλήνων ιερέων, την ατίμωσιν Ελληνίδων, τον φόνον Ελληνόπαιδος και τα λύτρα άλλου. Ο Δόδουελ μνημονεύει την προθυμίαν μεθ’ ής οι Έλληνες αγρόται ηνούντο προς καταδίωξιν της συμμορίας του Κολοκοτρώνη και μεθ’ ής οι Έλληνες επίσκοποι αφώριζον τους κλέπτας».

Λόγω τέτοιων σχολίων και παρατηρήσεων οι Έλληνες δεν ενέκριναν την Ιστορία του Φίνλεϋ. Περισσότερο όμως πικράθηκε ο ίδιος ο Παπαδιαμάντης που για λόγους επιβίωσης αναγκάστηκε να την μεταφράσει με απόλυτο σεβασμό στο πρωτότυπο κείμενο, παραδίδοντας στους Έλληνες έναν αληθινό θησαυρό. Αυτός, που θεωρείται ως «η κιβωτός της πιο συντηρητικής ελληνορθόδοξης αντίληψης των καιρών του».

Πηγές

Επτά Ημέρες, Καθημερινή, «Ο Φιλελληνισμός στην ευρωπαϊκή Λογοτεχνία», Κυριακή 17 Μαρτίου 2002.
Encyclopaedia Britannica, έκδοση 1911.
Σπύρος Β. Μαρκεζίνης, «Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος 1828-1964», τόμος 1^ος, Πάπυρος, Αθήνα, 1966.

Read Full Post »

Μαυρομιχάλης Πετρόμπεης (1765 ή 1773 – 1848)

Posted in Πρόσωπα & γεγονότα του΄21, tagged 1821, alphaline, Argolikos Arghival Library History and Culture, Greek History, Greek Revolution of 1821, Heroine of the Greek Revolution of 1821, Άργος, Αργολίδα, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Βιογραφίες, Γερουσίας και Εθνοσυνελεύσεων, Επανάσταση 21, Ιστορία, Μπέης, Μάνη, Μαυρομιχάλης Πετρόμπεης (1765 ή 1773 – 1848), Ναύπλιο, Οπλαρχηγός, Πρόσωπα, Πρόεδροι της Βουλής, Πελοπόννησος, Πολιτικοί, Συγγραφέας, Petros Mavromichalis on 8 Νοεμβρίου, 2010| 5 Σχόλια »

Μαυρομιχάλης Πετρόμπεης (1765 ή 1773 – 1848)

Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης. Μπέης της Μάνης. Πρόεδρος του Εκτελεστικού της Προσωρινής Διοίκησης της Ελλάδας το 1822. Επιζωγραφισμένη λιθογραφία, Adam Friedel, Λονδίνο – Παρίσι, 1830.

Γόνος γνωστής οικογένειας προεστών της Μάνης, όπου γεννήθηκε το 1765 ή, κατά άλλη εκδοχή, το 1773. Είχε θυελλώδη χαρακτήρα, ενώ υπήρξε η ισχυρότερη προσωπικότητα των Μαυρομιχαλαίων κατά την επαναστατική περίοδο και ηγετική μορφή της Πελοποννήσου, πρωταγωνιστής πολιτικών και στρατιωτικών γεγονότων της Επανάστασης, όπως και της μετέπειτα πολιτικής ζωής.

Μετά το 1800, όταν πέθανε ο πατέρας του, κατάφερε να κατευνάσει τις οξύτατες αντιπαραθέσεις που σπάρασσαν τους κόλπους της οικογένειας. Όταν οι Γάλλοι κατέλαβαν τα Επτάνησα μετά τη Συνθήκη του Τίλσιτ (1807), ο Μαυρομιχάλης, πιστεύοντας ότι είχαν διαμορφωθεί ευνοϊκές συνθήκες για την απελευθέρωση της Πελοποννήσου, επιδίωξε, σε συνεργασία με το Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, να προκαλέσει το ενδιαφέρον τους για την προετοιμασία και την οργάνωση απελευθερωτικού κινήματος.

Οι αντιθέσεις, που δημιουργήθηκαν στη Μάνη μεταξύ των ισχυρών οικογενειών της περιοχής κατά την τελευταία προεπαναστατική δεκαετία, προσέφεραν στο Μαυρομιχάλη την ευκαιρία να ασχοληθεί ενεργότερα με τα δημόσια πράγματα. Παντρεύτηκε την Άννα Μπενάκη, αδελφή του προεστού της Καλαμάτας Παναγιώτη Μπενάκη. Παιδιά του ήταν οι: Ηλίας, Αναστάσιος, Γεώργιος, Ιωάννης, και Δημήτρης Μαυρομιχάλης.

Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, ξυλογραφία.

Το 1815 ανέλαβε το αξίωμα του διοικητή (ή μπέη) της Μάνης, το οποίο είχε θεσμοθετηθεί από τους Οθωμανούς μετά τον τερματισμό των Ορλωφικών το 1774. Η επιρροή του, όχι μόνο στους Έλληνες αλλά και στους Οθωμανούς, υπήρξε ισχυρή. Ήδη πριν από την Επανάσταση ο Μαυρομιχάλης είχε δώσει δείγματα των ηγετικών του ικανοτήτων. Αν και διστακτικός αρχικά, μυήθηκε το 1818 στη Φιλική Εταιρεία και στις 17 Μαρτίου 1821 κήρυξε την Επανάσταση στην Αρεόπολη της Μάνης.

Στις 23 Μαρτίου, επικεφαλής 2.000 ανδρών, κατέλαβε την Καλαμάτα. Στις 25 Μαρτίου συνέστησε με άλλους 12 προεστούς τη Μεσσηνιακή Γερουσία – την πρώτη διοικητική οργάνωση των επαναστατημένων Ελλήνων – η οποία έστειλε την επαναστατική της προκήρυξη στις αυλές της Ευρώπης. Προκήρυξη επίσης απηύθυνε ο Μαυρομιχάλης ως πρόεδρος της Μεσσηνιακής Γερουσίας και προς τους Αμερικανούς, η οποία με τη φροντίδα του Αδαμάντιου Κοραή, μεταφρασμένη στην αγγλική γλώσσα, στάλθηκε στο φιλέλληνα καθηγητή του Χάρβαρντ Edward Everett και δημοσιεύτηκε στις αμερικανικές εφημερίδες.

