Feeds:
Δημοσιεύσεις
Σχόλια

Posts Tagged ‘Ρωξάνη Δ. Αργυροπούλου’

Η συμβολή της Βασιλικής Μπόμπου-Σταμάτη στη μελέτη του Bικεντίου Δαμοδού – Ρωξάνη Δ. Αργυροπούλου


 

Στα έργα της για τον Βικέντιο Δαμόδο (Χαβριάτα Κεφαλονιάς 1700-1754) η Βασιλική Μπόμπου-Σταμάτη (Καλαμάτα 1932-Αθήνα 2020) επικεντρώνεται στη ζωή και στους δρόμους που ακολούθησε, τα χρόνια που πέρασε στη Βενετία, σπουδάζοντας φιλοσοφία και νομικά καθώς και στη φιλοσοφική και θεολογική Σχολή που ίδρυσε στα Χαβριάτα.

Στόχος της ήταν επίσης να μελετήσει και να ταξινομήσει τα χειρόγραφα των έργων και των διδακτικών του βιβλίων, τα περισσότερα αδημοσίευτα. Προσπαθώντας να εκτιμήσει τη θέση του στην ιστορία της νεοελληνικής σκέψης, θεώρησε ότι ο Δαμόδος ήταν ένας σημαντικός πρόδρομος του Νεοελληνικού Διαφωτισμού που διακρίθηκε για την υπεράσπιση της καρτεσιανής φιλοσοφίας και φυσικής αντί του αριστοτελισμού και για το ενδιαφέρον του για τη χρήση της απλοελληνικής γλώσσας.

 

Τα ερευνητικά ενδιαφέροντα της Βασιλικής Μπόμπου-Σταμάτη υπήρξαν ποικίλα και όπως έγραψε η ίδια η έρευνα συνιστούσε για εκείνη μια γοητευτική περιπέτεια[1]. Ασχολήθηκε με την ποιήτρια Μαρία Πολυδούρη, με  τους Έλληνες φοιτητές στην Πάδοβα, με γνωστούς λογίους της βενετικής και οθωμανικής κυριαρχίας στην Ελλάδα, με τη  βιβλιοθήκη του λόρδου Γκίλφορδ αποτυπώνοντας έτσι το μοναδικό της στίγμα και την ευαισθησία της.

Τον τελευταίο καιρό, εντρυφούσε με μεγάλη ευχαρίστηση στην περιπετειώδη ζωή του Άγγλου περιηγητή και λογίου John Τweddell (1769-1799) που νεότατος άφησε την τελευταία του πνοή στην Αθήνα. Το συγγραφικό κύκνειο άσμα της υπήρξε ο πρόλογος στην επανέκδοση του βιβλίου της Μελπομένης Κ. Αυγερινού, Μακεδονικά απομνημονεύματα: Γραφέντα επί τη βάσει λεπτομερούς μελέτης και προσωπικής πείρας των μακεδονικών πραγμάτων από 1898-1912 (Αθήνα 1914) που κυκλοφόρησε τον Μάιο του 2020 στη Θεσσαλονίκη[2]. Πρόκειται για θέματα που, μαζί με τόσα άλλα που ανακύπτουν από την καθημερινότητα, αποτέλεσαν το περιεχόμενο μιας μακράς και αδιάλειπτης φιλίας που με συνέδεσε με την Κική για ένα διάστημα πενήντα και πλέον ετών.

Η προσήλωσή της στην προσωπικότητα του Βικέντιου Δαμοδού (Χαβριάτα Παλικής Κεφαλληνίας 1700-1754) οφείλεται κυρίως στην προσπάθειά της να τον αποκαταστήσει στην προσωπογραφία της νεοελληνικής παιδείας προσφέροντας άφθονο και άγνωστο υλικό[3]. Στη διατριβή της με τίτλο Ο Βικέντιος Δαμοδός. Βιογραφία-Εργογραφία 1700-1752[4], καρπό πολυετούς και ενδελεχούς έρευνας την οποία υποστήριξε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης αναθεωρώντας σε πολλά σημεία την αδρή ως τότε εικόνα του φωτίζοντας άγνωστες πτυχές της ζωής του και του έργου του καθώς και τη χρονολογία του θανάτου το 1754 αντί του 1752[5].