«Παχύσαρκος, αργοκίνητος, καλοστεκούμενος. Δεν φαίνεται προσανατολισμένος σε ορισμένη τάξη ή πολιτική ιδεολογία. Στην επιστήμη της γαστρονομίας, όμως, είχε σημειώσει μεγάλες προόδους: Λένε πως είναι πρόθυμος να δεχτεί διακυβέρνηση οποιασδήποτε μορφής, αρκεί να του εξασφαλίσει πλούτη, ησυχία, καλοπέραση και ασφάλεια. Μια από τις φιλοδοξίες που του αποδίδονταν ήταν και η εισαγωγή της γαλλικής κουζίνας στη Μάνη.» [Waddington 1825]

Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, λιθογραφία.

Δύο μήνες αργότερα, το τελευταίο δεκαήμερο του Μαΐου του 1821, συνήλθαν στη Μονή Καλτεζών, στα σύνορα Λακωνίας και Αρκαδίας, ηγετικές προσωπικότητες της Πελοποννήσου και ίδρυσαν την Πελοποννησιακή Γερουσία. Στη συνέλευση αυτή πρόεδρος εξελέγη ο Μαυρομιχάλης. Στη διάρκεια της Επανάστασης κατέλαβε σημαντικά αξιώματα. Στην Α΄ Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου (Δεκέμβριος 1821) ορίστηκε αντιπρόεδρος του Βουλευτικού σώματος. Υπήρξε πρόεδρος της Β’ Εθνοσυνέλευσης του Άστρους (30 Μαρτίου – 18 Απριλίου 1823) και αμέσως μετά, έως το Δεκέμβριο του ίδιου έτους, πρόεδρος του Εκτελεστικού της διοικήσεως της υπό διαμόρφωση πολιτείας.

Αξιόλογη υπήρξε η στρατιωτική δράση του Πετρόμπεη. Πήρε μέρος στην πολιορκία της Τριπολιτσάς, στις επιχειρήσεις για την απόκρουση του Δράμαλη το καλοκαίρι του 1822 και στην άλωση του κάστρου του Άργους. Μετείχε, επίσης, το Νοέμβριο του 1822 στην πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου. Στους εμφύλιους πολέμους δεν έλαβε μέρος. Αντίθετα, προσπάθησε να συμφιλιώσει τους αντιμαχομένους.

« Ο Μαυρομιχάλης που αντικαθιστούσε τον Υψηλάντη, είχε κατατρομοκρατηθεί από την επιδημία που έπληττε την πόλη και ζούσε περιχαρακωμένος μακριά από το στρατόπεδο. Πήγαινα κάθε μέρα για ενημέρωση. Αλλά αυτός ο νωθρός άνθρωπος δεν μιλούσε για τίποτα άλλο εκτός από την υγεία του. Ήταν ανήσυχος και δυσαρεστημένος, μ’ όλο που υπήρξε από τους πιο ωφελημένους από τα λάφυρα της Τριπολιτσάς. Δυο καμήλες και είκοσι μουλάρια έστειλε με συνοδεία στη Μάνη, φορτωμένα με την ανταμοιβή της εμπιστοσύνης των Τούρκων στο πρόσωπο του και της προστασίας που τους πρόσφερε.» [Raybaud 1824]

Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης ο τελευταίος Μπέης της Μάνης, και βασικός εκφραστής της αντίληψης για τοπική αυτονομία των απελευθερωμένων περιοχών της Ελλάδας (ιδιαίτερα της Μάνης) σε αντίθεση με το όραμα του Καποδίστρια που επιθυμούσε τη δημιουργία ενός ομογενοποιημένου εθνικού κράτους.

Πορτρέτο του Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη (1765 ή 1773 -1848). Υδατογραφία σε φίλντισι, διαστάσεις 16 x 12 εκ. Έργο του Χένρι Τζον Τζορτζ Χέρμπερτ (Henry John George Herbert 1800 -1849).

Κατά την εισβολή του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο το 1825 ο Πετρόμπεης, μολονότι ήταν βαθύτατα θλιμμένος από το θάνατο των γιων και του αδελφού του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη σε πολεμικές επιχειρήσεις, οργάνωσε την άμυνα της Μάνης και απέτρεψε την κατάληψη της από τους Αιγυπτίους.

Στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας (1827) αποδέχτηκε την εκλογή του Καποδίστρια ως κυβερνήτη της Ελλάδας και μετά την άφιξη του τελευταίου διορίστηκε πρόεδρος ενός τμήματος του Πανελληνίου, του συμβουλευτικού σώματος που συνέστησε ο Καποδίστριας το 1828.

Η συμμετοχή του Πετρόμπεη στα δύο σώματα που ίδρυσε ο Καποδίστριας και γενικότερα οι φιλικές σχέσεις των Μαυρομιχαλαίων μαζί του δεν κράτησαν πολύ. Αυτό συνέβη εξαιτίας της επίμονης προσπάθειας του Καποδίστρια να περιορίσει την κυριαρχία των Μαυρομιχαλαίων στη Μάνη και να ενισχύσει την κεντρική διοίκηση του νεοσύστατου κράτους, που βρισκόταν τότε στη φάση της οργάνωσης του σχεδόν εξ’ υπαρχής. Για τους λόγους αυτούς, το 1830, ο αδελφός του Τζαννής οργάνωσε εξέγερση εναντίον του Καποδίστρια. Ο Πετρόμπεης υποχρεώθηκε να παραμείνει στο Ναύπλιο, ουσιαστικά κρατούμενος, ενώ αργότερα φυλακίστηκε και ο αδελφός του.

Οι φυλακίσεις και προπαντός η αυστηρή στάση του Καποδίστρια απέναντι στους Μαυρομιχαλαίους όξυναν στο έπακρο την μεταξύ τους αντιπαράθεση, οδηγώντας τελικά στη δολοφονία του Καποδίστρια από τον αδελφό του Πετρόμπεη Κωνσταντίνο και το γιο του Γεώργιο στις 27 Σεπτεμβρίου 1831.

Έξι μήνες μετά το φόνο του Κυβερνήτη, πράξη που φέρεται να κατέκρινε ο Πετρόμπεης, με τη μεσολάβηση του Friedrich Thiersch (Ειρηναίου Θειρσίου)*, ο Αυγουστίνος Καποδίστριας διέταξε την αποφυλάκιση του Πετρόμπεη. Στη συνέχεια προσπάθησε να μεσολαβήσει μεταξύ των κυβερνητικών και των αντικαποδιστριακών για την αποτροπή ένοπλης σύγκρουσης.

Μετά την άφιξη του Όθωνα, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης με το Γεώργιο Κουντουριώτη και τον Ανδρέα Ζαΐμη διορίστηκαν αντιπρόεδροι του Συμβουλίου της Επικρατείας. Αργότερα εντάχθηκε στις τάξεις των «συνταγματικών» και – μετά την εξέγερση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 και τη μεταπολίτευση που ακολούθησε – έλαβε το αξίωμα του γερουσιαστή.

Πέθανε, σε μεγάλη ηλικία, στην Αθήνα στις 17 Ιανουαρίου 1848. Παρά την τραγική κατάληξη της ρήξης του με τον Καποδίστρια που προκάλεσε έντονες επικρίσεις, ο Μαυρομιχάλης θεωρήθηκε ως ένας από τους ιστορικούς πρωταγωνιστές της Επανάστασης.

Υποσημείωση

* Ο Ειρηναίος Θείρσιος (1784- 1860) Γερμανός φιλέλληνας και ουμανιστής φιλόλογος, ο οποίος ονομάστηκε «Praeceptor Bavariae» (Διδάσκαλος της Βαυαρίας) και «Πατέρας της ουμανιστικής εκπαίδευσης» στην Βαυαρία. Ήταν ένθερμος φιλέλληνας, και από το 1812 εργάστηκε για να βοηθήσει την ανάπτυξη της παιδείας των ακόμα υπόδουλων Ελλήνων, ενώ στο σπίτι του είχε εγκαταστήσει ιδιαίτερη σχολή για νέους Έλληνες. Έπειτα, στα χρόνια της Ελληνικής επανάστασης του 1821 ενήργησε μέσα από τους φιλελληνικούς συλλόγους για την συλλογή οικονομικών ενισχύσεων για την Ελλάδα.

Ήρθε στην Ελλάδα το 1831, και επιδόθηκε με αρχαιολογικές μελέτες. Το 1851 συνέστησε επιτροπή για την επανόρθωση και μελέτη του Ερεχθείου που είχε καταστραφεί από τις μάχες με τις πολιορκίες της Αθήνας. Επέστρεψε στην Βαυαρία και τιμήθηκε από την πατρίδα του. Απεβίωσε στο Μόναχο στις 25 Φεβρουαρίου 1860.

Πηγές

«Πρόεδροι της Βουλής, Γερουσίας και Εθνοσυνελεύσεων 1821-2008», Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα, 2009.
Δήμητρα Κουκίου – Μητροπούλου, «ADAM FRIEDEL / Προσωπογραφίες Αγωνιστών της Ελληνικής Επανάστασης», Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, Αθήνα, 2007.

Read Full Post »

Συνέδριο – Δημήτρης Μητρόπουλος (1896-1960): πενήντα χρόνια μετά

Posted in Ειδήσεις - Πολιτισμός, tagged alphaline, Argolikos Arghival Library History and Culture, Δημήτρης Μητρόπουλος, Εκδηλώσεις, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Μουσική, Πολιτισμός, Συνέδριο, Συνέδριο - Δημήτρης Μητρόπουλος (1896-1960): πενήντα χρόνια μετά on 5 Νοεμβρίου, 2010| Leave a Comment »

Συνέδριο – Δημήτρης Μητρόπουλος (1896-1960): πενήντα χρόνια μετά

Στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τα 50 χρόνια από το θάνατο του Δημήτρη Μητρόπουλου, το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, η Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη» και τα περιοδικά Μουσικολογία και Πολυφωνία συνδιοργανώνουν διήμερο συνέδριο, που θα πραγματοποιηθεί στις 12 και 13 Νοεμβρίου 2010 στην αίθουσα «Δημήτρης Μητρόπουλος» του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών.

Στις εργασίες του συνεδρίου θα συμμετέχουν με ανακοινώσεις τους 28 μουσικολόγοι και μουσικοί, οι οποίοι θα επικεντρωθούν σε ζητήματα που αφορούν την τριπλή δραστηριότητα του Δημήτρη Μητρόπουλου ως αρχιμουσικού, συνθέτη και πιανίστα, την στάση της ελληνικής και διεθνούς κριτικής απέναντι στον Μητρόπουλο αλλά και του Μητρόπουλου απέναντι στην κριτική.

Πρόεδρος Οργανωτικής Επιτροπής:

Ολυμπία Ψυχοπαίδη-Φράγκου (Μουσικολογία)

Οργανωτική Επιτροπή:

Γιώργος Βλαστός (Πολυφωνία)

Ηλίας Γιαννόπουλος (Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη» / Μουσικολογία)

Στεφανία Μεράκου (Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη»)

Γιάννης Μπελώνης (Πολυφωνία)

Καίτη Ρωμανού (Μουσικολογία)

Μάρκος Τσέτσος (Μουσικολογία)

Ιωάννης Φούλιας (Μουσικολογία / Πολυφωνία)

Αλέξανδρος Χαρκιολάκης (Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη»)

Περισσότερες πληροφορίες: http://www.mmb.org.gr Συνέδριο Δ. Μητρόπουλος, τηλ.: 210 7282778. Η παρακολούθηση του συνεδρίου θα είναι ελεύθερη για το κοινό.

Read Full Post »

Ζωγραφικοί πίνακες του Ναυπλίου, φιλοτεχνημένοι από μεγάλους ζωγράφους

Posted in Ναύπλιο, tagged alphaline, Greek History, φιλοτεχνημένοι από μεγάλους ζωγράφους, Αργολίδα, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Εικαστικά, Ζωγράφος, Ζωγραφική, Ζωγραφικοί πίνακες του Ναυπλίου, Ναύπλιο, Πελοπόννησος, Πολιτισμός, Τέχνες on 4 Νοεμβρίου, 2010| Leave a Comment »

Ζωγραφικοί πίνακες του Ναυπλίου, φιλοτεχνημένοι από μεγάλους ζωγράφους

«…Ποσειδάωνι δε κούρη

πριν ποτ’ Αμυμώνη Δαναΐς τέκεν ευνηθείσα

Ναύπλιον, ος περί πάντας εκαίνυτο ναυτιλίησιν».

(Απολλώνιος ο Ρόδιος, Αργοναυτικά, στ. 138)

Έτσι δημιουργήθηκε το πολυθρύλητο Ναύπλιο. Στους πίνακες που παραθέτουμε θα δείτε την «μαγική πόλη» όπως την είδαν σπουδαίοι ζωγράφοι, αναγνωρισμένοι διεθνώς.

[ Μια πόλη γλυκιά, χωρίς ραθυμία, με παραδόσεις, μια πόλη με πολλούς λάτρεις της ομορφιάς της, που η ιστορία της γνώρισε πραγματικά «τον κόσμο ολόκληρο…» μια ευχάριστη πόλη που απλώνεται γύρω από το πανέμορφο ιστορικό κέντρο της ].