 

Βασιλική Μπόμπου-Σταμάτη, «Ο Βικέντιος Δαμοδός. Βιογραφία – Εργογραφία 1700-1754», Διδακτορική διατριβή. Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1998.

 

Από διάσπαρτες αρχειακές πηγές, όπως τα Αρχεία της Ελληνικής Κοινότητας Βενετίας και το κρατικό αρχείο της Βενετίας, το αρχείο των Rifirmatori dello studio di Padova, το τοπικό ιστορικό αρχείο της Κεφαλονιάς καθώς και τον κώδικα της Εκκλησίας της Θεοτόκου στα Χαβριάτα, μαθαίνουμε  για τις καταβολές της οικογενείας Damodon-Δαμοδού από τη Μεθώνη, για τον πατέρα του Φραγκίσκο, την μητέρα του Φιλανδρία Μοσχοπούλου, τη σύζυγό του Καλομοίρα Φουκά, τα αδέλφια του, τον θείο του Βενέδικτο, εφημέριο του Αγίου Γεωργίου στη Βενετία  καθώς και για άλλα στενά συγγενικά του πρόσωπα.  Επίσης μαθαίνουμε για τη μαθητεία του κοντά στον Αντώνιο Κατήφορο στο Φλαγγινιανό Φροντιστήριο στη Βενετία, για τις περαιτέρω σπουδές του στα νομικά, τη φιλοσοφία και τη θεολογία, για τη λειτουργία της φημισμένης του Σχολής στα Χαβριάτα που ίδρυσε λίγο μετά το 1721 καθώς και για τους μαθητές τους.

 

Το Ελληνομουσείο Φλαγγίνη, αριστερά και στο κέντρο, ο Άγιος Γεώργιος των Ελλήνων, συνοικία Καστέλο. Το 1498, η ελληνική κοινότητα της Βενετίας πήρε το δικαίωμα να ιδρύσει τη «Scuola de San Nicolò dei Greci» (Σχολή του Αγίου Νικολάου των Ελλήνων», μια αδελφότητα η οποία βοηθούσε τα μέλη της κοινότητας. Το 1539, μετά από διαρκείς διαπραγματεύσεις, η καθολική εκκλησία επέτρεψε την κατασκευή της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου η οποία χρηματοδοτήθηκε από φόρο σε όλα τα πλοία που ερχόταν από Ορθόδοξες περιοχές. Η Φλαγγίνειος Σχολή, ή Ελληνομουσείο Φλαγγίνη ή Φλαγγιανόν Φροντιστήριον ήταν ελληνικό εκπαιδευτικό ίδρυμα που λειτούργησε στη Βενετία από το 1662 έως το 1905.

 

(περισσότερα…)

Read Full Post »

Η Σμύρνη με το βλέμμα του Νικολάου Δραγούμη – Στοχασμοί για την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ρωξάνη Δ. Αργυροπούλου


 

Στα μέσα του 19ου αιώνα η Σμύρνη κατέχει μία ξεχωριστή θέση στη νεοελληνική ταξιδιωτική λογοτεχνία καθώς συνιστούσε έναν ελκυστικό ταξιδιωτικό προορισμό[1]. Εκτός από τους ακατάλυτους δεσμούς που συνέδεαν την ελληνική κοινότητα με το εθνικό κέντρο, υπήρχε διάχυτη η αίσθηση ότι η εμβληματική αυτή μητρόπολη της Ιωνίας υπερείχε των πόλεων του ελληνικού κράτους για το επίπεδο και την ποιότητα ζωής.

 

Άποψη της Σμύρνης. Abraham Storck (Άμπραχαμ Στορκ), 18ος αιώνας.

 

Ένα επίλεκτο μέλος της αθηναϊκής κοινωνίας, ο νεαρός πολιτικός Γεώργιος Γ. Κοζάκης-Τυπάλδος, σχετικά σημειώνει: «Εν γένει υπό την υλικήν έποψιν οι Σμυρναίοι εισί πολύ πλέον πεπολιτευμένοι από ημάς τους κατά την ελευθέραν Ελλάδα Έλληνες, και τη αληθεία (μ᾽όλας μας τας αξιώσεις) νομίζω, ότι και διανοητικώς δεν υπερτερούμεν αυτούς κατά πολύ»[2].