Ας γνωρίσουμε τους πίνακες του Νίκου Χατζηκυριάκου- Γκίκα, του Φώτη Κόντογλου, του Γιάννη Τσαρούχη, του Αγήνωρος Αστεριάδη, του Σπύρου Βασιλείου, του Πάρι Πρέκα, του Γιώργου Μανουσάκη, της Μαρίας Πώπ και της Ντιάνας Αντωνακάτου που ζωγράφισε το Ναύπλιο με το δικό της ύφος και το πάθος ενός μεγάλου καλλιτέχνη κι ας αφήσουμε την ψυχή μας να περιπλανηθεί στις ντάπιες του κάστρου, στα πλακόστρωτα στενά του, στα σκαλωτά δρομάκια του, στις γωνιές με τις γαζίες και τ’ αγιοκλήματα.

Αγήνωρ Αστεριάδης, «Ναύπλιο», Λάδι σε μουσαμά – Δημοτική Πινακοθήκη Ρόδου.

Νίκος Χατζηκυριάκος – Γκίκας (1906-1994), «Ναύπλιο 1958», Λάδι και gouache σε χαρτόνι.

Φώτης Κόντογλου (1895-1965), «Ναύπλιο 1926», Υδατογραφία.

Αγήνωρ Αστεριάδης (1898-1977), Τέμπερα σε χαρτί.

Γιάννης Τσαρούχης (1910-1989), «Σπίτια στο Ναύπλιο 1927», Νερομπογιά σε χαρτί.

Αγήνωρ Αστεριάδης (1898-1977), «Ακροναυπλία».

Γιώργος Μανουσάκης, «Το σπίτι του Αρμανσμπεργκ στο Ναύπλιο 1962», Υδατογραφία σε χαρτί.

Πάρις Πρέκας (1926-1999), «Ναύπλιο», Ακουαρέλα.

Σπύρος Βασιλείου (1902-1985), «Ιστιοφόρο Μαρία», Λάδι σε μουσαμά.

Ντιάνα Αντωνακάτου, Ακουαρέλα.

Μαρία Πωπ, «Κυριακή πρωί στο Ναύπλιο 1980», Λάδι σε ξύλο.

Πάρις Πρέκας (1926-1999), «Ναύπλιο», Ακουαρέλα.

Γιώργος Μανουσάκης, «Σπίτια στο Ναύπλιο, 1962», Υδατογραφία σε χαρτί.

Read Full Post »

Διόδια Εθνικών Οδών επαρχίας Άργους 1867

Posted in Άργος - Ιστορικά, Άρθρα - Μελέτες - Εισηγήσεις, tagged alphaline, Argolikos Arghival Library History and Culture, Greek History, Άργος, Αργολίδα, Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας & Πολιτισμού, Διόδια, Διόδια Εθνικών Οδών επαρχίας Άργους 1867, Ναύπλιο, Πελοπόννησος, Φόροι on 3 Νοεμβρίου, 2010| Leave a Comment »

Διόδια Εθνικών Οδών επαρχίας Άργους 1867

Περί επιβολής διοδίων εις την μεταξύ Ναυπλίου και Άργους εθνικήν αμαξιτήν οδόν.

Περί επιβολής διοδίων της από Τριπόλεως εις Μύλους Ναυπλίας εθνικής οδού.

Τα διόδια στους εθνικούς δρόμους δεν είναι βέβαια σύγχρονη εφεύρεση. Αντίθετα μάλιστα υπήρξε αρκετά παλαιά. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας κάποιο ποσό, ανάλογο με τα σημερινά διόδια αλλά για άλλη αιτία (την ασφάλεια των δρόμων), πληρωνόταν στους Δερβενατζήδες, στα στενά περάσματα των οδικών αρτηριών (τα Δερβενάκια). Μετά την ανεξαρτησία και αφού με Βασιλικά Διατάγματα καθορίστηκαν ποιοι δρόμοι είναι εθνικοί θεσμοθετήθηκαν τα πρώτα διόδια.

Τα διόδια έβγαιναν σε πλειοδοσία είτε εισπράττονταν με αυτεπιστασία. Αρμόδιοι υπάλληλοι τοποθετούνταν σε επίκαιρα σημεία (Σταθμούς) για την είσπραξή τους. Στα σημεία αυτά, όταν ήσαν στις εισόδους των πόλεων, ήσαν εγκατεστημένοι φοροεισπράκτορες για τη φορολογία των μεταφερομένων προς πώληση προϊόντων.

Μνήμη αυτών των σημείων είναι και το τοπωνύμιο «Φόρος» (π.χ. παρά τον Άγιο Βασίλειο του Άργους). Ο θεσμός των διοδίων, με τις ανάλογες μεταρρυθμίσεις, διατηρήθηκε ως τις μέρες μας. Ας δούμε, λοιπόν, τα περί το Άργος διόδια, όπως ακριβώς δημοσιεύτηκαν στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης της εποχής τους:

ΔΙΑΤΑΓΜΑ

Περί επιβολής διοδίων εις την μεταξύ Ναυπλίου και Άργους

εθνικήν αμαξιτήν οδόν.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α’.

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Λαβόντες ύπ’ όψιν τ’ άρθρα 27 και 28 του από 16 Δεκεμβρίου 1867 ΣΞΓ’. περί οδοποιίας Νόμου, επί τη προτάσει των Ημετέρων επί των Εξωτερικών και Οικονομικών Υπουργών, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν.

Άρθρον 1.

Επί των ιππασίμων, φορτηγών και υποζυγίων ζώων των διαβαινόντων την από Ναυπλίου εις Άργος ή τανάπαλιν άγουσαν εθνικήν αμαξιτήν οδόν και έχουσαν μήκος (10) δέκα σταδίων, επιβάλλονται διόδια επί τριετίαν ως εξής:

α’.) Δι’ έκαστον ίππον, ήμίονον, μετά ή άνευ φορτίου μετά ή άνευ ιππέως λεπτά (8) οκτώ.

β’.) Δι’ έκαστον όνον, ωσαύτως, λεπτά (5) πέντε.

γ’.) Δι’ έκαστον βούν προς εμπορίαν ή κρεουργίαν λεπτά (10) δέκα.

δ’.) Δι’ έκαστον προς εμπορίαν ή κρεουργίαν πρόβατον αίγα, χοίρον και λοιπά μικρά ζώα λεπτά (2) δύο.

ε’.) Δι’ έκαστον δίτροχον ή τετράτροχον όχημα, συρόμενον ύφ’ ενός ίππου ή ημιόνου λεπτά (10) δέκα.

ς’.) Ωσαύτως συρόμενον υπό δύο ίππων, λεπτά (15) δεκαπέντε.

ζ’.) Δι’ έκαστον περιπλέον ίππον εζευγμένον εις τα ειρημένα οχήματα λεπτά (5) πέντε.

η’.) Δι’ εκάστην φορτηγόν δίτροχον άμαξαν, συρομένην υφ’ ενός ίππου ή ημιόνου ή δύο βοών, εάν μέν η άμαξα η κενή λεπτά (8) οκτώ, εάν δε έχη φορτίον λεπτά (15) δεκαπέντε.

θ’.) Δι’ εκάστην τοιαύτην τετράτροχον άμαξαν, συρομένην υπό δύο ίππων ή ημιόνων ή τεσσάρων βοών, εάν μέν η κενή, λεπτά (10) δέκα, εάν δε έχη φορτίον λεπτά (20) είκοσι.

ι’.) Δι’ έκαστον περιπλέον ίππον ή ημίονον ή ζεύγος βοών, κενής της αμάξης λεπτά (2) δύο, μετά φορτίου λεπτά (5) πέντε.

ια’.) Δι’ έκαστον όνον, εζευγμένον εις άμαξαν λεπτά (5) πέντε.

Τετράτροχος άμαξα συρομένη υφ’ ενός ίππου ή ημιόνου ή δύο βοών εξομοιούται προς δίτροχον.

Άρθρον 2.

Τα διόδια ταύτα πληρόνονται και όταν τα ζώα εν μέρει διέλθωσι την οδόν ταύτην.

Άρθρον 3.

Τα διόδια εκμισθούνται δι’ άπασαν την τριετίαν ή εισπράττονται δι’ επιστασίας, εάν η δοθείσα κατά την δημοπρασίαν προσφορά δεν θεωρηθή υπό του Ημετέρου επί των Οικονομικών Υπουργού συμφέρουσα τω δημοσίω.

Άρθρον 4.

Η είσπραξις των διοδίων γίνεται εις τους σταθμούς τους οποίους θέλει προσδιορίσει η διακήρυξις της εκμισθώσεως, ή δε τριετία άρχεται από 1 Ιανουαρίου 1871.

Άρθρον 5.

Η δημοπρασία ενεργείται κατά τας διατάξεις του από 30 Απριλίου 1855 Β. Διατάγματος, του εκδοθέντος προς εκτέλεσιν του υπό στοιχ. ΣΟΖ’. παγίου φορολογικού Νόμου.

Άρθρον 6.

Το μίσθωμα διαιρούμενον εις 36 ίσας δόσεις, πληρόνεται εις το αρμόδιον ταμείον του Κράτους κατά την πρώτην εκάστου μηνός, προκαταβαλλομένης της πρώτης δόσεως, άμα κοινοποιηθή αρμοδίως εις τον μισθωτήν η έγκρισις του Υπουργείου των Οικονομικών.

Εις τους Ημετέρους επί των Εσωτερικών και Οικονομικών Υπουργούς ανατίθεται η δημοσίευσις και εκτέλεσις του παρόντος Διατάγματος.

Εν Κερκύρα τη 1 Σεπτεμβρίου 1870.

Γεώργιος.

Δ. Χρηστίδης. Δ. Δρόσος.

(ΦΕΚ, 22/1870)

Ο δρόμος από το Ναύπλιο προς το Άργος, λίγο πριν φθάσουμε στην Τίρυνθα το 1922.

Περί επιβολής διοδίων της από Τριπόλεως εις Μύλους Ναυπλίας εθνικής οδού

Περί επιβολής διοδίων της από Τριπόλεως

εις Μύλους Ναυπλίας εθνικής οδού

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α’.

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ.

Λαβόντες υπ’ όψει το άρθρον 27 του από 16 Δεκεμβρίου 1867 ΣΞΓ’ περί οδοποιίας νόμου, επί τη προτάσει των Ημετέρων επί των Εσωτερικών και Οικονομικών Υπουργών˙Απεφασίζομεν και διατάσσομεν

Άρθρον 1.

Επιβάλλονται διόδια επί των ιππασίμων, φορτηγών και υποζυγίων ζώων, των διαβαινόντων την εθνικήν οδόν την από Τριπόλεως εις Μύλους Ναυπλίας άγουσαν ή τανάπαλιν και έχουσαν έκτασιν σταδίων πεντήκοντα πέντε, ως εφεξής:

1) Κατά την από Τριπόλεως ή τινος των χωρίων της επαρχίας Μαντινείας εις Μύλους και τανάπαλιν, ήτοι διά πάσαν άνοδον και κάθοδον.

α) Δι’ έκαστον ίππον, ημίονον, μετά ή άνευ φορτίου, μετά ή άνευ ιππέως, λεπτά τριάκοντα 30.

β) Δι’ έκαστον όνον επίσης λεπτά δέκα πέντε 15.

γ) Δι’ έκαστον βούν προς εμπορίαν ή κρεουργίαν λεπτά τριάκοντα 30.

δ) Δι’ έκαστον προς εμπορίαν ή κρεουργίαν πρόβατον, αίγα, χοίρον και λοιπά μικρά ζώα λεπτά 6.

ε) Δι’ έκαστον δίτροχον ή τετράτροχον όχημα συρόμενον υφ’ ενός ίππου ή ημιόνου λεπτά τεσσαράκοντα πέντε 45.

ς) Ομοίως συρόμενον υπό δυο ίππων λεπτά εξήκοντα 60.

ζ) Δι’ έκαστον περιπλέον ίππον εζευγμένον εις τα ειρημένα οχήματα λεπτά δέκα πέντε 15.

η) Δι’ εκάστην φορτηγόν δίτροχον άμαξαν, συρομένην υφ’ ενός ίππου ή δύο βοών, εάν μεν η άμαξα η κενή, λεπτά τριάκοντα 30, εάν δ’ έχη φορτίον, λεπτά τεσσαράκοντα πέντε 45.

θ) Δι’ εκάστην τοιαύτην τετράτροχον συρομένην υπό δυο ίππων ή ημιόνων ή τεσσάρων βοών, εάν μεν η κενή, λεπτά τριάκοντα έξι 36, εάν δε έχη φορτίον, λεπτά εξήκοντα 60.

ι) Δι’ έκαστον περιπλέον ίππον ή ημίονον ή ζεύγος βοών, κενής ούσης της αμάξης, λεπτά έξι 6, μετά φορτίου λεπτά δέκα πέντε 15.

ια) Δι’ έκαστον όνον εζευγμένον εις άμαξαν λεπτά είκοσι τέσσερα 24.

Τετράτροχος άμαξα συρομένη υφ’ ενός ίππου ή ημιόνου ή δυο βοών εξομοιούται προς δίτροχον.

2) Το τρίτον των εν τη πρώτη παραγράφω του παρόντος άρθρου προσδιοριζομένων διοδίων επιβάλλεται δι’ πάσαν διάβασιν από τινος χωρίου του δήμου Κορυθίου εις Τρίπολιν και τανάπαλιν.

3) Τα ημίση των εν τη πρώτη παραγράφω του παρόντος άρθρου προσδιοριζομένων διοδίων επιβάλλονται.