H λαμπρή αυτή κοσμόπολη που στα νεότερα χρόνια συγκροτήθηκε από μεταναστευτικά πληθυσμιακά ρεύματα, σταδιακά  σημείωσε αλματώδη οικονομική πρόοδο λόγω των γεωπολιτικών συνθηκών και των διεθνών της προσβάσεων[3]. Πρόκειται πλέον για την ανθοφορούσα και πολυεθνική Σμύρνη[4] όπου το ελληνικό στοιχείο συνιστούσε τον αξιολογότερο οικονομικό και κοινωνικό  παράγοντα[5]. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Ο Μάρκος Ρενιέρης και ο «Spectateur de l’Orient» – Οι απόψεις του για τον ελληνισμό | Ρωξάνη Δ. Αργυροπούλου, «Ο Ερανιστής», τόμος 30, Αθήνα, 2021


 

Μάρκος Ρενιέρης (1815 – 1897) Νομικός, λόγιος του 19ου αιώνα, Πανεπιστημιακός καθηγητής, διπλωμάτης που διατέλεσε πρέσβης της Ελλάδας στην Κωνσταντινούπολη, υποδιοικητής και διοικητής της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, πρώτος πρόεδρος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, γεννήθηκε το Νοέμβριο του 1815 στην Τεργέστη και πέθανε στις 8 Απριλίου 1897 στην Αθήνα. Η προσωπογραφία προέρχεται από το «Πανόραμα Νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας 1828-1862», εκδόσεις Κ. Κουμουνδουρέας, Αθήνα, 1995.

Πνεύμα προικισμένο καί γόνιμο, ὁ Μάρκος Ρενιέρης (Τεργέστη 1815 – Ἀθήνα 1897) διαδραμάτισε σημαντικὸ ρόλο στὴ διάπλαση τῆς νεοελληνικῆς ἐθνικῆς ἰδεολογίας καθὼς ἀποδείχθηκε δεινὸς γνώστης τῶν πολιτικῶν καὶ φιλοσοφικῶν ζητημάτων τοῦ καιροῦ του. Ἡ διαδρομή του διακρίνεται γιὰ τὴν ἰδιοτυπία της καθὼς ἡ ἐξοικείωσή του μὲ τὸ φαινόμενο τῆς ἰδεολογικῆς οἰκοδόμησης ἑνὸς ἔθνους ξεκίνησε ἀπὸ τὰ νεανικά του χρόνια στὴ Βενετία. Μὲ τὸ ὅραμα τῆς πολιτικῆς ἑνοποίησης τοῦ κατακερματισμένου ἰταλικοῦ ἔθνους ζυμώθηκε μὲ τὶς ἰδέες τοῦ ρομαντισμοῦ καὶ τοῦ φιλελευθερισμοῦ.

Ἔχοντας τὸ πνευματικὸ αὐτὸ ὑπόβαθρο ἐγκαθίσταται τὸ καλοκαίρι τοῦ 1835 στὴν Ἀθήνα καὶ ἡ πορεία τῆς ἐνσωμάτωσής του στὴν ἑλληνικὴ πραγματικότητα ἀποτελεῖ ἕνα ἐξαιρετικὰ ἐνδιαφέρον κεφάλαιο.