α) Δια πάσαν διάβασιν εκ Τριπόλεως ή τινος των χωρίων της επαρχίας Μαντινείας, λαμβάνουσαν δε από της θέσεως Δαουλίου ή του χωρίου Αχλαδοκάμπου άλλην διεύθυνσιν παρά την εις Μύλους άγουσαν οδόν.

β) Δια πάσαν διάβασιν εξ άλλης οδού προερχομένην και διά της θέσεως Δαουλίου ή του χωρίου Αχλαδοκάμπου διευθυνομένην εις Τρίπολην εις τα χωρία της επαρχίας Μαντινείας.

γ) Δια πάσαν εκ του χωρίου Αχλαδοκάμπου μετάβασιν εις Τρίπολιν ή εις Μύλους Ναυπλίας και τ’ ανάπαλιν.

Άρθρον 2.

Τα διόδια ταύτα εισπράττονται και όταν τα ζώα εν μέρει διέλθωσιν τας εν τω προηγουμένω άρθρω ωρισμένας κατά μήκος αποστάσεις και ουχί κατ’ εύρος την οδόν εν γένει.

Άρθρον 3.

Τα διόδια εκμισθούνται δι’ άπασαν την νέαν τριετίαν ή εισπράττονται δι’ επιστασίας, εάν η δοθείσα κατά την δημοπρασίαν προσφορά δεν θεωρηθή υπό του Ημετέρου επί των Οικονομικών Υπουργού συμφέρουσα τω δημοσίω.

Άρθρον 4.

Εν περιπτώσει ενοικιάσεως η είσπραξις των διοδίων γίνεται εις τους σταθμούς, τους οποίους θέλει προσδιορίσει η διακήρυξις της δημοπρασίας, η δε τριετία άρχεται από της λήξεως της τρεχούσης ενοικιάσεως των διοδίων της οδού ταύτης, ήτοι από 1 Φεβρουαρίου 1884 και λήγει την 31 Ιανουαρίου 1887.

Άρθρον 5.

Η δημοπρασία ενεργείται κατά τας διατάξεις των από 30 Απριλίου 1855 και 14 Φεβρουαρίου 1879 Β. διαταγμάτων των εκδοθέντων πρός εκτέλεσιν του υπό στοιχ. ΣΟΖ παγίου φορολογικού νόμου.

Άρθρον 6.

Το μίσθωμα, διαιρούμενον εις 36 ίσας δόσεις, πληρόνεται εις το αρμόδιον ταμείον του Κράτους κατά την πρώτην εκάστου μηνός, προκαταβαλλομένης της πρώτης δόσεως, άμα κοινοποιηθή αρμοδίως προς τον μισθωτήν η έγκρισις του Υπουργείου των Οικονομικών.

Εις τους Ημετέρους επί των Εσωτερικών και επί των Οικονομικών Υπουργούς ανατίθεται η δημοσίευσις και εκτέλεσις του παρόντος διατάγματος.

Εν Αθήναις τη 25 Ιανουαρίου 1884.

Γεώργιος

Οι Υπουργοί

Επί των Εσωτερικών Επί των Οικονομικών

Κ. Λομβάρδος Χ. Τρικούπης

(ΦΕΚ, 40/1884)

Πηγή

Περιοδικό « Αναγέννηση», Opuscula Argiva– I , Κώστας Δανούσης, τεύχος 307, Άργος, Μάρτιος – Απρίλιος 1993.

Read Full Post »

« Newer Posts - Older Posts »

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ
- Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη
- Βιβλία - Προτάσεις
- Εκδόσεις
- Ελεύθερο Βήμα
- Επικοινωνία
- Ευρετήριο
- Δωρεές Βιβλίων
- Προϋποθέσεις Χρήσης
- Προσωπογραφίες
- Εικονογραφία του '21
- Αρωγά Μέλη
- Καποδίστριας Ιωάννης
Αναζήτηση
Kατηγορίες