Ἐνστερνιζόμενος τὶς προσδοκίες τοῦ νέου κράτους, ἐντάσσεται στὴν τροχιὰ τῶν πνευματικῶν δυνάμεων τοῦ τόπου καὶ ἐξελίσσεται σ’ ἕναν ἀπὸ τοὺς βασικοὺς πρωταγωνιστές. Ἀποκτᾶ ἐπιπρόσθετο κοινωνικὸ κύρος νυμφευόμενος τὴν Ἀνδρομάχη Ζαΐμη, κόρη τοῦ πρόκριτου Ἀνδρέα Ζαΐμη καὶ τῆς Ἑλένης Δεληγιάννη καὶ ἀδελφὴ τοῦ μετέπειτα πρωθυπουργοῦ τῆς Ἑλλάδας Θρασύβουλου Ζαΐμη, προπάππου τῆς Λουκίας Δρούλια. Γιὰ τὴ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο τοῦ Μ. Ρενιέρη ἡ Λουκία πάντοτε ἔδειχνε ἕνα εὐδιάκριτο ἐνδιαφέρον. Ἡ ἐνασχόλησή μου ἐδῶ μὲ τὴ δημοσιογραφική του δραστηριότητα ἂς θεωρηθεῖ ὅτι συμβολίζει μία ἀπότιση τιμῆς στὴν ἀγαπητὴ συνάδελφο καὶ φίλη.

Tὸ 1853, ἐνῶ ὁ Ρωσοτουρκικὸς πόλεμος βρισκόταν σὲ ἐξέλιξη, στοὺς κόλπους τῆς ἀθηναϊκῆς κοινωνίας ἐκδηλώνονται πολιτικὲς ζυμώσεις καὶ διχαστικὲς ἐντάσεις. Μὲ τὰ πύρινα ἄρθρα τῆς ἐφημερίδας Αἰών, ἡ ρωσόφιλη παράταξη κέρδιζε τὶς ἐντυπώσεις. Eὕρισκε ἀνταπόκριση σὲ ὅσους θεωροῦσαν τὴ Ρωσία προστάτιδα τῆς ὀρθόδοξης πίστης προσλαμβάνοντας ἀκόμη καὶ συναισθηματικὲς διαστάσεις. Μέσα σ’ αὐτὸ τὸ τεταμένο πολιτικὸ κλίμα πρωτοκυκλοφόρησε στὶς 26 Αὐγούστου/7 Σεπτεμβρίου 1853 τὸ γαλλόφωνο περιοδικὸ Le Spectateur de l’Orient (Ὁ Θεατὴς τῆς Ἀνατολῆς).

Γιὰ τὸ ἐκδοτικὸ αὐτὸ ἐγχείρημα ἀποφασιστικὰ κινητοποιήθηκε μία ὁμάδα ἔγκριτων διανοητῶν καὶ πανεπιστημιακῶν μὲ πολύπλευρη δράση. Στενὰ συνδεδεμένοι μεταξύ τους, πρόκειται γιὰ πρόσωπα ὁρισμένα ἐκ τῶν ὁποίων εἶχαν ὡς ἑτερόχθονες βιώσει λίγα χρόνια πρωτύτερα τὴν ἀπόλυση ἀπὸ δημόσιες θέσεις. Διαμορφωμένοι πνευματικὰ στὴν εὐρυχωρία τῆς ἑλληνικῆς διασπορᾶς, μετεβλήθησαν στὴν κρίσιμη αὐτὴ στιγμὴ σὲ στρατευμένους διανοούμενους τοὺς ὁποίους διακρίνει μία συλλογικὴ πολιτικὴ ταυτότητα. Εἶναι οἱ Κ. Παπαρρηγόπουλος, Ἀλ. Ρίζος Ραγκαβής, Ἰ. Σοῦτσος, Γ. Α. Βασιλείου, Ν. Δραγούμης καὶ Μ. Ρενιέρης.

Ἀπὸ αὐτούς, οἱ Κ. Παπαρρηγόπουλος, Ν. Δραγούμης καὶ Ἀλ. Ρίζος Ραγκαβὴς εἶχαν τὸ 1850 κυκλοφορήσει τὸ περιοδικὸ Πανδώρα, γεγονὸς ποὺ δικαιολογεῖ τὴν παρατηρούμενη συνάφεια τῶν δύο ἐντύπων. Ἡ χρονικὴ σύμπτωση τῆς κυκλοφορίας τοῦ περιοδικοῦ μὲ τὸ ξέσπασμα τοῦ Κριμαϊκοῦ πολέμου δὲν εἶναι τυχαία, καθόσον κίνητρο τῶν ἐκδοτῶν του ἦταν νὰ μὴν παραμείνουν ἀμέτοχοι σὲ οὐσιώδεις πολιτικὲς ἐξελίξεις καὶ ν’ ἀκουστεῖ ἡ φωνή τους σχετικὰ μὲ τὴ διαμόρφωση τοῦ ἐξωτερικοῦ προσανατολισμοῦ τῆς χώρας. (περισσότερα…)