Αρχείο
ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ
«ΤΟ ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΤΩΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΩΝ» – Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Μετά την έναρξη του Αγώνα των Ελλήνων για την ελευθερία και τη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους κρίθηκε απαραίτητο να θεσπισθεί ένας ποινικός κώδικας ο οποίος σκοπό είχε αφ’ ενός μεν να προστατεύσει τις ελευθερίες των Ελλήνων αφ’ ετέρου δε να εγγυηθεί τις ελευθερίες αυτές από αξιόποινες δραστηριότητες. Έτσι στο άρθρο 97 του Προσωρινού Πολιτεύματος της Επιδαύρου η Πρώτη Εθνική Συνέλευση (1822) ανέθεσε στο Εκτελεστικό Σώμα να συστήσει επιτροπή για να καταρτίσει, εκτός των άλλων, και ποινικό κώδικα. Επειδή η επιτροπή αυτή δεν συστάθηκε, η Β’ Εθνική Συνέλευση στο Άστρος την 1-4-1823 διόρισε εννεαμελή επιτροπή από δύο επισκόπους, δύο ιερομόναχους, ένα ιεροδιάκονο και τέσσερις λαϊκούς για να εκθέσει «τα κυριότερα των εγκληματικών εκ του προχείρου ερανιζομένη από τους νόμους των ημετέρων αειμνήστων Βυζαντινών Αυτοκρατόρων και άλλοθεν»…
ΔΗΜΙΟΙ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΙΚΕΣ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ
[…] Ο μελλοθάνατος είχε καταδικασθεί για «φονοπειρατία» τριών επιβατών σε πλοίο στο οποίο ο ίδιος ήταν «συντροφοναύτης». Μετά την απόρριψη της αίτησής του για χάρη, εγκλείσθηκε φρουρούμενος στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Καλαμάτας. Εκεί πέρασε τη νύχτα του «εξομολογούμενος εις τον ιερέα τα αμαρτήματά του και προσευχόμενος αδιακόπως» έως το πρωί. Κατόπιν, και ενώ οι καμπάνες χτυπούσαν πένθιμα, ο κατάδικος οδηγήθηκε μέσα από την αγορά – εμφανής και εδώ η σημασία του παραδειγματισμού των πολλών! – στο χώρο της παλαιάς Μητρόπολης και των παλαιών μνημάτων, όπου και εκτελέσθηκε, επάνω στον ήδη έτοιμο τάφο του, από τρεις στρατιώτες που τον πυροβόλησαν στο κεφάλι…
ΠΑΣΧΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΝΑΥΠΛΙΟΥ ΤΟ 1841
Ο Δρ Μάρκος Ν. Ρούσσος – Μηλιδώνης, Επίτροπος της Καθολικής Εκκλησίας του Ναυπλίου, παρουσιάζει στα Ναυπλιακά Ανάλεκτα VII (2009) δύο ενημερωτικές επιστολές των ετών 1841 του εφημ. Γεωργίου Δούναβη προς τον εκκλησιαστικό του προϊστάμενο Επίσκοπο Σύρου Αλούσιο Μ. Blancis. Η πρώτη αφορά στον εορτασμό της Μεγάλης Εβδομάδας του έτους 1841, και η δεύτερη κάποιες διαφορές με τον επίτροπο Βονιφάτιο Bonafin. Ας δούμε πως περιγράφει ο ιερέας τον εορτασμό του Πάσχα των Καθολικών στο Ναύπλιο του 1841…
ΒΙΒΛΙΑ
Το Ναύπλιο τον 19° αιώνα - Μαρτυρίες και Μαρτυρούμενα από τα Τοπικά Έντυπα Μέσα
Μια έρευνα σε βάθος, της Αγγελικής Μάρκου, που αποσκοπεί να αναδείξει την τοπική ιστορία του 19ου αιώνα χωρίς χρονολογικούς περιορισμούς, οι οποίοι δυσκολεύουν την κατανόηση των διασυνδέσεων ανάμεσα στα ιστορικά γεγονότα. Η συχνά τμηματική ανάλυση της ναυπλιακής ιστορίας εμβαθύνει μεν σε πρόσωπα και καταστάσεις, αλλά δεν μπορεί να καταδείξει με σαφήνεια πώς η κάθε περίοδος επηρέασε τις ενέργειες των επόμενων γενεών…
Η μελέτη, σελίδες 432, ολόκληρου του αιώνα μέσα από την αξιοποίηση του ναυπλιακού τύπου ως βασική ιστορική πηγή προσφέρει τη δυνατότητα της ανασύστασης της Ναυπλίας υπό διαφορετικό πρίσμα...
«Αργολικόν Ημερολόγιον 1910»
Στην «αναστατική» έκδοση με τίτλο «Αργολικόν Ημερολόγιον 1910, Εκδιδόμενον υπό του εν Αθήναις Συλλόγου των Αργείων» και τυπωμένο «Εν Αθήναις – Εκ του τυπογραφείου των Καταστημάτων Δημ. Τερζόπουλου – 1910», συναντάμε σημαντικούς λόγιους του 19ου αιώνα του Άργους αλλά και του γειτονικού Ναυπλίου, όπως ο Ιωάννης Κοφινιώτης, ο Δημήτριος Βαρδουνιώτης, ο Μιχαήλ Λαμπρυνίδης, ο Ιερέας και ιδρυτής του Συλλόγου «Ο Δαναός» Χρήστος Παπαοικονόμος και άλλους πολλούς, που οι εργασίες τους φιλοξενούνται στις 356 κιτρινισμένες και φθαρμένες από το χρόνο σελίδες του βιβλίου.
Η «αναστατική» αυτή έκδοση έχει ιδιαίτερη συναισθηματική αξία γιατί, μέσα από την ανάκληση της μνήμης απεικονίζει την ιστορία της πόλης του Άργους και της ευρύτερης περιοχής, ενώ παράλληλα αποτελεί ένα οδοιπορικό στο πολιτισμικό περιβάλλον της εποχής.
Οι κοιμισμένοι ήχοι και λόγοι αντηχούν πάλι, αψευδείς μάρτυρες ενός λαμπρού πολιτισμού, που αποκαλύπτεται με την έρευνα, σ’ όλα τα επίπεδα του δημόσιου και ιδιωτικού βίου, στα γράμματα, τις τέχνες, την πολιτική ζωή…
Οι Αρχαίοι Ποταμοί της Αργολίδας
Στις σελίδες αυτού του βιβλίου, θα συναντήσουμε τον Γενάρχη ποταμό Ίναχο, τον Ερασίνο με τις τέσσερεις κόρες του, την Δαναΐδα Αμυμώνη, τον πλατύ και επικίνδυνο χείμαρρο Χάραδρο (Ξεριά), τον Αστερίωνα με τις τρεις κόρες του, τροφούς της Ήρας, τον ποταμό Ράδο που έρρεε στις βόρειες πλαγιές του Διδύμου όρους, τους Χρυσορρόα και Υλλικό στην Τροιζήνα κ.α.
Η μυθολογία είναι μια ιερή ιστορία, που διαδραματίζεται σε ένα χωρόχρονο πέραν της κοινής ανθρώπινης εμπειρίας. Είναι το σύνολο των μύθων που ανήκουν σε μια συγκεκριμένη παράδοση ενός τόπου.
Πιστεύουμε ότι ο μύθος είναι ένα λόγος, που ακόμα και αν δεν είναι αλήθεια ή δεν έχει εξελιχθεί σε τέτοια, εμπεριέχει μέσα του κάποιες αρχέγονες εμπειρίες και αλήθειες. Κι όπως γράφει ο Λούκιος Απουλήιος: Κι οι μύθοι που σαν όμορφα φαντάζουν παραμύθια, αλήθειες κρύβουνε πολλές στου ψέματος τα βύθια…
Κιβέρι - Από το Μύθο στην Ιστορία
Το Κιβέρι είναι ένα μεγάλο χωριό της Αργολίδας, ένα παραθαλάσσιο χωριό στη δυτική ακτή του Αργολικού κόλπου, απέναντι ακριβώς από το Ναύπλιο. Ο τόπος αυτός σχετίζεται με τον Ηρακλή και τη Λερναία Ύδρα. Εδώ αποβιβάστηκε ο Δαναός με τις κόρες του, όταν ήρθε να γίνει βασιλιάς στο Άργος. Η περιοχή κατοικείται σίγουρα από τα αρχαία χρόνια, καθώς έχουν ανακαλυφθεί μυκηναϊκοί τάφοι. Συνεχής ήταν η κατοίκηση του τόπου ανά τους αιώνες. Στην αρχαιότητα έγινε θέατρο μαχών ανάμεσα στους δύο ισχυρούς γείτονες της εποχής, τους Αργείους και τους Σπαρτιάτες. Στο μεσαίωνα υπήρχε εκεί ισχυρό κάστρο των Φράγκων, στους οποίους ανήκε ως το 1389. Από τότε το Κιβέρι ανήκει στους Βενετούς ως το 1481, οπότε περνά κατεστραμμένο στους Τούρκους. Η γεωγραφική του θέση καθιστούσε το Κιβέρι στρατηγικό σημείο από την αρχαιότητα μέχρι τη νεότερη ιστορία. Πρόκειται για έναν τόπο με πλούσια για την έκτασή του ιστορία, ήδη από τους αρχαϊκούς χρόνους. Μια ιστορία συνδεδεμένη με την τύχη του γειτονικού Άργους από την προϊστορική και αρχαϊκή εποχή, αλλά και του Ναυπλίου από την εποχή της φραγκοκρατίας στην Ελλάδα. Κατά την προϊστορική περίοδο η ευρύτερη περιοχή του σημερινού Κιβερίου συνδέεται με τις τρεις πηγές, της Αμυμώνης, της Λέρνης και του Ανάβαλου, που αναβλύζουν γλυκό νερό από τότε μέχρι σήμερα…
ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
- Η συμβολή της Βασιλικής Μπόμπου – Σταμάτη στη μελέτη του Bικεντίου Δαμοδού
  [...] Ο Β. Δαμοδός συνιστά ιδιάζουσα περίπτωση της νεοελληνικής λογιοσύνης εξ αιτίας της πολυμορφίας του έργου του και του μεγάλου αριθμού των χειρογράφων με έργα του που διασώζονται, άλλα χρονολογημένα και άλλα αχρονολόγητα, σε βιβλιοθήκες, τις περισσότερες φορές όχι προσιτές, όχι μόνο του ελλαδικού χώρου αλλά και του εξωτερικού (Αγία Πετρούπολη, Ιεροσόλυμα, Βουδαπέστη, Βουκουρέστι, κ.α.)...
- 100 χρόνια από το θάνατο του Εμμανουήλ Ρέπουλη – Εκδηλώσεις Τιμής και Μνήμης στο Κρανίδι
  [...] Ο Εμμανουήλ Ρέπουλης (1863-1924) διακρίθηκε στη δημοσιογραφία και την πολιτική ζωή της Ελλάδας για τρεις δεκαετίες. Η δημοσιογραφική του πένα έθεσε τις βάσεις της αμφισβήτησης απέναντι στις κυρίαρχες παλαιοκομματικές αντιλήψεις. Ως πολιτικός στάθηκε στο μετερίζι του εκσυγχρονισμού και της αστικής ανόρθωσης του κράτους. Μαζί με τον Ελευθέριο Βενιζέλο πραγματοποίησαν ρηξικέλευθες τομές στην πολιτική ιστορία του τόπου και συνέβαλαν στην εδαφική διεύρυνση του ελληνικού κράτους...
- Προτομή Δημητρίου Πλαπούτα
  Η ορειχάλκινη ολόγλυφη προτομή του Δημητρίου Πλαπούτα στο Ναύπλιο φιλοτεχνήθηκε από τον γλύπτη Ηλία Καντζιλιέρη το 1981, με πρωτοβουλία και δαπάνες της Μίνας Πλαπούτα-Παπαχρίστου, εγγονής του τιμώμενου. Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου τελέστηκαν στις 29 Νοεμβρίου 1981, στο πλαίσιο των εορτασμών της 159ης επετείου από την άλωση του Παλαμηδίου.
- Εσείς θα βάψετε αβγά ή αυγά;
  [..] Το άρθρο του 1943 το έγραψε ο Τριανταφυλλίδης στη Νέα Εστία ως απάντηση σε επιστολή αναγνώστη, ο οποίος παραπονιόταν διότι στη Νεοελληνική Γραμματική (1941) του Τριανταφυλλίδη υπήρχε η γραφή «αυγό», το ίδιο και στο Εγκυκλοπαιδικό λεξικό Ελευθερουδάκη, ενώ στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια υπήρχαν και οι δύο γραφές, αλλά στο Ιστορικό Λεξικό της Ακαδημίας η γραφή «αβγό» ενώ και σε μεταγενέστερο κείμενο της Ακαδημίας, το 1938, «προς επιστημονικόν κανονισμόν της Νεοελληνικής Ορθογραφίας» προκρινόταν επίσης η γραφή «αβγό»...
- Καλή Ανάσταση!
  Ο πίνακας απεικονίζει τη θαυματουργή στιγμή της ανάστασης του Χριστού, σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση. Φέροντας σημαία και «λουσμένος» σε έντονο φως που πέφτει από τον ουρανό, ο Χριστός εμφανίζεται από ψηλά καθώς μια πλειάδα αγγέλων έρχονται από τα σύννεφα. Στρατιώτες που φρουρούν τον τάφο του προσπαθούν να τραπούν σε φυγή καθώς γίνονται μάρτυρες αυτού του θαυματουργού γεγονότος.
Εγγραφή στο Ιστολόγιο μέσω Email