Read Full Post »

Marco Renieri, Armonie Della Storia DellUmanità, Εισαγωγική ΜελέτηΈκδοσηΣχόλια, Ρωξάνη Δ. Αργυροπούλου, Ακαδημία Αθηνών, Κέντρον Έρευνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας, Αθήναι, 2014.


 

Η Αργεία στην καταγωγή Ρωξάνη Δ. Αργυροπούλου είναι Ομότιμη Διευθύντρια Ερευνών στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Έχει δημοσιεύσει βιβλία, μελέτες και άρθρα με κύριο άξονα την ιστορία της νεοελληνικής και ευρωπαϊκής φιλοσοφίας από τον δέκατο όγδοο έως τον εικοστό αιώνα με έμφαση στον Διαφωτισμό και το κίνημα του ρομαντισμού. Οι έρευνές της την οδήγησαν επίσης στην κριτική έκδοση ανέκδοτων φιλοσοφικών έργων αυτής της περιόδου.

Συνεχίζοντας το έργο της, μας δίνει ένα ακόμη  βιβλίο της, το Marco Renieri, Armonie Della Storia DellUmanità, προϊόν της υποδειγματικής επιστημονικής έρευνάς της, που την χαρακτηρίζει πάντοτε η ευσυνειδησία, και το ερευνητικό πάθος της για την εξαντλητική αναζήτηση πηγών – πληροφοριών που αποκαλύπτουν οι πλούσιες και ιδιαίτερα διαφωτιστικές  υποσημειώσεις της.

 

Marco Renieri, «Armonie Della Storia Dell' Umanità»,

Marco Renieri, «Armonie Della Storia Dell’ Umanità»,

 

Εξέχουσα μορφή της κοινωνικής και οικονομικής ζωής του νεοπαγούς ελληνικού κράτους, ο Μάρκος Ρενιέρης (Τεργέστη 1815 – Αθήνα 1897) υπήρξε φορέας των ιδεών του ρομαντισμού και διακρίθηκε για τα πρωτότυπα ιστο­ρικά, φιλοσοφικά και πολιτικά του δημοσιεύματα. Προερ­χόμενος από την ελληνική Διασπορά της Ιταλίας, σε νεαρή ηλικία σημείωσε στη Βενετία μία σύντομη αλλά επιτυχή παρουσία στα ιταλικά γράμματα. Σε αυτήν ακριβώς την ενότητα εντάσσεται το ανέκδοτο έως τώρα φιλοσοφικό του δοκίμιο με τίτλο Armonie della Storia dellUmanita (1839), ορόσημο της ιταλικής του συγγραφικής παρα­γωγής.

Με μιαν αντίληψη της φιλοσοφίας της Ιστορίας, η οποία στηρίζεται στη μελέτη των μύθων, των γραπτών μαρτυριών, της θρησκείας και του δικαίου, ο νεαρός Μ. Ρενιέρης πραγματοποιεί έναν διάλογο με τη φιλοσο­φία και τη γραμματεία του Risorgimento, η ερμηνευτική προσπέλαση του οποίου φωτίζει πτυχές των προβλημα­τισμών που αργότερα θα αναπτύξει κατά την ωριμότητά του στην Ελλάδα.

(Από το σημείωμα της συγγραφέως στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Marco Renieri

Armonie Della Storia DellUmanità

Εισαγωγική Μελέτη- Έκδοση-Σχόλια

Ρωξάνη Δ. Αργυροπούλου

Σελίδες 224

ISBN 978-960-404-289-0

Ακαδημία Αθηνών

Κέντρον Έρευνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας

Αθήναι, 2014.

 

Read Full Post »

Νεοελληνικός Ηθικός και Πολιτικός Στοχασμός


 

Νεοελληνικός Ηθικός και Πολιτικός Στοχασμός. Από τον διαφωτισμό στον ρομαντισμό

Ρωξάνη Δ. Αργυροπούλου – Εκδόσεις Βάνιας, 312 σελ., Θεσσαλονίκη, 2003.

Στην εποχή του Νεοελληνικού Διαφωτισμού και του Ρομαντισμού πραγματοποιείται η εδραίωση του φιλελευθερισμού στην Ελλάδα. Τα κείμενα αυτής της περιόδου διαπνέονται από ηθικές και πολιτικές ιδέες, οι οποίες έφεραν το ελληνικό έθνος κοντά σε καίρια ζητήματα. Οι ιδεολογικές ιδιαιτερότητες της πορείας του ελληνισμού προς την ηθική και πολιτική του αυτογνωσία αναδύονται στα κεφάλαια του βιβλίου αυτού.

 

Νεοελληνικός Ηθικός και Πολιτικός Στοχασμός

 

Στον τόμο αυτόν έχουν συγκεντρωθεί μελετήματα και άρθρα της ομότιμης Διευθύντριας Eρευνών στο Ινστιτούτο Nεοελληνικών Eρευνών του Eθνικού Iδρύματος Eρευνών  Pωξάνης Δ. Aργυροπούλου, γραμμένα το καθένα χωριστά με ιδιαίτερη αφορμή αλλά τα οποία διέπονται πάντοτε από τις ίδιες ερευνητικές αρχές και από έναν ενιαίο προβληματισμό, τη συνειδητο­ποίηση μιας καινούργιας δυναμικής στη νεοελληνική κοι­νωνία του δεκάτου ενάτου αιώνα, η οποία της επέτρεψε να αποκτήσει έναν δικό της ηθικό και πολιτικό στοχασμό. Στις μελέτες αυτές διερευνάται η συγκρότηση του νεο­ελληνικού ηθικού και πολιτικού στοχασμού, από την αφύ­πνιση της ελληνικής εθνικής συνείδησης και τη δημιουρ­γία καινούργιας αντίληψης περί ηθικής ως την αποκρυσταλλωποίηση νέων πολιτικών και κοινωνικών επιδιώξεων στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος.

Καλύπτονται δύο ιδιαίτερα κρίσιμοι περίοδοι της ιστο­ρίας της νεοελληνικής φιλοσοφίας, ο Διαφωτισμός και ο Ρομαντισμός, κατά τις οποίες ανοίγονται στους Έλληνες διανοουμένους νέοι πολιτισμικοί ορίζοντες γιατί, όχι μόνο εισήγαγαν στον ελληνικό χώρο καινούργιες ιδέες της ε­ποχής τους (φιλοσοφικές, πολιτικές, επιστημονικές), αλλά ως κληρονόμοι μιας μεγάλης ανθρωπιστικής παράδοσης, προσπάθησαν να τις εντάξουν στο ευρύτερο πλαίσιο της ελληνικής παιδείας.

Οι έννοιες της πολιτικής, του δημοκρατικού προτύπου, του κοινωνικού συμβολαίου, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ευδαιμονίας, της ιστορικής προόδου και της κοινωνι­κής εξέλιξης υπήρξαν οι θεματικοί άξονες αυτής της αλλα­γής. Η ανανέωση αυτή της ελληνικής παιδείας ανιχνεύεται επίσης με τη συγκριτική διερεύνηση των αλληλένδετων επιδράσεων στον ελληνικό χώρο της Δυτικής Ευρώπης με την Αρχαιότητα το αποτέλεσμα δεν υπήρξε απλή εξάρτη­ση από τα ευρωπαϊκά πολιτισμικά ρεύματα, όπως θα το πε­ρίμενε ένας ανύποπτος μελετητής, αλλά παρατηρήθηκε ό­σμωση των καινούργιων ιδεών. Στο πλαίσιο αυτής της αναμόρφωσης, δόθηκε στη νεοελληνική σκέψη η δυνατότητα να συμμετέχει κυρίως στα νεότερα ηθικά και πολιτικά προβλήματα. (Από τον πρόλογο του βιβλίου)

 

Read Full Post »