Εισάγετε το email σας για εγγραφή στην υπηρεσία αποστολής ειδοποιήσεων μέσω email για νέες δημοσιεύσεις.

Διεύθυνση Email:

Προστεθείτε στους 325 εγγεγραμμένους.

ΑΡΓΟΛΙΚΗ ΑΡΧΕΙΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

ARGOLIKOS ARCHIVAL LIBRARY OF HISTORY AND CULTURE www.argolikivivliothiki.gr

Archive for Νοέμβριος 2010

Ιερά Μονή Αγίου Θεοδοσίου του Νέου (Παναρίτη Αργολίδας)

Μαυροκορδάτος Αλέξανδρος (Κωνσταντινούπολη 1791- Αίγινα 1865)

Η ερωτική ζωή στα χρόνια του Ομήρου

Ιερά Μονή Αγίων Αναργύρων Ερμιόνης

Νοταράς Πανούτσος (1740 ή 1752 – 1849)

Φίνλεϋ Γεώργιος – Finlay George (1799-1875)

Μαυρομιχάλης Πετρόμπεης (1765 ή 1773 – 1848)

Συνέδριο – Δημήτρης Μητρόπουλος (1896-1960): πενήντα χρόνια μετά

Ζωγραφικοί πίνακες του Ναυπλίου, φιλοτεχνημένοι από μεγάλους ζωγράφους

Διόδια Εθνικών Οδών επαρχίας Άργους 1867

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ

ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΑ ΑΡΘΡΑ

«ΤΟ ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΤΩΝ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΩΝ» – Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΟΙΝΙΚΟΣ ΚΩΔΙΚΑΣ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΔΗΜΙΟΙ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΙΚΕΣ ΕΚΤΕΛΕΣΕΙΣ

ΠΑΣΧΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΟΛΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΝΑΥΠΛΙΟΥ ΤΟ 1841

ΒΙΒΛΙΑ

Το Ναύπλιο τον 19° αιώνα - Μαρτυρίες και Μαρτυρούμενα από τα Τοπικά Έντυπα Μέσα

«Αργολικόν Ημερολόγιον 1910»

Οι Αρχαίοι Ποταμοί της Αργολίδας

Κιβέρι - Από το Μύθο στην Ιστορία

ΠΡΟΣΦΑΤΕΣ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ

Εγγραφή στο Ιστολόγιο μέσω Email